ئەو دیمانەی گۆڤاری فۆرین پۆلیسی لەگەڵ سەرۆك بارزانی سەبارەت بە پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان ئەنجامیداوە و لە رۆژی 15ی حوزەیرانی 2017 دەقی دیمانەكە و راپۆرتێكی لەسەر بڵاوكردۆتەوە، تەنیا وەك دیمانەیەكی رۆژنامەوانی لە گۆڤارێكی ئاسایی هەڵسەنگاندنی لەسەر ناكرێت، بەڵكو دەبێت بگەڕێینەوە بۆ قەوارەی ئەم گۆڤارە، وەك بڵاوكراوەی ناوەندێكی گەورەی فیكری لەسەر ئاستی رای گشتیی ئەمریكا و كاریگەریی لەسەر كۆنگرێس و دیپلۆماتكار و بڕیارسازانی ئەمریكا.

گۆڤاری فۆرین پۆلیسی، ساڵانە بە هاوبەشی لەگەڵ سندوقی ئاشتی بۆ جیهان (The Fund for Peace) راپۆرتێك لەسەر دەوڵەتە شكستخواردووەكانی جیهان بڵاودەكاتەوە، لەدوای ساڵی 2003 یشەوە، ساڵانە بە هاوبەشی لەگەڵ سندوقی ئاشتی بۆ جیهان راپۆرتێكی تایبەت لەسەر عێراق ئامادە دەكات و لەساڵی 2007ـەوە ئەم ناوەندە فیكرییە و سندوقی ئاشتی راپۆرتێكیان بە ناونیشانی (رێگای دەربازبوون: یەكێتی دەوڵەتەكانی عێراقە- A way out: the union of Iraqi States) بڵاوكردووەتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەو دوو ناوەندە فیكرییە گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە هیچ رێگەیەك لەبەردەم عێراقدا نەماوە، تەنیا ئەوە نەبێت كە بە هاوشێوەی یەكێتی ئەوروپا، یەكێتی دەوڵەتەكانی عێراق دروست بكرێت. بیرۆكەی ئەم راپۆرتە لە پێشنیارەكەی لیسلی گلپ سەرۆكی فەخریی ئامۆژگای ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوە (www.cfr.org) كە لەدوای ساڵی 2003 داوادەكات لەچوارچێوەی دابەشكردنێكی نەرم عێراق بكرێتە سێ هەرێمی (كورد و شیعە و سوننە)، ئەم پێشنیارە لە ساڵی 2006 لەلایەن جۆزیف بایدن كە ئەو كات سەرۆكی لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی سەنات بوو، پەسەند كراو بووە پرۆژەیەك لە سەنات و كۆنگرێس و بایدن ناوی لێنا پلانی (B) بۆ سیاسەتی ئەمریكا لە عێراقدا، بەڵام دوای ئەوەی شەڕی شیعە و سوننە لە 2006 گەیشتە حاڵەتێكی زۆر مەترسیدار، فۆرین پۆلیسی و سندوقی ئاشتی بۆ جیهان پێشنیاریان كرد كە پرۆسەی دابەشكردنی عێراق لە (دابەشكردنێكی نەرم - Soft partition) بگۆڕێت بۆ (بەڕێوەبردنی دابەشكردن- manage partition)، هەروەها لەبری ئەوەی عێراق دابەشبكرێت بۆ سێ هەرێم لەناو دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا، بكرێتە سێ دەوڵەتی سەربەخۆ لە رووی سیاسییەوەو هاوبەش لە رووی ئابوورییەوە و پاشان یەكێتییەك لەنێوانیان دروست بكرێت بەناوی (یەكێتی دەوڵەتەكانی عێراق) بە هاوشێوەی دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا.

لێرەوە ئەگەر سەرنج لەو گۆڕانكارییە وردە بدەین كە فۆرین پۆلیسی و سندوقی ئاشتی بۆ جیهان لە ساڵی 2007 بۆ دابەشكردنی عێراق خستوویانەتەڕوو، كە ئەویش گۆڕینی دابەشكردنی نەرمە بۆ بەڕێوەبردنی دابەشكردن، ئەوا ئەم وەرچەرخانە ئەوەمان پێدەڵێت لە پرۆسەی (دابەشكردنی نەرم) بۆ عێراق، عێراقییەكان خۆیان دەبێت بڕیار لەسەر ئەو دابەشكردنە بدەن و دەوڵەتەكەیان بە سەر سێ هەرێمی (كورد و سوننە و شیعە) لەچوارچێوەی دەستووری عێراقدا دابەش بكەن، بەڵام لە (بەڕێوەبردنی دابەشكرندا) ئەم پرۆسەیە دیسان دەبێتە پرۆسەی دانوستاندن لەنێوان هەر سێ لایەنی (كورد و شیعە و سوننە) بە ناوبژیوانی و شاهیدی لایەنی سێیەم كە ئەمریكایە، پاش رێككەوتنیان لەسەر دابەشكردنی عێراق بۆ سێ دەوڵەت، ئینجا دەستوورێكی تازە دەنووسنەوە بۆ ئەوەی لە رووی سیاسییەوە سەربەخۆ بن و لە رووی ئابوورییەوە هاوبەش بن.

بێگومان لەدوای داگیركردنی موسڵ و هێرشی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر كوردستان بەگشتی و لەكۆتایی ساڵی 2014وە بەتایبەتی، لەناو سەنات و كۆنگرێسی ئەمریكادا ئەو قەناعەتە دروست بووە كە جارێكی دیكە عێراق ناگەڕێتەوە بۆ پێش حوزەیرانی ساڵی 2014و پێویستە مامەڵەیەكی راستەوخۆ لەنێوان كوردستان و ئەمریكا دروست بێت و راستەوخۆ ئەمریكا چەك بداتە پێشمەرگە و مەشق و راهێنانیان پێ بكات، بەڵام ئیدارەی ئۆباما لەبەر ئەوەی ساڵی 2016 ساڵی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا بوو، نەیتوانی بە راشكاوی و بە فەرمی دەستبەرداری سیاسەتی (یەك عێراق) بێت لە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بەعێراق، بەڵام بەشێوەیەكی كرداری هەنگاوی جددی بۆ پشتكردنە سیاسەتی (یەك عێراق)ی لە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر عێراق پیادە كرد، بەتایبەتی كە لە تەموزی 2016 یاداشتنامەی لێكتێگەیشتن لەنێوان وەزارەتی پێشمەرگە و پێنتاگۆن ئیمزا كرا، پاشانیش بە ئامادەبوونی ئەمریكا رێككەوتنێك لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق بۆ پرۆسەی ئازادكردنەوەی موسڵ ئیمزا كرا، ئەم وەرچەرخانە لە سیاسەتی ئەمریكیدا بەرامبەر بە عێراق، عێراقی جیاكردەوە بۆ دوو كیانی جیاواز كە ئەویش (كوردستان و بەشە عەرەبییەكەی عێراق)ـە، ئەمەش بە شاهیدی و ناوبژیوانی ئەمریكا دروست بووە.

سەبارەت بەم وەرچەرخانە لەسیاسەتی ئیدارەی ئەمریكای سەردەمی ئۆباما و چەسپاندنی لە ئیدارەی تازەی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی ترەمپ، پڕۆفیسۆر ستیڤن كوك گەورە توێژەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ئامۆژگای ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوە لە وتارێكیدا كە لە كانوونی دووەمی 2017 بە ناونیشانی: (ئایا هەلومەرجی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی لە عێراقدا پێگەیشتووە؟) بڵاوی كردۆتەوە، راشكاوانە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، كە ستافی تازەی ئیدارەی ترەمپ لەو روانگەیەوە سەیری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی دوای شەڕی داعش و ئازادكردنەوەی موسڵ و رەققە دەكەن، كە دەبێت هەوڵەكانیان بەو ئاراستەیە بخەنەگەڕ بۆ ئەوەی لەگەڵ كورد بگەنە تێگەیشتنێكی هاوبەش، بەشێك لە بەرپرسانی ئێدارەی ترەمپ جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە نفووزی خۆیان بەكاربهێنن و لەگەڵ بەرەوپێشەوە چوونە سیاسییەكان بیگونجێنن لە پێناوی سەربەخۆیی كوردستاندا، لەمەش زیاتر گۆڤاری فۆرین ئەفێرز كە ئەویش بڵاوكراوەی ئامۆژگای ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوەیە لەئەمریكا، لەوتارێكدا كە پڕۆفیسۆر مۆرگان كەپلان (توێژەری باڵای پرۆگرامەكانی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەنتەری بەلفەر لە زانكۆی هارڤارد) لە 12ی نیسانی 2017 بە ناونیشانی: (ترەمپ دەبێتە ئومێدی سەربەخۆیی كوردستان) بڵاوكردۆتەوە، راشكاوانە جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە كە ئیدارەی ترەمپ پابەند نابێت بە سیاسەتی (یەك عێراق)ـەوە لە سیاسەتی ئەمریكادا بەرامبەر بە عێراق، هەروەها پڕۆفیسۆر داڤید ئێڵ فلیپس لە وتارێكیدا كە لە رۆژی 14ی حوزەیران 2017 لە هیفتنتۆنگ بە ناونیشانی: (كوردستان لەسەر رێگەی سەربەخۆیی) بڵاوی كردۆتەوە، ئەویش راشكاوانە جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە كە سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كوردستان و عێراق دادپەروانەیە، لە كاتێكدا دەڵێت پابەندین بە سیاسەتی (یەك عێراق)ـەوە، بەڵام لە هەمانكاتدا ئەوەشی گوتووە كە ئێمە رێز لە خواست و ویستی خەڵكی كوردستان دەگرین.

ئاماژەكردن بە باكگراوەندی پرۆژەكەی فۆرین پۆلیس و پێكەوە گرێدانەوەی لەگەڵ ئەو گۆڕانكارییانەی لەگەڵ شەڕی دژی داعش دروست بوون، پاشان گەڕانەوە بۆ ئەو پرسیارەی فۆرین پۆلیسی سەبارەت بە باری ئابووریی كوردستان دوای سەربەخۆیی پرسیار لە سەرۆك بارزانی دەكات و لە وەڵامدا سەرۆك بارزانی جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە میللەتی كورد لە برسان بمرێت، باشترە لەوەی ژێردەستە بێت، ئەمە جیا لەوەی مانای ئەوەیە سەرۆك بارزانی بڕیاری سەربەخۆیی كوردستانی داوە بەهەر نرخێك بێت، لە هەمانكاتدا وەك بە راشكاوی لە تاسكفۆرسی ئامۆژگای ئەتلەنتیك لەسەر ئایندەی عێراق ئاماژەی پێكراوە، داوادەكات لەسەر ئاستی كورتمەودا كوردستان و عێراق ئابوورییان هاوبەش بێت، هەتا كێشەی (خاك و سنوور) لەنێوانیان چارەسەر دەكرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە فۆرین پۆلیسی ئامانجی ئەوەیە بزانێت كاتێك ئەمریكا دەبێتە ناوبژیوان و شاهید لە پرۆسەی جیابوونەوەی كوردستان لە عێراق، ئایا لەسەر ئاستی كورتمەودا ئابووریی كوردستان و عێراق هاوبەش دەبێت، یان نە، بەڵام وەڵامەكەی سەرۆك بارزانی ئەوەمان پێدەڵێت، كە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم، سەقفی وتووێژەكان لەگەڵ بەغدا بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان كراوە نابێت، واتە دیاریكراو دەبێت و لە ساڵێك زیاتر نابێت، بۆیە ئەگەر لەو ماوە دیاریكراوە لەگەڵ بەغدا نەگەیشتینە رێككەوتن، ئەوا كوردستان یەكلایەنە سەربەخۆیی رادەگەیەنێت، ئەمەش دەرهێنانی ئەو كارتەیە لە دەستی بەغدا بۆ ئەوەی هەموو جیهان بزانێت لای خەڵكی كوردستان هیچ شتێك هێندەی ئازادی و سەربەخۆیی گرنگ نییە.

هەروەها وەك رۆژنامەنووسەكەش لە پێشەكیی دیمانەكە نووسیویەیەتی: «سەرۆكی هەرێمی كوردستانی عێراق بە فۆرین پۆلیسی دەڵێت، بۆچی وێڕای ئاستەنگەكانی ناوخۆ و دەرەوەی كوردستان بڕیاری داوە ئەمساڵ ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان ئەنجامبدات.» ئەم پێشەكییە كورتە ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە كە ئەم گۆڤارە وەك بڵاوكراوەیەكی ناوەندێكی گەورەی فیكری، چەند بایەخ بە بڕیاری سەرۆك بارزانی بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان دەدات، لە هەمانكاتدا وەك شانازییەكیش بۆ ئەو ناوەندە فیكرییە كە دوای 10 ساڵ ئیدارەی ئەمریكا گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كە تەنیا رێگای دەربازبوون بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ عێراق، ئەوەیە كە ئیدارەی ئەمریكا خۆی ئیدارەی پرۆسەی دابەشكردنی عێراق و سەربەخۆیی كوردستان بكات و خۆی ناوبژیوان و شاهید بێت لەسەر ئەو رێككەوتنەی لەنێوان بەغدا و كوردستان دەكرێت، یان ئەگەر بەغدا لەگەڵ كوردستان بە ئاشتییانە نەگەیشتە رێككەوتن، ئەوكات ئەمریكا چۆن ئاستی پەیوەندییەكانی لە هەموو روویەكەوە لەگەڵ كوردستان بەرەو پێشەوە دەبات.