«ئەو گورزە سەربازییەی ئەمریكا لە بنكەیەكی هێزی ئاسمانیی سووریای سرەواند، ئامانجی خۆی پێكاوە و جیا لەوەی زیانێكی گەورەی بە بنكەیەكی ئاسمانیی سووریا گەیاند، بە دڵنیایەوە پەیامێكیشە دەگاتە ئێران و كۆریای باكووریش، ئێستا نەیارەكانی ئەمریكا بێشك سەرنجی ئەوەیان داوە، كاتێك سنوورەكان دەبەزێندرێت و گوێ بۆ ئاگاداركردنەوەكانی ئەمریكا وەك خۆی شل ناكرێت، ئەوا كاردانەوەی ئەمریكا تەنیا قسە نابێت، لە هەمانكاتدا ئەمە پەیامێك بوو بۆ دۆستەكانیشمان – عەرەب و ئیسرائیل- لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەبەر ئەوەی ئەوانیش گەیشتبوونە ئەو قەناعەتەی كە ئیدارەی سەرۆك ئۆباما خۆی لە بەرپرسیاریەتی ناوچەكە كشاندبۆەوە، بۆیە ترسی ئەوەیان هەبوو ئێستاش سەرۆكی ئەمریكا ئێران وەك بەشێك لەچارەسەرری كێشەكان سەیربكات نەك سەرچاوەی هەموو كێشەكان، بۆیە ئەوانیش بەم گورزە سەربازییە زۆر دڵخۆش بوون و زۆر بەجددی قسەكانی ئیدارەی ترەمپ وەردەگرن و وەڵامدانەوەیان بۆ خواست و داواكارییەكان دەبێت. بۆیە ئەم بڕیارەی ترەمپ بۆ دۆست و دوژمن وەك یەك روونكردەوە كە بڕیاری لێدانی گورزی سەربازی كاریگەری خۆی هەیە و ئەوەی پەنا بۆ بەكارهێنانی چەكی كیمیایی ببات، دەبێت باجێكی گەورە بدات.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا كاردانەوەی رووسیا چۆن دەبێت؟ ئایا رووسیا هێزێكی زیاتر لە سووریا بڵاوە پێدەكات و باجێكی زیاتر دەدات، یان كاتی ئەوە هاتووە راشكاوانە بە ئەسەد بڵێت، چیدیكە ناتوانێت بیپارێزێت؟ وەك لە كاردانەوە سەرەتاییەكانی رووسیا دەردەكەون، كاردانەوەكە هەر ئەوەندە بووە كە سەركۆنەی گورزە سەربازییەكەیان كردووە و رایانگەیاندووە چەكە كیمیاییەكان لای یاخیبووان بووە، نەك رژێمی ئەسەد، هەروەها ئەو لێكتێگەیشتنەی لەسەر ئاسمانی سووریا لەنێوان رووسیا و ئەمریكا هەبووە، هەڵیان پەساردووە، بۆیە پێدەچێت، رووسیا گرەوی گەورە لەسەر رژێمی ئەسەد نەكات، بەڵام نیگەرانیی فلادیمیر پۆتین لەسەر ئەوەیە كە نایەوێت ئەمریكا بەشێوەیەكی یەكلاكەرەوە هێز بەكار بهێنت.»
دەنیس روس دیپلۆماتكاری گەورەی ئەمریكا
رۆژنامەی نیویۆرك تایمز 7/4/2017



مووشەك تۆماهۆك
وەڵامێك بوو بۆ ئەوانەی دەیانویست ترەمپ تاقیبكەنەوە
سەرسوڕمان لە بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە لێدانی (59) رۆكێتی تۆماهۆك لە بنكەی ئاسمانیی شوعەیراتی رژێمی ئەسەد، هەر لەبەر ئەوە نییە نەگەڕاوەتەوە بۆ ئەنجومەنی ئاسایش و شەرعییەتی نێودەوڵەتی وەرنەگرتووە، بەڵكو سەرسوڕمانەكە لەوەدایە ترەمپ بۆ وەرگرتنی ئەم بڕیارە قورس و گرانە نەگەڕاوەتەوە بۆ كۆنگرێس و رای كۆنگرێسیشی وەرنەگرتووە، لەمەش سەرسامتر ئەوەیە، لە كاتێكدا ئەم بڕیارەی داوە كە شی جین بینگ سەرۆكی چین بەفەرمی میوانی ترەمپ بووەو پێش ئەوەی نانی ئێوارە پێكەوە بخۆن، فەرمانی بۆ سوپای ئەمریكا دەركردووە كە هێرشێكی گەورەی رۆكێتی تۆماهۆك بكرێتە سەر رژێمی ئەسەد.

كەواتە وەك دەنیس رۆس گەورە دیپلۆماتكاری ئەمریكا لە وتارێكیدا دوای ئەم كردەوە سەربازییە ئاماژەی پێكردووە، ئەم بڕیارەی سەرۆك ترەمپ بە لێدانی گورزێكی سەربازی لە رژێمی ئەسەد، پەیامێكە دەگاتە ئێران و كۆریای باكوور و رووسیاش، راستە لەوانەیە ئەم گورزە سەربازییە نەبێتە هۆكاری ئەوەی دینامیكیەتی شەڕەكە لە سووریا بگۆڕێت، بەڵام لەهەمانكاتدا ئەم گورزە سەربازییە كردنەوەی پەنجەرەیەكی تازە بوو بە رووی پەنابردن بۆ رێگەی دیكە بەرامبەر ئەو دەوڵەت و لایەنانەی كە دەیانەوێت ئیرادەی ترەمپ تاقی بكەنەوە، یاخود وەك خۆی گوێ بۆ هۆشداریدان و ئاگاداركردنەوەكانی ئیدارەی تازەی ئەمریكا راناگرن.

چاودێران پێیانوایە لەگەڵ ئەوەی هێشتا زووە تا بەتەواوەتی ئەوە بزانرێت كاردانەوەكانی رژێمی ئەسەد لەلایەك و ئێران و رووسیا لەلایەكی دیكە بەرامبەر وەشاندنی ئەم گورزە سەربازییەی ترەمپ چۆن دەبێت، بەڵام لەهەموو حاڵەتێكدا و پێش هەمووان رژێمی ئەسەد ئەگەر وەك تەحەددایەك پەنابباتەوە بەر بەكارهێنانی چەكی كیمایی، ئەوا هەمان هێرش دووبارە دەكرێتەوە بۆ سەر ئەو بنكە ئاسمانییەی ئەو فڕۆكانەی لێوە دەفڕن و بەمەش هێزی ئاسمانی رژێمی ئەسەد زۆر لاواز دەبێت و دەبێتە هۆی بەهێزكردنی چەكدارانی دژی رژێم و نزیكبوونەوەی رووخاندنی رژێمی ئەسەد. هەر بۆیە چاودێران پێیانوایە جارێكی دیكە بەشار ئەسەد زاتی ئەوە ناكات، پەنا بۆ بەكارهێنانی چەكی كیمایی بەرێت، بەڵام مەزندەی ئەوە دەكەن وەك پێشتر بەردەوام بێت لە بۆمبارانكردن بە ناپاڵم و بەرمیل بۆ سەر ئەو ناوچانەی كە ئێستا بەدەستی چەكدارانی دژی رژێمی ئەسەدەوەیە و ئەمەش بەو ئامانجە دەكات ئەو خاكەی لەبەر دەستی ئەو چەكدارانەیە دووبارە كۆنتڕۆڵیان بكاتەوەو لە هەمانكاتیشدا نابێتە بیانوویەك بەدەستی ئەمریكاوە بۆ ئەوەی هێرشی هاوشێوەی دیكە بكاتە سەر رژێمەكەی. بەڵام سەبارەت بەم سیناریۆیەش چاودێران پێیانوایە لە ئێستادا رژێمی ئەسەد بەشی پێویست هێزی زەمینی نەماوە كە بتوانێت ئەو ناوچانە هەمووی بگرێتەوە و هێزی پێویستیان تێدا بڵاوبكاتەوە، بۆ ئەوەی بتوانێت بیانپارێزت، بۆیە ئەگەر كارێكی لەو جۆرە بكات، دەبێت پشت بەو میلیشیا شیعانە ببەستێت كە ئێران لە شوێنە دوورەكانی وەك ئەفغانستانەوە هێناونی بۆ سووریا، بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا لایەنی ئێرانی ئامادەیە وەك كاردانەوە بۆ ئەم گورزە سەربازییەی ئەمریكا دژی رژێمی ئەسەد، مەترسییەكە بگەیننە ئەو ئاستە و بەوجۆرە رووبەڕووی ئەمریكا ببنەوە؟ ئەمە لە كاتێكدا ئێران زۆر باش دەزانێت كە ئەوە رژێمی بەشار ئەسەدـە چەكی كیمیایی بەكارهێناوەو بۆتە هۆكاری ئەوەی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر سووریا بگۆڕێت، سەرۆك ترەمپ-یش دوای بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە لایەن رژێمی ئەسەدەوە راشكاوانە ئەوەی راگەیاندووە، ئەم كارە بۆتە هۆكاری ئەوەی سیاسەتی خۆی بەرامبەر رژێمی ئەسەد بگۆڕێت، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەمریكا بەشێوەیەك لە شێوەكان جۆرێك لێكتێگەیشتنی لەگەڵ رووسیا سەبارەت بە ئایندەی سووریا دروستكردووەو لەمەش زیاتر ئەمریكا پێش ئەوەی فەرمانی لێدانی ئەو گورزە سەربازییە جێبەجێ بكات، مۆسكۆی ئاگادار كردۆتەوەو پێدەچێت مۆسكۆش بەشێوەیەك لە شێوەكان رازی بووبێت، بۆیە نەیویستووە بە رێگەی رۆكێتی s300، s400 ئاراستەی رۆكێتەكانی ئەمریكا تێكبدات، هەر بۆیە ئەگەر لەم راستەوە سەیری كاردانەوە سەرەتاییەكانی مۆسكۆ بەرامبەر ئەم گورزە سەربازییە بكەین، دەبینین بێجگە لەسەركۆنەكردنی كردەوە سەربازییەكە و بەرگریكردن لە رژێمی ئەسەد بەوەی چەكە كیمیاییەكان لای نەیارانی ئەسەد بوون، نەك حكومەتی سووریا، پاشانیش هەڵپەساردنی ئەو رێككەوتنەی لەنێوان ئەمریكا و رووسیا هەبووە لەسەر ئاسمانی سووریا، كاردانەوەی دیكەی نەبووە، بەڵام ئەوەی كە سەرۆك پۆتینی نیگەران كردووە ئەوەیە كە ئەو نایەوێت ئەمریكا بە شێوەیەكی یەكلاكەرەوە پەنا بۆ هێز ببات.


ئەگەر لەمیانەی كاردانەوەكانی رووسیا لەهەمبەر گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا بۆ سەر بنكە ئاسمانییەكەی شوعەیرات هەڵوەستەیەكی ورد بكەین، بە ئاشكرا بۆمان دەردەكەوێت كە رووسیا ئەوەی مەبەستی بوو لە سووریا دەستی بكەوێت، وەك: هێشتنەوەی رژێمی ئەسەد، فراوانكردنی رێڕەوی سەربازی، دامەزراندنی بنكەی سەربازی، ئەمانەش هەمووی دەستكەتووە، بۆیە لە ئێستادا هێندەی دەیەوێت ئەم دەستكەوتانە بپارێزێت و بیانچەسێنێت، هێندە نایەوێت زیاتر خۆ تیوە بگلێنێت و باجی گەورەتر بدات.


ئەگەر هەتا ئێستا كاردانەوەكان بەمجۆرە بوون، ئایا سەرۆك ترەمپ ئەم گورزە سەربازییەی تەنیا لەبەر ئەوەندە بوو كە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی باجێكی گەورەی بەدوادا دێت، یان ئەم گورزە سەربازییە پەیامێكی گەورەترە بۆ هەریەكە لە رووسیا و ئێران و ترەمپ مەبەستێتی بە باشی هەردوولا لە پەیامی ئیدارەكەی تێبگەن و هەوڵنەدەن ئیرادەی ترەمپ تاقیبكەنەوە و چیتر لەگەڵ ئیدارەی تازەی ئەمریكا یاری بە ئاگر نەكەن؟ دیارە ئەم بڕیارەی ترەمپ بە تایبەتی بۆ رووسیا ئەو پەیامەی بۆ ناردووە كە هەتا ئێستاش چەكدارانی رژێمی ئەسەد هەرماون و هێشتا مانەوەی رژێمی ئەسەد گەرەنتی نییە، بۆیە ئەگەر رووسیا نەیەوێت بارودۆخەكە زیاتر هەڵبكشێت و باجی گەورەتر نەدات، ئەوا ئەمریكا ئامادەیە كار لەگەڵ رووسیا بكات و پشتگیری لە پرانسیپەكانی پرۆسەی ئاشتیی ژنێف بكات، دیاریشە كە جێبەجێكردنی پرانسیپەكانی ژنێف، دەستكەوتەكانی رووسیا لە سووریا دەپارێزێت، بەڵام بەپێچەوانەوە ئەگەر رووسیا رەفتار بكات، ئەوا ترەمپ كارتی دیكەی لەبەر دەستە بۆ ئەوەی بەتەواوەتی سیاسەتی خۆی بگۆڕێت بۆ رووخانی رژێمەكەی ئەسەد، سەبارەت بە ئێرانیش كە زۆربەی شارەزایان پێیانوایە ئێران ئەو توانایەی هەیە شەڕی بەوەكالەت بە میلیشیا شیعەكان لە عێراق و سووریا دژی سوپای ئەمریكا ئەنجامبدات، بەڵام ئەگەر ئێران ئەم كارە بەرامبەر سوپای ئەمریكا جێبەجێ بكات، بەشێوەیەك لە شێوەكان مانەوەی داعش درێژدەكاتەوە و داعشیش دوژمنی سەرسەختی شیعەیە، نەك هەر لە عێراق و سووریا، بەڵكو لەتەواوی ناوچەكە و جیهانیشداو ئەوەشی ئێستا داعش وەك كاردانەوە بەرامبەر رۆژئاوا بەشێوەیەكی گشتی دەیكات، لەبەر ئەوەیە رۆژئاوا وەك پشتگیری شیعە و ئێران لە قەڵەم دەدات و دەیەوێت تۆڵەی شیعە لە شەڕی دژی داعش لە رۆژئاواو هاوپەیمانی نیودەوڵەتی دژی داعش بكاتەوە.


سووریا نابێتە ڤێتنیام
بەشار ئەسەد چارەنووسی سەدامی دەبێت

ئەو شینەی ئێران و وەكیلەكانی لە عێراق و ناوچەكە بۆ گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا دژی رژێمی ئەسەدی دەكەن، لەو خاڵەوە سەرچاوە دەگرێت كە رژێمی ئەسەد عەلەویی شیعەیە، هەر بۆیە پێیانوایە لێدانی ئەسەد واتە لێدانی هەموو شیعەیەو شیعەش نابێت لێی بدرێت لەبەر ئەوەی لایەنێكی سەرەكیی شەڕی دژی داعشە، بۆیە ئەگەر شیعە لە ناوچەكە بیانەوێت بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بخەنە مەترسییەوە، ئەوا سووریاو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ئەمریكا دەكەنە ڤێتنامێكی دیكە، بەڵام پرسەكە لێرەدا تەواو پێچەوانەیە، ئەگەر ئەمریكا بەمیتۆدی شیعە و سوننە مامەڵە لەگەڵ ئێران و سووریا و عێراق بكات، ئەوا ناوچەكە بۆ ئەمریكا نابێتە ڤێتنامێكی دیكە، بەڵكو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ شیعە دەبێتە دۆزەخێكی هەتاهەتایی.
دۆناڵد ترەمپ لەوتاری دەستبەكاربوونیدا، سەرچاوەی تیرۆر و توندوتیژی بە رادیكاڵیەتی ئیسلامی دیاریكرد، ئەمەش مانای ئەوەیە رادیكاڵیەتی ئیسلامی سیاسی (شیعە بێت، یان سوننە) هەمان مەترسی هەیە و دەبێت ئەم رادیكاڵیەتە بوونی نەبێت و نابێت هیچ لایەنێكی شیعی، یان سوننی بیر لەوە بكاتەو خەلافەت، یان كۆماری ئیسلامی دابمەزرێنێت و هەوڵبدات سەردەمی فتوحاتی ئیسلامی زیندوو بكاتەوە، یان هەوڵبدات پەرە بە فیكری شیعە، یان سوننە بدات و بەزۆر بەسەر دەوڵەتاندا بیسەپێنێت.

پێدەچێت ئەم پرسە هەتا ئێستا لەلایەن ئێران و وەكیلەكانی لەتەواوی ناوچەكە بەوجۆرە لێكدرابێتەوە كە ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی تەنیا دژی سەلەفییەتی جیهادی سوننەن كە ئامانجیان ئەوەیە خەلافەتی ئیسلامی زیندوو بكەنەوە، نەخێر ئەمریكاو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە هەمان ئاست دژی ئایدیۆلۆژیەتی شیعەگەرایشن كە دەیانەوێت لەناو جیۆپۆلتیكی ناوچەكەدا هیلالی شیعی دروست بكەن، مەبەستیش لە هیلالی شیعی واتە دامەزراندنی سیستمی دەوڵەت لەسەر بنەمای ویلایەتی فەقیه، ئەم ویلایەتی فەقیهە لەگەڵ خەلافەتی ئیسلامی جیاوازییەكەی ئەوەیە، كە مەزهەبی سوننە ئامانجی ئەوەیە خەلافەت بگێڕێتەوە و مەزهەبی شیعە ئامانجی ئەوەیە شیعە جۆرێك لە حوكمڕانیی ئیسلامی پیادەبكات، هەتا ئیمامی مەهدی دەگەڕێتەوە، لە هەردوو حاڵەتەكەدا ئامانجی گێڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی، ئامانجی داعش بێت، یان ئیخوان موسلمین، لای ئەمریكا هەردووكیان وەك تیرۆریست مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت، لەبەرامبەریشدا ئەو هێزەی كە راستەخۆ بۆتە داینەمۆی هەناردەكردنی ئایدیۆلۆژیەتی شیعەگەرایی و هەوڵدان بۆ دامەزراندنی ویلایەتی فەقیه، ئێستا لە ناو ئیدارەی ئەمریكادا بەوجۆرە باسی لێدەكرێت كە گاردی شۆڕشگێری ئێرانیش بەهەمان شێوەی ئیخوان موسلمینی میسر ناوی لە لیستی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا تۆماربكرێت و بەهەمان شێوەیەش مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت.

لێرەوە ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و رووسیاش لەسەر ئەوە هاودەنگن كە دەبێت پێناسەی دەوڵەت لەسەر بنەمای پێناسەی دەوڵەتی هاوچەرخ بێت، نەك لەسەر بنەمای ئایینی، هەروەها دەوڵەت دەبێت پابەندی ئەو پرانسیپانە بێت كە رێكخراوی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان سەروەریی دەوڵەتی پێ پێناسە كردووە و دەبێت هەموو دەوڵەتێك رێز لەسەروەریی دەوڵەتانی دراوسێی و دەوڵەتانی دیكەش بگرێت، بەپێچەوانەوە، ئەوا هەر دەوڵەتێك ئامادە نەبێت رێز لەو پرانسیپانە بگرێت، ئەوا دەبێت خۆی لەگەڵ ئیرادەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی و ئیرادەی ئەمریكا بەتایبەتی تاقیبكاتەوە.

لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر سەرنج لە لێدوانەكانی ریكس تیلێرسۆن-ی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بدەین كە دوای لێدانی گورزە سەربازییەكە داویەتی، دەبینین راشكاوانە ئاماژەی بەوە كردووە كە ئامانجی ئەم گورزە سەربازییە بۆ ئەوە نییە رژێمی ئەسەد بڕووخێنێت، یان كێشەی سووریا بە هێزی سەربازی یەكلایی بكرێتەوە و هێشتاش ئەمریكا ئەو بژارەیە پەسەند دەكات كە كێشەی سووریا لەلایەن خەڵكی سووریاوە یەكلایی بكرێتەوە.
ئەم لێدوانەی تیلێرسۆن راشكاوانە پەیامێكی پێشوەختەی ئەمریكایە، پێش ئەوەی تیلێرسۆن لە رۆژی 12ی نیسانی داهاتوو سەردانی مۆسكۆ بكات، بەدیوێكی دیكەدا دەیەوێت بە رووسیا بڵێت: ئەو گورزە سەربازییەی ئەمریكا دژی ئەسەد بۆ رووخانی رژێمی ئەسەد نییە، بەڵكو بۆ ئەوەیە ئەسەد ملبدات بۆ ئەوەی دەوڵەتێكی مەدەنی عەلمانی لەماوەی 18مانگی قۆناخی وەرچەرخانی سیاسی لەچوارچێوەی رێككەوتنی ژنێف دابمەزرێت، ئەوكات گەلانی سووریا بە بەشار رازی دەبن، یان لای دەبەن، ئەوە كێشەیەك نابێت و بەرژوەندییەكانی رووسیاش پارێزراو دەبێت، بەڵام ئەگەر ئەسەد بەو نیازە بێت بە پشتی ئێران و حزبوڵا و میلیشیا شیعیەكانی دیكە ئەمری واقیعێكی دیكە فەرز بكات و هەوڵە نێودەوڵەتیەكان ژێر پێ بنێت، ئەوا دەبێت رێگە بە ئەسەد نەدرێت ئەو ئامانجەی بێتەدی.

لەم راستەوە ئەگەر جارێكی دیكە هەڵوەستە لەسەر كرۆكی كێشەی سووریا بكەین، هەست دەكەین لەنێوان ئەمریكا و رووسیا تا رادەیەكی زۆر لێكتێگەیشتن هەیە و ئەم لێكتێگەیشتنەش تا رادەیەك توركیا و ئیسرائیل و سعودیەش پێی رازین، بەڵام ئەوەی لەم هاوكێشەیەدا جێگەی نابێتەوە، رۆڵی گەورەی ئێرانە كە نایەوێت سووریا دەوڵەتێكی مەدەنی و عەلمانی بێت، بەڵكو مەبەستێتی دەوڵەتێكی شیعە بێت لە چوارچێوەی سیستمی ویلایەتی فەقیهدا، یاخود دەوڵەتێك بێت سیاسەت و ستراتیژیەتی لە خزمەتی هیلالی شیعیدا بێت، لەم حاڵەتەدا كە لەناو كرۆكیی هاوكێشەكەدا ئامانجی لایەنی شیعە و ئێران لەسەر شەڕی سووریا و مانەوەی بەشار ئەسەد روون دەبێتەوە، دەبینین بەرەی ئێران و شیعە بە تەنیا دەمێنێتەوە و بەرەی ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پشتگیری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەدەوری خۆی كۆدەكاتەوە.

لایەنێكی دیكە كە شیعە و ئێران ناتوانن بارودۆخی ناوچەكە بكەن بە ڤێتنامێكی دیكە بۆ ئەمریكا ئەوەیە، ئەگەر ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، خۆیان لەشەڕی دژی داعش بكشێننەوە، ئایا چارەنووسی شیعەی عێراق و سووریا و لوبنان و یەمەن و ئێران و شوێنەكانی دیكە بەكوێ دەگات؟ بێگومان سەرەتای سەهەڵدانی داعش و كەوتنی موسڵ و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی وەڵامی ئەم پرسیارە دەداتەوە، ئەگەر ئەمریكا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی نەهاتنایەتنە ناو شەڕەكە و بەشدار نەبوونایە لەشەڕی دژی داعشدا، ئەوا ئێران و هێزەكانی شیعە نەك هەر نەیاندەتوانی پێشرەوییەكانی داعش رابگرن، بەڵكو دوور نەبوو بەغداش بكەوتایە دەستی داعش، بۆیە لە ئێستادا لایەنی زەرەرمەند ئەمریكاو هاوپەیمانانی نێودەوڵەتی نین كە لەناوچەكەدان، بەڵكو زەرەرمەندی سەرەكی ئێران و شیعە دەبێت ئەگەر ئەمریكاو هاوپەیمانان لە ناوچەكە بوونیان نەمێنێت. هەر بۆیە ئەگەر ئێران و شیعە وەك كاردانەوە بەرامبەر گورزە سەربازییەكەی دژی رژێمی ئەسەد بیانەوێت بە رێگەی شەڕی بەوەكالەت هێرش بكەنە سەر هێزەكانی ئەمریكاو هاوپەیمانان، ئەوا ئەمریكا هەر خۆی بەتەنیا ئەو توانایەی هەیە لەیەك كاتدا دوو بەرەی شەڕ بەرێوەببات و سەركەتووش بێت، بەڵام پرسیاری سەرەكی ئەوەیە ئایا ئێران و میلیشیا شیعیە وەكیلەكانی ئەو توانایەیان هەیە دووبەرەی شەڕ لەیەك كاتدا بەڕێوەبەرن كە یەكێكیان داعش و ئەوی دیكەشیان ئەمریكاو هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بێت؟ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە ئەو وەرچەرخانە گەورەیە دەیداتەوە كە گورزە سەربازییەكەی ئەمریكا دروستی كردووەو راشكاوانە بە ئێران و وەكیلەكانی دەڵێت: دەبێت لەو راستییە تێبگەن كە هەوڵدان بۆ زیانگەیاندن بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و هەوڵدان بۆ دروستكردنی مەترسی لەسەر هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەناوچەكە و جیهان، باجێكی قورسی دەبێت و دەبێت ئێران و شیعە ئامادەبن ئەو باجە بدەن.
ئەو وەرچەرخانەی
بڕیارە بوێرەكەی ترەمپ دروستی كردووە
كاتێك ئامانجی سەرەكیی ریچارد نیكسۆن، بووە ئەوەی كە دەبێت بەهەر نرخێك بێت شەڕی ڤێتنام كۆتایی پێبهێنرێت، پەرەی بە تیۆری پیاوە شێتەكە Madman Theory- دا، ئامانج لەم تیۆرە ئەوەیە كە نەیارەكانی ئەمریكا بەوجۆرە سەیری سەرۆكی ئەمریكا بكەن كە سەرۆكێكە زۆر تووڕە و شەڕخواز و سەرشێتە و كاتێك دەچێتە پرۆسەی دانوستاندنەوە دەبێت نەیارەكەی بزانێت ئەگەر ئاكامی ئەو دانوستانە بەدڵی ئەو نەبێت، یان خواستی ئەو سەرۆكە سەرشێتە جێبەجێ نەكات، ئەوا دەبێت چاوەڕێی ئەوەش بكات كە سەرۆكی ئەمریكا بڕیارێكی زۆر خراپ و قورس دەدات، ئەوجا ئاكامەكەی هەر كارەساتێك بێت.

لەو كاتەوەی ترەمپ بۆتە سەرۆكی ئەمریكا، زۆر لە رۆژنامەنووس و توێژەران و تەنانەت دیپلۆماتكارانیش ئاماژە بەوە دەكەن و دەپرسن : ئایا تیۆرەكەی نیكسۆن بەسەر ترەمپدا جێبەجێ دەبێت، یان نە؟ هەندێك پێیانوایە نیكسۆن، كیسنجەری لەگەڵدا بوو، بۆیە توانی لە چوارچێوەی ئەو تیۆرە سەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنێت، بەڵام ئایا ترەمپ كێی لەگەڵدایە كە بتوانێت هەمان سەركەوتنی نیكسۆن بەدەست بهێێنت؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا ئەوانەی باشتر سایكۆلۆژیەتی ترەمپ و شێوازی سیاسەتكردنی ترەمپ لە چوارچێوەی هونەری گرێدانی سەفقەی بازرگانی دەخوێننەوە، دەڵێن، راستە ترەمپ ئەزموونی نیكسۆنی نییە و هەروەها كیسنجەریشی لەگەڵدا نییە، بەڵام ئەو ستافەی هەڵیبژاردووە بۆ راپەڕاندنی ئەو ستراتیژەی كە بڕوای پێیەتی، ستافێكی لێهاتوو و شایستەن و بەپێی ئەو ستراتیژە هەڵبژێردراون كە ترەمپ دەیەوێت جێبەجێی بكات، بۆیە لەم حاڵەتەدا ترەمپ راستە خۆی دوایین بڕیار دەدات، بەڵام ستافەكەی هاوكاری تەواوی دەكەن و بڕیارەكە بەپیی پێویست دروست دەكەن. لەم حاڵەتەدا مەزندەی ئەوە دەكرێت ئەوەی نیكسۆن لەچوارچێوەی تیۆری پیاوە شێتەكە نەیتوانی لەگەڵ هۆشی مینە و ڤێتنام سەركەوتن بەدەست بهێنێت، ئەوا ترەمپ زۆر بە باشی دەتوانێنت بەرامبەر ئێران و تەواوی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەدەستی بهێنێت.

ئەم ئاراستەیە ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەكات، كە ترەمپ بڕیاری سەرپێی نادات و هەروەها موجازەفە و موغامەرەش لەسەر هیچ پرسێك ناكات، هەروەك چۆن ریكس تیلێرسۆن پێش ئەوەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بێت، بەڕێوەبەری كۆمپانیای ئیكسۆن موبیل بووە و هۆكاری سەركەوتنیشی لە بڕیارەكانی ئیكسۆن موبیلدا ئەوە بووە كە هەرگیز موجازەفە و موغامەرەی نەكردووە و بەرژەوەندی ئیكسۆن موبیلیشی لەسەرووی هەموو بەرژەوەندییەكی دیكە سەیركردووە، بێگومان ترەمپ-یش بەهەمان شێوە سەیری پرسەكان دەكات و بەوجۆرە بڕیار دەدات كە بەرژەوەندیی ئەمریكا لەسەرووی هەموو شتێكی دیكە بێت.
بەرژەوەندیی ئێستای ئەمریكا لەوەدایە كە لەهەر بڕیارێك دەدرێت، ئامانج لێی ئەوەیە ئەو بڕیارە خۆی پەیامێك بێت و كاریگەری لەسەر دۆست و دوژمنەكانی ئەمریكا لەیەك كاتدا هەبێت، ئەمەش واتە لەلایەك دوژمنەكانی ئەمریكا لەو راستییە تێبگەن كە هەوڵنەدەن ئیرادەی ئەمریكا تاقی بكەنەوە و یاری بەئاگر نەكەن، لەلایەكی دیكەش بۆ دۆستان و هاوپەیمانانی ئەمریكا مانای ئەوەیە بەرژوەندیی ئەمریكا لەوەدایە كە دۆست و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا بەهێزبن و بتوانن لە شوێنی خۆیان لەسەر ئاستی بەرژەوەندی نەتەوەیی خۆیان كۆنتڕۆڵی كێشەكان لەناوچەكانی خۆیان بكەن.

ئەگەر سەرنج لەبڕیاری وەشاندنی گورزی سەربازیی ئەمجارەی ئەمریكا لە رژێمی ئەسەد بدەین، دەبینین هەموو نەیار و دوژمنەكانی ئەمریكا لەوە تێگەیشتن كاتێك بەرژەوەندی و شكۆی ئەمریكا پێویستی بەهەر بڕیار و كاردانەوەیەك هەبێت، ئەمریكا چاوەڕێی ئەوە ناكات ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی شەرعییەتی نێودەڵەتی پێببەخشێت و ماوەی چەندین مانگ لەناو ئەنجومەنی ئاسایشدا دانوستاندنی لەسەر بكرێت و پاشانیش بڕیارەكە نەدرێت، لەسەر ئاستی ناوخۆی ئەمریكاش ئەو پەیامەی پێداین كاتێك بەرژەوەندیی ئەمریكا پێویستی بە وەڵامدانەوەی پێویست و بڕیاری بوێرانە هەبوو، ئەوا ئەمیشیان پێویست ناكات لە كۆنگرێسدا بڕیارەكە بكەوێتە بەردەمی ململانێی حزبی دیموكراتی و كۆمارییەكان و بڕیارەكە بەمردوویی لەدایك بێت، بەپێچەوانەوە دەستووری ئەمریكا ئەو دەسەڵاتەی داوە بە سەرۆك كە بڕیاری خۆی بدات و پاشان كۆنگرێس پرسیاری لێ بكات، ئەو بڕیارەی لەسەر چ بنەمایەك داوە، ئەم شێوازە بۆ یەكەمین جار لە مێژووی ئەمریكادا ئەبراهام لنكۆڵن داویەتی و لەهەمانكاتیشدا كەپیتۆڵ هۆڵی نوێكردۆتەوە بۆ ئەوەی لە بینانە نوێیەكەی كەپیتۆڵ هۆڵ لەسەر بڕیاری شەڕی دژی كۆیلایەتی لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكرێت. لەم بڕیارەدا ترەمپ بە هاوشێوەی لنكۆڵن بڕیاریداوە و ئامادەشە كۆنگرێس لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات، ئەمە لەكاتێكدا بڕیارە بۆ بەرژەوەندیی ئێستای ئەمریكا ئەوەندە گرنگ بوو كە پێش ئەوەی كۆنگرێس لێی بپرسێت چۆن بڕیارەكە دراوە، پشتگیری خۆیان بۆ بڕیارەكەی ترەمپ دەربڕی.

كەواتە ئەگەر پەیامی ئەم بڕیارە بۆ نەیار و دوژمنەكانی ئەمریكا ئەوە بووبێت كە لەگەڵ ئەمریكادا یاری بە ئاگر ناكرێت، ئایا پەیامی ئەم بڕیارە بۆ دۆست و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا چی بووە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا دەنیس رۆس لە وتارەكەیدا دەڵێت: ئەم بڕیارە ئاوێكی ساردی كرد بە دەروونی گەرم و تووڕەی دۆست و هاوپەیمانەكانمان لە عەرەب و ئیسرائیل لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەوەیان بۆ دەركەوت كە ئیدارەی تازەی ئەمریكا خۆی بە بەرپرسیار دەزانێت بەرامبەر بە كێشەكانی ناوچەكە و چیدیكە ئێران وەك بەشێك لەچارەسەری كێشەكان سەیر ناكات، بەڵكو وەك سەرچاوەی كێشەكانی ناوچەكە مامەڵەی لەگەڵدا دەكات، هەر ئەم تێگەیشتنەش لە پێوەندییە تەلەفۆنییەكەی شا سەلمانی پادشای سعودیە و پشتگیری ئیسرائیل و تەواوی دەوڵەتانی عەرەبی دەخوێندرێتەوە كە خۆشحاڵیی خۆیان بۆ ئەو بڕیارە دەربڕی و دەوڵەتانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپاشی لەگەڵ هاوپەیمانەكانی رۆژئاوای لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پێكەوە كۆكردەوە.
لەم بازنەیەدا ئەوە روون دەبێتەوە كە ئەگەر گەورەترین كێشەی ئەمریكا و دەوڵەتانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا و هاوپەیمانەكانی رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەهەمبەر خوێندنەوەی كێشەكان و یەكخستنی هەوڵەكان بۆ دۆزینەوەی رێگەچارەیەك بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانە، نەبوونی یەكدەنگی و یەكهەڵوێستی بووبێت، ئەوا ئەم بڕیارە ئەو گرفتەی نەهێشت و هەموو گەیشتنە ئەو قەناعەتەی لەگەڵ ئەوەی كە زۆر جار پەنابردن بۆ هێزی سەبازی كارەساتی مرۆیی نەخوازراو بەدوای خۆیدا دەهێنێت، بەڵام مێژووی دیپلۆماتییش ئەو راستییەی سەلماندووە، لە زۆر حاڵەتدا ئەگەر هەوڵە دیپلۆماتییەكان بە هێزی سەبازی پشتگیری لێ نەكرێت و هێزی سەربازی نەكرێتە ئامێرێك بۆ خزمەتی هەوڵە دیپلۆماتییەكان، ئەوا شەڕی هاوشێوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆتایی نایەت و پاشاگەردانی لەناوچەكەدا كۆتایی پێنایەت.

كوردستان
لەناو وەرچەرخانی ئەم هاوكێشە ئاڵۆزەدا

ترەمپ لە بڕیاری لێدانی گورزی سەربازی دژی رژێمی ئەسەد، راستییەكمان بۆ ئاشكرا دەكات و وەك پەیامێك ئاراستەی جیهانی دەكات، ئەو پەیامەش ئەوەیە سەرچاوەی هەموو كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست شەڕێكی ئایینی نەخوازراوە كە ئامانجی شەڕەكە خۆی لە دامەزراندنی دەوڵەتی ئایینیدا بەرجەستە دەكات، ئەوجا ناسنامەی ئەو دەوڵەتە ئایینییە شیعە بێت، یان سوننە هیچ جیاوازییەكیان نییە و، ئەم شەڕە راستە دوو ئاراستەی جیاوازی هەیە، بەڵام بۆ سەقامگیریی ناوچەكە و گێڕانەوەی ئاشتی و سەقامگیری بۆ ناوچەكە و لابردنی مەترسی لەسەر ئاشتی و ئاسایشی جیهان، دەبێت لەیەك كاتدا لە هەردوو بەرەكەدا ئەو شەڕە بەردەوام بێت بۆ ئەوەی ئاكامی شەڕەكە نەگۆڕێت بۆ بردنەوەی مەزهەبێك كە شیعەیە و دۆڕاندنی مەزهەبێكی دیكە كە سوننەیە.
لەسەر ئەم بنەمایە ئیدارەی ئۆباما لەكۆتایی ساڵی 2014وە لەچوارچێوەی ستراتیژیەتی جێ پێیەكی شاراوە (Light Footprint Strategy) بۆ شەڕی دژی تیرۆریستان، پێوەندییەكانی خۆی لەگەڵ حكومەتی عێراق داڕشتۆتەوە، ئەو جێ پێیەش كە ئەمریكا لەچوارچێوەی ئەو ستراتیژە مامەڵە لەگەڵ عێراق دەكات، دەبێت دوور بێت لەوەی هەنگاو بۆ دەوڵەتێكی ئایینی هەڵبگرێت، لەسەر ئەم بنەمایە ئیدارەی ئۆباما بەسەر عێراقدا فەرزی كرد كە نابێت نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق جارێكی دیكە ببێتەوە بەسەرۆك وەزیران، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئاراستەی نوری مالیكی بۆ حوكمڕانی ئاراستەیەكی ئایینی شیعەگەرایی بووە، هەر ئەمەش هۆكاری سەرەكی بووە بۆ سەرهەڵدان و بەهێزكردنی داعش و كەوتنی موسڵ و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی.

پسپۆڕان و ستراتیژزانانی سەنتەرەكانی توێژینەوە لەسەر سیاسەتی ئەمریكا پێیانوایە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ-یش درێژە بەهەمان ستراتیژیەتی ئیدارەی ئۆباما دەدات، بەڵام بە هەندێك دەستكاری زیاترەوە، ئەمەش واتە (Light Footprint Strategy Plus). بەپێی ستراتیژەكەی كۆتایی 2014ی ئۆباما، پێویستە ئەمریكا هاوپەیمانێكی پشت پێبەستووی متمانەپێكراوی لەشەڕی دژی داعشدا هەبێت كە دوور بێت لەسیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە و سوننە، لەم لایەنەوە كابینەكەی حەیدەر عەبادی لەو چوارچێوەیە لەگەڵ ئەمریكا رێككەوتوون كە دووربێت لە سیاسەتی شیعەگەرایی و هەروەها رێز لە هەرێمی كوردستان بگرێت، لەبەر ئەوەی ئەمریكا لەچوارچێوەی هەمان ستراتیژ و بە جیا لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستانیش رێككەوتووە، بەڵام رایەڵەیەكی هێشتۆتەوە كە بەشێوەیەكی فەرمی كوردستان سەربەخۆ نەبێت، هەروەك چۆن لەساڵی 2015 دوای ئەوەی راوێژیان لەگەڵ سەرۆك بارزانی كرد بۆ ئەوەی كوردستان رازی بێت بەوەی چەكەكەكان بە رێگەی بەغدا بێن بۆ پێشمەرگە.

ئەم ستراتیژە لە ئیدارەی ترەمپدا درێژەی هەیە بەهەندێك دەستكاری زیاترەوە كە خۆیان (Plus)یان بۆ داناوە. پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەو شتانەی كە ئیدارەی ترەمپ بۆ ستراتیژەكەی كۆتایی 2014ی ئۆبامای سەبارەت بە كوردستان زیادی كردوون چین؟ وەڵامی ئەم پرسیارە سەردانی ئەم دواییەی شاندنی ئەمریكا بۆلای سەرۆكی كوردستان دەیداتەوە كە سەرۆك ترەمپ، جارید كۆشنەری گەورە راویژكاری خۆی و كۆشكی سپی لەناو شاندەكە ناردبووە كوردستان و ئەمەش مانای ئەوەیە هاوپەیمانیی نێوان كوردستان و ئەمریكا چوارچێوەی شەڕی دژی داعشی بەزاندووە و ئێستا ئەمریكا وەك یەكێك لە هاوپەیمانە گرنگەكانی سەیری كوردستان دەكات و ئەم هاوپەیمانەش لەچوارچێوەی ستراتیژیەتی تازەی ترەمپدا دەبێت بەهێز و سەربەخۆ بێت و هەموو كات ئەو دەوڵەتە بێت كە توانای ئەوەی هەیە لەشەڕدا تیرۆریستان تێكبشكێنێت و لە ناخۆدا لێبوردەیی و پێكەوەژیان بۆ نەتەوەو ئایینە جیاوازەكان دابین دەكات و ئەو ژینگەیەی فیكری توندڕۆیی بەرهەم دەهێنێت لە ریشەوە هەڵیدەكێشێت و وشكی دەكات و لەهەمانكاتدا هاوپەیمانێكی پشت پێبەستوو و جێگە متمانەی ئەمریكاشە.

ئەم وشانە بۆ رازاندنەوەی دێرەكان بەكار نەهاتوون، بەڵكو یەكە بەیەكە لەناو ئەو ستراتیژە تۆماركراون كە توێژەران و بیرمەندان لە توێژینەوە و دیراسەتەكانیان دەیخەنەڕوو، هەروەها لەكۆنگرێس كۆبونەوەی لەسەر دەكرێت و وتووێژی لەسەر دەكرێت بۆ ئەوەی كاتێك ستراتیژیەتی ئەم ئیدارە تازەیە دواشێوەی خۆی وەردەگرێت، ئەمانە ببنە بەشێك لەو ستراتیژەی لانیكەم لەماوەی چوار ساڵی داهاتوودا ئیدارەی ئەمریكی جێبەجێ دەكات.
ئەوەی لەو وەرچەرخانەی ئاكامی بڕیارەكەی ترەمپ، بۆ بەرژەوەندیی كوردستان دەخوێندرێتەوە، ئەوەیە كە ئەو هێز و دەوڵەت و لایەنانەی بە ئاشكرا دژایەتی خۆیان بۆ دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان رادەگەیەنن، هەرگیز وەك بەشێك لە چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست مامەڵەیان لەگەڵ ناكرێت و وەك سەرچاوەی هەموو كێشەكان دەستنیشان دەكرێن، هەروەها ئەوانەشی بەوەكالەت شەڕی دژی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن، لەیەك بازنە و بەرەدا مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت كە وەك سەرچاوەی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستنیشان دەكرێن، بۆ ئەمەش ئەگەر سەیری كاردانەوەكانی دوای بڕیارەكەی ترەمپ بكەین، دەبینین زۆر راشكاوانە هەست بەوە دەكرێت كە ئەوانەی پشتیوانی لە بڕیارەكەی ترەمپ دەكەن، لەكام بەرەن و ئەوانەشی دژی بڕیارەكەی ترەمپن لە كام بەرەن.

بەڵام ئەوەی وەرچەرخانی ریشەیی لەسەر پرسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و پرسی سەربەخۆیی كوردستان دروست دەكات، ئەوەیە ئەو بەرەیەی پشتگیری ترەمپ دەكات، بۆتە بازنەیەك هاوپەیمانانی ئەمریكا لەگەڵ دەوڵەتانی ئەندامی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا لە بازنەیەكدا لەگەڵ ئەمریكا هەموویان پێكەوە كۆدەكاتەوە، بەڵام ئەو بەرەیەی سەركۆنەی بڕیارەكەی ترەمپ دەكات، راستە دەیانەوێت ئەوانیش لە بازنەیەكدا لەگەڵ رووسیا و چین پێكەوە كۆببنەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە ئەوەیە كاتێك ترەمپ ئەم بڕیارەی داوە، شی جین بینگ سەرۆكی چین میوانی بووە و هەر هەمانكاتیش رووسیای لەو گورزە سەربازییە ئاگادار كردۆتەوە، ئەمەش ئەوەمان پێدەڵێت، هەتا ئەگەر بەرەی شیعە و ئێران لەگەڵ رووسیا لە بواری سەركۆنەكردنی بڕیارەكەی ترەمپ یەكبگرنەوە، بەڵام لە ئامانجی رووسیا و بەرەی ئێران و شیعە، ئەوان لە بازنەیەكدا پێكەوە كۆنابنەوە و بەرژەوەندیی رووسیاش لەوەدایە كە دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر بنەمای دەوڵەتی مەدەنی و عەلمانی رێكبخرێنەوە، نەك دەوڵەتی مەزهەبگەرایی ئایینی.

سەبارەت بە كوردستانیش، جیا لەوەی كوردستان وەك دەوڵەتی دیفاكتۆ و وەك ئەمری واقیع لە هەمان بەرەی هاوپەیمانەكانی ئەمریكا و ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی خۆی بینیوەتەوە، لەهەمانكاتدا ئەمە یەكەمین جارە لەمێژووی كورد و كوردستاندا، بەختی كورد بەوجۆرە بێت كە لەبەرەیەكدا خۆی ببینێتەوە، زۆربەی دەوڵەتانی ئەو بەرەیە پشتگیری لەدەوڵەتی كوردستان بكەن و ئەو دەوڵەتە وەك پێویستیەك بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەیربكەن و ئەو هێز و لایەن و دەوڵەتانەشی كە دژایەتی دەوڵەتی كوردستان دەكەن بەرەو ئەوە هەنگاو هەڵبگرن كە خۆیان رووبەڕووی هەموو جیهانی ئازاد و بەرەی جیهانی دژی تیرۆر بكەنەوە.
a