«ریفراندۆم بۆ گەلی كوردستان، ئەو دەرفەتەیە بۆ ئەوەی كوردیش هاوشێوەی گەلانی دیكە یەكسانی و هاوسەنگی بەدەست بهێنێت، ئەم مافە لە جاڕنامەی گەردوونی مافەكانی مرۆڤ چەسپێندراوە و ئامانجی نەتەوە یەكگرتووەكانیش ئەوەیە كە پەیوەندیی دۆستانە لەسەر بنەمای پرەنسیپ و بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی و ئاشتی و دیموكراتی و سەقامگیری لەنێوان نەتەوەكان دروست بكات.
ئێوە خۆشتان گەواهی ئەوەمان بۆ دەدەن كە ئێمە لە عێراقدا وەك هاووڵاتی بە یەكسانی مامەڵەمان لەگەڵ نەكراوە، تەنانەت هەر لەم پەنێڵەدا چەند بەڕێزێك پێش من قسەیان كردو ئاماژەیان بەو زوڵم و پێشێلكاری و توندوتیژییە كرد كە دەرهەق بە كورد كراوە. بۆیە ئێمە ناتوانین لە دوورەوە رابوەستین و هیچ نەكەین. بۆیە ئێمە دەڵێین كاتی ئەوە هاتووە كوردستان ریفراندۆم ئەنجام بدات، ئەوانەشی لەگەڵ كاتەكە نین، با پێمان بڵێن كەی كاتی گونجاوە. پرسیاری ئێمە ئەوەیە بۆچی كاتێك ئێمە كۆمەڵكوژ و كیمیاباران كراین، كەس نەبوو بڵێت ئێستا كاتی كوشتن نییە؟
كاتێك سەدام و رژێمەكەی كۆتایی هات، پێیان گوتین كاتەكە بۆ سەربەخۆیی گونجاو نییە، كە داعشیش هات گوتیان كاتەكەی بۆ سەربەخۆیی گونجاو نییە، ئێستاش كە داعش لە رووی سەربازییەوە تێكشكاوە، دیسان پێمان دەڵێن كاتەكەی گونجاو نییە، ئێمە دەمانەوێت بزانین ئەو كاتە گونجاوە كەی دێت؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە دەڵێم هەرگیز ئەو كاتە گونجاوە نایەت، ئەگەر خۆمان دروستی نەكەین، بۆیە پێموایە ئێستا كاتەكەی هاتووە و نزیك بۆتەوە. هەر بۆیە پێویستە خەڵكی كوردستان بڕیاری خۆی بدات و ئێستا ئەو كاتە گونجاوەیە كە پێویستە بڕیار بدەین و هاوشانی نەتەوەكانی دیكە ئەو مافە پیادەبكەین، بۆیە ئێمە دەڵێین كاتی ئەو بڕیاردانە هاتووە.
سیاسەتی عێراقی بە درێژایی 100ساڵی رابردوو سەركەوتوو نەبووە، لە ئایندەشدا سەركەوتوو نابێت، بۆیە پێویستە ئەم سیاسەتە كۆتایی بێت، ئەگەر بە هەمان شێوەی رابردوو بیربكەینەوە، بارودۆخەكە خراپتر دەبێت و هەمان هەڵە دووبارە دەبێتەوە. بۆیە ئەمجارە چارەسەرێكی ئاشتییانەمان هەڵبژاردووەو دەمانەوێت بە شێوەیەكی ئاشتییانە كێشەكان چارەسەر بكرێت و پرسەكانی نێوانمان لەگەڵ بەغدا تاوتوێ بكەین. بۆ ئەمەش پێویستمانە دڵنیاییمان هەبێت كە جیهان رێز لە خواستی گەلی كوردستان دەگرێت، بۆ ئەمەش پێویستە ریفراندۆم ئەنجام بدەین، ئاكامی ئەم ریفراندۆمەش دەبێتە بنەمایەك بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و بۆ ئەوەی دانوستاندن لەگەڵ بەغدا دەست پێ بكەین.
كوردستان تەنیا شوێنە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە ئومید دەكرێت دیموكراسی و ئاشتی و سەقامگیری و وەبەرهێنانی تێدا بێتەئاراوە، داوای پاڵپشتی لە ئەمریكا و هەر تاكێكی ئێوە دەكەین، جارێكی دیكە دەیڵێینەوە، ئێمە باوەڕمان وایە ئێستا كاتێكی گونجاوە بۆ ئەوەی گەلی ئێمە بڕیاری خۆی بدات و ئێستا كاتی ئێمەیە.»



بەشێك لە وتەكانی مسرور بارزانی راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان لە كۆنفڕانسی كۆنگرێستی ئەمریكا

مسرور بارزانی
نوێنەری نەتەوەكەی لەناو كۆنگریسی ئەمریكادا
مستەفا بارزانی لە 10ی كانوونی یەكەمی 1976 لە تەلاری رێكخراوی مافەكانی مرۆڤ كە بەرامبەر تەلاری نەتەوە یەكگرتووەكانە لە نێویۆرك ئەو پەیامەی بە جیهان راگەیاند كە ئاڵای هەموو نەتەوەكانی جیهان لە بارەگای رێكخراوی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان دەشەكێتەوەو تەنیا ئاڵای كوردستانی تێدا نییە، ئەمەش مانای ئەوەیە، مستەفا بارزانی لە ساڵی 1976 بە رێكخراوی مافەكانی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكانی راگەیاندووە، ئەگەر ئێوە پارێزگاری لە مافەكانی مرۆڤ دەكەن، بۆچی بێدەنگن لە ئاستی نەتەوەیەك كە تەنانەت لە سەرخاكی خۆیشی مافی هاووڵاتیبوونی پێ رەوا نابینن؟
دوای 41 ساڵ بەسەر ئەم پەیامەی مستەفا بارزانی-دا، ئەمجارەیان مسرور بارزانی لە رۆژی 28ی تەموزی 2017 لەناو تەلاری كۆنگرێسی ئەمریكا لە واشنتۆن و لە بەردەم ئاڵای كوردستان وئەمریكادا، بە هەموو جیهانی راگەیاند ئێستا كاتێكی گونجاوە بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم و پێویستە گەلی كوردستان بڕیاری خۆی بدات. داوای لێكردن كە ئەمریكا و جیهانیش رێز لە بڕیار و خواستی گەلی كوردستان بگرن.
موحسین دزەیی سیاسەتمەداری ناسراوی كوردستان دەربارەی هەوڵەكانی مستەفا بارزانی بۆ كۆكردنەوەی پشتگیربی نێودەوڵەتی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان دەڵێت: مستەفا بارزانی دوای ئەوەی لە سۆڤیەت گەڕایەوە، گەیشتبووە ئەو قەناعەتەی كە بە هۆی بارودۆخی شەڕی ساردەوە، یەكێتی سۆڤیەتی پێشان پشتگیری لە سەربەخۆیی دەوڵەتی كوردستان ناكات، هەر بۆیە هەموو هەوڵەكانی بەو ئاراستەیە بوو كە پشتگیریی ئەمریكا بۆ سەربەخۆیی كوردستان بەدەست بهێنێت، سەبارەت بەم هەوڵانە، د.شەفیق قەزاز كە لە شەستەكانی سەدەی رابردوو قوتابی زانكۆی ئەمریكی بووە لە واشنتۆن، لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان، بۆی گێڕاینەوە كە ئەو لەلایەن مستەفا بارزانی-یەوە راسپێردرابوو كە هەموو هەوڵی خۆی بخاتەگەڕ بۆ ئەوەی لەناوەندە دیپلۆماتییەكانی ئەمریكادا دۆست بۆ بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان پەیدا بكات، بەڵام بەهۆی هەلومەرجی سەختی شەڕی سارد و ئەو پیلانە نێودەوڵەتییەی لە ساڵی 1975 لەدژی كورد ئەنجامدراو نسكۆی شۆڕشی ئەیلوولی بەسەردا هات، ئیدی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان ئەو دەرفەتەی لەبەردەمدا كەم بووەوە كە بتوانێت پشتگیرییەكی گەورەی نێودەوڵەتی بۆ بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان دروست بكات، ئەمە درێژەی كێشا، هەتا راپەڕینی بەهاری 1991 كە جارێكی دیكە دەروازەیەك بۆ كوردستان كرایەوە بۆ ئەوەی هەوڵەكانی بەو ئاراستەیە بخاتەوەگەڕ كە پێشتر مستەفا بارزانی هەوڵی بۆ دابوو.


مسرور بارزانی كاتێك لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوو، قوتابی بوو لە زانكۆی ئەمریكی لە واشنتۆن، هەستی بەوە كردبوو، دروستكردنی پەیوەندییەكی تۆكمە لەگەڵ ئەمریكا و رۆژئاوا بەو ئاستەی مستەفا بارزانی ئومێدی بۆ خواستووە، پێویستی بە وەرچەرخانێك هەیە لە شێوازی ئەو میكانیزمەی ژێرخانی ئەو پەیوەندییە توندوتۆڵەی بۆ دروست دەكرێت، بۆ ئەمەش بیری لەوە كردەوە، شێوازی پەیوەندیی تازەی كورد لەگەڵ رۆژئاوا و ئەمریكا پێویستی بە فراوانكردنی بازنەی پەیوەندییەكان هەیە، بەجۆرێك كە ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوە و زانكۆكانیش بگرێتەوە، بۆ ئەوەی ببێتە ژێرخانێك بۆ وجوودی كوردو كوردستان لەناو رای گشتیی رۆژئاواو ئەمریكادا. بۆ جێبەجێكردنی ئەم شێوازە نوێیەش بۆ دروستكردنی پەیوەندییەكی تازەی كورد لەگەڵ رای گشتی رۆژئاوا و ئەمریكادا، هەنگاوی یەكەمی لە ساڵی 1999 بە كردنەوەی مەڵبەندی مستەفا بارزانی لەناو سەنتەری ئاشتی بۆ جیهان لە زانكۆی ئەمریكا دەستی پێكرد، یەكەم كاری ئەم مەڵبەندەش كۆنفڕانسێك بوو بە ناونیشانی (كورد و گەڕان بەدوای ناسنامەدا)، ناونیشانی ئەم یەكەمین كۆنفڕانسی مەڵبەندی مستەفا بارزانی پێی گوتین، كورد نەتەوەیەكە بەسەر چوار دەوڵەتەدا دابەشكراوەو هەموو ئامانجی دەوڵەتانی داگیركاری كوردستان و سیاسەتی نێودەوڵەتی هەتا ئێستا بەو جۆرە بووە كە ناسنامەی كورد بتوێنەوە و كورد خاوەنی ناسنامە و خاك و دەوڵەت خۆی نەبێت.
كەواتە ئەم باكگراوەندە كورتە ئەوەمان پێدەڵێت كە مسرور بارزانی ماوەی نزیكەی 20 ساڵە لە هەوڵی ئەوەدایە كورد بە ناسنامەی راستەقینەی خۆیەوە لەناو رای گشتی ئەمریكا و رۆژئاوا بوونی هەبێت و ئێستاش كە بەدەنگی بەرز و بوێرانە خواست و ئامانجی نەتەوەكەی لەناو كۆنگرێسەوە بە هەموو جیهان رادەگەیەنێت، مانای ئەوەیە دۆستەكانی كورد لە ئەمریكا گەیشتوونەتە ئەو ئاستەی كە بۆ بەرژەوەندیی كورد و كوردستان پشتگیری خۆیان لەناو كۆنگرێسەوە رابگەیەنن و زەمینە بۆ كاریگەریی ئەو پشتگیرییە لەسەر سیاسەتی ئەمریكا دروست بكەن.
لە سەرەتای ساڵی 2017وە كە ئیدارەی ئەمریكی بە سەرۆكایەتی دۆناڵد ترەمپ دەستبەكار بووە، هەموو ئاماژەكان بەوجۆرەن كە گۆڕانكارییەكی ریشەیی لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا بەرامبەر بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دێتەئاراوە. بۆیە مسرور بارزانی وەك نوێنەری نەتەوەكەی چەندین جار سەردانی واشنتۆنی كردووەو لەگەڵ ستاڤی ئیدارەی ترەمپ كۆبۆتەوە و زۆر بە لێهاتوویی و زیرەكانە بارودۆخی ئێستای كوردستان و ئایندەی كوردستانی بۆ روون كردوونەتەوەو هەوڵیداوە بۆ ئەوەی كوردستان وەك هاوپەیمانێكی ستراتیژی و پشت پێ بەستراو لە سیاسەتی ئەمریكادا مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، بۆ ئەمەش وەك لە كۆنفڕانسەكەی هەینی رابردووی كۆنگرێس بینیمان، كە ئەو هەموو دۆستە لەو كۆنفڕانسە ئامادە بن و بەو ئاستە بەرزە بەرگری لە مافی كورد بۆ سەربەخۆیی كوردستان بكەن، ئەمە نیشانەی ئەوەیە، مسرور بارزانی نوێنەرێكی راستگۆ و بوێر و لێهاتووی نەتەوەكەیەتی و توانیویەتی بەرگرییەكی تەواو لە خواست و ئامانجی نەتەوەكەی بكات.


كوردستان 24 و واشنتۆن تایمز
دروستكردنی پردێك لەگەڵ كۆنگرێسدا


ئەو هەماهەنگی و كارە هاوبەشەی ئەمجارە لەنێوان كەناڵی كوردستان 24 و رۆژنامەی بەناوبانگی واشنتۆن تایمز لەسەر پرسی ریفراندۆم و رەوایەتیی سەربەخۆیی كوردستان بینیمان، لە مێژووی رۆژنامەگەری كوریدا كارێكی بێ وێنەیە بوو، ئەمەش نەك تەنیا لەبەر ئەوەی پێكەوە هەماهەنگییان كردووە كە كۆنفرانسێك لەناو تەلاری كۆنگرێسی ئەمریكا گرێ بدەن، بەڵكو بەدەركردنی پاشكۆیەكی تایبەت لەسەر پرسی سەربەخۆیی كوردستان و بەشداری پێكردنی بەشێكی زۆری لە دۆستەكانی كوردستان لەناو سیاسەت و دیپلۆماتییەتی ئەمریكادا، پاشانیش گواستنەوەی راستەوخۆی كۆنفڕانسەكەی كۆنگرێس لەلایەن كەناڵی كوردستان 24 هەروەها بە شێوەی ئۆنلاین لەسەر سایتی بەناوبانگی رۆژنامەی واشنتۆن تایمز، ئەمەشیان هەتا ئێستا رووداوێكی بێ وێنەیە لە مێژووی رۆژنامەگەری كوردستان و ناوچەكەدا، راستە كەناڵی ئەلجەزیرە و ئەلعەرەبییە لەسەر كۆمەڵێك پرسی تایبەت بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەندێك كاری هاوبەشیان لەگەڵ سەنتەرە بەناوبانگەكانی وەك برۆكینگز و كارینجی و سەنتەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەئەمریكا پێكەوە كردووە، بەڵام كارە هاوبەشەكانیان لەناو لقێكی هەمان سەنتەر بووە لەناوچەكە، بەڵام ئەم كارە هاوبەشەی كوردستان 24 و واشنتۆن تایمز كارێكی هاوبەش بوو لەناو تەلارێكی گرنگی بڕیار دروستكردن لە ئەمریكادا و پێشكەشكردنی مەلەفێكی گەورەی زانیاری بوو لەسەر ئاكامە ستراتیژییەكانی دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان بۆ بەرژەوەندیی ئەمریكا و پیشاندانی بایەخی كوردستان بوو وەك دەوڵەت و وەك هاوپەیمانێكی ستراتیژی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا.
لێرەوە گرنگە هەڵوەستەیەكی جددی لەسەر پاشكۆیەكەی رۆژنامەی واشنتۆن تایمز لەسەر پرسی سەربەخۆیی كوردستان بكەین، لەبەر ئەوەی ئەم پاشكۆیە و ئەو نووسینانەی لەم پاشكۆیەدا لەماوەی ئەو چەند رۆژە بڵاوكراونەتەوە، بە دیدێكی ئەمریكی و رۆژئاوایانە پرسی سەربەخۆیی كوردستان هەڵسەنگێندراوەو خراونەتە بەردەم رای گشتیی ئەمریكا و رای گشتیی ئەمریكا و رۆژئاوا لەو راستییانە ئاگادار كراوەتەوە كە پشتگیریكردن لە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان تەنیا ئەوەندە نییە ئەمریكا و رۆژئاوا پشتگیری لە نەتەوەیەكی بێ دەوڵەت دەكەن، بەڵكو بەو جۆرە خراوەتەڕوو كە دەوڵەتی كوردستان دەبێتە كۆڵەگەی سەرەكیی راستكردنەوەی سیاسەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دیاریشە ئەوانەی ئاگاداری سیاسەتی نێودەوڵەتین، دەزانن پاشاگەردانی و ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چ بەربەستێكی گەورەی بۆ شكۆ و پێگەی ئەمریكا لە جیهان و بۆ مانەوەی سیستمی جیهانی دروستكردووە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كاتێك رۆژنامەیەكی بەناوبانگ و دێرینی وەك واشنتۆن تایمز بایەخێكی لەو جۆرە بە پرسی سەربەخۆیی كوردستان دەدات، ئەوا هیچ گومانی تێدا نییە، پرسی سەربەخۆیی كوردستان و گرێدانەوەی بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكاوە، بەشێكی فراوان لە رای گشتیی ئەمریكا و رۆژئاوا و جیهان داگیردەكات.
بۆ ئێستای دووبارە داڕشتنەوەی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێران، وەك دیپلۆماتكار و سیناتۆرەكان لە میانەی پەنێڵەكانی ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوە جەختی لەسەر دەكەنەوە، هەتا ئێستا سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردنی لەگەڵ شەڕی دژی داعش و دوای داعش و چۆنیەتی مامەڵەكردنی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێراندا، هەر لەگەڵاڵەكردندایەو نەبۆتە سیاسەتێكی داڕێژراو بۆ ئەوەی ئیدارەی ترەمپ بۆ ماوەی چوار ساڵی داهاتوو پیادەی بكات، هەر بۆیە كاتێك لە ئەمریكییە بەشداربووەكانی كۆنفڕانسەكەی كۆنگریس راشكاوانە گوێبیستی ئەوە دەبووین كە خۆیان رەخنەیان لە سیاسەتی حكومەتی ئەمریكا دەگرت، بەوەی نابێت چیدیكە پێداگیری لەسەر (سیاسەتی یەك عێراق) لە سیاسەتی ئیدارەی ئەمریكی بەرامبەر عێراق بكرێتەوە، ئەمە مانای ئەوەیە، ئەم بۆچوونانە تێكەڵی سیاسەتی داهاتووی ئەمریكا بەرامبەر عێراق دەبێت، لەسەر بنەمای واقیعی تازەش مامەڵە لەگەڵ عێراقی پۆست داعش دەكرێت.


دەوڵەتی كوردستان وەك راستكردنەوەی
باڵانسی هێز لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست


لەساڵی 2006 و 2007 ئەو كاتەی شەڕی ناوخۆی نێوان عەرەبی شیعە و سوننە گەیشتە لوتكە و مەزاری ئیمامی عەسكەری تەقێندرایەوە، باڵیۆز پیتەر گالبرێس كتێبێكی بە ناونیشانی (كۆتایی عێراق) بڵاوكردەوەو لە هەمانكاتیشدا ستیفن بیدڵ توێژەر و ئەكادیمی ستراتیژی وتارێكی لە گۆڤاری فۆرین ئەفێرز بەناونیشانی (كاتێك بەغدا دەبینین. سایگۆنمان بیردێتەوە) بڵاوكردەوە، ئەم دوو بابەتە بۆ رای گشتیی ئەمریكا یەك مانایان هەبوو، ئەویش ئەوە بوو كە ئەمریكا ئەمجارەش شەڕی عێراقی وەك شەڕی ڤێتنام دۆڕاندووە.
بۆ رێگرتن لەوەی بە هەر نرخێك بێت ئەمریكا شەڕەكەی عێراق نەدۆڕێنێت، سەرۆك جۆرج دەبلیو بوش، بڕیاری بەپەلەی ناردنی هێزی زیاتر (Surge)ی بۆ عێراق دەركردو هەوڵیدا ئەو هۆزە عەرەبانەی سوننە كە پشتگیری رێكخراوی قاعیدەی عێراقیان دەكرد، بیانكات بە گژی ئەو رێكخراوەدا، بۆ ئەمەش هێزێكی بەناوی هێزی (سەحوە) بۆ عەرەبی سوننەی عێراق دروستكرد و توانرا رێكخراوی قاعیدە تێكبشكێندرێت و سەقامگیرییەكی رێژەیی بۆ عێراق بگەڕێتەوە، لەم پێناوەشدا هاوكاری و پشتگیرییەكی گەورەی عێراق كرا، بۆ ئەوەی ببێتە خاوەنی سوپایەكی مۆدێرن و هێزێكی ئاسایشی بەهێز و بتوانێت پارێزگاری لە سەقامگیریی عێراق بكات، بەڵام بە هاتنی سەرۆك ئۆباما و هەوڵدانی بۆ ئەوەی بە هەر شێوەیەك بێت هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق پاشەكشە پێبكات، ئەوا ئەو سەركەوتنەی ئەمریكا لەماوەی ساڵانی 2008- 2011 بەدەستی هێنابوو، جارێكی دیكە نوری مالیكی توانی بیگێڕێتەوە بۆ ساتە خوێناوییەكانی شەڕی سوننە و شیعە لە ساڵانی 2006 و 2007دا، بۆیە ئەمجارەیان لە ساڵی 2014 بە سەرهەڵدانی رێكخراوی تیرۆریستی داعش و پاشانیش بە خۆبەدەستەوەدانی زیاتر لە پێنج فیرقەی سوپای عێراق و پۆلیسی فیدڕاڵی بە تەواوەتی عێراق كۆتایی هات.


لە ساڵی 2008 ئەمریكا عێراقی لە تیرۆریستانی قاعیدە رزگار كردو تەسلیمی عەرەبی شیعەی كردو پاشانیش بووە دیارییەكی بەلاش لەسەر سینییەكی زێڕ بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران، وەك ئێستاش دەیبینین عێراق لە كۆتایی شەڕی داعش، نەك هەر بۆتە دیارییەكی بەلاشی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران، بەڵكو كۆماری ئیسلامی ئێران و هێزەكانی حەشدی شەعبی پرۆ ئێرانی، نكۆڵی لە رۆڵی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش لەم سەركەوتنە دەكەن و خۆیان بە خاوەنی شەڕی تێكشكاندنی داعش دەزانن و وەك غەنیمەی ئەو شەڕەش مامەڵە لەگەڵ عێراقی دوای داعش دەكەن.
لەسەر ئەم واقیعەی كە ئێستا لە عێراقدا بوونی هەیە، ئەو خەڵكانەی بەشداری كۆنفڕانسەكەی كۆنگرێس بوون، سەبارەت بە ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان، بەشی هەرە زۆریان چ وەك دیپلۆمات و چ وەك فەرماندەی سەربازی كاریان لە عێراقدا كردووە و كوڕ و كچ و كەسوكاری نزیكیان لەشەڕی عێراقدا بوونە قوربانی، بۆیە كاتێك دەهاتنە سەر باسكردنی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەو عێراقدا، جەختی تەواویان لەسەر ئەوە دەكردەوە، كە بەشە عەرەبییەكەی عێراق ئێستا بۆتە غەنیمەی شەڕ بەدەستی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوەو ئەگەر ئەمریكا بیەوێت مامەڵەیەكی دروست لەگەڵ عێراقی دوای داعش بكات و هەمان هەڵەی ئیدارەی سەرۆك ئۆباما دووبارە نەبێتەوە، ئەوا دەبێت ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ دەستبەرداری سیاسەتی (یەك عێراق) بێت و سیاسەتێكی راست و دروست بەرامبەر كوردستان پیادە بكات و پشتگیری سەربەخۆیی كوردستان بكات.
پڕۆفیسۆر رای تەكیە كە یەكێكە لە توێژەرە باڵاكانی سەنتەری ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئەمریكاو تایبەتمەندە لەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كاریگەری كۆماری ئیسلامی لە ناوچەكە، لە پەنێڵێكدا كە ئەم مانگە ئامۆژگای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ بەرەنگاربوونەوەی تەحەددییەكانی ئێران لەناوچەكە رێكیخستبوو، راشكاوانە دەستی خستە سەر كرۆكیی كێشەكە و رایگەیاند، كاتێك كۆماری ئیسلامی ئێران دەبێتە هەڕەشە لەسەر سعودیەو دەوڵەتانی كەنداو و لوبنان و ئیسرائیل، ئەوا ئەو رەفتارانەی كۆماری ئیسلامی ئێران راستەوخۆ تەحەددایە بۆ شكۆ و پێگەی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەوڵدانە بۆ لێدانی بنكە سەربازییەكان و بەرژەوەندییە ژیارییەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا، بۆیە كاتێك ئێران دەبێتە ئەو هەڕەشەیەی كە هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لاواز بكات، ئەوا خۆی لە خۆیدا هەوڵدانە بۆ لێدانی شكۆ و نفووز و بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لەناوچەكەدا.


لەم چوارچێوەیەدا ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ هەموو هەوڵەكانی خۆی چڕكردۆتەوە بۆ ئەوەی سەرلەنوێ سیاسەتی خۆی بەرامبەر ناوچەكە دابڕێژێتەوە و سنوورێك بۆ هەڕەشەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران دابنێت، بەڵام وەك پسپۆڕان و توێژەران جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، ئەگەر ئەم سیاسەتە تازەیەی ئەمریكا هۆكارێكی گرنگ نەبێت بۆ بەهێزكردنی هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەناوچەكەدا، ئەوا چەند هەوڵبدرێت سەرەنجام بێ ئاكام دەبێت و پاشانیش بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا هەر لەبەردەم هەڕەشە و مەترسیدا دەبێت.
لە وردەكاری و خوێندنەوەی ئەم چوارچێوەیە بۆ سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باڵادەستبوونی نفووز و پێگەی كۆماری ئیسلامی لە بەشە عەرەبییەكەی عێراقدا، وەك سەرچاوەی سەرەكیی تەحەدداو هەڕەشە و تێكچوونی هاوسەنگیی هێز لەسەر ئاستی تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەیردەكرێت، ئەگەر عێراق بەمشێوەی ئێستا وەك پاشكۆی سیستمی ئێرانی بمێنێتەوە، ئەوا لەلایەك هاوپەیمانەكانی ئەمریكا هەر لە ژێر هەڕەشەدا دەمێننەوەو لاواز دەبن بەرامبەر هەوڵە فرانخوازییەكانی كۆماری ئیسلامی، لە لایكی دیكەشەوە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لەبەردەم مەترسیدا دەبێت. كەواتە ئەم ئاراستەیە ئەوەمان پێدەڵێت، هەنگاوی یەكەم بۆ راستكردنەوەی باڵانسی هێز و دووبارە گێڕانەوەی سەقامگیری بۆ ناوچەكە لە عێراقی دوای داعشەوە دەست پێ دەكات، بەڵام واقیعی عێراقی دوای داعش بە جۆرێك كۆماری ئیسلامی ئێرانی تێكەڵی پرۆسەی سیاسیی عێراق كردووە كە زۆر زەحمەتە بتوانرێت ئەو هاوكێشەیە راست بكرێتەوە.

قۆناخی عێراقی عەرەبی دوای داعش، جیاوازترە لەهەموو قۆناخەكانی دیكەی عێراق لە دوای ساڵی 2003وە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە پێشتر كۆماری ئیسلامی ئێران وەك دەوڵەت لە دوورەوە كاریگەری لەسەر سیاسەتی عێراق هەبووە، بەڵام دوای دروستبوونی حەشدی شەعبی و بوونی بەشێكی گەورەی ئەم هێزە بە پاشكۆ و وەكیلی ئێران و رازینەبوون بە چوونە ژێر چەتری حكومەتی عێراق، وەك ئەوەی د.حەیدەر عەبادی دەیەوێت، ئەمە مانای ئەوەیە ئەم هێزەی حەشدی شەعبییە كە ئێران بە مەرجەعی خۆیان دەزانن، هەر لە ئێستاوە توانای ئەوەیان هەیە سوكانی پرۆسەی سیاسی بە خواستی خۆیان بسووڕێنن، پاشانیش ئەگەر ئەم بارودۆخە بەمشێوەیە درێژەی هەبێت، ئەوا لە هەڵبژاردنەكانی داهاتووی عێراقدا، حەشدی شەعبی پرۆ ئێرانی دەبنە بەشێكی سەرەكی لە پرۆسەی سیاسی لە سەر ئاستی پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراقدا، لەم حاڵەتەشدا راستە بەناو حكومەتەكە حكومەتی عێراقە، بەڵام ئەو سیاسەت و سیستمەی كە لەو حكومەتەدا پیادە دەكرێت، كۆپی سیاسەت و سیستمی كۆماری ئیسلامی ئێران دەبێت.

لەم چوارچێوەیەدا ئەو دیپلۆمات و سیناتۆر و كۆنگرێسمانانەی راستەخۆ چاودێری بارودۆخی عێراقیان كردووە، یان لە عێراقدا كاریان كردووە، حیسابێكی ورد بۆ مەترسی و تەحەدداكانی ئێران لەدوای داعش لە عێراقدا دەكەن، هەر بۆیە تەنیا رێگە و مەخرەج بەوە دەبینن كە پێویستە سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ لە سیاسەتی (یەك عێراقەوە) گۆڕانكاری بەسەردا بێت و پشتگیری لە سەربەخۆیی دەوڵەتی كوردستان بكەن.
جیابوونەوەی ئاشتییانەی عێراق و كوردستان وەرچەرخانێكی سەیر لە هاوكێشەی سیاسیی عێراقی پێش 2014 دروست دەكات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر كوردستان لە عێراق جیا ببێتەوە، ئەوا بۆ ئەمریكا پرۆسەكە ئاسانتر دەبێت كە بتوانێت نێوانی عەرەبی شیعە و سوننە باشتر رێكبخاتەوە. دیارە رێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان عەرەبی شیعە و سوننەش، پێویستی بە جۆرێك لە جیاكردنەوەی هێزەكانی شیعە و سوننە لە یەكتری هەیە و، دەبێت هێزەكانی حەشدی شەعبی بەتایبەتی هێزە پرۆ ئێرانییەكان لەناوچەكانی عەرەبی سوننە بكشێنەوەو ئاسایشی ئەو ناوچانە بدرێتەوە بە عەرەبی سوننە، ئەمەش لە بەرژەوەندی هەردوولایەنی عەرەبی شیعە و سوننەدا دەبێت، زەمینەیەكیش دەڕەخسێت كە ئایەتوڵا سیستانی بە فەتوایەكی دیكە هێزەكانی حەشدی شەعبی كەم بكاتەوە، یان هەڵیانبوەشێنێتەوە، بەمەش دەستی ئێران لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا كەم دەبێتەوە و دەروازەیەك دەكرێتەوە بۆ ئەوەی بە هاندانی عەرەبستانی سعودی عێراق لە رووی ئابووری و بارزگانییەوە زیاتر بە دەوڵەتانی ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو گرێبدرێتەوە، بەمەش جارێكی دیكە عێراق لەناو سیاسەتی شیعەگەراییەوە دەگوازرێتەوە بۆ ناو دەوڵەتانی عەرەبی بەتایبەتی دەوڵەتانی كەنداو، بەمەش جۆرێك لەهاوسەنگیی هێز لە نێوان دەوڵەتانی كەنداو و سعودیە لەلایەك و ئێران لەلایەكی دیكە دروست دەبێتەوە.
كۆماری ئیسلامی ئێران وەك دەوڵەتێكی گەورەو كاریگەر لەناوچەكە، باش دەزانێت ئەگەر عێراقی لەدەست بچێت، سیاسەتی مەدی شیعەگەرایی و هیلالی شیعەش كۆتایی دێت، بۆیە لەم روانگەیەوە زۆر بە ئاشكرا دژایەتیی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان دەكات، بەڵام لەلایەكی دیكەشەوە ئێران لەوە ئاگادارە هەتا ئەگەر توانیشی رێگری لەدامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان بكات، ئایا سیاسەت و ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، بۆ عێراقی دوای داعش، رێگە بەوە دەدەن ئەمجارە عێراق بكەوێتە ژێر كاریگەری نفووزی ئێرانییەوە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە ئامادەبووانی كۆنفڕانسەكەی كۆنگرێس دایانەوە، بەوەی كە ناكرێت هەمان هەڵەكانی رابردوو دووبارە بكەینەوە، مەبەستیشیان لە دووبارەكردنەوەی هەڵەكانی رابردوو سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بە عێراق، پابەندبوون و خۆبەستنەوە بووە بە سیاسەتی یەك عێراق و داكۆكیكردن لەسەر پاراستنی یەكپارچەیی عێراق، هەر بۆیە ئەگەر ئەمریكا بیەوێت دووبارە سیاسەتی خۆی بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دابڕێژێتەوە، ئەوا دەبێت پێش هەموو شت بیر لە بەهێزكردنی هاوپەیمانەكانی و دروستكردنی هاوپەیمانی تازە لە ناوچەكەدا بكاتەوە، بێگومان كوردستانیش كە لەشەڕی دژی داعشدا ئەفسانەی داعشی پووچەڵ كردەوەو بووە نەخشەی رێگە بۆ سەركەوتنی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە شەڕی دژی داعشدا، ئەو هاوپەیمانە ستراتیژی و پشت پێ بەستووەش دەبێت لە قۆناخی دوای داعش ببێتە كلیلی دووبارە گێڕانەوەی سەقامگیری و گەشەپێدان بۆ تەواوی ناوچەكە، هەموو ئەمانەش لەو خاڵەوە دەست پێدەكەن كە پێش هەمووان ئەمریكا پاشان رۆژئاوا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیری لە سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان بكەن.


رۆژی هەینی رێكەوتی 28ی 7ی 2017 لە بینایەی كۆنگرێس، رەیبێرن هاوس ئۆفیس، لە واشنگتۆنی پایتەخت لە ئەمریكا سیمپۆزیەمێك بۆ بەڕێزان مسرور بارزانی راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایش، و نەجمەدین كەریم پارێزگاری كەركووك، و بەیان سامی عەبدولڕەحمان، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەمریكا ساز كرا. سیمپۆزیەمەكە بە ناونیشانی «هەرێمی كوردستان: هاوپەیمانێكی ستراتیژیی ئەمریكا لە دەوروبەرێكی سەختدا» بوو كە لە لایەن كوردستان 24 و واشنگتۆن تایمز ساز كرابوو.
«ئامانجی ئێمە بریتییە لە گواستنەوەیەكی ئاشتیخوازانە بۆ سەربەخۆیی و هیوادارین و پێشبینی دەكەین بەغداد بۆ ئەم مەبەستە كارمان لەگەڵ بكات»، مسرور بارزانی ئاوای وت لە وتارەكەیدا لە كۆنگرێس و جەختی كردەوە لەوەی گەلی كوردستان خۆی بڕیاری داوە لەوەی ریفراندۆم بكات، سەركردایەتیی سیاسیی كوردستانیش رێز لەو بڕیارەی گەلی كوردستان دەگرێت.
سیمپۆزیەمەكە لە كاتژمێر 9 ی بەیانی دەستی پێكردو تا 4ی ئێوارە بەردەوام بوو، ژمارەیەكی زۆریش لە ئەندامانی كۆنگرێس، و چاودێر و پسپۆڕانی سیاسی و میدیاكار و پسپۆڕانی كۆمەڵگەی مەدەنی و هەروەها ڕەوەندی كوردی ئامادەی بوون.
بەڕێز مسرور بارزانی، راوێژكاریی ئەنجومەنی ئاسایش، وتاری دەستپێكی پێشكەش كردو تیشكی خستەسەر سووربوونی گەلی كوردستان لە بەڕێوەبردنی ریفراندۆم و دەنگدان بۆ سەربەخۆیی كردەوەو وتی: «هەندێك كەس دەڵێن سەربەخۆیی كوردستان، عێراق ناسەقامگیر دەكات، بۆچی عێراق كەی سەقامگیر بووە؟»

سیمپۆزیەمەكە لە چوار پانێڵ پێكهاتبوو، كە كۆنگرێسمان و پسپۆڕ و ئەكادیمی و نوێنەری ئێزیدی و توركمانی لەخۆگرتبوو.
پانێڵی یەكەم بە ناونیشانی «ئاسایشی كوردستان: شەڕی دژی داعش، هاوپەیمانی ستراتیژی ئەمریكی و ژینگەی پاش داعش» بوو، كە بەڕێزان ژەنەڕاڵ رۆناڵد گریفیس و ژەنەڕاڵ جەی گارنەر و ژەنەڕاڵ ئێرنی ئۆدینۆ وتاریان تێدا پێشكەش كردو جەختیان لەوە كردەوە كە داعش و ئایدیۆلۆجیاكەی هەرگیز نەیتوانیوە ئاڵا رەشەكەیان لەسەر خاكی هەرێمی كوردستان بەرز بكەنەوە. لە كۆتایی پانێڵەكەشدا ئەندامی كۆنگرێسی ئەمریكی جۆو ویڵسن وتارێكی پێشكەش كردو جەختی لە پشتگیریی كوردستان كردەوە.

پانێڵی دووەم بە ناویشانی «ئایندەی كوردستان، ریفراندۆم و سەربەخۆیی» بوو، كە بەڕێزان دكتۆر نەجمەدین كەریم و باڵیۆز پیتەر گاڵبریس و دكتۆر برێندان ئۆلێری و پەرلەمانتار شێخ شامۆ نامۆ وتاریان پێشكەش كرد. لە كۆتایی پانێڵەكەشدا كۆنگرێسمان ترێن فرانكز وتارێكی پێشكەش كرد و پشتگیریی خۆی لە ریفراندۆم و سەربەخۆیی راگەیاند.
پاشان بەڕێز مسرور بارزانی راوێژكاری ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێم وتارێكی پێشكەش كردو هەروەها وەڵامی پرسیارەكانی رۆژنامەوان و ئامادەبووانی دایەوە. ئنجا كۆنگرێسمان ستیڤ كینگ وتارێكی پێشكەش كرد و پشتگیریی خۆی بۆ كوردستان دووبارە كردەوە.
پانێڵی سێیەم بە ناونیشانی «دەرفەتەكانی ئابووری و گەشەسەندن» بوو، كە بەڕێزان بەیان سامی عەبدولڕەحمان و ستیڤ لۆتز و دێڤید تێفوری و دۆگلاس لێیتن وتاریان پێشكەش كرد.
دواین پانێڵ، واتە پانێڵی چوارەم بە ناونیشانی «پەناگەی ئارام بۆ كەمە نەتەوەیی و كەمە ئایینییەكان» بوو، كە تێیدا بەڕێزان پەرلەمانتار ڤیان دەخیل و جەودەت ئەلنەجاڕ و باوكە دۆگلاس یوسف ئەلبازی و خانم ناۆمی كیكۆلەر و جێرمی باركەر وتاریان پێشكەش كرد.
جێی سەرنجە زیاتر لە 200 كەس ئامادەی سیمپۆزیەمەكە بوون و ژمارەی رۆژی هەینی 28/7ی واشنتگۆن تایمز تایبەت بوو بە ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان.