كۆماری كوردستان خاڵی وەرچەرخانی پێگەی جیۆپۆلیتیكی هەژموونی ئەمریكا و ئەوروپا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا

كۆماری كوردستان خاڵی وەرچەرخانی پێگەی جیۆپۆلیتیكی هەژموونی ئەمریكا و ئەوروپا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا
«لە ئێستا كە پرۆسەی سەربازی بۆ تێكشكاندنی داعش بەرەو كۆتایی دەچێت، بۆ ئیدارەی ئەمریكا كاتێكی باشە بۆ ئەوەی باس لە (دەوڵەتی عێراق- كۆماری كوردستان لەدوای داعش) بكەین، پرۆسەی ئازادكردنی موسڵ كە ماوەی نزیكەی 6 مانگە دەستی پێكردووەو خەریكە كۆتایی دێت، راستە سەركەوتنێكی سەربازی گەورەیە بەسەر تیرۆریستانی داعشدا، بەڵام ئەم سەركەوتنە سەربازییانە هیچ مانایەكی نابێت ئەگەر وەرچەرخانێكی گەورەی سیاسی بە دوای خۆیدا نەهێنێت.

ئێستا عێراق بەكردەیی لە ناو شەڕێكی ناوخۆیی شیعەو سوننەدایە، مێژووی عێراق پێمان دەڵێت: (بە زۆر مارەكردنی كوردستان لە عێراق كارێكی هەڵە بووە)، لەدوای شەڕی یەكەمی جیهانییەوە هەتا ئێستا هەرگیز كوردستان نەبۆتە بەشێك لە عێراق، لە ماوەی ساڵانی 1961- 1991 كە 30 ساڵ دەكات، كورد بەشی زۆری ئەم ماوەیە لە شەڕێكی خوێناویدا بووە لەگەڵ حكومەتی عێراق، سەرەنجام دوای ئەوەی ئەمریكا دەستتێوەردانی كرد لە شەڕی یەكەمی كەنداو، گەیشتنە ئەو قەناعەتەی كە نەوای ئارام دروست بكرێت و كوردستانی سەربەخۆ بەشێوەی دیفاكتۆ بێتەئاراوە، ئەم مێژووە پێمان دەڵێت: كورد نایەوێت بەشێك بێت لەعێراق، ئەگەر بەزۆر بلكێندرێتەوە بە عێراقەوە كێشەی گەورەتری بەدوادا دێت.

لە ئێستادا ئەمریكا پێویستی بەوە نییە كێشەی زیاتری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بۆ دروست بێت، ئەو بارودۆخەی كوردستان كە ماوەی چەند ساڵێكە وەك دیفاكتۆ هێڵدراوەتەوە، لە پێناوی ئەوەیە كە كێشەكان كەمتر ببنەوە، بەڵام هێشتنەوەی بارودۆخەكە بەمشێوەیە هەڵەیە، لەبەر ئەوەی لە دوای ساڵی 2011 ـەوە بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناتوانرێت كۆنتڕۆڵ بكرێت و پێویستی بە گۆڕانكارییە. هەر لەسەرینی ئەم گۆڕانكارییانەوەیە كە دووساڵ پێش ئێستا عەرەبستانی سعودی راشكاوانە دانی بەو راستییەدا نا، ئەگەر خۆمان نەگۆڕین، ئەوا رێگە ون دەكەین، لەسەر ئەم بنەمایە نابێت مێژووی رابردووی عێراق، ئایندەی عێراق دیاری بكات و دەبێت ئایندەی عێراق وەك رابردووی عێراق نەبێت.

هەر بۆیە ئەگەر لەسەر هەمان رێگەی رابردوو بۆ پاراستنی یەكپارچەیی عێراق هەنگاو هەڵبگرین، ئەوا ئەم ئاراستەیە هەم بۆ كوردستان و عێراق خراپە، هەمیش بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە عێراق و ناوچەكەدا.
هەوڵدان بۆ هێشتنەوەی كوردستان لەناو عێراقدا، بارودۆخەكە خراپتر دەكات، هەروەها دەستووری عێراق دیكۆمێنتێكی باش نییە و چەندین كەموكورتی گەورەی هەیە، لەو دەستوورەدا كورد زۆر لۆژیكانە جەختی لەسەر پاراستنی بەرژەوەندییەكانی و دەسەڵاتەكانی لە چوارچێوەی هەرێمی فیدڕاڵی كوردستان كردۆتەوە، ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی كێشەی دیكە لە عێراقدا دروست ببێت. كەواتە ئەگەر كوردستان لە عێراق جیاببێتەوە، ئەوكات بیر لەوە دەكرێتەوە چۆن پێوەندیی نێوان پارێزگاكانی سوننە لەگەڵ پارێزگاكانی شیعە رێكبخرێتەوەو دەزانرێت چۆن هەوڵدەدرێت بۆ ئەوەی لایەنە مەزهەبگەراییەكانی شیعە و سوننە پێكەوە كۆبكرێتەوە.
ئەم واقیعە تازەیە فەرزی دەكات كە گۆڕانكاری ریشەیی لە عێراقدا بێتەدی، جەختكردنەوە لەسەر ئەوەی ئایندەی عێراق لەسەر رابردووی عێراق بونیاد بنرێتەوە، كێشە دروست دەكات و كێشە و ئاڵۆزی زۆرتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت. بۆیە لەم كاتەدا رۆڵی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبێت دەستپێبكات و چۆن هەنگاوی پێویست بۆ كوردستانێكی سەربەخۆ هەڵدەگیرێت؟ بۆ ئەمە پێویستە ئەمریكا ببێتە ناوبژیوان لەنێوان كوردستان و عێراقدا، سەبارەت بەوەی سنووری نێوان كوردستان و عێراق چۆن دەبێت، ئایا بارودۆخی كەركووك چۆن چارەسەر دەكرێت و ئایندەی كەمینەكان لەكوردستاندا چۆن دەبن. پێوەندیی نێوان كوردستان و عێراق لە ئایندەدا چۆن دەبێت.
راگەیاندنی سەربەخۆیی بە شێوەیەكی یەكلایەنە لەلایەن كوردستانەوە كێشەی زیاتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت، بۆیە پێویستە هاوكاریی كوردستان و عێراق بكرێت بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی ئاشتییانە وەك چیكۆ- سلۆڤاكیای پێشوو پرۆسەكە بەرەو سەركەوتن بەرن.
من هیوادارم هەردوو لایەنی كوردستان و عێراق پێكەوە لەسەر یەك مێزی دانوستاندن كۆببنەوە و بە راشكاوی باسی ئەم پرسە بكەن. لە ئێستادا جێگەی خۆشحاڵییە كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان راشكاوانە پرسی سەربەخۆییان لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق باسكردووە. ئەوەی گرنگە لە ئێستادا ئەوەیە كە دەبێت پرۆسەی وتووێژ بۆ سەربەخۆیی كوردستان لە نێوان هەولێر و بەغدا دەستپێبكات و گرنگ نییە ئەم پرۆسەیە چەند دەخایەنێت، بەڵام زۆر گرنگە ئەمریكا خۆی سەركردایەتی ئەم پرۆسەیە بكات، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی ئاشتییانە پرسی سەربەخۆیی كوردستان لەگەڵ عێراقدا بە ئەنجام بگات.»
كینس پۆلاك بەڕێوەبەری سەنتەری سابان لە ئامۆژگای برۆكینگز
بەشداربووی پەنێڵی (دەوڵەتی عێراق . كۆماری كوردستان لەدوای داعش) لە رۆژی 23ی شوباتی 2017 لە ئامۆژگای هۆدسۆن .
Top