ئەگەر گەڕانێك بەناو گوگڵدا بكەین بەدوای چارەنووسی عێراقی دوای داعش – -Iraq after ISIS و هەموو هۆیەكانی راگەیاندنی ناو تۆڕەكانی ئەنتەرنێت شەن و كەو بكەین، ئەوكات راستییەكەمان دێتەبەرچاو كە بێجگە لە نووسەری لۆكاڵ و بێئاگا لەسەر ئاستی كوردستان و سیاسەتمەداری وەكیلی ئێران لەسەر ئاستی كوردستان و عێراق، هیچ پسپۆڕێك، یان بیرمەندێكی سیاسی، تەنانەت دیپلۆمات و بڕیارسازانیش لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، چارەنووسی عێراق و كوردستان پێكەوە گرێ نادەنەوە، لەمەش زیاتر ئێستا لە سیاسەتی نێودەوڵەتی بەگشتی و ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش و لە سەرووی هەمووشیانەوە ئەمریكا، عێراق وەك دەوڵەت تەنیا ئاماژەیە بۆ عێراقی عەرەبی و پرۆسە سیاسییەكەشی تەنیا بریتییە لە رێكخستنەوەی پەیوەندیی نێوان عەرەبی شیعەو سوننە و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ هێزەكانی حەشدی شەعبی، بەوەی ئایا ئەم هێزانە لەژێر فەرمانی سەرۆك وەزیرانی عێراقن، وەك فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكان، یاخود پاشكۆی ئێرانن و بە وەكالەتی ئێران خۆیان دەخزێننە ناو دامەزراوەكانی دەوڵەتی عێراقەوە.


لە سەروبەندی كۆتاییهاتنی شەڕی دژی داعش و لە 28ی نیسانی 2017 هەردوو ئامۆژگای بەناوبانگی ئەمریكی (ئەمریكان ئەنتەر پرایس و برۆكینگز) دوو نێردراویان ناردووە بۆ عێراق بۆ ئەوەی دیراسەتێك لەسەر عێراقی دوای داعش ئامادە بكەن، لە 5ی ئایاری 2017 هەردوو نێردراوی ئەو دوو ئامۆژگا بەناوبانگە (كینس پۆلاك و دانیال پلیتیكا) راپۆرتی خۆیان بە ناونیشانی «نێردراومان بۆ عێراق: شەڕی دژی داعش و ئابوورییەكی كێشەئامێز و پرۆسەیەكی نادیاری سیاسی»ئامادە كردووە، كە ئەم راپۆرتە لە (3372) وشە پێكهاتووە بە تەنیا یەك وشەش ناوی (كوردو كوردستان)ی تێدا بەكار نەهاتووە و بەهیچ شێوەیەك لە پێشنیاریان بۆ رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراقی دوای داعش، باس لەوە نەكراوە كە كوردستان بەشێك دەبێت لە پرۆسەی سیاسی لە عێراقی دوای داعشدا.


هەمان توێژەر (كینس پۆلاك) لەسەرەتای ساڵی 2016وە، لەلایەن ئامۆژگای ئەتڵەنتیكەوە راسپێردرا كە راپۆرتێك بۆ تاسكفۆرسی ئایندەی عێراق لە سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا (كۆماری یان دیموكراتی) ئامادەبكات، لە 29ی ئەیلوولی 2016 بە نزیكەی 40 رۆژ پێش ئەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە نۆڤێمبەری 2016 ئەنجامبدرێت، راپۆرتەكەی بەناونیشانی «عێراق و سیاسەتی پێشنیاركراو بۆ ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا Iraq and a policy proposal for the next administration» بڵاوكراوەتەوە، ئەم راپۆرتەش كە زیاتر لە (3400) وشەیە، بە تەنیا یەك وشەش نەك هەر كوردستان و عێراقی لەچوارچێوەی یەك پرۆسەی سیاسیدا كۆنەكردۆتەوە، بەڵكو راسپاردە و رێنمایی دەداتە ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا (كۆماری بێت، یان دیموكراتی) بەوەی بەرژەوەندیی ئەمریكا لەوەدایە ناوبژیوان بێت لە نێوان كوردستان و عێراقدا بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی ئاشتییانە كوردستان سەربەخۆ بێت و لە عێراق جیاببێتەوە.

هەر لە ساڵی 2016 بە بۆنەی تێپەڕبوونی 100 ساڵ بەسەر رێككەوتنی سایكس پیكۆ، ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراسەتی رۆژهەڵاتی نزیك، هەموو توێژەرە شارەزاو باڵاكانی خۆی لەو ئامۆژگایە راسپاردووە كە بە بۆنەی 100ساڵەی سایكس پیكۆەوە، كتێبێك ئامادەبكەن بۆ هەڵسەنگاندنی هەموو لایەنە نەرێنییەكانی ئەو رێككەوتننامە شوومە لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەم كتێبەدا كە لە سەرەتای ساڵی 2017 لەلایەن ئامۆژگای ناوبراو بڵاوكرایەوە، لەو بەشەی كە تایبەتە بە عێراق و كوردستان، جەختی لەسەر ئەوە كردووەتەوە كە باشترین رێگە بۆ بەرژەوەندیی ئەمریكا ئەوەیە كوردستان لە عێراق جیابكرێتەوە و كوردستان ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆ و ئەمریكا خۆی بێتە ناو پرۆسەی دانوستاندنی نێوان كوردستان و عێراق بۆ چارەسەركردنی كێشەی خاك و لە سەرووی هەمووشیانەوە پرسی گەڕانەوەی كەركووك بۆ سەر هەرێمی كوردستان.

لە راپۆرتێكی دیكەی هەمەلایەنە كە ئەویش هەر ئامۆژگای ئەتڵەتنتیك وەك تاسكفۆرسێك، لەژێر چاودێری مادلین ئۆلبرایت وەزیری دەرەوە لە ئیدارەی كلینتۆن و ستیڤن هادلی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی لە ئیدارەی جۆج دەبلیو بۆش، بۆ سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادەكراوە، دیسان «كوردستانی عێراق» لە بەشێكی تایبەتیی ئەو راپۆرتە باسكراوە، لەم راپۆرتەدا سیستمی سیاسیی كوردستان و عێراق، وەك دوو سیستمی جیاواز ئاماژەی پێكراوە و لەسەر پرسی چارەسەركردنی كێشەی خاك و «ناوچە كێشە لەسەرەكان»، راسپاردەی ئەوەی داوە كە ئەو كێشانە بە دیالۆگ چارەسەر بكرێن، ئەوجا سەربەخۆیی كوردستان رابگەیەندرێت، ئەم راپۆرتەش بە راپۆرتی (ئۆلبرایت- هادلی) ناسراوەو كاتی بڵاوبوونەوەی لەلایەن دۆستانی كورد لە ئەمریكا و لەسەر ئاستی ناوخۆش هەندێك رەخنەی لێگیرا، بەوەی دەبوو پرسی سەربەخۆیی كوردستان گرێ نەداتەوە بە كێشەی خاك و «ناوچە جێ ناكۆكەكان» لەنێوان كوردستان و عێراقدا، لەبەر ئەوەی كێشەی خاك و ناوچە جێ ناكۆكەكان وەك بەرەنجامی شەڕی دژی داعش لەنێوان كوردستان و عێراق كۆتایی هاتووە.


لەسەر ئیدارەی ئۆباما كە بەو ئیدارەیە ناسراوە زۆر جەختی لەسەر یەكپارچەیی عێراق دەكردەوە و پابەند بوو بە (سیاسەتی یەك عێراق) لە سیاسەتی ئەمریكادا بەرامبەر بەعێراق، دوای ئەوەی داعش لە حوزەیرانی 2014 موسڵی داگیركردو خەلافەتی ئیسلامی راگەیاند، بە رادەیەك دووچاری شڵەژانێكی ئەوتۆ بوو كە نەیدەتوانی هیچ بڕیارێك بەرامبەر شەڕی دژی داعش لە عێراق بدات، سەبارەت بەم بارودۆخەی ناو كۆشكی سپی لە ئیدارەی ئۆبامادا، فلیپ گۆردن كە ئەو كات بەرپرسی سیاسەتی سووریا بووە لە كۆشكی سپی، لە دیمانەیەكدا كە سایتی (ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە) لە ساڵی 2016 بڵاوی كردووەتەوە، راشكاوانە ئاماژەی بەوە كردووە كە سەرهەڵدانی داعش دەرهاویشتەی سیاسەتە هەڵەكانی نوری مالیكی و شەڕی نێوان شیعەو سوننە بووە، بۆیە ئیدارەی ئۆباما وەك شەڕی تیرۆریستان و حكومەتێكی دیموكراتی سەیری نەكردووەو نەیوستووە ببێتە بەشێك لەو شەڕەی كە ئەمریكا هیچ پەیوەندیەكی پێوەی نییە، بەڵام كاتێك داعش لە ئابی 2014 هێرشی كردە سەر كوردستان، هەر ئیدارەی ئۆباما بوو رایگەیاند كوردستان هێڵی سوورە و ناكرێت تیرۆریستانی داعش هێرش بكەنە سەر كوردستان و ئەمریكا نەتوانێت هیچ بریارێك بدات. بڕیاری بەشداربوونی ئیدارەی ئۆباما لە شەڕی دژی داعش لە 11ی ئابی 2014 هێندە قورس بوو، كە تۆماس فریدمان راشكاوانە بە سەرۆك ئۆباما دەڵێت: «هەتا ئەم بڕیارەت دا، سەرت نیوەی سپی بوو، كە دڵنیام نیوەكەی دیكەشی هەوادارانی تی پارتی لە هەڵبژاردنی داهاتوو سپی دەكەن.» ئەم بڕیارەی ئیدارەی ئۆباما لە كۆتایی ساڵی 2014 راگەیاندنی كۆتایی و مردنی سیاسەتی (یەك عێراق) بوو لە سیاسەتی ئەمریكادا بەرامبەر بە عێراق، هەر بۆیە دوای ئەم بڕیارەی ئیدارەی ئۆباما هاوكاری هێرشی ئاسمانی بۆ پێشمەرگە و پاشان هاوكاری چەك و لۆجیستی بۆ هێزی پێشمەرگە دابین كراو، لە سەرەتای ساڵی 2015 لەناو كۆنگرێسدا، لیژنەی ئاسایش و بەرگری، پڕۆژە یاسایەكی گەڵاڵە كرد، بەوەی دەبێت ئیدارەی ئۆباما راستەخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكات و راستەوخۆ چەك بداتە پێشمەرگە، ئەم پڕۆژە یاسایەی كۆنگرێس لەگەڵ ئەوەی لەبەر هەمواركردنەوەی چەند بڕگەیەكی دەنگدان لەسەری دواخرا، بەڵام پرسەكە وەك خۆی مابۆوە هەتا سەردانی سەرۆكی كوردستان و شاندی یاوەری بۆ ئەمریكا، لەم سەردانەیدا سەرۆك ئۆباما لەناو كۆشكی سپی بە شەخسی داوای لە سەرۆك بارزانی كردبوو كە رازی بێت بە رێگەی بەغدا چەكەكان بگاتە كوردستان، لە وەڵامدا سەرۆك بارزانی بە ئۆبامای راگەیاندبوو، گرنگ ئەوەیە چەكەكان وەك خۆی بگاتە دەستی هێزی پێشمەرگە، لەبەر ئەوەی پێشمەرگە زۆر پێویستی بە چەكە، بۆیە گرنگ نییە راستەوخۆ بێت، یان لە رێگەی بەغداوە بێت. سەبارەت بەم وەڵامەی سەرۆك بارزانی، مایكل نایتس گەورە توێژەری ئاسایش و بەرگری لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراسەتی رۆژهەڵاتی نزیك لە وتارێكیدا بەناونیشانی «سەركەوتنێكی گەورەی كورد لە كۆشكی سپیدا- A Big Win for Kurds at the White House» كە رۆژی 15ی ئایاری 2015 لە وێبسایستی ئامۆژگای ناوبراودا بڵاوی كردۆتەوە، راشكاوانە ئاماژەی بە وەڵامەكەی سەرۆكی كوردستان بۆ سەرۆك ئۆباما كردووە، چۆن بەم هەڵوێستەی توانی ئیدارەی ئۆباما لە ئیحراجییەكی گەورە رزگار بكات و هەروەها چەكەكانیشی بۆ پێشمەرگە مسۆگەر كرد.
سەرۆكی كوردستان هەر لەو سەردانەیدا بۆ كۆشكی سپی، لەگەڵ سەرۆك ئۆباما و تەواوی ئیدارەی ئەمریكی بە راشكاوی باسی پرسی سەربەخۆیی كوردستانی كرد، ئەمەش یەكەمین جار بووە لە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی كوردستاندا ئیدارەی ئەمریكا بە راشكاوانە بە شاندی كوردستان بڵێت، ئێمە دژی سەربەخۆیی كوردستان نین، بەڵام ئەم پرسە بكەنە پرۆسەیەك و هەوڵبدەن بەشێوەیەكی ئاشتییانە لەگەڵ عێراق جیاببنەوە. ئەمەش ئاماژەیەكی روون و ئاشكرایە كە لە ئیدارەی ئۆباماوە، سیاسەتی (یەك عێراق) لە سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر عێراق كۆتایی هاتووە و باشترین بەڵگەش لەسەر كۆتاییهاتنی ئەم سیاسەتە، ئیمزاكردنی لێكتێگەیشتنی هاوبەشی نێوان وەزارەتی پێشمەرگەی كوردستان و وەزارەتی بەرگری ئەمریكایە بە ئاگاداری و رەزامەندی حكومەتی بەغدا، ئەمەش مانای ئەوەیە پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان بە ناوبژیوانیی ئەمریكا بە شێوەی دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی عێراق دەستی پێكردووە، حكومەتی بەغداش خۆی باش دەزانێت كە پرسی سەربەخۆیی كوردستان یەكلایی بۆتەوە، بەڵام لەبەر گوشاری وەكیلەكانی ئێران لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا و نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنەكانی پارێزگاكانی عێراق، پرسەكە پێویستی بەوەیە كە بۆ ئیستهلاكی ناوخۆیی سیاسەتی عێراقی وا پیشانبدرێت كە حكومەتی بەغدا دژی سەربەخۆیی و جیابوونەوەی كوردستانە لە عێراق.