«بە درێژایی مێژوو هەر دەوڵەت و نەتەوەیەك لەناو شەڕێكی چارەنووسساز، یان جیهانیدا لەبەرەی دۆڕاو، یان شكستخواردوودا بووبێت، ئەوا ئاكامەكەی ئەوە بووە، یان وڵات و نەتەوەكەی دابەشكراوە، یاخود بە رادەیەك گۆشەگیر كراوە كە نەیتوانیوە بەهیچ شێوەیەك باس لە شكۆی دەوڵەت و نەتەوەی خۆی بكات. بەڵام كاتێك نەتەوەیەك لەناو شەڕێكی جیهانی وەك شەڕی دژی داعش گەورەترین سەركەوتن بەدەست دەهێنێت و ئەفسانەی دەوڵەتێكی تیرۆریستی وەك خەلافەتەكەی داعش بەتاڵ دەكاتەوەو دەبێتە لایەنێكی سەرەكی لەبەرەی براوەكانی شەڕ، هەموو جیهان شانازی بە ئیرادەی ئەو نەتەوەیە دەكات و ئیرادەی ئەو نەتەوەیە هەر بڕیارێك بدات، جیهان دەبێت رێزی لێ بگرێت.»


كاریزمای نەتەوە لە رۆژە سەختەكاندا
پەنجەرەی ئومێد بە رووی نەتەوەدا دەكاتەوە
پێش ئەوەی تیرۆریستانی داعش خەلافەتی ئیسلامی رابگەیەنن و هێرش بكەنە سەر كوردستان، بێجگە لەوەی داعش باشترین و تازەترین چەك و كەلوپەلی سەربازیی پێنج فیرقەی سوپای عێراقی لەبەر دەست بوو، لە هەمانكاتیشدا نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ماوەی هەشت مانگ بوو شەڕێكی گەورەی ئابووری بە بڕینی بودجە و مووچەی فەرمانبەران لەدژی هەرێمی كوردستان راگەیاندبوو، لەبەرامبەریشدا هێزی پێشمەرگەی كوردستان بێجگە لە چەكێكی كەمی شەستەكانی سەدەی رابردوو، هیچ جۆرە چەكێكی بەرگری لەبەر دەستدا نەبوو، لەمەش زیاتر بەهۆی كەوتنی موسڵ و پاشانیش هێرشكردنی داعش بۆ سەر كوردستان، نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە روویان لەكوردستان كردبوو، لە بارودۆخێكی لەو جۆرەدا، بەبێ بوونی سەرچاوەیەكی دارایی و بەبێ بوونی هیچ جۆرە چەكێكی پێشكەوتوو، سەرۆك مسعود بارزانی بە پشتبەستن بە خوا و بە ئیرادەی گەلی كوردستان بڕیاری شەڕی مان و نەمانی لە دژی تیرۆریستانی داعش دا.


شەڕی دژی داعش تەنیا بۆ سوپایەكی بێ چەك و بێ ئیمكانیەتی وەك هێزی پێشمەرگەی كوردستان، شەڕێكی تازە نەبوو، بەڵكو بۆ هەموو دەوڵەتانی ناتۆ و دواتریش كە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش دامەزرا، بۆ ئەوانیش شەڕێكی تازە بوو، ئەمەش لەبەر ئەوە بوو شەڕی دژی تیرۆریستان پێشتر رووبەڕووبوونەوە بوو لەگەڵ چەند كردەوەیەكی خۆكوژ، ئۆتۆمبیلێكی بۆمبڕێژكراو، هێرشێكی گەریلایی بچووك، بەڵام بە راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی، ئیدی دەوڵەتێكی تیرۆریستی دروست بوو كە باشترین چەكی مۆدێرنی لەبەردەست بوو.


سوپا مۆدێرنەكانی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ئەتڵەسی بەگشتی و ئەمریكا، لەبەرامبەر هێرشی تیرۆریستان لە عێراق و ئەفغانستان، بڕستیان لێ بڕابوو، بۆیە كە داعش خەلافەتی راگەیاندو بووە دەوڵەتێكی تیرۆریستی و خاوەن باشترین چەكی سەردەم، ئیدی گەورەترین گرفت و ئاستەنگ لەبەردەم سوپا مۆدێرنەكانی جیهان و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش ئەوە بوو كە هیچ هێزێك نییە بتوانێت لەسەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێكبشكێنێت.
بۆیە كاتێك بەڕێز مسعود بارزانی بڕیاری شەڕی سەرتاسەری دا و لەسەر زەوی پێشڕەویی هێرشەكانی داعشی راگرت و ئەفسانەی داعشی بەتاڵ كردەوە، ئەمە بووە خاڵێكی وەرچەرخان نەك تەنیا بۆ پێگەی كوردستان لەناو سیاسەتی نێودەوڵەتی، بەڵكو بووە وەرچەرخانێك بۆ داڕشتنی ستراتیژیەتی تێكشكاندن و لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش لەسیاسەتی ئەمریكادا.
قسەكردن لەسەر ئەم وەرچەرخانە لە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ شەڕی داعش و تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، راستكردنەوەی ستراتیژیەتی خۆتێوەنەگلاندن (disengagement) بۆ ستراتیژیەتی پشت بەستن بەهاوپەیمانە پشت پێ بەستراوە لۆكاڵییەكان، ئەمەش واتە پشت بەستن بەو هێزەی كە لەسەر زەوی دەتوانێت شەڕی دژی داعش بكات، نەك تەنیا دەوڵەتانی ناوچەكە، ئەمەش ناوی لێ نراوە ستراتیژیەتی بوونی شوێن پێیەك (light footprint)، كە مانای ئەوەیە ئەو هاوپەیمانە پشت پێ بەستراوە لۆكاڵییە دەتوانێت رێگەی سەركەوتن رۆشن بكاتەوە.


لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر جارێكی دیكە بگەڕێینەوە بۆ ئەو سەركەوتنە مەزنەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە رێبەرایەتیی مسعود بارزانی لەسەر ئاستی شەڕی دژی داعش تۆماری كرد، ئەوا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی ئەوە بۆ یەكەمین جارە ئیرادەی گەلی كوردستان و خۆڕاگریی هێزی پێشمەرگە، بەرژەوەندی تەواوی دەوڵەتانی جیهانی ئازاد بەكوردستانەوە گرێدەدات و لەكوردستانەوە نەخشەی رێگە بۆ پاراستنی ئەو پەیوەندییانە دادەڕێژرێت، ئەم قۆناخە تازەیە بە تەواوی پێچەوانەی مێژووی دیپلۆماتیەتی دەوڵەتانی رۆژئاوایە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر ستراتیژیەت و دیپلۆماتیەتی رۆژئاوا بەگشتی و ئەمریكا بەتایبەتی لەسەر ئەو بنەمایە داڕێژرابێت كە دەبێت هەمیشە پەیوەندیی نێوان ئەمریكا و دەوڵەتانی دیكە، یان ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بەو جۆرە بێت كە ئەوان وابەستەی ستراتیژیەتی ئەمریكا و رۆژئاوا بن، ئەوا قارەمانییەتی هێزی پێشمەرگە و ئیرادەی خەڵكی كوردستان سەرلەنوێ ئەم ستراتیژیەتەی لانیكەم لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گۆڕیوەو ئێستا دەبێت ئاراستەی بەرەوپێشەوەچوونی پەیوەندییەكان لەگەڵ كوردستان بەوجۆرە بێت كە سەرەنجام بە بەهێزیی كوردستان بشكێتەوە، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە هەمیشە كوردستان پێگەیەكی بەهێزی تێكشكاندنی تیرۆر و تیرۆریستان بێت، لەهەمانكاتیشدا ناوچەیەكی نموونەیی بێت بۆ سەقامگیری و پێكەوەژیان و لێبوورەدەیی لەنێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكاندا، هەربۆیەش ئێستا تەواوی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، وەك ئەركی سەرشانیان هاوكاریی پێشمەرگە دەكەن و بە رێگەی راوێژكارە سەربازییەكانیان مەشق و راهێنانی دروست بە هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان دەكەن، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە، ئەگەر خوانەخواستە ئەو بەرەیەی كە كوردستان لەشەڕی دژی داعش شەڕی تێدا دەكات، هەر كەموكورتییەكی هەبێت، ئەوا بەرژەوەندی تەواوی دەوڵەتانی جیهانی ئازاد دەخاتە مەترسییەوە.


كەواتە ئەم ئاراستەیە ئەوەمان بۆ رۆشن دەكاتەوە كە سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بە رێبەرایەتی مسعود بارزانی، پێگەیەكی بۆ كوردستان لەناو سیاسەتی نێودەوڵەتی و لەناو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش دروست كردووە كە دەبێت سیاسەتی نێودەوڵەتی و دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، پشتگیری ئەو هەنگاوانە بكەن كە دەبێتە هۆكاری ئەوەی كوردستان زیاتر بەهێز بێت و ژینگەیەكی باشتر بۆ پێكەوەژیان و لێبووردەیی فەراهەم بكات.


لێرەوە ناگەڕێینەوە سەر قسەی ئەو خەڵكانەی كە چاویان بە سەركەوتنەكانی ئیرادەی نەتەوەی خۆیان هەڵنایەت و، دەگەڕێینەوە بۆ ئەو بارودۆخە ئابوورییە دژوارەی كە تیایدا سەرۆكی كوردستان بڕیاری تێدا دەركرد، بێگومان لە ئێستادا جیهان بەگشتی و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، هەر هەموویان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە لەكاتێكدا ئابووریی گەورەی ئەمریكا و یەكێتیی ئەوروپا و دەوڵەتانی گروپی 8، نەیانتوانی زەمینەیەكی ئەوتۆ دروست بكەن كە بتوانرێت تیرۆریستانی داعشی تێدا تێكبشكێندرێت، ئەوا لۆژیكی مسعود بارزانی توانی لەسەر بنەمای ئابوورییەكی داڕماو بڕیاری شەڕێكی قورس لەگەڵ تیرۆریستانی داعش بدات و هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە بێ مووچە و بە بێ پێداویستیی لۆژیستی و تەنانەت بەبێ بوونی خۆراكی پێویستیش، تیرۆریستانی داعش تێكبشكێنن، لە هەمانكاتدا لەسەر ئاستی ئیدارەدانی هەرێمی كوردستانیش، وێڕای ئەوەی كوردستان كەوتبووە ناو شەڕێكی جیهانیی قورسە و لەگەڵ ئەوەی نزیكەی دووملیۆن ئاوارەش رووی كردبووە هەرێمی كوردستان، بەڵام سیاسەتی حەكیمانەی سەرۆك بارزانی توانی ئیدارەی ئەم بەرە فرەڕەهەندەی شەڕ بكات، تەنانەت لەسەر ئاستی ئاسایش و سەقامگیری «باری نائاسایی» لە كوردستاندا راگەیەندرا، هەروەها لەسەر ئاستی كارەساتی مرۆییش، ئەو سیاسەتە نەیهێشت هاتنی نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە (كە دەكاتە سێ یەكی دانیشتووانی كوردستان) ببێتە هۆكاری ئەوەی كارەساتی مرۆیی لێ بكەوێتەوە، وەك ئەو كارەساتە مرۆییانەی كە لە دەریای ئیجە و سنوورەكانی دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا بەسەر ئاوارە و پەنابەراندا هات.
ئەمە مانای ئەوەیە، سەرۆك بارزانی لەناو قەیرانی شەڕێكی فرەڕەهەند و فرەبەرەدا، كە هەموو جیهان لە ئاستیدا دەستەوەستان بوو، توانی پەنجەرەیەكی ئومید بكاتەوە، كردنەوەی ئەم پەنجەرەی ئومێدەش تەنیا مسعود بارزانی نەكردۆتە كاریزمای نەتەوەكەی، بەڵكو كەسایەتی مسعود بارزانی بۆتە كاریزمای بەتاڵكردنەوەی ئەفسانەی تیرۆریستانی داعش لەسەرانسەری جیهاندا، ئەوەشی ئەمڕۆ هەنگاوی بۆ هەڵدەگرین و بەرەو ریفراندۆم دەچین، بەرهەمی ئەو سەركەوتنەیە كە هێزی پێشمەرگە و سیاسەتی لۆژیكانەی سەرۆك بارزانی هێناویانەتەئاراوە و راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستانیش دەبێتە تاجی ئەم سەركەوتنە.


شیعەی عێراق وەك لایەنێكی براوەی
شەڕی دژی داعش مامەڵەی لەگەڵ ناكرێت

هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش لەسەر داگیركردنی موسڵ و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی داعش دروست نەبووە، هەربۆیە ئەندامیەتی عێراقیش لەهاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، پەیوەستە بە رازیبوونی ئەو بڕیارانەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ هاوكاریی هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەو شەڕەدا. ئەمەش راشكاوانە مانای ئەوەیە ئەگەر حكومەتی عەبادی بە مەرجەكانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش رازی نەبوایە كە پێویستە بە رێگەی بەغدا و راستەوخۆ هاوكاری سەربازی بگاتە هێزی پێشمەرگەی كوردستان، ئەوا عێراقیش وەك ئێران دەكەوتە دەرەوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش.
لە ئێستادا پرۆسەی سیاسیی حوكمڕانیی شیعە لە عێراقدا، حوكمڕانییەكی یەك ئاراستە نییە، بەڵكو دابەشبوونێكی ئاشكرا هەیە، لەلایەك كابینەكەی د.حەیدەر عەبادی وەك هاوپەیمانی ئەمریكا و ئەندامی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، بەڵام لەلایەكی دیكە لایەنە سیاسییەكانی ناو هاوپەیمانیی نیشتمانیی شیعە كە بەشێكیان فەرماندەیی هێزەكانی حەشدی شەعبی دەكەن، نەك هەر خۆیان ساخكردۆتەوە كە وابەستەی سیاسەتی ئێران بن دژ بە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و ئەمریكا، لە هەمانكاتدا هەندێك لەوانەی ئێستا فەرماندەی هێزەكانی حەشدی شیعە دەكەن، ناویان لە لایەن وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە لیستی تیرۆر تۆمار كراون.
ئەم چەند دێڕە گرنگ بوون، بۆ ئەوەی پێگەی عێراق لە ناو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، لە قۆناخی دوای رزگاركردنی موسڵی پێ بخوێنینەوە. سەبارەت بەم لایەنە ئەو هێز و لایەنانەی لەژێر كاریگەریی ئێرانن، یان بە رێگەی سیاسەتی ئێرانی ئاراستە دەكرێن، هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە سەركەوتنەكانی شەڕی دژی داعش لەو ئامانجانە دابماڵن كە هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی دژی داعشی لەسەر دامەزراوە، ئەمەش بە دیوێكی دیكەدا، ئێران مەبەستێتی هەمان سیناریۆی سووریا لە عێراقدا دووبارە بكاتەوەو بەشێوەیەكی سەرەكی رۆڵی ئەمریكاو رۆژئاوا لەعێراقدا فەرامۆش بكات و خۆی ببێتە یاریزانی سەرەكی و ئاراستەی رووداوەكان بۆ بەرژەوەندیی خۆی بگۆڕێت.

ئاشكرایە ئەمریكاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو جیاوازییەی لەنێوان هەڵوێستی ئەمریكا و رووسیا سەبارەت بە ئایندەی سووریا هەیە، بەڵام ئێستا هەوڵەكان هەمووی بەو ئاراستەیەن كە رێگەنەدەن، ئایندەی سووریا بكەوێتە دەستی هیچ وڵاتێكی ئیقلیمی، ئەوجا ئەو وڵاتە (توركیا، ئێران یان سعودیە) بێت، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە ئەگەر ئایندەی سووریا بكەوێتە دەستی هەر كام لە دەوڵەتە گەورەكانی ناوچەكە، ئەوا لەبری ئەوەی زەمینە خۆش بێت بۆ ئەوەی ئاشتی و سەقامگیری بگەڕێتەوە بۆ ناوچەكە، بەپێچەوانەوە زەمینەی شەڕێكی سەرتاسەری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دروست دەبێت.

حكومەتی ئێران لەسەر زاری وەزیری دەرەوەی كە بەشدار بوو لە كۆنگرەی میونیخی 2017 ئەو پەیامەی ئاراستەی ئیدارەی ترەمپ كرد، بەوەی ئێران بەوە رازی دەبێت كە سەرلەنوێ پێناسەی كێشەكان بكرێتەوە و رێگەی دروست بۆ چارەسەركردنیان بە بەشداریی لایەنە كاریگەرەكان بدۆزرێتەوە، بەڵام وەڵامی ئەمریكا بەرامبەر ئێران ئەوە بوو، پێویستە ئێران گۆشەگیر بكرێت و هەموو ئەو كۆمپانیا و كەسانەشی بە رێگەی سوپای پاسداران لە تیرۆرەوە تێوە گلاون، گەمارۆ بخرێتە سەریان. لەمەش زیاتر لە كۆنگرەی ریاز كە بە سەرپەرشتی سەرۆك ترەمپ بەڕێوەچوو، بە ئاشكرا هەڵوێستێكی توند بەرامبەر رادیكاڵیەتی ئیسلامی بە هەردوو مەزهەبی (شیعەو سوننە) راگەیەندرا، گەمارۆ خستنە سەر قەتەریش لەلایەن سعودیە و دەوڵەتانی كەنداو و چەند دەوڵەتێكی عەرەبی دیكەوە، لەیەك كاتدا پەیامە بۆ پشتگیریكردن لە دەوڵەتی ئێران وەك سەرچاوەی هەناردەكردنی فیكری توندڕۆیی شیعە، هەروەها پەیامێكیشە بۆ ئەو دەوڵەتانەی كە دەیانەوێت پشتگیری ئیسلامییە توندڕۆكان و بزاڤی ئیخوان موسلمین بكەن و لەو رێگەیەوە ناسەقامگیری لە ناوچەكەدا دروست بكەن. دیارە ئەم پەیامەی دووەمیان لە ئێستا زیاتر رووی توركیا دەگرێتەوە، بۆیە توركیا هەڵوێستێكی زۆر توندی بۆ پشتگیریی قەتەر گرتۆتەبەر.

لەبەر رۆشنایی ئەم گۆڕانكارییانەی لەچەند مانگی یەكەمی ئیدارەی ترەمپ و ئاراستەكردنی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش دەیخوێنینەوە، ئەوەیە كە مانەوەی عێراق وەك ئەندامێكی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش لە قۆناخی دوای ئازادكردنی موسڵ و رووخانی خەلافەتەكەی، پەیوەستە بەو مەرجانەی كە دەبێت شیعەی عێراق زۆر بە ئاشكرا وەڵامی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش بداتەوە و خۆی یەكلایی بكاتەوە بەوەی ئایا لەگەڵ ئامانجەكانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش بۆ قۆناخی بونیادنانەوە و ریشەكێشكردنی داعش خۆی دەگونجێنێت، یان خۆی دەخاتە بەرەی ئێرانەوەو دژی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش رەفتار دەكات؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە بەندە بە رەفتاری لە ئێستا بەدواوەی حكومەتی عێراق كە لە ئایندەی نزیك وەڵامی ئەو پرسیارە دەداتەوە، بەڵام ئەگەر تەواو لایەنە شیعیەكانی ناو هاوپەیمانیی نیشتمانی و ئەوەی ئێستا گوێمان لێ دەبێت، لێدوانی هەڕەشەئامێز دژی مانەوەی ئەمریكا و هەروەها لێدوانی هەڕەشەئامێز دژی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان دەدەن، ئەوا بیانەوێت، یان نەیانەوێت دەكەونە بەرەی دژی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و رێگەیان پێ نادرێت شەڕێك بە هاوكاریی 68 دەوڵەت بەڕێوەبرابێت و زیاتر لەیەك ترلیۆن دۆلاری بۆ سەرف كرابێت، سەرنجام بكرێتە خەڵات بۆ وڵاتێك كە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی رێگەی پێ نەداوە ئەندامی ئەو هاوپەیمانییە بێت.

لەناو بازنەی تێڕوانینی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بۆ قۆناخی دوای داعش و چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان كوردستان و عێراق لەلایەك و عەرەبی شیعە و سوننە لەلایەكی دیكە، جۆرێك لە هاودەنگی هەیە، بەوەی چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان كوردستان و عێراق و ئایندەی پەیوەندییەكانیان بەستراونەتەوە بە لێكتێگەیشتن و رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، لەم چوارچێوەیەشدا دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و هەروەها نەتەوە یەكگرتووەكانیش، نابنە لایەنگیری كوردستان و عێراق بۆ ئەوەی چارەسەرێك بەسەر هیچ لایەكیاندا فەرز بكەن، بەڵكو ئەمجارەیان دەبنە ناوبژیوان لە نێوانیاندا بۆ ئەوەی پشتگیریی خاڵی هاوبەشی نێوان هەولێر و بەغدا بكەن.

لەم سۆنگەیەوە ئەگەر سەیری كاردانەوەی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و نەتەوە یەكگرتووەكان بكەین سەبارەت بە دیاریكردنی رۆژی 25ی ئەیلوولی 2017 بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم، بە راشكاوی ئەو هەڵوێستە دەخوێنینەوە كە هەموو دەوڵەتەكان نە دژی ریفراندۆم هەڵوێستی خۆیان راگەیاندووە و نە پشتگیریشیان لێ كردووە، ئەم بێلایەنییەی دەوڵەتان و نەتەوە یەكگرتووەكان لەنێوان عێراق و كوردستان، هەنگاوێكی موژدەبەخشە بەو مانایەی گەلی كوردستان لە 25ی ئەیلوولی 2017 بڕیاری خۆی دەدات، ئەم بڕیارە بە ناوبژیوانی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و نەتەوە یەكگرتووەكان لەنێوان عێراق و كوردستان وتووێژی لەسەر دەكرێت و وتووێژی ئەمجارەی نێوان عێراق و كوردستان لەسەر دوابڕیاری گەلی كوردستان لەسەر ئەو بنەمایە بەڕێوە دەچێت كە دەوڵەتانی هاوپەیمانیی دژی داعش و لەسەرووی هەمووشیانەوە ئەمریكا و نەتەوە یەكگرتووەكان، رێز لە بڕیاری خەڵكی كوردستان دەگرن و دەبێت عێراقیش رێز لە ئیرادەی خەڵكی كوردستان بگرێت، ئەم خوێندنەوەیە تەنیا قسە، یان بۆچوونی چاودێرێكی سیاسی نییە، بەڵكو ئەمە بەرەنجامی دیراسەت و توێژینەوەی ئەو تیمەیە كە لەماوەی ساڵی 2016- تا ئایاری 2017، تاسكفۆرسی ئایندەی عێراقیان ئامادەكردووە، ئەوان دوای توێژینەوەیەكی زۆر و راوێژكردنیان بە سیاسەتمەدارانی عێراق و كوردستان و بەشێكی زۆری ئەو دیپلۆمات و پسپۆڕانەی لەسەر سیاسەتی عێراق كاردەكەن، گەیشتوونەتە ئەو ئاكامەی ئەم راپۆرتە بۆ ئەمریكا وەك سەرۆكی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش ئامادەبكەن، لەوانەیە ئەم راپۆرتە وەك ئەوەی نووسراوەتەوە نەبێتە بەشێك لە تەواوی سیاسەتی ئایندەی ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، بەڵام لانیكەم دەبێتە نەخشە رێگە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان كوردستان و عێراق، لایەنی سەرەكییش كە دەبێتە فاكتەری سەرخستنی ئەم نەخشەڕێگەیە، حوكمڕانانی عێراق دەبن كە ئێستا شیعە تیایدا باڵادەستە، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر شیعەی عێراق ئامادەباشی پیشان نەدات بۆ جێبەجێكردنی ئەم نەخشەڕێگەیە، ئەوا هەمان سیناریۆی تراژیدی دوای ساڵی 2005 دووبارە دەبێتەوە، كە نەخشەی رێگەی بۆ بونیادنانەوەی عێراق لەسەر بنەمای (دابەشكردنی دەسەڵات و داهات) بۆ دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و فرەیی و پەرلەمانی و ئارەزوومەندانە دامەزرابوو، بەڵام لایەنی شیعە بەم نەخشەڕێگەیەوە ئامادە نەبوون و خۆیان لە كۆتایی عێراق نزیك كردەوە، بۆیە ئەگەر شیعەی عێراق ئەمجارەش هەوڵبدات نەخشەڕێگەی دوای داعش وەك نەخشەڕێگەی دوای نەمانی رژێمی سەدام حوسێن سەیربكات و بەهەمان شێوە بیبینێت، ئەوا ئەمجارەیان هیچ گومانی تێدا نییە عێراق نەك هەر كۆتایی دێت، بەڵكو پارچە پارچە دەبێت و لایەنە شیعەكانیش لە دەسەڵاتی دەوڵەتداری بوونیان نامێنێت و دەبێت وەك میلیشیاكانی حەشدی شەعبی ببنە حزبوڵایەكی دیكە و لە ئێرانەوە فەرمان وەربگرن.

لایەنی سەرەكی كە دەیەوێت ئەم نەخشەڕێگەیەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ قۆناخی دوای داعش فەرامۆش بكات و بیشارێتەوە، دەوڵەتی ئێران و ئەو هێز و لایەنە سیاسییانەن كە ئەمڕۆ لە ئەدەبیاتی سیاسیی سەردەمدا پێیان دەگوترێت: «وەكیلەكانی ئێران». دەوڵەتی ئێران كە هەر لەسەرەتای دامەزراندنی كۆماری ئیسلامییەوە دروشمە سەرەكییەكەی هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی بووە، هەر لە روانگەی ئەم دروشمەوە ئەركی وەكیلەكانی دیاری دەكات و پرۆسەی كارەكانیان لەسەر شێوازی حزبوڵای لوبنانی پێ جێبەجێ دەكات.

دیارە ئەو دیراسەت و توێژینەوانەی لەسەر مۆدێلی حزبوڵای لوبنانی بۆ وەكالەتی ئێران كراون، ئاماژە بەوە دەكەن، كە وەكیلەكانی ئێران، تەنیا بە رێگەی باڵی سەربازی ئەركەكانیان جێبەجێ ناكەن، بەڵكو هەوڵیانداوە وەكیلەكان لەناو پرۆسەی سیاسیی ئەو وڵاتانە، باڵی سیاسییان هەبێت و لەناو پەرلەمان و حكومەت نوێنەرایەتیان هەبێت بۆ ئەوەی بتوانن پرۆسەی سیاسی لەوڵاتدا پەكبخەن، لێرەوە ئەگەر سەیری ئەو هێزە شیعییانە بكەین كە راستەوخۆ لە عێراقدا پاشكۆ و گرێدراوی ئێرانن، بۆ نموونە رێكخراوی بەدر، دەبینین لەناو پەرلەمانی عێراقدا خاوەنی نزیكەی 20 كورسی پەرلەمانیین و لەناو حكومەتیشدا، وەزیری ناوخۆ سەر بەو رێكخراوەیە، هەربۆیە ئەگەر ئێران مەبەستی بێت پەیامێك ئاراستەی هێزەكانی حەشدی شەعبی بكات كە سەر بەوەزارەتی ناوخۆی عێراقن، ئەوا ئەم پەیامە وەك فەرمانێكی وەزاری لەلایەن وەزارەتی ناوخۆوە ئاراستە دەكرێت و كاریگەریی نەرێنیش لەسەر پرۆسەی سیاسی عێراق دروست دەكات.

لە ئێستادا كە باس لەوە دەكرێت هەڵبژاردنی پارێزگاكان و هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەچەند مانگی داهاتوودا، یان سەرەتای ساڵی داهاتوو بەڕێوە دەچن، ئەوا ئەو لایەنانەی وەك نوری مالیكی كە پاشكۆی ئێرانن، هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە زۆرترین نوێنەری خۆیان بنێرنە پەرلەمانی عێراق و پاشانیش بە رێگەی دروستكردنی حكومەتی زۆرینە، زۆربەی پۆستە وەزارییەكانی حكومەتی عێراق كۆنتڕۆڵ بكەن، بە هەمان شێوە باڵی مالیكی هەوڵیداوە هەمان مۆدێل بە رێگەی هاوپەیمانیكردنی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی و بەشێكی یەكێتی نیشتمانی لە پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا دووبارە بكاتەوە، بەڵام بە ئاگایی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان لەم سیناریۆیەی ئێران و مالیكی، وەڵامی دەمشكێنی مالیكی و هاوپەیمانەكانی داوەتەوە و سەرۆك بارزانی زۆر دەمێكە رایگەیاندووە، ئەگەر مالیكی بگەڕێتەوە ناو پرۆسەی سیاسیی عێراق، ئەوا راستەوخۆ سەربەخۆیی رادەگەیەنم، ئەم پەیامەی سەرۆك بارزانی پشتگیریی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و ئەمریكای لێدەخوێندرێتەوە، چونكە ئەوانیش لەوە بەئاگان كە ئێران دەیەوێت لە رێگەی وەكیلەكانیەوە چ سیاسەت و ستراتیژێك لە ناوچەك پیادە بكات و سەركەوتنی ئێرانیش تا رادەیەكی زۆر لەعێراقدا بۆتە هۆكاری ئەوەی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاڵۆزتر بن و ئەگەری شەڕێكی ئیقلیمی گەورە نزیكتر ببێتەوە.
بۆیە ئەگەر شیعەی عێراق خۆی بەلای ئێراندا ساخ بكاتەوە، ئەوا دەرگای وتووێژ بۆ رێكخستنەوەی پەیوەندییەكانی كوردستان و رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لەنێوان عەرەبی شیعە و سوننەی عێراق دادەخرێت، لەم حاڵەتەشدا دەبێت هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش و ئەمریكا بۆ كەمكردنەوەی نفووزی ئێران و دوورخستنەوەی ئەگەری شەڕێكی گەورەی ئیقلیمی بیر لە رێگەچارەیەكی دیكە بكەنەوە، كە لەم حاڵەتەدا هیچ لایەنێك ناتوانێت رێگە لە پارچە پارچە بوونی عێراق بگرێت.


شینی وەكیلەكانی ئێران
بۆ یەكپارچەیی عێراق و سەربەخۆیی كوردستان
ئەوەی جێگەی نیگەرانییەو لەوانەیە رۆژێك لە رۆژان هیچ كەسێكی نەتەوەیی و نیشتمانی بیری لێ نەكردبێتەوە، قسەو هەڵویستی ئەو كوردزمانانەیە كە بە ئاشكرا و بەبێ هیچ هەستێكی نیشتمانی و نەتەوەیی دژایەتیی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن!
پرۆسەی ریفراندۆم وەك رێگەچارەیەكی دیموكراتی و هاوچەرخانە بۆ یەكلاكردنەوەی چارەنووسی گەلێك، كارێكی ئاسایی و سروشتییە كە بیروبۆچوونی جیاوازی لەسەر دروست بێت، بەڵام دەبێت بیروبۆچوونی جیاواز لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی نیشتمانی و نەتەوەیی بێت و لایەنی بەرامبەریش كە نەتەوەی سەردەستە بایی هێندە وەڵامدانەوەی هەبێت بۆ ئەوەی بتوانرێت لایەنە ئەرێنی و نەرێنیەكانی ئەم پرۆسەیە هەڵبسەنگێنرێت.
بەداخەوە ئەوانەی بە زمانی كوردی لە كوردستانەوە دژایەتیی ریفراندۆم دەكەن، بەشێوەیەكی رەها دەرگای دیالۆگ و لێكتێگەیشتنیان داخستووەو بوونەتە پارێزەرێكی بەلاشی داگیركارانی كوردستان، ئەمەش لەبەر ئەوەیە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان كە رۆژی 25ی ئەیلوولی 2017ی بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم راگەیاندووە، ئەمەی نەشاردۆتەوە كە لەسەر بنەمای بڕیاری گەلی كوردستان وتووێژ و دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی عێراق دەكات و هەموو ئەو سیاسەتە هەڵانەی حكومەتی بەغدا دەخرێنەڕوو كە بوونە هۆكاری ئەوەی گەلی كوردستان ئەم بڕیارە بدات، بۆ ئەمەش شاندی كوردستان سەردانی بەغدای كردووە.
بۆیە لەم حاڵەتەدا پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆم پەیوەندی بە ژیان و كەرامەت و ئایندەی هەر تاكێكی كوردستانەوە هەیە و ئەركی سەرشانی هەرتاكێكی كوردستانییە بە جیاوازی نەتەوەو ئایینەوە پشتگیری لە ریفراندۆم بكات، بەڵام دواتر لەسەر پرۆسەی دیالۆگ و دانوستاندن لەسەر ئاكامی ریفراندۆم لەگەڵ حكومەتی عێراق، ئەگەر بۆچوونێك هەبێت و پێمان بڵێت، ئەو سازشەی حكومەتی عێراق لەبەرامبەر بڕیاری ریفراندۆم بۆ ئیرادەی گەلی كوردستانی كردووە، باشترە لەوەی كە سوور بین لەسەر ئەوەی لە عێراق جیاببینەوە، بەڵام ئەوەی دەبێتە هەڵوێستێكی شەرمەزارییانە دژی نەتەوەكەی خۆی، ئەوەیە كە ئەو مافە بە گەل و نەتەوەی خۆی نەدات لەسەر مافەكانی خۆی دیالۆگێكی راشكاوانە و جددی بكات.

لێرەوە زۆر گرنگە موناقەشەیەكی راشكاوانە و شەفاف بكەین و پرسیار لەو كەسانە بكەین كە بە زمانی كوردی دژی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان بێ شەرمانە راوەستاون و پێیان بڵێین: فەرموو ئەوە ماوەی مانگێك زیاترە حزبە سیاسییەكانی كوردستان ( بێجگە لە گۆڕان و كۆمەڵ) رۆژێكیان بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم دیاری كردووە، ئایا حكومەتی عێراق، لایەنە سیاسییەكانی شیعەی عێراق، چ هەنگاوێكیان هەڵگرتووە، یان چ پەیامێكیان ئاراستەی گەلی كوردستان كردووە بۆ ئەوەی خەڵك بڵێت وەڵاهی مانەوەمان لەگەڵ عێراق لەچوارچێوەی دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و لەسەر بنەمای هاوبەشیی راستەقینە بۆ ئێستا لە جیابوونەوە، یان راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ باشترە؟ پرسیاری دیكە ئەوەیە: ئایا حكومەتی شیعەی عێراق، هێز و لایەنە سیاسییەكانی شیعەی عێراق، مەرجەعییەتی شیعەی نەجەف، ئەگەر تەنیا بۆ دڵنەوایی گەلی كوردستانیش بێت، رایانگەیاندووە كە بڕیاری بودجە و مووچەی گەلی كوردستان، بڕیارێكی زاڵمانە و ژینۆسایدیەكی ئابورییە كە دەرحەق بە گەلێكی مەزڵووم و بەشخوراو كراوە؟ پرسیاری دیكە لە هەڵسووڕاوانی بزووتنەوەی گۆڕان ئەوەیە كە ئێستا پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراقیان هەیە، لێیان دەپرسین، ئێوە بە رێگەی هەڵسووڕاوەكەتان كە جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراقە، هەموو مافی خەڵكی سلێمانی و گەلی كوردستانتان بۆ پێدانی مووچە بچووك كردەوە، ئایا حكومەت و لایەنە شیعەكانی عێراق چ وەڵامێكیان دانەوە؟ ئایا ماوەی زیاتر لە شەش مانگ بۆ مەرامی سیاسیی خۆتان مامۆستاو فەرمانبەرانتان رژانە سەر شەقامەكان و دروشمی وەفا و دڵسۆزیتان بۆ حكومەتی بەغدا بەرز كردەوە، ئایا حكومەتی بەغدا چ وەڵامێكی دانەوە؟


ئێستا كاتی ئەوە هاتووە راشكاوانەو شەفافانە لەگەڵ ئەوانەی بە زمانی كوردی دژایەتی سەربەخۆیی دەكەن، موناقەشەیەكی جددی بكەین و پێیان بڵێین: ئەگەر ئێوە هەر دژایەتی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن، لەسەر بنەمای بەرژەوەندی و نەتەوەیی و نیشتمانی خەڵكی كوردستان ئەم موناقەشە و دیالۆگە درێژە بدەن و پێمان بڵێن ئەگەر خەڵكی كوردستان بڕیاری سەربەخۆیی و چارەسەری یەكجارەكی لەگەڵ عێراق نەدات، ئایا بە چ زمانێك تێگەیشتن و رێككەوتن لەگەڵ حكومەتی بەغدا دروست بكەین؟ مادام ئێوەی كوردزمان هەر سەنگەری دژە سەربەخۆییتان هەڵبژاردووە، لەبری ئەوەی گەلەكەی خۆتان كردۆتە تاوانبار و لەسەر یەكپارچەیی عێراق دادگایی دەكەن، پێمان بڵێن ئێوە خۆتان بكەن بە وەكیلی عێراق ئەگەر ئەو بڕیارە نەدەین، عێراقی یەكپارچە چی بۆ خەڵكی كوردستان دەكات؟ پێمان بڵێن ئایا ئێوە وەك وەكیلێكی راستگۆی شیعە و عێراق دەتانەوێت كورد لە عێراقدا چۆن بژی و مافەكانی چی بن؟ پرسیاری دیكە ئەوەیە ئایا ئێوەی كوردزمان كە دژایەتی نەتەوەی خۆتان دەكەن و گەلەكەی خۆتان بە تاوانبار دەزانن، بەوەی داوای سەربەخۆیی دەكات، ئایا حكومەت و دەسەڵاتی شیعەی عێراق ئامادەیە تەنیا ئێوەی كوردزمان وەك هاووڵاتی پلە یەكی عێراق سەیر بكات و گوێتان لێ بگرێت؟ یان ئایا بوارتان دەدات بەرگری لەمافی نەتەوەی خۆتان لەبەغدا بكەن؟ یان وەك ئێستا تەنیا ئەو ئەركەی پێتان سپێردراوە، ناشیرینكردنی هەموو جوانییەكانی كوردو كوردستانە، ئەمەش بە راستی قبووڵ ناكرێت و نابێت لە پێناوی هەندێك ئیعتباری سیاسیدا پەردەپۆش بكرێت.