هەروەك چۆن لە ئاكامی سیاسەتە هەڵەكانی نوری مالیكی موسڵ كەوت و داعش خەلافەتی ئیسلامی راگەیاند، دوای ئەمەش هەموو لایەك گەیشستنە ئەو قەناعەتەی جارێكی دیكە عێراق ناگەڕێتەوە بۆ رۆژی پێش 10ی حوزەیرانی 2014 و یەكپارچەیی عێراق كۆتایی هات، بەهەمان شێوە دوای ئەوەی لە ئاكامی سیاسەتە هەڵەكانی بزووتنەوەی گۆڕان، پەرلەمان پەكی كەوت و دوای ئەوەش پرۆسەی سیاسی لە كوردستاندا گەیشتە بنبەست و گۆڕان پەنای بۆ شەڕ و ئاژاوە برد، بۆ ئەوەی مەرجەكانی خۆی بە سەر پارتی دیموكراتی كوردستان فەرز بكات، بەڵام بۆی نەچووە سەر و پارتی ئەو رێككەوتنەی هەڵوەشاندنەوە كە لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان هەیبوو، بەمەش هاوكێشەی سیاسی و هاوسەنگیی هێز گۆڕانكاری بەسەرداهات و گۆڕان بە تەنیا لە گۆڕەپانی سیاسیدا كەوتە پەراوێزەوە، ئەوا هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستانیش گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە جارێكی دیكە هاوكێشەی سیاسی و هاوسەنگیی هێز لە ناو پرۆسەی سیاسیی كوردستان ناگەڕێتەوە بۆ پێش 12ی ئۆكتۆبەر و بزووتنەوەی گۆڕانیش جارێكی دیكە ئەو سەنگ و هێزەی لە ناو پرۆسەی سیاسیدا نابینێتەوە كە پێشتر هەیبووە.

ئەوجا چۆن لایەنە شیعەكانی عێراق لەسەرووی هەمووشیانەوە نوری مالیكی و حزبی دەعوە زۆر باش لەو راستییە تێگەیشتوون كە عێراقی پێش حوزەیرانی 2014، دەبێت وەك یوگسلافیای پێشوو پێی بگوترێت عێراقی پێشوو، لەمەش زیاتر نوری مالیكی و حزبی دەعوەش لەوە تێگەیشتوون كە جارێكی دیكە لەناو لایەنە شیعەكانیشدا ئەو دەنگانەی پێشان ناهێننەوە و نابنەوە بە حزبی حوكمڕان لە عێراقدا، هەر بۆیە هەموو هەوڵی لایەنە سیاسییەكانی شیعە و نوری مالیكی و حزبی دەعوە لەو خاڵەدا چڕبۆتەوە كە دان بە واقیعی تازەدا نەنێن و كەوتوونەتە گوتنەوەی بەیت و بالۆرە و شین بۆ یەكپارچەیی عێراق دەكەن و دڵی خۆیان بەوە خۆش دەكەن كە دەتوانن عێراقی پێشوو دووبارە بگێڕنەوە، كە ئەمەش بێجگە خەیاڵێكی بێ بنەما شتێكی دیكەی لی دروست نابێت. لە كوردستانیشدا، سەركردایەتی بزووتنەوەی گۆڕان بەگشتی و شەخسی نەوشیروان مستەفا رێكخەری گۆڕان، ئەوانیش باش لەو راستییە تێگەیشتوون كە جارێكی دیكە پرۆسەی سیاسیی كوردستان ناگەڕێتەوە بۆ ئەو كاتەی كە گۆڕان وەك لایەنێكی سەرەكی و حزبی دووەم مامەڵەی لەگەڵ دەكرا و بێجگە لە پۆستی سەرۆكی پەرلەمان چەندین وەزارەتی سەروەریشان پێدرابوو، هەربۆیە كاتێك پارتی دیموكراتی كوردستان داوای ئەوە دەكات لەسەر بنەمای واقیعی تازە دیالۆگ و گفتوگۆ لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان دەست پێبكاتەوە بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای رێككەوتنێكی نوێ پرۆسەی سیاسی رێكبخرێتەوە، بزووتنەوەی گۆڕان پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات و دەڵێت: دەبێت بارودۆخەكە بگەڕێتەوە بۆ پێش 12ی ئۆكتۆبەری 2015 ئەوجا دەست بە وتووێژ دەكەین!

ئەوجا لە كاتێكدا پارتی دیموكراتی كوردستان بە جۆرێكی دیكە واقیعی تازە دەخوێنێتەوە و ئامادە نییە وەك پێشان مامەڵە لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان بكات، ئەوا بزووتنەوەی گۆڕان لە بری ئەوەی خۆی سەرقاڵی دانانی پلانێكی ئەقڵانە بكات بۆ ئەوەی هەم خۆی رێكبخاتەوە و هەمیش بێتەوە ناو پرۆسە سیاسییەكە، كەچی گۆڕانیش وەك نوری مالیكی و حزبی دەعوە، لە هەوڵی داڕشتنی پیلانی یەك لەدوای یەكە بۆ ئەوەی پرۆسەی سیاسی لە كوردستان ئاڵۆز ببێت و ئاستەنگی گەورە لەبەردەم پرۆسەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی دروست بكات.

دوای تەواوبوونی پرۆسەی ئازادكردنی موسڵ، لایەنە شیعەكان و نوری مالیكی و حزبی دەعوە، ئەو واقیعە تازەیەی ئاماژەمان پێكرد بە كردەیی رووبەڕووی دەبنەوە و بە چاوی خۆیان دەیبینن كە ئەمجارەیان ئەمریكا بۆ بەرژەوەندی خۆی داعش و خەلافەتی ئیسلامی لە عێراقدا دەڕووخێنێت و لەسەر سینییەكی زێڕ ئەم سەركەوتنە پێشكەشی ئێران و وەكیلەكانی لە عێراقدا ناكات، ئەم ستراتیژەی ئەمریكاش پێویستی بەوە دەبێت كە پێش هەموو شت عێراق و كوردستان لەیەكتری جیابكاتەوە و بە میتۆدێكی تازە پەیوەندی نێوان عەرەبی سوننە و عەرەبی شیعە رێكبخاتەوە. وەك پسپۆڕان و چاودێرانی بواری ئاسایش و سەربازیش باس لەو ستراتیژە تازەی ئەمریكا بۆ عێراقی عەرەبی دەكەن، جارێكی دیكە لایەنە شیعەكانی عێراق ئەو دەسەڵاتەیان نابێت كە پەنا بۆ هێز و سوپا و ئاسایش بەرن بۆ ئەوەی عەرەبی سوننەی پێ ملكەچ بكەن و ئەوانیش خۆیان دەبنە خاوەنی هێزی خۆیان و هەر خۆشیان بەرگری لە خۆیان دەكەن و تەنانەت بۆ بەڕێوەبردنی بەغداش كە گەورەترین شار و پایتەختی عێراقیشە، هەنگاوەكان بەو ئاراستەیە دەبن، هاوسەنگییەكی تەواو لە نێوان عەرەبی شیعە و سوننە دروست بكەن، ئەمەش مانای ئەوەیە بەغداش وەك پایتەخت بە تەنیا بەدەستی لایەنە شیعەكانی عێراقەوە نابێت. لە كوردستانیش كە بەرەو ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆم و هەڵبژاردنی داهاتوو هەنگاو هەڵدەگرین، بزووتنەوەی گۆڕانی بە كردەیی رووبەڕووی واقیعێكی تازە كردۆتەوە كە بەهەر لایەكدا هەنگاو هەڵبگرێت، بە زیان بۆ بزووتنەوەی گۆڕان دەشكێتەوە، هەر بۆ نموونە:
1- سیاسەتی ئێستای بزووتنەوەی گۆڕان هەوڵدانە بۆ رێگرتن لە ریفراندۆم و هەروەها ئاستەنگ دروستكردنە بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی داهاتوو لەكاتی خۆیدا ئەنجام نەدرێت. ترسی بزووتنەوەی گۆڕان لە پرۆسەی ریفراندۆم و هەڵبژاردنی داهاتوو ئەوەیە، ئەوان زۆر باش دەزانن ئەگەر هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستانیش دژی ریفراندۆم بن و تەنیا چەند چالاكی مەدەنی ئەم پرۆسەیە ئەنجام بدەن، خەڵكی كوردستان دەنگ بۆ سەربەخۆیی كوردستان دەدات و نایەوێت جارێكی دیكە بەشێك بێت لە عێراق، بۆیە لەم حاڵەتەدا ئەگەر ریفراندۆم بكرێت و گۆڕان هەر سوور بێت لەسەر دژایەتیكردنی ریفراندۆم، ئەوا بە سیاسەتێكی شكستخواردوو دەچێتە ناو هەڵبژاردنی داهاتوو كە نەك هەر دەنگەكانی هەڵبژاردنی پێشوو ناهێنێتەوە، بەڵكو لەوانەیە ژمارەی كورسییەكانی هێندە كەم ببنەوە كە خۆیان شەرم بكەن باسی بكەن.
2- ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان واز لە عینادیی سیاسی بهێنێت و رازی بێت بەوەی كە لە سەر بنەمایەكی نوێ لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان دانوستاندن بكات بۆ گەیشتن بە رێككەوتنێكی نوێ، ئەوا لەم حاڵەتەشدا هەموو سیاسەتە هەڵە و شكستخواردووەكانی گۆڕان بۆ جەماوەرەكەی ئاشكرا دەبێت و ناتوانێت وەڵامی ئەو پرسیارانە بداتەوە كە هەڵسووڕاو و ئەندامەكانی خۆی ئاراستەیانی دەكات، بۆیە لەم حاڵەتەشدا جۆرێك لە ناسەقامگیری سیاسیی ئەوتۆ لەناو ریزەكانی گۆڕان دروست دەبێت كە حزبەكە زۆر لە ئێستا خراپتر پارچە پارچە دەبێت، بۆیە لەم روانگەیەوە پێداگری لەسەر هێشتنەوەی بارودۆخیكی چەقبەستوو دەكات، بۆ ئەوەی پرۆسەی سیاسی رابوەستێت و سیاسەتە هەڵەو شكستخواردووەكانی گۆڕان ئاشكرا نەبێت.

ئەم دووڕیانە خراپەی سیاسەتی هەڵەی گۆڕان رووبەڕووی خۆی كردۆتەوە و ناتوانێت هیچ رێگەیەكیان هەڵبژێرێت، تاسەر حزبەكانی كوردستان سەبری ئەیوبیان بەرامبەر ئەم چەقبەستووییە و ئەو عینادییەی گۆڕان نابێت، ئەمەش لە ئێستادا بەتەواوەتی جووڵەی بە ئاراستەی پێچەوانەی عینادیی سیاسیی گۆڕان لە ناو حزبە سیاسییەكانی كوردستان دروست كردووە و هەموو حزبەكان بێجگە لە گۆڕان بە ئاشكرا هەڵوێستی خۆیان راگەیاندووە كە ناكرێت پرۆسەی سەربەخۆیی دوابخرێت و ئەم هەلە مێژووییەی بۆ میللەتەكەمان هاتۆتەپێشەوە لەبەر خاتری سیاسەتی هەڵە و شكستخواردووی بززوتنەوەی گۆڕان لەدەست بدرێت.


گۆڕان. بەدوای پیلانێكدا دەگەڕێت
سیاسەتە هەڵەكانی پێ پەردەپۆش بكات


رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كە پارتی دیموكراتی كوردستان جارێكی دیكە ناگەڕێتەوە بۆ ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ گۆڕان ئیمزای لەسەر كردووە بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم، ئەمەش مانای ئەوەیە دەبێت بزووتنەوەی گۆڕان ئامادە بێت سەرلەنوێ لەگەڵ پارتی دەست بكاتەوە بە دیالۆگ و دانوستاندن بۆ ئەوەی لەسەر بنەمایەكی نوێ متمانە لە نێوان پارتی و گۆڕان دروست ببێتەوە و پاشانیش میكانیزمێكی نوێ دەستنیشان بكرێت بۆ ئەوەی پەیوەندییەكانی نێوان گۆڕان و پارتی رێكبخاتەوە.
كەواتە هەنگاوی یەكەمی ئاساییكردنەوەی پەیوەندیی نێوان پارتی و گۆڕان، گێڕانەوەی متمانەیە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە سیاسەتی هەڵەی بزووتنەوەی گۆڕان، پارتی گەیاندۆتە ئەو ئاستەی هیچ متمانەیەكی بە بزووتنەوەی گۆڕان نەبێت، لەمەش زیاتر پارتی گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی هەر رێككەوتنێك لەگەڵ گۆڕان دووبارە ئیمزا بكرێتەوە، دەبێت پێشتر گەرەنتی دروستبوونەوەی متمانەی نیوان گۆڕان و پارتی مسۆگەر كرابێت.
بزووتنەوەی گۆڕان ئەگەر بیەوێت لەسەر بناخەیەكی كۆنكرێتی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ پارتی رێكبخاتەوە، ئەوا دەبێت وەڵامی پرسیارگەلێكی پارتی و خەڵكی كوردستان بداتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر پارتی وەڵامی ئەو پرسیارانەی دەست نەكەوێتەوە، ئەوا هەر رێككەوتنێكی دیكەش لە نێوانیاندا بكرێت، ئەوا گۆڕان رێز لە ئیمزای خۆی ناگرێت و هەر كاتێك بۆی بلوێت بەدژی ئەو رێككەوتنە رەفتار دەكات، لێرەدا گرنگە بزوتنەوەی گۆران وەڵامی ئەم پرسیارانە بداتەوە:
ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان بۆ بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستان پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات كە پێویستە یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان هەموار بكرێتەوە و شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك لە هەڵبژاردنی راستەوخۆوە بگۆڕێت بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا هەڵوێستی پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر سیستمی سیاسیی كوردستان پێچەوانەی هەڵوێستی گۆڕانە، یان پارتی داوادەكات لەسەر ئەم مەسەلەیە سازانی نیشتمانی بكرێت و پاشانیش ئەم دوو بۆچوونە جیاواز بخرێتە بەردەمی گەلی كوردستان با گەلی كوردستان یەكلایی بكاتەوە؟ پرسیاری دیكە ئەوەیە كە پارتی دیموكراتی كوردستان رێگەیەكی ئاشتییانە و شارستانییانەی بۆ چارەسەركردنی كێشە سیاسییەكان دەستنیشان كردووە، ئایا بۆچی بزووتنەوەی گۆڕان پەنای بۆ كودەتای سیاسی برد؟

بزووتنەوەی گۆڕان دەبێت وەڵامی ئەو پرسیارەی پارتی و خەڵكی كوردستان بداتەوە، ئایا كاتێك ئەم بزووتنەوەیە لەسەر رێككەوتنێك ئیمزا دەكات، رێز لە ئیمزاكەی خۆی دەگرێت؟ ئەگەر ناتوانێت رێز لە ئیمزاكەی خۆی بگرێت، بۆچی رێككەوتن ئیمزا دەكات، یان ئەگەر لایەنی بەرامبەر بەگومان بێت لەوەی گۆڕان رێزی ئێمزای خۆی ناگرێت، بۆچی رێككەوتنی لەگەڵ ئیمزا بكات؟ ئەم پرسیارە لە واقیعەوە سەرچاوەی گرتووە كە پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر متمانەی بە بەڵێنەكانی بزووتنەوەی گۆڕان كە داوای چوار ساڵ ئارامیی بۆ كوردستان دەكرد، رێككەوتنی بۆ كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵدا ئیمزا كردووە، بۆیە دەپرسین ئایا هیچ كێشەیەكی سیاسیی ئەوتۆ دروست ببوو كە گەیشتبێتە حاڵەتێكی چەقبەستووی ئەوتۆ كە بزووتنەوەی گۆڕان بە ئەنقەست ئارامیی كوردستان بشێوێنێت؟ پرسیاری دیكە ئەوەیە پارتی دیموكراتی كوردستان تا ئەو ئاستە متمانەی بە گۆڕان كردبوو هەتا ئەگەر خوانەخواستە نائارامییەكیش رووبكاتە كوردستان بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان و حزبەكانی دیكە چارەسەری بكەن، بەڵام كاتێك بزووتنەوەی گۆڕان خۆی بەدەستی ئەنقەست دەبێتە هۆكار و سەرچاوەی نائارامی لە كوردستاندا، ئایا رێككەوتنێك لەسەر بنەمای چوار ساڵ ئارامی لەگەڵ گۆڕان ئیمزا كرابێت، چ بەها و مانایەكی دەمێنێتەوە؟

بزوتنەوەی گۆڕان دەبێت وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە كە حزبە سیاسییەكانی كوردستان و نوێنەرانی دەوڵەتان و نەتەوە یەكگرتووەكان ئاراستەی دەكەن و پێی دەڵێن: ئایا كاتێك بزووتنەوەی گۆڕان رێككەوتنێك وەك رێككەوتنی شەوی 18-19ی ئابی 2015 بە ئامادەبوونی نوێنەرانی وڵاتان و نەتەوە یەكگرتووەكان لەگەڵ حزبە سیاسییەكانی كوردستان ئیمزا دەكات، ئایا رێزی حزبەكان و لایەنە ناوبژیوانەكان دەگرێت؟ ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان رێزی حزبە سیاسییەكانی كوردستان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نەتەوە یەكگرتووەكانی بگرتایە، ئەوا نەدەبوو لە رۆژی 19ی ئاب لەناو پەرلەمانی كوردستاندا ئەو رێككەوتنە ژێر پێ بنێت، ئەمەش ئەوەمان پێدەڵێت، پارتی دیموكراتی كوردستان چۆن دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ رێككەوتنێكی كۆن، كە بزووتنەوەی گۆڕان نەك هەر رێزی رێككەوتنەكەی نەگرتووە، بەڵكو گاڵتەتەشی بە هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش كردووە؟!
ئەگەر بە وردی سەرنج لەو خاڵانە بدەین كە واقیعبینانە ئاماژەمان پێكردوون، بزووتنەوەی گۆڕان هەموو هەوڵی بۆ ئەوەیە خۆی لەم پرسیارانە بدزێتەوە و ئەم پرسیارانەی رووبەڕوو نەكرێتەوە، یان بەتەنیا لەگەڵ پارتی كۆنەبێتەوە بۆ ئەوەی ئەم پرسیارانەی رووبەڕوو نەكرێنەوە. لەم پێناوەشدا لە كۆتایی ساڵی 2015 تا ناوەڕاستی ساڵی 2016، رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان كوردستانی بەجێهێشت بۆ ئەوەی دەروازەیەك بۆ ئەو زۆنگاوە بدۆزێتەوە كە هەر خۆی بۆ بزووتنەوەی گۆڕانی دروستكردووە، بەڵام پاش نزیكەی 7-8 مانگ كە لە كۆتایی نیسانی 2016 گەڕایەوە، هەموو پیلانەكەی ئەوە بوو ێەكێتی و گۆڕان تێكەڵی یەكتری بكاتەوە، بۆ ئەوەی بە حیسابی خۆی هاوسەنگیی هێز لە كوردستاندا بگۆڕێت، بەڵام سەركردایەتی یەكێتی زۆر زوو لەو پیلانەی نەوشیروان مستەفا تێگەیشتن و هەستیان كرد ئەوەی نەوشیروان مستەفا لە رێككەوتنی یەكێتی و گۆڕان ئامانجیەتی، رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی و قووڵكردنەوەی گیانی پێكەوەژیان و فرەیی سیاسی نییە، بەڵكو زەمینە خۆشكردنە بۆ ئەوەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بچێتە ژێر باری هەڵە سیاسییە شكستخواردووەكانی گۆڕان و دژی پارتی رابوەستێت، ئەمەش واتە كاولبوونی كوردستان نەك رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی، ئەگەر ئامانجەكەشی كاولكردنی كوردستان و هەڵگیرسانی شەڕ نییە لە نێوان پارتی و یەكێتیدا، پرسیار ئەوەیە ئایا چ كێشەیەكی قورس و گرانی ئەوتۆی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هەیە، هەتا بەدیالۆگ و ئاشتی و دانوستاندن چارەسەر نەكرێت؟ بەڵام ئەمجارەش خوا رەحمی بە كوردستان كرد و پیلانەكەی سەری نەگرت.


گۆڕان دەیەوێت بە پرەنسیپی زۆرەملێ
رێككەوتنی لەگەڵ حزبەكان هەبێت


بە درێژایی مێژووی سیاسی لە بزوتنەوەی رزگاریخوازی كوردستاندا، ئەمە جاری یەكەمە حزبێكی سیاسی هەوڵبدات بە زۆرەملێ و گوشار رێككەوتن لەگەڵ حزبەكانی دیكەی كوردستان ئەنجام بدات، یان پێداگیری ئەوە بكات دەبێت لایەنی بەرامبەر بە رێككەوتنەكە پابەندبێت و لەبەرامبەریشدا ئەو هەموو بڕگەكانی ئەو رێككەوتنە پێشێل بكات، یان ئامادە نەبێت هیچ رێزێك بۆ حزبەكانی بەرامبەری دابنێت كە رێككەوتنی لەگەڵدا ئیمزا دەكەن.
پارتی دیموكراتی كوردستان لە 12ی ئۆكتۆبەری 2015 بە ئاشكرا رایگەیاندووە، رێككەوتنی ئێمە لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان كۆتایی هاتووە و جارێكی دیكە پارتی پابەندی ئەو رێككەوتنە نابێت لەبەر ئەوەی بزووتنەوەی گۆڕان نەك هەر رێككەوتنی نێوان پارتی و گۆڕانی پێشێل كردووە، بەڵكو رێككەوتنی نێوان هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستانی ژێرپێ ناوە و رێزی لێ نەگرتووە، بەڵام ئەوە ماوەی نزیكەی 20 مانگە بزووتنەوەی گۆڕان پێداگری لەسەر ئەوە دەكات، دەبێت ئەو رێككەوتنەی نێوان پارتی و گۆڕان هەروەك خۆی بێت و پارتی بۆی نییە ئەو رێككەوتنە هەڵبوەشێنێتەوە، ئەمە لەكاتێكدا رێككەوتنی نێوان پارتی و گۆڕان، رێككەوتنێكی دووقۆڵییە بۆ پێكهێنانی كابینەیەكی حكومەت، ئەمەش بێجگە لە گاڵتەجاڕی بە سیاسەت هیچ مانایەكی دیكەی نییە، لەمەشدا دەكرێت ئاماژە بە رێككەوتنی لایەنی كوردستانی لەگەڵ لایەنی شیعەی عێراق بكەین بۆ پێكهێنانی كابینەكەی د.حەیدەر عەبادی، كە گەورەترین كێشە لە نێوان كوردستان و عێراقدا، چارەسەركردنی كێشەی بودجەی كوردستان بوو لە ناو بودجەی عێراقدا، لایەنی كوردستانی چووە ناو كابینەكەی د.عەبادی پاشان رێككەوتنەكە بووە یاسای بودجەی عێراق بۆ ساڵی 2015، لە ناو رێككەوتنەكەشدا هاتبوو هەر لایەك ئەو رێككەوتنەی جێبەجێ نەكرد، لایەنەكەی دیكەش بۆی هەیە بە رێككەوتنەكە پابەند نەبێت. هەموو لایەك بینیمان د.حەیدەر عەبادی پابەندی رێككەوتنەكە نەبوو، لەبەرامبەردا حكومەتی كوردستانیش پابەند نەبوو، هەروەها حكومەتی كوردستان داوای كرد بەوەی ئامادەیە لەسەر بنەمایەكی تازەتر دووبارە رێككەوتن بكەنەوە، بەڵام دیسان هەر رێكنەكەوتن، بەمەش نە دنیا ئاخیر بوو، نە هەولێر و بەغداش گەیاندیانە مریشكە ڕەشە و نەمانی پەیوەندی لەنێوان هەولێر و بەغدادا، بەپێچەوانەوە لەگەڵ ئەوەی ئەو رێككەوتنەش هەڵوەشایەوە، بەڵام ئێستا رێككەوتنێكی دیكەی سەربازی لە نێوان وەزارەتی پێشمەرگە و سوپای عێراق هەیە بە میانگیری ئەمریكا، ئەمەش مانای ئەوەیە لەبەر ئەوەی هەڵوێستی حكومەتی كوردستان هەڵوێستێكی روون و ئاشكرایە و دڵنیایە لە هەڵوێستەكانی خۆی، باكی بەوە نییە بەغدا رێككەوتنەكە هەڵدەوەشێنێتەوە یان نە، لەمەش زیاتر ئامادەیە رێككەوتنی دیكەش لەگەڵ بەغدا ئیمزا بكات، هەتا گەیشتۆتە ئەوەی ئێستا شاندی پارتی و یەكێتی پێكەوە دەچنە بەغدا و لەگەڵ پەرلەمان و حكومەت و تەواوی لایەنە سیاسییەكانی شیعە باسی میكانیزمی جیابوونەوەی ئاشتییانەی نێوان عێراق و كوردستان دەكەن، بەڵام لەبەر ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لەسەر بنەمای پیلان و رێزنەگرتنی لایەنی بەرامبەر رێككەوتنەكەی بۆ بەرژەوەندی خۆی قۆستۆتەوە، ئێستا پارتی دەڵێت من رێككەوتنم لەگەڵ گۆڕان نییە، گۆڕان پێداگیری دەكات و دەڵێت نەخێر لە نێوان گۆڕان و پارتی رێككەوتن هەیە، ئامادەش نییە لەسەر رێككەوتنێكی دیكە دیالۆگ و دانوستاندن بكرێت.


ساڵی 2016 پاش هاتنەوەی نەوشیروان مستەفا لە لەندەن، رێككەوتنێكی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئیمزا كرد، سەبارەت بەم رێككەوتنە پارتی دیموكراتی كوردستان ناڕازی بوو، ئەمەش نەك لەبەر ئەوەی پارتی دژی رێككەوتنی نێوان گۆڕان و یەكێتی بوو، بەڵكو لەبەر ئەوەی رێككەوتنی نێوان یەكێتی و گۆڕان بە شێوەیەك داڕێژدرابوو كە رێككەوتنی ستراتیژیی نێوان پارتی و یەكێتی لە ریشەوە هەڵدەتەكاند، بێگومان نەمانی رێككەوتنی ستراتیژیش لە نێوان پارتی و یەكێتی، واتە نەمانی شەراكەت لە نێوان پارتی و یەكێتی لە حكومەت و هەروەها نەمانی یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان كە بە درێژایی 1300 كیلۆمەتر شەڕی دژی داعش دەكات.
بۆیە لەم چوارچێوەیەدا و بۆ پاراستنی گیانی فرەیی و پێكەوەژیان لە كوردستان و یەكڕیزیی هێزی پێشمەرگە و بەڕێوەبردنی حكومەت، پارتی پرسیاری خۆی ئاراستەی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كرد، ئایا ئەم رێككەوتنەی نێوان گۆڕان و یەكێتی، كۆتایی بە رێككەوتنی ستراتیژی نێوان پارتی و یەكێتی دەهێنێت، یان نە؟ دیارە سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دووربینانەتر واقیعەكەیان خوێندەوە و خۆیان لەو تەڵەیە رزگار كرد كە نەوشیروان مستەفا بۆی نابوونەوە، بۆیە راشكاوانە وەڵامی پارتیان دایەوە ئەوان پابەندن بە رێككەوتنەكە و ئامادەشن جارێكی دیكە ئەو رێككەوتنە پێداچوونەوەی پێدا بكرێت و لەگەڵ واقیعی ئێستای كوردستان بگونجێندرێت، یان ئەگەر بكرێت ئەو رێككەوتنە فراوانتریش بكرێت و لایەنی دیكەش بگرێتەوە، بەڵام ئەگەر یەكێتی نیشتمانی لە وەڵامی پارتیدا بیگوتبایە نەخێر، رێككەوتنی ستراتیژی نێوانمان كۆتایی هاتووە، ئایا پارتی دەیتوانی گوشار بخاتە سەر یەكێتی بڵێت نەخێر هەر دەبێت پابەند بیت پێوەی؟ وەڵامی ئەم پرسیارە دابەزینی یەكێتی بە لیستی جیا لە پارتی لە هەڵبژاردنەكانی 2013 دەیداتەوە، كاتێك یەكێتی بڕیاری دا بەلیستی هاوبەش لەگەڵ پارتی نەچێتە هەڵبژاردنەوە، پارتی دەیزانی ئەم بڕیارەی یەكێتی بە دابەزینی بە لیستی جیاواز، جۆرێك لە ناسەقامگیری حوكمڕانی لە كوردستان دروست دەكات، بەڵام لەبەر ئەوەی یەكێتی ئەو بڕیارەی دابوو، پارتی رێزی بڕیارەكەی یەكێتی گرت و نەیكردە پەڵپ و بیانووش بۆ ئەوەی رێككەوتنی ستراتیژی هەڵبوەشێنێتەوە.


لایەنێكی دیكەی ئەو رێككەوتنەی نێوان یەكێتی و گۆڕان كە دروستكردنی سەركردایەتییەكی هاوبەش بوو لەنێوان هەردوولایاندا و لە رێككەوتنەكەشدا هاتووە كە نابێت یەكێتی بێ رەزامەندی گۆڕان لەگەڵ هیچ لایەنێكی سیاسی رێككەوتن ئیمزا بكات، سەبارەت بەم بڕگەیە پارتی بە ئاشكرا رایگەیاند، ئێمە پێشوازی لە شاندێكی هاوبەش ناكەین كە لایەنێكیان رێككەوتنی ستراتیژیمان لەگەڵیدا هەبێت و لایەنەكەی دیكەش كە گۆڕانە رێككەوتنمان لەگەڵ هەڵوەشاندۆتەوە، بۆیە ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان دەگەڕێتەوە بۆ ناو یەكێتی، ئەمە مانای ئەوەیە دەبێتە بەشێك لە رێككەوتنی ستراتیژی و ئەو كاتیش شاندی یەكێتی نیشتمانی هەمووشیان سەركردەكانی پێشووی بزووتنەوەی گۆڕان بن، پارتی ئامادە دەبێت پێشوازییان لێ بكات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو كاتە ئەوانە بەناوی یەكێتی نیشتمانی لەسەر بنەمای رێككەوتنی ستراتیژی سەردانی پارتی دەكەن و پارتیش بە خۆشحاڵییەوە پێشوازییان دەكات، بەمەش دەركەوت كە رێكخەری بزووتنەوەی گۆڕان چۆن داوی پیلانەكانی لەناو ئەو رێككەوتنەدا چنیبوو كە هەمووشی بە كارەسات و ماڵكاولی بۆ كوردستان تەواو دەبوو.

دیارە رێككەوتنی نێوان یەكێتی و گۆڕان هەردوای چەند مانگێك دەركەوت كە یەكێتی ناچێتە ژێر ئەو بارەی كە گۆڕان داوای دەكات، بۆیە رێككەوتنەكە بەجۆرێك بە هەڵپەسێراوی مایەوەو لەسەر ئەم هەڵپەساردنەش هەڵسووڕانی بزووتنەوەی گۆڕان گوشارێكی گەورەیان بۆ سەر یەكێتی دەست پێكردووەو داوادەكەن دەبێت بە زۆری زۆرداری یەكێتی ئەو رێككەوتنە جێبەجێ بكات، بەڵام لەبەر ئەوەی یەكێتی ئامادە نییە ئەوەی گۆڕان مەبەستێتی جێبەجێی بكات، وەك لە دواكۆبوونەوەی ئەم دواییەی یەكێتی و گۆڕان بینیمان، زۆر بە سارد و سڕی و بێ ئاكام كۆتایی هات، ئەمەش مانای ئەوەیە گۆڕان دەیەوێت هەموو گوشارێك بۆ سەر یەكێتی دروست بكات، بۆ ئەوەی ئەو رێككەوتنە هەر بمێنێت، لەبەرامبەردا ئەو مافە بە یەكێتی رەوا نابینێت كە وەك حزبێكی سیاسی و جەماوەری لە كوردستاندا خۆی بڕیار بدات لەگەڵ چ لایەنێكی سیاسی رێككەوتن دەكات و بە چ شێوازێك رێككەوتن دەكات.

ئەو شێوازی سیاسەتكردنەی بزووتنەوەی گۆڕان مامەڵەی لەگەڵ پارتی و یەكێتی پێدەكات، لە رەفتاری منداڵێكی لاسار و نازدار دەچێت و لەبەر ئەوەی پارتی و یەكێتی هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە كە یەكڕیزی نێوماڵی كوردستان تێكنەچێت و لەم بارودۆخە ناسكەدا كە كوردستان لەشەڕێكی گەورەی جیهانیدایە لە دژی تیرۆر، ئەم شەڕە نەدۆڕێنێت، زۆر موراعاتی بزووتنەوەی گۆڕان و ریكخەرەكەیان كردووە، لەسەر ئاستی هەردوو پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەش، یەكێتی هەوڵیداوە زیاد لە پێویست موراعاتی گۆڕان بكات بۆ ئەوەی سەقامگیری ئەو دەڤەرە تیكنەچێت و ناچار نەبێت پەنا بۆ شێوازی دیكە بەرێت كە سنوور بۆ گۆڕان دابنێت، بەڵام بارودۆخی ئێستای كوردستان بەرەو قۆناخێكی چارەنووسساز و یەكلاكەرەوە بۆ نەتەوەكەمان هەنگاو هەڵدەگرێت، ئەگەر سنوورێك بۆ ئەو لاساری و نازدارییە دانەنرێت، لەوانەیە سەقامگیریی كوردستان بە شێوەیەكی رێژەیی رووبەڕووی ناسەقامگیری ببێتەوە.


رێگە چارەكان زۆرن
بەڵام گۆڕان نایەوێت كێشەكان چارەسەربكرێن


ساڵی پار كاتێك رێكخەری گشتیی گۆڕان لە ئەوروپا گەڕایەوە، لەیەكەم لێدوانیدا رایگەیاند: «سوپاسی سەركردایەتی بزووتنەوەی گۆڕان دەكەم كە نەچوونەتە ژێر گوشارەكانی پارتی..»، بێگومان هەموو لایەك دەزانێت پارتی دیموكراتی كوردستان لە روانگەی هێز و قەبارەوە مامەڵە لەگەڵ هیچ حزبێكی سیاسی ناكات، بەڵكو لەسەر بنەمای ئاكاری سیاسەت و بەرنامەی حزبەكەی بەرامبەری مامەڵە دەكات، بۆیە پارتی نە ئەو كات گوشاری هەبووە لەسەر گۆڕان، نە ئێستاش هەیەتی، بەڵكو پارتی داواكاری لە گۆڕان هەیە، بەڵام ئەوە گۆڕانە كە گوشار دەخاتە سەر پارتی و وەڵام ناداتەوەو دەیەوێت پرۆسەی سیاسی لە كوردستاندا هەر بە چەقبەستوویی بمێنێتەوە.
بۆیە لە یەكەم لێدوانی نەوشیروان مستەفا دوای گەڕانەوەی لە ئەوروپا ئەو مانایە دەخوێندرێتەوە كە ئەو دەیەوێت بە خەڵكی كوردستان بڵێت: (سوپاسی سەركردایەتی بزووتنەوەی گۆڕان دەكەم كە لە قسەی من دەرنەچوون و ئامادەنەبوون لەگەڵ پارتی رێككەوتنی تازە ئیمزا بكەن)، پاشانیش بە رێككەوتنەكەی لەگەڵ یەكێتی و بە پێشوازیكردنی لە نوری مالیكی سەلماندی كە ئامانجی ئەوەیە لە كوردستاندا ئاشتی و سەقامگیری بەردەوام نەبێت.
لە كاتێكدا ئەم دێڕانە دەنووسین، هەواڵەكان باس لەوە دەكەن كە جارێكی دیكە رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان گەڕاوەتەوە بۆ سلێمانی، بۆیە ئومێدی ئەوە دەخوازین پەیامی ئەمساڵی وەك پەیامی ساڵی رابردووی نەبێت و ئەمجارەیان هەوڵەكانی خۆی بخاتەگەڕ بۆ ئاشتی و تەبایی و نەهێشتنی كێشە و ناكۆكی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا. بەڵام جێگەی داخە، كاتێك وەك چاودێرێكی سیاسی كۆی گشتیی بارودۆخی پرۆسەی سیاسی لە كوردستاندا دەخوێنینەوە، زەحمەتە بتوانرێت بە دیدێكی گەشبینانە هاتنەوەی رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان بۆ سلێمانی بخوێنینەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو بێباكی و عینادییەی رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان ئەو كێشانەی پێ دروست كردوون، هەست ناكرێت هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا هاتبێت، بەتایبەتی ئەو هەڵسووڕاوانەی گۆڕان كە خزم و كەسی نزیكی نەوشیروان مستەفان و لە پەرلەمانی كوردستان و عێراق پەرلەمانتارن، لێدوانەكانیان ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە كە ئەوان وەك حزبێكی سیاسی هیچ باكیان بە بەرژەوەندی و ئایندەی كوردستان نییە و لە پێناوی ئەوەی دوای كەوتوون، ئامادەن یاری بەهەموو پیرۆزییەكانی ئەم وڵاتە بكەن، ئەوجا ئەو پیرۆزییانە ئاڵای كوردستان بێت، یان هێزی پێشمەرگەی كوردستان بێت، تەنانەت ناشیرینكردنی كوردستانیش بێت لەبەردەم وڵاتانی ئەوروپادا.


مەترسیی سەرەكی كە حزبی سیاسی لە كۆمەڵگەی دیموكراتی دروستی دەكات، ئەو مەترسیەیە كە حزبەكە بێباك و عیناد بێت و هەست نەكات كە نیشتمان و ئاڵایەكی هەیە و دەبێت رێزی لێ بگرێت، هەروەها بێباك و عیناد بێت و هەست نەكات ئەو حزبەی كە ئەو سووكایەتی پێدەكات، دەنگی ملیۆنان خەڵكی لەگەڵدایە و دەشزانێت ئاكامی ئەو سووكایەتی و رێزنەگرتنە سەرەنجام بۆ كوردستان بە قازانج تەواو نابێت.

بەڵام بەدیوێكی دیكەدا دەكرێت بە لەبەرچاوگرتنی واقیعی ئێستای كوردستان جۆرێك لە گەشبینی هەڵبچێنرێت، كە ئەویش ئەوەیە كوردستان بەرەو دوو پرۆسەی گرنگ و دیموكراتی هەنگاو هەڵدەگرێت كە یەكەمیان ئەنجامدانی راپرسییە و ئەوی دیكەیان هەڵبژاردنی داهاتووی كوردستانە، ئەمەش مانای ئەوەیە هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستان مەبەستیانە لە پرۆسەی ریفراندۆمدا هەڵوێستێكی ئەرێنییانە بەرامبەر ئیرادەی میللەتی خۆیان پیشان بدەن بۆ ئەوەی لە هەڵبژاردنی داهاتوو بیكەنە كارتێكی گرنگ بۆ هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن.


ئەوجا كە ئەم دوو پرۆسەیە بەڕێوە بن، ئەمە دەرگایەكی دیكەی گەشبینی دەكاتەوە، ئەویش ئەوەیە ئەم خولەی پەرلەمان بەرەو كۆتایی دەچێت، كە پەرلەمانیش بەرەو كۆتایی بچێت، ئەوا لەوانەیە رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان گەیشتبێتە ئەو قەناعەتەی كە پێداگرتن لەسەر مانەوەی یوسف محەمەدی هەڵسووڕاوی بزووتنەوەكەی وەك سەرۆكی پەرلەمان سوودێكی ئەوتۆی بۆ گۆڕان نەبێت، بەپێچەوانەوە مانەوەی كێشەی یوسف محەمەد وەك سەرۆك پەرلەمانێكی دەركراو، لەوانەیە ببێتە كارتێكی دیكە بەدەستی گۆڕانەوە بۆ ئەوەی لە هەڵبژاردنەكانی داهاتوو بەكاری بهێنێت، بۆیە مانەوەی یوسف محەمەد وەك سەرۆك پەرلەمانێكی دەركراو، زیاتر سوودی بۆ گۆڕان دەبێت، نەك گەڕانەوەی بۆ پەرلەمان، بۆیە لەم روانگەیەوە پێدەچێت ئەمجارەیان مەسەلەی گەڕانەوەی یوسف محەمەد لای رێكخەری گۆڕان گرنگییەكی ئەوتۆی نەبێت.


هەربۆیە بە لەبەر چاوگرتنی ئەو وەرچەرخانانەی بەڕێوەن، پێدەچێت رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان لە هاتنەوەی ئەمجارەی بۆ سلێمانی ئامانجی ئەوە بێت بەشێوەیەك لە شێوەكان بزووتنەوەی گۆڕان یەكلایی بكاتەوە، ئەم بۆچوونە پشت بەو پێداگیرییەی بزووتنەوەی گۆڕان دەبەستێت كە داوادەكات بە هەر شێوازێك بێت رێككەوتنی نێوان یەكێتی و گۆڕان زیندوو بكاتەوە، ئەمەش تەنیا بەوە دەكرێت كە رێكخەری گۆڕان هەوڵبدات هەندێك لە بڕگەكانی ئەو رێككەوتنە هەموار بكرێتەوەو رێككەوتنەكە زیاتر تایبەتمەند بكرێت بە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان گۆڕان و یەكێتی لە زۆنی سەوزدا، ئەمەش زەمینەیەك خۆش دەكات بۆ ئەوەی گۆڕان و یەكێتی تێكەڵ ببنەوە، ئەم تێكەڵكردنەوەیە لەوانەیە رێگەیەكی گونجاو بێت بۆ ئەوەی گۆڕانی پێ یەكلایی بكرێتەوە، لەبەر ئەوەی ئەم تیكەڵكردنەوەیە هەم بزووتنەوەی گۆڕان لە ئەگەری دۆڕانێكی گەورە لە هەڵبژاردنی داهاتوو رزگار دەكات، هەمیش لەو عینادییە سیاسییە دووری دەخاتەوە كە ماوەی زیاتر لە 20 مانگە پرۆسەی سیاسیی كوردستانی دووچاری چەقبەستوویی كردۆتەوە.a