كۆماری ئیسلامیی ئێران میراتگری ئەزموونێكە كە ئەزموونی هەزار ساڵەی حوكمڕانی و دیپلۆماتیەتی ئیمپراتۆریەتێك بووە، لەمەش زیاتر میراتگری ئەزموونێكی حوكمڕانی و دیپلۆماتیەتی سەركەوتووشەو هەرگیز ئێران ئەوجا چ ئیمپراتۆریەت بووبێت، یان دەوڵەت، موجازەفە و موغامەرەی نەكردووە، هەر بۆیە ئەم مێژووە پێمان دەڵێت، ئێستا كۆماری ئیسلامیی ئێران كە لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كاریگەری لەسەر رەسمی هەموو سیاسەتی ناوچەكە هەیە، باش دەزانێت پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان وەك ئاكامێكی ئەمری واقیعی دوای شەڕی دژی داعش لە ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی شەڕی دژی داعش كۆتایی هاتووەو هیچ هێزێكی دەرەكی ناتوانێت ببێتە هەڕەشە، یان مەترسی لەسەر ئایندەی ئەو دەوڵەتە دروست بكات، لەمەش زیاتر كۆماری ئیسلامیی ئێران باش دەزانێت كە هیچ كام لە دەوڵەتانی دراوسێی كوردستان ناتوانن كارتی فشاری ئابووری، یان سەپاندنی گەمارۆ بەرامبەر كوردستان بەكار بهێنن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە جیا لەوەی لە پەنابردن بۆ كارێكی لەو جۆرە خۆیان لە كوردستان زیاتر زیان دەكەن، لە هەمانكاتدا كوردستان چیدیكە دەوڵەتێكی داخراو نییە و خاوەنی بەندەرێكی گەورەی ئاسمانییە، بەندەرێكی ئاسمانیی ئەوتۆ بە هاوشێوەی بەندەرە ئاسمانییەكانی دەوڵەتانی كەنداو كە هیچ بایەخێكیان بۆ بەندەرە ئاوییەكان نەهێشتۆتەوە.
لایەنێكی دیكە كە جێگەی هەڵوەستە لەسەركردن و وردبوونەوەیە، ئەوەیە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران كاتێك دژایەتی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان دەكات، لەبەرامبەردا پلان، یان بەرنامەیەكی دیكەی نییە بۆ ئەوەی بیخاتە بەردەمی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان و خۆی ببێتە ناوبژیوان بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای واقیعی ئێستای نێوان كوردستان و عێراق قسەی لەسەر بكرێت. هەربۆیە كاتێك ئێران لەبەرامبەر پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستاندا بەرنامەیەكی بەدیل و ئاشكرای نەبێت و نەیەوێت خۆی بكاتە ناوبژیوان لە نێوان كوردستان و عێراق، ئەمە مانای ئەوەیە، لە بەرژەوەندی كۆماری ئیسلامدا نییە، عێراقی دوای داعش دەوڵەتێكی مەدەنی و دیموكراتی و پەرلەمانی ( فیدڕاڵی یان كۆنفیدڕاڵی) بێت، بەڵكو ئەو دەیەوێت پرۆسەی سیاسیی داهاتوو لە عێراقدا كۆپی سیستمی ولایەتی فەقیهی ئێرانی بێت و بەتەواوی كۆمارێكی دیكەی ئیسلامی شیعە دابمەزرێنێت، لەم چوارچێوەیەدا كۆماری ئیسلامیی ئێران دەزانێت بۆی ناكرێت و بۆشی ناچێتەسەر كە كوردستان بكاتە بەشێك لە كۆمارێكی ئیسلامی شیعەی هاوشێوەی كۆماری ئیسلامی، بۆیە هەوڵەكانی بۆ ئەوەیە دەوڵەتی كوردستان دەوڵەتێكی پرۆ ئێرانی بێت و لەخزمەتی مەدی شیعەگەرایی ئێران بێت بۆ بەستنەوەی تەنگەی هورمز بە كەنداوی عەقەبەوە.


لەبەرامبەر ئەم خواستەی ئێراندا، بەرژەوەندی باڵای نەتەوەیی گەلی كوردستان لەوەدایە، دەڵەوتی كوردستان دەوڵەتێكی مەدەنی و دیموكراتی و پەرلەمانی بێت و لەسەر بنەمای یاسا نێودەوڵەتییەكان و پرەنسیپی دراوسێیەتی باش مامەڵە لەگەڵ دراوسێكانی و دەوڵەتانی ناوچەكە و جیهان بكات، ئەم پرەنسیپەی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان بۆ سەروەریی دەوڵەتی كوردستان بە كردەیی هەنگاوی بۆ هەڵدەگرێت، لە زۆر پرسی گرنگ بۆ ستراتیژیەتی سیاسەتی ئێرانی لەسەر ئاستی ناوچەكە و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یەك ناگرێتەوە، راشكاوانەتر ئاستەنگێكی گەورە بۆ سیاسەتی بازنە و هیلالی شیعی دروست دەبێت و بوارێك دەڕەخسێت كە جارێكی دیكە هاوسەنگیی هێز بۆ ناوچەكە بگەڕێتەوە.

كۆماری ئیسلامیی ئێران راشكاوانە دژایەتی خۆی بۆ دەوڵەتی كوردستان لە ئامانجە ستراتیژیەكانی خۆیدا ئاشكرا ناكات، لەبەر ئەوەی سیاسەتی نێودەوڵەتی و ستراتیژیەتی هاوپەیمانی دەوڵەتانی دژی داعش، لێی قبووڵ ناكەن، بۆیە بەوجۆرە پاكانە بۆ ئەو دژایەتییەی خۆی دەكات، بەوەی گوایە ئەگەر كوردستان دەوڵەت رابگەیەنێت، ئاڵۆزییەكی گەورەی ناسەقامگیری سەرهەڵدەدات و لەوانەیە بەرەو شەڕێكی خوێناوی هەنگاو هەڵبگرێت.
بێگومان ئەم پەیامەی كۆماری ئیسلامیی ئێران ئاراستەی كوردستانی دەكات، كۆدێكی شاراوەی تێدایە و هەتا ئەو كۆدە نەكرێتەوە، ناتوانرێت دیوە شاراوەكەی ئەو پەیامە تێبگەین، لەمەش راشكاوانەتر بۆ كردنەوەی ئەو كۆدە ئەوەیە، ئەگەر ئێران وەك دەوڵەت نەتوانێت راستەوخۆ هەڕەشەی سەربازی لە كوردستان بكات، هەروەها نەشتوانێت پەنا بۆ كارتی گوشاری گەمارۆی ئابووری ببات، ئایا مەزندەكردنی بۆ ئەوەی دوای راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان، ناسەقامگیری و شەڕ دروست دەبێت، لەسەر چ بنەمایەكە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە نهێنی ئەو مەزندەیەی ئێران ئاشكرا دەكات، ئەویش بوونی زیاتر 150-200 هەزار هێزی حەشدی شەعبی پرۆ ئێرانییە كە لە عێراقدا ئامادەن سیاسەت و ستراتیژیەتی ئێرانی جێبەجێ بكەن و هیچ حیسابێكیش بۆ حكومەتی حەیدەر عەبادی نەكەن، لە ئێستادا هەوڵی كۆماری ئیسلامیی ئێران بەو جۆرەیە كە هێزە پرۆ ئێرانییەكانی حەشدی شەعبی و ئەو هێزە كوردستانییانەشی هاوپەیمانی هێزە پرۆ ئێرانییەكانی شیعەن، بارودۆخێكی ئاڵۆز و ترس و نیگەرانیی ئەوتۆ لە كوردستان دروست بكەن، كە رێگە نەدەن بە سەركەوتوویی پرۆسەی ریفراندۆم ئەنجام بدرێت، ئەم هەوڵانە بە ئاشكرا لە میانەی هەڕەشە و گوڕەشەی سەركردە پرۆ ئێرانییەكانی حەشدی شەعبی و لایەنە شیعەكانی عێراقەوە دژ بە كوردستان رۆژانە گوێبیستی دەبین و لەناو كوردستانیشدا رۆژانە گوێبیستی ئەو بڕوبیانووە بێ بنەمایانە دەبینەوە كە هەوڵدەدەن ئاستەنگ و كۆسپ بۆ ریفراندۆم و سەربەخۆیی دروست بكەن.



گرەوی گەورەی كۆماری ئیسلامی لەسەر ئەوەیە كە بەهەر نرخێك بێت، رێگە نەدات پرۆسەی ریفراندۆم لە كوردستاندا ئەنجام بدرێت، بۆ ئەمەش هەموو هەوڵی بۆ ئەوەیە ژینگەی سیاسیی كوردستان بە ئاستێك ئاڵۆز بكات كە دەرفەتی ئەوە نەبێت ریفراندۆم ئەنجام بدرێت، بەڵام بۆ هێوركردنەوەی ژینگەی سیاسی و بوار نەهێشتنەوە بۆ بڕو بیانووی بێ بنەما بۆ دژایەتی ریفراندۆم و سەربەخۆیی، پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر رێنمایی سەرۆك بارزانی دەستپێشخەرییەكی بوێرانەی ئاراستەی بزووتنەوەی گۆڕان كردووە، بەوەی بێ هیچ مەرجێك پەرلەمانی كوردستان كارابكرێتەوەو ئامادەباشی پیشانداوە بۆ ئەوەی بە دیالۆگ هەموو كێشە سیاسییەكان چارەسەر بكرێت.




پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە، ئایا ئەم دەستپێشخەرییەی پارتی لەسەر رێنمایی سەرۆك بارزانی، دەبێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی كێشە سیاسییە ناخۆییەكان چارەسەر بكرێت و یەكڕیزی و یەكدەنگی بۆ پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی لەنێوان هەموو هێز و لایەنە سیاسییەكان دروست بێت؟ سەبارەت بە وەڵامی ئەم پرسیارە لەگەڵ ئەوەی زۆربەی شارەزایان و چاودێرانی سیاسی ئومیدی ئەوە دەخوازن گەشبینانە وەڵامی ئەم پرسیارە بدەنەوەو بەوەی ئەم دەستپێشخەرییە ببێتە سەرەتای كۆتاییهێنان بە هەموو كێشە ناوخۆییەكان، بەڵام ئەگەر ئەو لایەنانە هەر بەردەوام بوون لەسەر هێنانەوەی بڕوبیانووی دیكە بۆ پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی، ئەوا لەبری یەكڕیزی لە نێوان تەواوی لایەنە سیاسییەكان، یەكڕیزی لە نێوان لایەنە سیاسییەكانی بەرەی سەربەخۆیی و تەواوی جەماوەری كوردستان دروست دەبێت، ئەو لایەنە پرۆ ئێرانییانەش كە لەسەر هەڵوێستی خۆیان سوور دەبن، پێگەیەكی ئەوتۆیان نامێنێت كە كاریگەرییان لەسەر رەوتی پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی هەبێت.
ئەم ئاماژەیە بۆ كاریگەری پەیام و دەستپێشخەرییەكی پارتی بە كاراكردنەوەی بێ مەرجی پەرلەمان و رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە كوردستان و چارەسەركردنی كێشەكان، كە هاوكاتە لەگەڵ پەیامەكەی سەرۆك مسعود بارزانی بۆ هەڕەشە و گوڕەشەكانی هێزە پرۆ ئێرانییەكانی شیعەی عێراق بۆ دژایەتی سەربەخۆیی كوردستان، جۆرێك لە گۆڕانكاری لە زمانی گوتار و لێدوانی سەركردە شیعەكانی عێراق هێناوەتەئاراوە، بەتایبەتی وەك دوایین لێدوانی نوری مالیكی كە دەڵێت: «كوردستان ئەگەر ریفراندۆمیش ئەنجام بدات، ناتوانێت دەوڵەت رابگەیەنێت، لەبەر ئەوەی دەستووری عێراق رێگەیان پێ نادات.» ئەم وەرچەرخانەی لە گوتاری نوری مالیكی بەرامبەر ئەنجامدانی ریفراندۆم لە كوردستان دروست بووە، جۆرێك لە بێئومیدییەكی گەورەی شیعەی پرۆ ئێرانی لێدەخوێندرێتەوە، بەوەی چیتر ناتوانن گرەو لەسەر ئەو دەنگانە بكەن كە لە كوردستاندا بازاڕگەرمی بۆ دژایەتی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن، هەروەها زۆر باشیش لە پەیامەكەی سەرۆك بارزانی تێگەیشتوون كە ئاشكرا پێی راگەیاندن «ئەو سەردەمە بەسەرچوو بە زمانی هەرەشە و گوڕەشە لەگەڵ كوردستان قسە بكرێت.»