لەسەر ئاستی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش كە ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكات، پرۆسەی ئازادكردنەوەی موسڵ وەك سەركەوتنی هەموو دەوڵەتانی هاوپەیمانی دژی داعش بە سەرۆكایەتی ئەمریكا دەخوێندرێتەوە، لەسەر ئاستی شەقامی سیاسی شیعەش كۆماری ئیسلامیی ئێران هەوڵێكی خستۆتەگەڕ بۆ ئەوەی پرۆسەی ئازادكردنەوەی موسڵ وەك سەركەوتنی هێزەكانی حەشدی شەعبی پرۆ ئێرانی بخوێندرێتەوە و پێداگیری لەسەر ئەوەش دەكەن بەرهەمی ئەم سەركەوتنە هەر بۆ هێزەكانی حەشدی شەعبی بێت و ئەم هێزە میلیشیایە ببێتە بەشێكی سەرەكی لە پرۆسەی سیاسی عێراق.
ئەم دوو وێنە جیاوازە لەدوای ئازادكردنەوەی موسڵ هەم لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و هەم لەسەر ئاستی ناوخۆی عێراق دوو وێنەی بەرچاون كە بوونیان هەیە، بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە، لەكاتێكدا ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە هەوڵی ئەوەدان پرۆسەی ئازادكردنەوەی موسڵ بكەنە بردنەوەی تەواوی شەڕی دژی داعش، ئایا ئەم سەركەوتنە لەسەر سینییەكی زێر بۆ ئێران بەجێدەهێڵدرێت، یان پێشكەشی ئێران دەكرێت؟ یان ئەگەر بەدیوێكی دیكەدا پرسیارەكە ئاوەژوو بكەینەوە و بپرسین: ئایا كۆماری ئیسلامیی ئێران دەستەوەستان دەبێت ئەو هەموو هەوڵ و وەربەرهێنانەی لە دروستكردنی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی كردبێت، ئێستا رازی دەبێت لەسەر رێنمایی ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە بڕیارێكی حكومەتی عێراق ئەم هێزە هەڵبوەشێندرێتەوە، یان تەنیا نزیكەی 80 هەزاریان وەك هێزێكی ئاسایشی دوور لە پرۆسەی سیاسی بمێنێتەوە و مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت؟ وەڵامدانەوەی ئەم دوو پرسیارە نەك تەنیا بۆ چاودێرێكی سیاسی قورسە، بەڵكو وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە بۆ ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوەی ستراتیژی لەسەر ئاستی جیهان، هەروەها بڕیارسازانی ئەمریكاش قورسەو هێشتا ئاماژەیەكی ئەوتۆ لەبەردەست نییە كە رەهەندە گشتییەكانی سیاسەتی ئەمریكا بۆ واقیعی دوای داعش و رووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ سیاسەتی ئێرانیدا بەرجەستە بكاتەوە. بەڵام وەك پێشبینی، یان مەزندەكردنێك بۆ سیاسەتی ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەگەڵ عێراقی دوای داعش، چەند سیناریۆیەك خراونەتەڕوو، ئەوجا لەگەڵ ئەوەی سیناریۆكان لەیەكتر جیاوازن، بەڵام رەهەندی گشتی هەر هەموویان لەسەر چەند خاڵێك یەكدەگرێتەوە، كە بریتییە لەوەی نابێت عێراقی دوای داعش پاشكۆی سیاسەت و ستراتیژیەتی كۆماری ئیسلامیی ئێران بێت، بەڵكو پێویستە عێراق بەوجۆرە بونیاد بنرێتەوە كە ئێران نەتوانێت سوود لەو پرۆسەی هەڵبژاردنانە وەربگرێت كە دەبێتە هۆكاری ئەوەی پرۆكسیەكانی لە پرۆسەی سیاسی عێراقدا جێی خۆیان بگرن. بۆ ئەمەش خاڵە گشتییەكانی سیناریۆكان بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ عێراقی دوای داعش ئەم خاڵانە لەخۆیان دەگرن:
1. هەموو سیناریۆكان جەخت لەوە دەكەنەوە كە ناكرێت وەك عێراقێكی یەكگرتوو سیستمی سیاسیی ئەو وڵاتە رێكبخرێتەوە، بەڵكو پێویستە سیستمی سیاسیی عێراقی عەرەبی و رێكخستنەوەی پەیوەندی نێوان عەرەبی سوننە و شیعە بەجیا بكرێت و پاشان بیر لە میكانیزمێك بكرێتەوە بۆ رێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان كوردستان و عێراق، ئەمەش مانای ئەوەیە لە قۆناخی یەكەمدا بۆ رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە بەشە عەرەبییەكەی عێراق، ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی هەماهەنگ و هاریكار دەبن لەگەڵ حكومەتی عێراق بۆ ئەوەی لەسەر بناخەیەكی راست سیستمێكی سیاسی لەسەر بنەمای لامەركەزییەتی ئاسایش لەنێوان عەرەبی شیعە و سوننە دابمەزرێننەوە، پاشان دەبنە ناوبژیوان لەنێوان كوردستان و عێراق بۆ ئەوەی بڕیار لەسەر پەیوەندیی داهاتوویان بدەن، ئەم پەیوەندییە پشت دەبەستێت بەو رێككەوتنە كە هەردوولا (عێراق و كوردستان) لەسەری رێكدەكەون.


2. جەخت لەوە دەكرێتەوە، كە ئازادكردنی موسڵ و رووخانی خەلافەتی ئیسلامی داعش، مانای كۆتاییهاتنی داعش و لە ریشە هەڵكێشانی داعشییەكان نییە، بەڵكو فاكتەری سەرەكی بۆ كۆتاییهاتن و لە ریشە هەڵكێشانی داعش بەوە دەكرێت كۆتایی بە سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە و پڕۆ ئێرانی بهێندرێت، هێزەكانی حەشدی شەعبی هەڵبوەشێندرێنەوە، یان كەم بكرێنەوە و لەناو هێزەكانی ئاسایشی عێراق جێگەیان بۆ بكرێتەوە و رێگەیان پێ نەدرێت تیكەڵی پرۆسەی سیاسی بن. بەوجۆرە بێت كە عەرەبی سوننە هەست بە دڵنیایی بكات و هەست بكات لەناو پرۆسەی سیاسی پەراوێز نەخراوە، ئەم حاڵەتەش كاتێك دروست دەبێت كە هێزە پرۆ ئێرانییەكانی حەشدی شەعبی هەڵوەشێندرابێتنەوە و نەتوانن ئەو پێشێلكارییەی ئێستا لەژێر پەردەی شەڕی داعش دژ بە عەرەبی سوننە ئەنجامی دەدەن، بەردەوام بێت.

3. هەندێك لە سیناریۆكان ئاماژە بەوە دەكەن ئەگەر ئێران بۆ جێبەجێكردنی ئامانجەكانی پشت بەهێزی لۆكاڵیی ئەو وڵات و كۆمەڵگەیانە ببەستێت كە مەبەستێتی بۆ ئامانجەكانی خۆی بەكاریان بهێنێت، ئەوا پێویستە ئەمریكا و هاوپەیمانانیش پشتگیری ئەو هێزە لۆكاڵانە بكەن كە دەبنە بەربەست لەبەردەم ئامانجە فراوانخوازییەكانی ئێران، هەر بۆ نموونە ئەگەر ئێران پشتگیری ئەو میلیشیا شیعانە بكات بۆ ئەوەی درێژە بە سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە بدەن دژی عەرەبی سوننە، ئەوا گرنگە ئەمریكاو هاوپەیمانانیش پشتگیری ئەو گرووپە لۆكاڵانەی سوننە بكەن كە دەبنە قوربانیی ئەو ستراتیژیەتەی ئێران، لەمەش زیاتر نابێت ستراتیژیەتی ئەمریكا لەشەڕی دژی داعش بەو جۆرە بێت سەرەنجام بۆ بەرژەوەندی سیاسەتەكانی ئێران تەواو بێت.


4. هەموو سیناریۆكان جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە نابێت ئەمریكاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بەیەك شێوە مامەڵە لەگەڵ شەڕی داعش لە سووریا و عێراق بكەن، ئەگەر ئامانجی لەناوبردنی داعش لە عێراقدا بۆ بەهێزكردنی حكومەتی عێراقی بێت بە پشتگیری ئەمریكا، ئەوا دەبێت ستراتیژیەتی شەڕی داعش لە سووریا هۆكارێك بۆ نەمانی رژێمی ئەسەد و سنوورداركردنی ئەو میلیشیایانە بێت كە راستەوخۆ سەر بە ئێرانن، یان شەڕی بەوەكالەت بۆ ئێران دەكەن.
5. ئەگەر كۆماری ئیسلامیی ئێران بەردەوام بێت لەسەر بەكارهێنانی وەكیلەكانی بۆ شەڕ و ناسەقامگیری لەتەواوی ناوچەكەدا و دروستكردنی هەڕەشە لەسەر هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوا كارێكی ئاسان دەبێت كە ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی ئەوانیش بەشێوازی دیكە ناسەقامگیری بخەنە ناو ئێرانەوە و هانی پێكهاتەكانی ئێران بدەن كە داوای گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی لەناو خۆدا بكەن.
ئەم خاڵە هاوبەشانەی ناو سیناریۆ جیاوازەكان، ئاماژەن بۆ هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ ئەوەی نفووزی ئێرانی لە عێراقی دوای داعش سنووردار بكرێت، بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە: ئایا كاردانەوەی ئێران بەرامبەر ئەم هەوڵانەی ئەمریكا چۆن دەبێت؟ بێگومان وەك ئێستا لە لێدوانەكانی ئەو سەركردانەی حەشدی شەعبی-ی سەر بە ئێران گوێمان لێ دەبێت، هەموویان بەو ئاراستەیە لێدوان دەدەن بەوەی پێویستە هێزەكانی ئەمریكا دوای تەواوبوونی شەڕی داعش لە عێراق بكشێنەوە، بەپێچەوانە ئەوا میلیشیا پرۆ ئێرانییەكانی حەشدی شەعبی وەك هێزێكی داگیركەر مامەڵە لەگەڵ هێزەكانی ئەمریكا دەكەن، بەڵام ئەوەی جێگەی خۆشحاڵییە ئەو راپۆرتە مەیدانییانەی لەسەر ئایندەی عێراقی دوای داعش ئەنجام دراون، لەمیانەی ئەو چاوپێكەوتننانەی كە لە ناو عێراقدا لەگەڵ عەرەبی شیعەو سوننە كراون، بەشی زۆری هێزە سیاسییەكانی سوننە و بەشێكی عەرەبی شیعەش جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە پێویستە هێزەكانی ئەمریكا لەدوای شەڕی داعش لە عێراقدا بمێننەوە بۆ ئەوەی زەمینەیەكی سەقامگیری ئەوتۆ دروست بێت، كە بتوانرێت پرۆسەی سیاسی رێكبخرێتەوە، ئەم ئاماژانە گرنگن بۆ خوێندنەوەی هەنگاوەكانی ئەمریكا و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، بۆ قۆناخی دووبارە بونیادنانەوەی عێراق و رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لەنێوان عەرەبی شیعە و سوننەدا، ئەمەش بەو مانایەی كە سنوورێك بۆ هەموو هەوڵەكانی ئێران بەگشتی لەناوچەكە و بەتایبەتی لە عێراقدا دابنرێت، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر ئەم ئاراستەیە نەیتوانی ئامانجەكەی خۆی بپێكێت، ئەوا وەك تۆماس فریدمان رۆژنامەنووسی بەناوبانگی نیویۆرك تایمز پێشنیاری كردووە، دەبێت ئەمریكا سیاسەتی شەڕی ئیستنزاف لەگەڵ ئێران پیادە بكات و زۆنگاوێكی بۆ دروست بكات كە بە ئاسانی لێی دەرباز نەبێت، هەروەك چۆن لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا هەمان شەڕی دژی سۆڤیەتی پێشان پیادەكردو پاشان سۆڤیەت ناچار بوو لە ئەفغانستان بكشێتەوە.