پەكەكە و حەشدی شیعە..دوو وەكیلی كەم ئەزموون
لە پەراوێزی ئامانجەكانی بەغدا و دیمەشق و تاراندا


پێش ئەوەی دەوڵەتی خەلافەتی داعش لە 2ی ئابی 2014 هێرش بكاتە سەر كوردستان، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەسەرووی هەمووشیانەوە ئەمریكا، رێكخراوی تیرۆریستی داعش و خەلافەتەكەیان وەك دەرهاویشتەی سیاسەتەكانی بەشار ئەسەد لەدیمەشق و سیاسەتەكانی نوری مالیكی لە بەغدا كە هەردووكیشیان لە تارانەوە ئاراستەدەكران، سەیر دەكرد، بەئاشكراش رایاندەگەیاند كە دروستبوونی رێكخراوی تیرۆریستی داعش كاردانەوەی ئەو زوڵم و زۆرەیە كە دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق و سووریا بەرامبەر عەرەبی سوننە پیادەی دەكەن، هەر بۆیە ئەوەی داعش دەیكات، شەڕی جیهانی ئازاد نییە لەگەڵ تیرۆر، بەڵكو ئەوە شەڕی نێوان شیعە و سوننەیە و گەیشتۆتە ئاستێك كە چیتر كۆنتڕۆڵ ناكرێت.
بەڵام كە داعش لە ئابی 2014 هێرشی كردە سەر كوردستان و بەنیاز بوو هەولێری پایتەخت داگیر بكات، لەبەرامبەریشدا مسعود بارزانی بە ئیرادەی پێشمەرگانە شەڕی سەرتاسەری دژی داعش راگەیاندو پێشڕەوییەكانی داعشی راگرت، ئەمریكا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هاتنەدەنگ و رایانگەیاند هەولێر و كوردستان هێڵی سوورن و هەر لەسەر ئەم بنەمایەش سەرەتا بە رێگەی هێزی ئاسمانی هاوكاری پێشمەرگەیان كردو پاشان ئاستی هاریكارییەكان هەڵكشا بۆ ناردنی چەك و تەقەمەنی و دوای ئەوەش ناردنی راوێژكارانی سەربازی بۆ ئەوەی مەشق و راهێنان بە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكەن، تا گەیشتە ئەوەی پێنتاگۆن رێككەوتنی راستەوخۆ لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگەی كوردستان گرێبدات و پاشانیش راستەوخۆ ئەمریكا دەرگای ئەوەی كردەوە كە چەك بە پێشمەرگە بفرۆشرێت.

ئەم باكگراوەندە كورتە ئەوەمان بیردەخاتەوە كە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، دوای هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان دەستی پێكردو ئامانجی سەرەكیی ئەم هاوپەیمانییەش ئەوە بوو كە هاوكاری هێزی پێشمەرگە بكرێت بۆ ئەوەی كوردستان لەمەترسی تیرۆریستانی داعش دووربخرێتەوە. لەدوای ئەمە ستراتیژیەتی ئەمریكا بۆ دژی داعش گۆڕا بۆ لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش و تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش، ئەم ستراتیژیەتە كە دواتر بووە ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، تەنیا ئاراستەكراو نەبوو دژی تیرۆریستانی داعش، بەڵكو ئاراستەكراوی هەردوو بەرەی شەڕەكە بوو، وەك یەكیش مامەڵەیان لەگەڵ كرابوو، بەمجۆرە:
1. لە عێراقدا پەیامی ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بۆ لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش، بە گوشار خستنە سەر شیعەی عێراق دەستی پێكرد بەوەی نابێت كە جارێكی دیكە نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق ببێتەوە سەرۆكی وەزیران . ئەمەش وەك خۆی جێبەجێ كرا.

2. ئەو كابینە تازەیەی بە سەرۆكایەتی د.حەیدەر عەبادی دوای نوری مالیكی پێكدەهێندرێت، زۆر گرنگە كە لایەنی كوردستانی بەشداری حكومەتەكە بكات، هەروەها نابێت رێگە بدرێت حكومەتی عەبادی وەك حكومەتی مالیكی هەڕەشە لە هەرێمی كوردستان بكات، یان گەمارۆ بخاتە سەر كوردستان، ئەم خاڵە ئەگەرچی وەك ئەمریكاو بەریتانیاو نەتەوە یەكگرتووەكان ئومێدیان بۆ دەخواست، د.حەیدەر عەبادی نەیتوانی لە ژێر گوشاری شیعە و ئێراندا، وەك خۆی بەرامبەر كوردستان جێبەجێی بكات، بەڵام هەرچۆنێك بێت، پەیوەندی نێوان كوردستان و عێراق لە كابینەكەی عەبادیدا لەگەڵ كابینەكەی نوری مالیكی بەراورد ناكرێت و بەكردەوە پەیوەندی نێوان كوردستان و عێراق، چۆتە قۆناخی پەیوەندی نێوان دوو وڵاتی دراوسێ، كە لە چوارچێوەی رێز و بەرژەوەندی هاوبەش مامەڵە لەگەڵ یەكتری دەكەن.

3. لە سووریا پەیامی ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش بووە دوورخستنەوەی ئەسەد لە دەسەڵات، ئەم پەیامە لەسەر ئاستی سیاسی و دیپلۆماسی بڕەوی پێدرا، بەڵام لەسەر ئاستی پراكتیكی جێبەجێ نەكرا، هۆكاری جێبەجێنەكردنیشی بەشێكی بۆ ئەوە دەگەڕایەوە كە ئۆپۆزیسیۆنی سووریا بەشێكیان بریتی بوون لە جەبهەی نوسرە كە لقێكی سەر بە قاعیدە بوو، ئەوانی دیكەش پەرتەوازە بوون، بۆیە لە نێوان ئەسەد و ئەو ئۆپۆزیسیۆنەی لە سووریادا هەبوو، نەدەكرا هیچ كامیان هەڵبژێرێت، بەشێكی دیكەشی بۆ ئەو هەڵانە دەگەڕایەوە كە ئیدارەی ئۆباما لە ساڵانی 2011 و 2013 كردنی و نەیتوانی وەك پێویست سیاسەتێكی راست و دروست بەرامبەر سووریا دابڕێژێت، پاشانیش كە رووسیا لە ساڵی 2015 بۆ بەرژەوەندی مانەوەی رژێمی ئەسەد دەستتێوەردانی كردو بووە بەشێك لە شەڕی سووریا، هاوكێشەكە گۆڕانكاری بەسەردا هات و لەگەڵ ئێراندا لە خاڵی پارێزگاریكردن لە ئەسەد یەكیان گرتەوە، لەگەڵ ئەوەی ئامانجی رووسیا بۆ دەستتێوەردان لە سووریا و پشتگیری بۆ مانەوەی ئەسەد، زۆر لە ئامانجەكانی ئێران جیاواز بوو، بەڵام لەو خاڵەدا یەكیان دەگرتەوە، بەمەش تەنیا بەرەی شەڕی پێشمەرگە و تیرۆریستانی داعش، وەك بەرەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش مایەوە و شەڕی داعش لە سووریا و عێراق وەك ئێستا دەیبینین، جارێكی دیكە خەریكە دەگەڕێتەوە بۆ قۆناخی شەڕی شیعە و سوننە لە ناوچەكەدا.
4. ئێستا بەرەی شیعە كە ئێران و حزبوڵا و ئەو میلیشیا شیعانەی ئێران لە ئەفغانستان و پاكستانەوە هێناونی بۆ سووریا لەگەڵ حەشدی شیعەی عێراق خۆی بەرجەستە دەكات، وەك توێژەرانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكاش پێشبینی دەكەن، ئەم بەرەیە بە ئێران و وەكیلەكانیەوە بەرەو ئەوە دەچن ببنە هاوپەیمانی رووسیاو دەیانەوێت دوای ئازادكردنەوەی موسڵ و رەققە ببنە براوەی شەڕەكە و خۆیان نەخشەی دوای شەڕەكە دابڕێژنەوە، بەڵام هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش بە سەرۆكایەتی ئەمریكا لە نییەتی ئێران و رووسیا تێگەیشتووە، بۆیە لە ئێستاوە سەرقاڵی داڕشتنی ستراتیژیەتێكی دیكەیە بۆ قۆناخی دوای شەڕی دژی داعش و دەیەوێت ئەو بەڕەیە لە ژێر پێی رووسیا دەربهێنێت و ئێران و وەكیلەكانیشی لە ستراتیژیەتی قۆناخی دوای داعش بكاتە دەرەوە.


5. لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر سەیری تەواوی شەڕی دژی داعش لە سووریا و عێراق و كوردستان بكەین، راشكاوانە ئەوە دەخوێنینەوە، كە بەرەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، لەشەڕەكەدا تەنیا لە كوردستانی باشوور براوەی شەڕەكەیە و لە بەشە عەرەبییەكەی عێراق و تەواوی سووریادا جێگە پێیەكی ئەوتۆی نییە. لە بەشە عەرەبییەكەی عێراقدا ئەمریكا هەوڵیداوە لە رێگەی حكومەتەكەی حەیدەر عەبادییەوە بەشێوەیەك سوپای عێراق رێكبخاتەوە كە لە نەفەسی شیعەگەرایی دووری بخاتەوە، هەروەها هەوڵیداوە گوشار بخاتە سەر حكومەتەكەی عەبادی بۆ ئەوەی چوارچێوەیەكی یاسایی بۆ حەشدی شیعە دروست بكات، بەڵام لەبەر ئەوەی نفوزی ئێران بە ئاستێك لەناو رای گشتی شیعە و حزب و لایەنەكانیان باڵادەستە كە حكومەتی عەبادی نەتوانێت وەك پێویست هەنگاو هەڵبگرێت، لەلایەكی دیكەش ئەگەر عەبادی لەمە زیاتر هەنگاو هەڵبگرێت، ئەوا مەترسی ئەوە هەیە بە گوشاری ئێران و لە رێگەی وەكیلەكانی لەناوخۆی عێراقدا، كودەتایەك بەسەر حكومەتەكەی عەبادیدا بكرێت، بۆیە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بەگشتی و لەسەرووی هەمووشیانەوە ئەمریكا چاوی لە هەندێك شت پۆشیوە، بەڵام لە هەوڵی بەردوامیشدایە بۆ ئەوەی رۆژ لە دوای رۆژ پێگە و نفوزی خۆی لە عێراقدا زیاتر بكات بۆ ئەوەی دوای ئازادكردنەوەی موسڵ بە شێوەیەكی جددیتر مامەڵە لەگەڵ عێراقی دوای شەڕی دژی داعش بكات.

6. سەبارەت بە هەرێمی كوردستان كە ئێستا لە ستراتیژیەتی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیدا ئەو جوگرافیا ستراتیژییە بووە كە تێیدا بەتەواوەتی شەڕی داعشی بە سەركەوتوویی كۆتایی پێ هێناوە، ئەوا لەدیدی ئێران و وەكیلەكانیەوە، هەرێمی كوردستان ئەو جوگرافیا ئیزعاجەیە كە نەیهێشتووە بردنەوەی شەڕی داعش بكەوێتە خزمەتی ئامانجی دروستكردنی هیلالی شیعەوە، بۆیە ئێران لە هەوڵی ئەوەدایە بە رێگەی وەكیلەكانی لەناوخۆی كوردستان كە پەكەكەیە و بەشێكی حەشدی شیعە لە عێراق، جۆرێك لە ناسەقامگیری لە كوردستان دروست بكات، یان بەشێك لە كوردستان داگیر بكات بۆ ئەوەی وەك پشكی شەڕ لە قۆناخی دوای داعش مامەڵەی پێوە بكات، لەسەر ئەم بنەمایەش نەك هەر پەیوەندیەكی توندوتۆڵی لە نێوان حەشدی شیعە و پەكەكە دروستكردووە، بەڵكو ئێستا پەكەكە بە شانازییەوە رایدەگەیەنێت كە ئەوان بەشێكن لە حەشدی شیعەو لەیەك سەرچاوەشەوە مووچە و پێداویستییان بۆ دابین دەكرێت، بەڵام پرسیاری گرنگ ئەوەیە كە سیناریۆی ئێستای شەڕەكە بریتی بێت لەوەی چۆن سەركەوتنی هێزی پێشمەرگە بەسەر داعشدا دەگۆڕێت بۆ سەركەوتنی یەكجارەكی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش لە سەرانسەری ناوچەكەدا، ئەوا ئەوانەی بەوەكالەتی ئێران دەیانەوێت سەقامگیری كوردستان تێكبدەن، بۆ ئەوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی شانازی بەسەركەوتنی شەڕی دژی داعشەوە نەكات، ئەوا لەم حاڵەتەدا ئەوەی دەكەوێتە بەرەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش وەك تیرۆریستانی داعش مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، ئەوجا لە ژێر هەر پەردەو بیانوویەكدا ئەو كارە بكەن.
ئەم خاڵانە ئاماژەن بۆ ئەوەی كە ئاراستەی شەڕی دژ بە داعش، خەریكە جارێكی دیكە دەگەڕێتەوە بۆ شەڕی شیعە دژی سوننە و پشتگیری رووسیا لەبەرەی شیعە بۆ پیشاندانی باڵادەستیی خۆی وەك زلهێزێك لە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، لەبەرامبەریشدا ئەمریكاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی سەرقاڵی ئەوەن كە ستراتیژیەتێك دابڕێژن كە پێویستیان بە رووسیا نەبێت و بەرەی ئێران وەكیلەكانیشی كە دەبنە رێگر لەبەردەم بردنەوەی شەڕی دژی داعش، قۆناخێكی دیكەی شەڕ دەست پێبكەن.


دوای ئازادكردنەوەی موسڵ
قۆناخێكی تازە لە ستراتیژیەتی ئەمریكاو هاوپەیمانان دەست پێدەكات


100 رۆژی تەواو بەسەر ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ تێپەڕی. بەشی زۆری پسپۆڕان و دیپلۆماتكاران و شارەزایانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا بەو شێوەیە هەڵسەنگاندیان بۆ سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپ كردووە كە هێشتا بەتەواوەتی سیماكانی دەرنەكەوتووەو ئەوەی لەماوەی 100 رۆژی یەكەمدا دۆناڵد ترەمپ پیشانیداوە، تەنیا بەشێكی بچووكی سیاسەتی تاكتیكییە لە ئاراستەكردنی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكادا، لەبەرامبەردا هەندێكی دیكە لە پسپۆڕان پێیانوایە هێرشە رۆكێتییەكەی 7ی نیسانی رابردوو بۆ سەر بنكەی ئاسمانی شوعەیراتی رژێمی ئەسەد، خاڵی دەستپێكی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپە و ئاماژەیەكی گرنگە بۆ راستكردنەوەی هەڵەكانی سیاسەتی ئیدارەی ئۆباما لە ساڵانی 2011 و 2013 و 2015 لە چۆنیەتی مامەڵەكردنی لەگەڵ راپەڕینەكانی گەلانی سووریا و بەكارهێنانی گازی كیمیایی لەلایەن رژێمەكەی ئەسەد و چۆنیەتی مامەڵەكردنی ئەمریكا لەگەڵ رووسیا پاش ئەوەی دەستتێوەردانی لەشەڕی سووریادا كرد.
سەبارەت بە شێوازی مامەڵەكردنی سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ لەشەڕی دژی داعش و مامەڵەكردنی لەگەڵ رژێمی ئەسەد و حكومەتی عێراقی، ترەمپ درێژەی بەهەمان سیاسەتی ئیدارەی ئۆباما داوە كە لەكۆتایی ساڵی 2014ـەوە لەشەڕی دژی داعش گرتوویەتەبەر، بەڵام لە هەمانكاتیشدا هەوڵیداوە كە باشتر و زیاتر لە ئیدارەی ئۆباما هاوكاری ئەو هێزانە بكات كە لەسەر زەوی شەڕی دژی داعش دەكەن، ئەوەشی رەچاوكردووە ئەو هێزانەی شەڕی دژی داعش لەسەر زەوی دەكەن، دەبێت نەبنە جێگرەوەی داعش بە شێوەیەكی دیكە، بەڵكو دەبێت لەچوارچێوەی ئەو ستراتیژە هەنگاو هەڵبگرن كە هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی دژی داعش بۆ ئەم شەڕە جیهانییەی دژی تیرۆریستان دایڕشتووە.


ئیدارەی ترەمپ لەماوەی ئەم 100 رۆژەدا هەنگاوی بەوجۆرە هەڵگرتووە كە بە دوو ستراتیژیەتی جیاواز شەڕی داعش لە سووریا و عێراق بەڕێوەبەرێت، سەبارەت بە شەڕی داعش لە سووریا، سیماكانی سیاسەتی ترەمپ بەتەواوەتی دەركەوتوون كە نایەوێت ئازادكردنی شاری رەققە و رووخاندنی خەلافەتی داعش بە سەركەوتنی رژێمی ئەسەد و ئێران و وەكیلەكانی و رووسیا كۆتایی بێت، بۆ ئەمەش لە مانگی سێیەمی ئیدارەی ترەمپ و پێش ئەوەی بنكەی شوعەیرات بۆمبباران بكات. ئامانجی ئیدارەی ترەمپ ئەوە بوو بە هاوبەشی لەگەڵ رووسیا كێشەی سووریا چارەسەر بكات، بەڵام دوای ئەوەی رژێمی ئەسەد چەكی كیمایی بەكار هێناو رووسیا رێگر بوو لەسەر ئەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كە بڕیارێكی دەستەجەمعی دژی ئەسەد دەربكات، بۆیە ترەمپ بۆ هەموو جیهانی سەلماند كە دەتوانێت هەڵوێستی رووسیا فەرامۆش بكات و چۆن بیەوێت بەوجۆرە مامەڵە لەگەڵ رژێمی ئەسەد بكات، لە هەمانكاتدا دەشتوانێت ئەو گروپ و لایانەنەی دەبنە سپۆنسەری تیرۆر و هۆكارێك بۆ توندوتیژی و دەمارگیری مەزهەبگەرایی وەك داعش مامەڵەیان لەگەڵدا بكات، لەم چوارچێوەیەدا هەنگاوەكانی ئیدارەی ترەمپ بەرەو ئەوە دەچن كە سیاسەتێكی تایبەتی بەرامبەر سووریا دابڕێژن و بەشێوەیەكی جیاواز مامەڵە لەگەڵ هەموو كاراكتەرانە بكەن كە لەگەڵ رژێمی ئەسەد دەكەونە یەك بازنە و بە شێوازیكی دیكەش مامەڵە لەگەڵ ئەو كاراكتەرانە بكەن كە لەگەڵ قاعیدە و داعش دەكەونە بازنەیەكی دیكە.

سەبارەت بەستراتیژیەتی ئەمریكا بۆ عێراقی دوای ئازادكردنەوەی موسڵ و تێكشكاندنی داعش، ئیدارەی ئەمریكی لە مانگی مارتی رابردوو، كاتێك حەیدەر عەبادی بە یاوەری د.فوئاد حوسێن وەك نوێنەری كوردستان سەردانی ئەمریكایان كرد، راشكاوانە بە عەبادییان راگەیاندووە ئەركەكانی حكومەتی عێراق دوای ئازادكردنەوەی موسڵ چۆن دەبێت و چۆن پرۆسەی سیاسی لە عێراقی عەرەبی دەخرێتەوە گەڕ، هەروەها چۆن پەیوەندییەكانی نێوان كوردستان و عێراق رێكدەخرێتەوە، بۆ ئەمەش ئەمریكا ئەگەر لەسووریا ناچار بێت لەگەڵ رژێمی ئەسەد و كۆمەڵێك كاراكتەری دەرەكی مامەڵە بكات، ئەوا بارودۆخی عێراق لەسووریا جیاوازەو ئەو شێوازەی ئێران و وەكیلەكانی دەتوانن لەسووریا بەرامبەر هەوڵەكانی ئەمریكا بیگرنەبەر، لە عێراقدا بەشێوەیەكی دیكەیە و ئێران دەتوانێت بە رێگەی وەكیلەكانی و لەژێر ناو و پەردەی جیاوازدا ئاستەنگ بۆ هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ دووبارە رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا دروست بكات.
كەواتە ئامانجی سەرەكی لە ستراتیژیەتی ئیدارەی ترەمپ (ئەوەی ئیدارەی ئۆباما پێی نەكراو سەركەوتوو نەبوو) ئەوەیە كە دوای داعش عێراقی عەرەبی لەسەر سینییەكی زێڕ وەك دەستكەوتی شەڕ پێشكەشی ئێران نەكرێت، یاخود بەجێنەهێڵدرێت بۆ ئەوەی وەكیلەكانی ئێران حوكمڕانیی تێدا بكەن و جارێكی دیكە ببنە هۆكاری ئەوەی داعشێكی دیكە و خراپتریش لە ژێر ناو و شێوازی دیكە سەرهەڵبداتەوە.


ئەم ئاراستەیە وەك لەو راپۆرت و سیاسەتە پێشنیاركراوانەی بۆ ئیدارەی ترەمپ بۆ عێراقی دوای داعش ئامادەكراون، هەروەها وەك لە راوبۆچوونی ئەو پسپۆڕانە گوێبیستی دەبین كە كۆنگرێس و سەنات بۆ گوێگرتن بانگهێشتیان دەكەن، ئەگەر لە ناوەڕۆكی ئەم راپۆرت و پێشنیارانە بیروبۆچوونی جیاوازیش هەبێت، ئەوا هەموویان لەسەر ئەو بۆچوونە كۆك و هاوبەشن كە نەك هەر پێویستە ئەمریكا كۆتایی بە سیاسەتی (یەك عێراق) بۆ عێراق بهێنێت، بەڵكو دەبێت بڕوای تەواوی بەوەش هەبێت كە سووریاش جارێكی دیكە وەك وڵاتێكی یەكگرتوو و یەكپارچە نامێنێتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە لە سووریا رژێمی میراتیی حافز ئەسەد ئەوەندە هێزی لەبەر دەست نییە كە بتوانێت تەواوی سووریا كۆنتڕۆڵ بكاتەوەو بیپارێزێت، بۆیە دەبێت ئێران میلیشیای شیعەی زیاتری لە ئەفغانستان و پاكستان و باشووری لوبنانەوە بۆ بێنێت، بۆ ئەوەی ئەو ناوچانە بپارێزێت، سەبارەت بە عێراقیش دیسان شیعەی عێراق نە بەو ئاستە ئەزموونی حكومڕانییان هەیە كە بتوانن بەشێوەیەكی مەدەنی و دیموكراتییانە تەنیا حوكمڕانیی بەشە عەرەبییەكەی عێراق بكەن و نە ئەو توانایەشیان هەیە كۆنتڕۆڵی بەشە عەرەبییەكەی عێراق بكەن، بۆیە لەم حاڵەتەدا یان ئەوەیە دەبێت عێراقی عەرەبی بۆ ئێران بەجێ بهێڵدرێت و ئەو دەوڵەتە حوكمڕانی بكات، یاخود دەبێت ئەمریكا هێز و نفوزێكی ئەوتۆی هەبێت بەشێوازێكی تازە پەیوەندی نێوان شیعە و سوننە رێكبخاتەوە.


لێرەوە دەكرێت بڵێین ئیدارەی ترەمپ جیا لەوەی دوو سیاسەتی جیاوازی دەبێت بەرامبەر كوردستان و عێراق، لەهەمانكاتدا سیاسەتی بەرامبەر عێراقی عەرەبیش بەو مەرجە یەك سیاسەت دەبێت كە شیعە و حكومەتی عێراق بیسەلمێنن لەژێر كاریگەری نفوز و كاریگەری كۆماری ئیسلامی دێنە دەرەوە.
ئەگەر لەم روانگەیەوە سەیری عێراقی دوای ئازادكردنی موسڵ بكەین، پێش هەموو شت ئیدارەی ئەمریكی سەرقاڵی ئەوە دەبێت، ئایا عەرەبی شیعە ئەو توانایەیان هەیە كە بتوانن حوكمڕانییەكی مەدەنی و دوور لە سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە پیادە بكەن، یان نە؟ ئەگەر عەرەبی شیعە وەك هاووڵاتییەكی عەرەبی عێراقی توانییان بیسەلمێنن تەنیا ئینتمایان بۆ عێراق هەیە و لە چوارچێوەی ئینتمایان بۆ عێراقی عەرەبی مامەڵە لەگەڵ سوننەی عەرەب دەكەن، ئەوا ئەمریكا هاوكار و پشتیوانی رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسیی عێراقی دەبێت و پاشان دێتە سەر ئەوەی ئەم دەوڵەتە مەدەنییەی عێراقی عەرەبی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ دەوڵەتی ئەمری واقیعی كوردستان رێكدەخاتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی هیچ ئاماژەیەكی ئیجابی بۆ بونیادنانەوەی دەوڵەتێكی مەدەنی لە عێراقی عەرەبیدا بەو ئاستە بەدی ناكرێت كە عەرەبی شیعە و سوننە لەسەر بنەمای هاووڵاتی بوون رێكبخاتەوە، ئەوا ئەمریكاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی پێشخستنی دەوڵەتی كوردستان پێش رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسیی عێراقی عەرەبی بەگرنگتر دەزانن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە دەوڵەتی كوردستان وەك دەوڵەتێكی مەدەنی توانیویەتی ئەو ژینگەیە فەراهەم بكات كە هەر تاكێك بە جیاوازی نەتەوەو ئایینەوە لەسەر بنەمای هاووڵاتی بوون مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، ئەمەش دەستكەوتێكی گەورەیە و پێویست ناكات مامەڵە لەگەڵ ئەگەری دەوڵەتی عێراقی عەرەبی بكرێت كە هێشتا دیار نییە ئایا دەوڵەتێكی مەدەنی دەبێت لەسەر بنەمای هاووڵاتیبوونی شیعە و سوننە، یان یاخود دەوڵەتێكێی هاوشێوەی ئێران دەبێت لە چوارچێوەی سیستمی ویلایەتی فەقیهدا.


عێراقی عەرەبی بنەمای دەوڵەتی لەدەستداوە دژایەتی دەوڵەتی كوردستانیش دەكات

هێشتا شیعەی عێراق لەوە تێنەگەیشتووە، بۆچی كوردستان دەیەوێت وێستگەی یەكەمی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان لە بەغداوە دەست پێبكات. لای حزب و لایەنە شیعەكانی عێراق ئەم هەنگاوەی كوردستان مانای ئەوەیە ئەگەر ئەوان رازی نەبن، ئیدی پرۆسەی سەربەخۆیی دەوڵەتی كوردستان پەكی دەكەوێت و كوردستان دەبێتەوە بەشێك لە عێراق و رازی دەبێت دەسەڵاتدارانی شیعە لە بەغداوە فەرمان بۆ كوردستان دەربكەن. لێرەدا جێگەی خۆیەتی راشكاوانە ئەوە باس بكەین كە ئەو سەردەمە بەسەرچوو، لەبەر ئەوەی ئەوە حكومەتی كوردستان نییە كە پێویستی بە رەزامەندیی بەغدا بێت بۆ ئەوەی لەشەڕی داعشدا سەركەوتوو بێت، بەڵكو ئەوە حكومەتی بەغدایە پێویستی بە رەزامەندی حكومەتی كوردستانە بۆ ئەوەی بەشێك لەسوپای عێراق لە كوردستانەوە دەروازەی كۆنتڕۆڵكردنەوەی موسڵیان بۆ بكرێتەوە، هەروەها دەبوو لەوە ئاگاداربن كە نەك هەر لەعێراقێكی بەزۆر دروستكراوی ناوچەیەكی وەك رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، دەوڵەت بە دانوستاندن دروست نابێت، بەڵكو لە كەنەداش هەرێمی كویبیك ناتوانێت بەدانوستاندن دەوڵەت دروست بكات، یان دەوڵەتی خۆی رابگەیەنێت، لەوانەیە هەندێك خەڵك كاتێك باس لە جیابوونەوەی ئاشتیانە دەكرێت، نموونەی جیابوونەوەی كۆماری چیك و سلۆفاكیا بۆ پەیوەندی نێوان كوردستان و عێراق بە گونجاو دەزانن، بەڵام ئەوانەی شارەزای مێژووی هەرێمەكانی چیك و سلۆفاكیان ئەو راستییە دەزانن، كە لەدوای تەواوبوونی شەڕی یەكەمی جیهانی هەرێمەكانی چیك و سلۆفاكیا ئارەزوومەندانە یەكیان گرتووەو لە ساڵی 1918 لە ئیمراتۆریەتی مەجەر و نەمسا جیابوونەتەوەو دەوڵەتی چیكوسلۆفاكیان راگەیاندووە، هەروەها دەزانن چۆن لەشەڕی دووەمی جیهانیدا جارێكی دیكە هیتلەر دابەشی كردو پاشان دوای شەڕی دووەمی جیهانی یەكیان گرتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە هەرێمەكانی چیك و سلۆفاكیا، لەسەر بنەمای یەكێتییەكی ئارەزوومەندانە لەماوەی نزیكەی 75 ساڵدا بوونیاد نرابوو، بۆیە كاتێك ئەم یەكێتییە هەڵوەشایەوە هەردوولا رێزیان لە یەكتری گرت و بە ئاشتی جیابوونەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەوە كەلتووری ئەوروپا نییە بەشێوەی ئاشتییانە بوار بدەن نەتەوەكان كێشەی خۆیان چارەسەر بكەن، ئەگەر ئەم كەلتوورە بوونی هەبوایە، دەبوو یۆگسلافیای پێشووش هەر بە ئاشتییانە دابەش بكرایە، بەڵام لەبەرامبەر جیابوونەوەی ئاشتییانەی چیك و سلۆفاكیا، رووبارێك خوێن و چەندین ژینۆسایدمان بینی، هەتا یۆگسلافیای پێشوو دابەشكرا. بەڵام حاڵەتی ئێستای كوردستان و عێراق، نە دەتوانرێت بە یۆگسلافیای پێشوو نە دەشتوانرێت بە چیكۆسلۆفاكیای پێشوو بەراورد بكرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە نە عێراق وەك چیكۆسلۆفاكیا بەشێوەی یەكگرتنی ئارەزوومەندانە دامەزراوە، نە عێراقیش یوگسلافیای سەردەمی سلۆبۆدان میلۆسۆڤیچە هەتا بتوانێت وەك كۆسۆڤۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكات.
بەپێچەوانەوە، دەسەڵاتدارنی شیعە بەگشتی و بەتایبەتی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق، كە بە ناوبژیوانیی كوردستان و بەهەوڵی سیاسیی كوردستان گەیشتنە لوتكەی دەسەڵات، پاداشتی ناجوامێرانەیان بۆ هەوڵەكانی كوردستان بە مەبەستی ئەوەی عێراق دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و پەرلەمانی فرەیی بێت، ئەوە بوو كە هەرەشەی داگیركردنی كوردستانیان كردو پاشانیش لە ساڵی 2014 بودجە و مووچەی كوردستانیان بڕی بۆ ئەوەی كوردستان بوونی نەبێت، كە داعشیش هێرشی كردە سەر كوردستان بە ئاشكرا ئەوەیان خستەڕوو كە پێیان باشترە كوردستان بكەوێتە دەستی داعش، نەك حكومەتی عێراق چەك و تەقەمەنی بنێرێت بۆ پێشمەرگە بۆ ئەوەی بەرگری لە كوردستان بكات، لەسەرووی ئەمانەشەوە، حكومەتی عێراق هەموو هەوڵی خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی ئاستەنگ بۆ دەوڵەتانی هاوپەیمانی دژی داعش دروست بكات و چەكی و تەقەمەنی نەگاتە كوردستان.

بەڵام لۆژیكی بارزانی و ئیرادەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و خۆڕاگریی خەڵكی كوردستان، چۆن خەونی سەدام حوسێنیان بە كشانەوەی دامودەزگا ئیدارییەكان لەساڵی 1991 بە ئەنجامدانی هەڵبژاردن و دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی كوردستان دایەوە، ئەمجارەشیان وەڵامی خەونی مالیكی و دەسەڵاتدارانی شیعەیان بە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان دایەوە، ئێستا بە شاهیدی هەموو جیهان، هەموو مەرجەكانی دەوڵەتێكی هاوچەرخ لە كوردستاندا بوونی هەیە، بەڵام هەموو جیهان بە نیگەرانییەوە وەك دەوڵەتێكی شكستخواردوو سەیری ئەو بەشەی عێراقی عەرەبی دەكەن كە شیعە ئیدعای حوكمڕانیكردنی دەكات.

لێرەوە ئەگەر ئەو پرسیارە بەو ئاراستەیە بكەین، ئەگەر گەلی كوردستان بە دروستكردنی دەوڵەت وەڵامی مالیكی و دەسەڵاتدارانی شیعەی دابێتەوە، كەواتە دیالۆگی شاندی كوردستان و بەغدای بۆ چییە؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ نەخشەڕێگەی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان كە دەستی پێكردووە، پرۆسەی ئەنجامدانی دیالۆگ و ناردنی شاندنی كوردستان، تەنیا بۆ بەغدا نییە، بەڵكو لە نەخشەڕێگەكەدا هاتووە (لە بەغداوە دەست پێدەكەین)، دوای بەغداش لەگەڵ پایتەختی دەوڵەتانی دیكەی ناوچەكە پێش هەمووان تاران و ئەنقەرەو ئەوجا لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی و وڵاتانی جیهانیش گفتوگۆ دەكەین، ئەمەش مانای ئەوەیە نەخشەڕێگەی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان، پرۆسەیەكی هەمەلایەنە، بەڵام بۆیە عێراق پێش وڵاتانی دیكە خراوە، لەبەر ئەوەی نزیكترین دراوسێی ئێمە عێراق دەبێت و زۆرترین پەیوەندی سیاسی و ئابووری و بارزگانی و كۆمەڵایەتیشمان لەگەڵ عێراق هەیە، هەروەها كوردستان لەگەڵ عێراقی عەرەبی كێشەی خاك و سنووری هەیە و لەگەڵ وڵاتانی دیكە ئەو كێشانەی نییە، یان كەمترە. ئەمەش مانای ئەوەیە كاتێك شاندی كوردستان دەچێت لەگەڵ عێراق باسی پەیوەندییەكانی ئایندەی نێوان هەردوو دەوڵەتی كوردستان و عێراق دەكات، راشكاوانە پێیان دەڵێت: ئێوە نەتانویست ئێمە لە نیشتمانێكی هاوبەشدا بە ئارەزوومەندانە پێكەوە بژین و هەموو هەوڵتان بۆ ئەوەبوو كوردستان نەمێنێت، بەڵام ئێستا كوردستان دەوڵەتە و دەیەوێت وەك دوو دراوسێی باش پێكەوە بژین، ئەمەش كە بەعێراق دەگوترێت، شاندی كوردستان بە هەموو دەوڵەتانی دراوسێی و جیهانیشی رادەگەیەنێت.

پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە، ئایا تاكەی كوردستان چاوەڕێی ئەوە دەكات دەسەڵاتدارانی عەرەبی عێراق لەم پەیامە ئاشتیخوازانەیەی كوردستان تێبگەن؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا دەڵێین، هێشتا دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق وادەزانن هەتا ئێستاش كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە پێناسە تەقلیدییەكەی سەروەریی دەوڵەت مامەڵە لەگەڵ دەوڵەتە شكستخواردوو و فاشیلەكان دەكات، ئەمە لە كاتێكدا جیهان بەگشتی و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش باش لەو راستییە تێگەیشتوون كە مامەڵەكردن لەگەڵ دەوڵەتی شكستخواردوو لە چوارچێوەی پێناسە تەقلیدییەكەی سەروەریی دەوڵەت، بێجگە لەبەرهەمهێنانی توندڕۆیی و تیرۆر شتێكی دیكە بەرهەم نایەت، بۆیە قەناعەتی جیهان ئێستا گەیشتۆتە ئەوەی، ئەگەر ئامانجی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری بێت، ئەوا دەبێت چاو بخشێندرێتەوە بە سەروەریی تەقلیدی دەوڵەت هەروەك چۆن لەساڵی 1990 جۆرج بوشی باوك عێراقی خستە ژێر بەندی حەوتەمی پاكتی نەتەوەیەكگرتووەكان و كوەیتی ئازادكردەوە.
لەم چوار چێوەیەدا جێگەی خۆیەتی ئەوە بڵێین كە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان كاتێك شاند دەنرێت بۆ بەغدا بۆ ئەوەی دیالۆگ لەسەر پرسی سەربەخۆیی كوردستان بكات، لە راستیدا شاندی كوردستان باسی پەیوەندی نێوان دوو دراوسێی باش دەكات، بۆیە بەغدا هەڵوێستی ئەرێنی بێت و پێشوازی لە سەربەخۆیی كوردستان بكات، یان هەڵوێستی نەرێنی بێت و خۆی ناڕەحەت بكات و هەڕەشە بكات، هیچ شتێك لە پرۆسەی سەربەخۆیی ناگۆڕێت و ئەو پرۆسەیە بەردەوام دەبێت و دەكرێت كوردستان چەند ساڵێك سەربەخۆ بێت و پەیوەندییەكانی لەگەڵ عێراق ئاسایی نەبێت، بەڵام عێراق نە دەتوانیت هێرش بكاتە سەر كوردستان لەبەر ئەوەی لە رووی سەربازییەوە ئەو توانایەی نییە و چارەنووسی داعش تاقی دەكاتەوە كە هێرشی كردە سەر كوردستان، هەروەها عێراق نە كارتی گوشاری ئابووریشی لەبەر دەستدا ماوە، هەتا هەڕەشەی گەمارۆی ئابووری لە كوردستان بكات، بەپێچەوانەوە زوو ئەو كارتەی تاقیكردەوە و بەڵام ئیرادەی خەڵكی كوردستان بەسەربەخۆیی وەڵامی دایەوە.

ریفراندۆم پرۆسەیەك
بۆ بەیاساكردنی سەروەریی كوردستان


ریفراندۆم نەریتێكە بۆ یەكلاكردنەوەی زۆر پرس پەنای دەبرێتەبەر، ئاكامی ریفراندۆمیش وەك پیشاندانی ئیرادەی گەل بۆ یەكلاكردنەوەی دوو بژارە سەیر دەكرێت و لەبەر رۆشنایی ئیرادەی گەل چوارچێوەیەكی یاسایی بۆ دروست دەكرێت. ئەم پرۆسەیە بۆ گەلانی بێ دەوڵەت هەمان پرۆسەیە بۆ یەكلاكردنەوەی دوو بژارە، بەوەی ئایا ئەو گەلە دەیەوێت لەچوارچێوەی دەوڵەتێكدا لەگەڵ نەتەوەیەكی دیكە بژی، یان دەیەوێت خۆی خاوەنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ بێت و پەیوەندییەكی باشیشی لەگەڵ نەتەوەی پێشوو لە چوارچێوەی پرەنسیپی دراوسێتی باشدا هەبێت؟
بۆ ئێستای كوردستان كە بەكردەیی دەوڵەتێكی سەربەخۆیە و جیهانیش وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆی ئەمری واقیع مامەڵەی لەگەڵ دەكات، پرۆسەی ریفراندوم هێندەی ئەنجامدانی رێوشوێنێكە بۆ ئەوەی جیهان وەك دیكۆمنتێك سەیری ئیرادەی خەڵكی كوردستان بكات و رێز لە ئیرادەی خەڵكی كوردستان بگرێت، هێندە مەسەلەكە گۆڕینی جوگرافیا، یان جیۆپۆلیتكی ناوچەكە، یان گۆڕینی بالانسی هێز نییە لەنێوان دەوڵەتانی ناوچەكە، یان دەوڵەتە گەورەكانی جیهاندا، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو جوگرافیایەی دەوڵەتی كوردستانی لەسەر رادەگەیەندرێت، ئێستا بەكردەیی گەلی كوردستان حوكمڕانی دەكات و هێزی پێشمەرگەی كوردستان دەیپارێزێت، هەم حوكمڕانییەكەی كوردستان هۆكارێكە بۆ پاراستنی بەهاكانی مرۆڤایەتی لە لێبوردەیی و پێكەوەژیانی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی جیهان، هەمیش بەرگریی هێزی پێشمەرگە، پارێزگارییە لەبەرەی پێشەوەی هەموو مرۆڤایەتی كە تیرۆر و تیرۆریستان هەڕەشەیان لێدەكات. هەربۆیە جیهان هەم رێز لە شێوازی حوكمڕانیی كوردستان دەگرێت، هەمیش رێز لە قارەمانی و ئیرادەی هێزی پێشمەرگە دەگرێت، بۆیە ریفراندۆم نەك هەر دژی هیچ هێز و دەوڵەتێك نابێت لە جیهانی ئازاد و دیموكراتیدا، بەڵكو دەبێتە پاڵپشتێك بۆ پاراستنی بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی كە لەدامەزراندنی دەوڵەتی كوردستاندا زیاتر بەرجەستە دەبێت و جیهان باشتر دەتوانێت مامەڵەی لەگەڵ بكات و باشتر پشتیوانی لێ بكات.

لایەنێكی دیكە كە جیهان گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی هیچ گومانێكی لە ئاكامی ریفراندۆمی كوردستان نەبێت، ئەوەیە كە ئاكامی ریفراندۆمەكە ئاشكرایە، راشكاوانەتر ئەمە ئەنجامدانی ریفراندۆم نییە لە سكۆتلەندا و كیوبیك، هەتا سندوقی دەنگدان نەكرێتەوە، نەزانرێت ئایا سكۆتلەندی، یان كیوبكییەكان دەیانەوێت لە بەریتانیا و كەنەدا جیاببنەوە، یاخود پێیان باشترە لەگەڵ ئەو دەوڵەتانەدا بمێننەوە، بەپێچەوانەوە كوردستان پێش ئەوەی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی ئەنجام بدات، حكومەتی عێراق خۆی كوردستانی لە خۆی جیاكردۆتەوە و گەلی كوردستانی خستۆتە نێوان چەند ریانی گەمارۆی ئابووری و شەڕی داعش و برسێتی و دەیان هەڕەشەی دیكەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە گەلی كوردستان بەجیاوازیی ئایین و نەتەوەوە، بەجۆرێك لەلایەن حكومەتی عێراقەوە غەدری لێكراوە، كە زۆر زەحمەتە رێژەیەكی كەمیش هەبێت داخوازی مانەوە لەگەڵ عێراق بكات، هەر بۆیە كاتێك لەگەڵ دەوڵەتانی جیهان باسی پرسی ریفراندۆم دەكرێت، لەگەڵ ئەوەی ئەوەمان لێ ناپرسن ئێوە ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی دەكەن، یان نە، بەڵام پێمان دەڵێن گەلی كوردستان هەر بڕیارێك بدات، رێزی لێ دەگرێن.

لەمەش گرنگتر دەوڵەتانی دراوسێی كوردستان بەتایبەتی ئەو دەوڵەتانەی كە بەشێكی كوردستانیان پێكەوە لكێنراوە، ئەوانیش باش دەزانن كە وەك دەوڵەت ئەو مافەیان نییە، یان ئەو سەردەمە بەسەر چووە كە بتوانن راستەوخۆ دەستتێوەردان بكەن، هەوڵەكانیان گۆڕاوە بۆ ئەوەی بە خەڵكانێك شەڕی وەكالەت دژی ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان بكەن، كە بەكوردی یان بە زمانی یەكێك لەنەتەوەكانی كوردستان قسەدەكەن، هەر وەك چۆن ئێستا پەكەكە بە ئاشكرا وەك وەكیلی دەوڵەتێكی دراوسێی كوردستان دژایەتی خۆی بۆ سەربەخۆیی و ریفراندۆم نەشاردۆتەوە و رووقایمانە بێ ئەوەی ئارەقەی شەرمی نەتەوەیی بە ناوچەوانیدا بێتەخوارەوە، دەڵێت: ئێمە دژی سەربەخۆیی كوردستانین و سەردەمی دەوڵەتی سەربەخۆ بەسەرچووە! سەیری ئەم رووقایمی و بێ ئاگاییە بكەن، یەكێتی سۆڤیەت زیاتر لە 70 ساڵ هەوڵیدا، نەتەوەكان لە چوارچێوەیەكی نێونەتەوەیی كۆبكاتەوە، فەشەلی هێنا، زیاتر لە 50 ساڵە یەكێتی ئەوروپا لە هەوڵی ئەوەدایە نەتەوە دیموكراتخوازەكان لە فیدراسیۆنێكدا كۆبكاتەوە، كەچی ئێستا بەرەو هەڵوەشانەوە دەچێت و نەتەوەكان دەیانەوێت بگەڕێنەوە بۆ ناو دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان، كەچی تازە بەتازە پەكەكە دێت و بەخەڵكی كوردستان دەڵێت سەردەمی دەوڵەتی نەتەوەیی بەسەرچووە!!
لە كوردستانی باشوور كە پرۆسەی ریفراندۆم بەرەو هەنگاوی پراكتیكی دەچێت، چاوەكان لەسەر ئەوەن لە چەند مانگی داهاتوو هەر لەساڵی 2017 ئەم پرۆسەیە ئەنجام بدرێت، سەبارەت بەم پرۆسەیە سەرۆكی كوردستان خوازیاری ئەوەیە هەموو هێز و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان پێكەوە پشتگیری سەرخستنی ئەم پرۆسەیە بكەن، بۆ ئەوەی گەلی كوردستان ئەم بڕیارە یەكلاكەرەوەی خۆی بدات، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسامی و هەندێك جار خەندەشە، ئەوەیە كە سەرۆكی یەكێك لە حزبەكانی كوردستان دەڵێت: ئەگەر ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی بێت، پشتگیری دەكەین، بەڵام ئەگەر بۆ سەربەخۆیی نەبێت، ئێمە پشتگیری ناكەین، ئەمە لەكاتێكدا وەك باسی لێوە دەكرێت، ئەو پرسیارەی لە ریفراندۆمدا لەگەڵ دەكرێت تەنیا یەك پرسیارە و دوو وەڵامی ( بەڵێ و نەخێر)ی هەیە، ئەوجا ئەگەر خەڵكی كوردستان بە (بەڵێ) بۆ سەربەخۆیی دەنگی دا، ئیدی ئەو پرسیارە سەیرە چۆن دەكرێت كە دەڵێن: ئایا ریفراندۆم بۆ سەربەخۆییە، یان نە؟!
حزبی سیاسیی دیكە هەیە لە كوردستاندا زۆر بە ئاشكرا لە هەوڵی ئەوەدایە زەمینەی ئەوە خۆش بكات كە بەشێك لە خەڵكی كوردستان بە (نەخێر) دەنگ بدەن، واتە بڵێن: نەخێر سەربەخۆیی و دەوڵەتی كوردستانمان ناوێت! ئەم جۆرە خەڵكە كە بۆچوونەكانیان لەسەرچاوەی رق و كینەوە سەرچاوەی گرتووە، لەگەڵ ئەوەی خۆیان باش دەزانن هەوڵەكانیان مایەپووچ و سەركەوتوو نابێت، بەڵام دەبێت ئەوەش بزانن دوای سەركەوتنی پرۆسەی ریفراندۆم، یان دەبێت خۆیان سەری خۆیان هەڵبگرن و كوردستان بەجێبهێڵن، یان تا ماون لەناو دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستاندا شەرمەزار دەبن.