هاوبیرەكانی مالیكی
وەك باڵی سیاسیی داعش لە پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا


لە ئیشكالیەتی كۆتایی مودێرنەوە بۆ ئیشكالیەتی كۆتایی دیموكراتی
میشیل فۆكۆ لە پێشەكیی كتێبی (وشە و شتەكان) نووسیویەتی: شوێنی لەدایكبوونی ئەم كتێبە دەقێكی بۆرگیسە، كاتێك ئەم كتێبە دەخوێنیتەوە پێكەنینێك دروست دەبێت كە هەموو نەریتەكانی فیكر - فیكری ئێمە- دەهەژێنێت، فیكرێك كە خاوەنی تەمەن و جوگرافیای ئێمەیە، هەموو رووە رێكخراو و پلانەكان دەهەژێنێت، كە وادەكات شێوازی هەمەجۆری بوونەرەكان بێنە بازنەی ئەقڵمانەوە، هەروەها دەبێتە هۆكاری ئەوەی جۆری پیادەكردنی فیكری كۆن بۆ (خود و ئەوی دیكە) بۆ ماوەیەكی زۆر بلەرزێت و نیگەران بێت.

ئەگەر میشیل فۆكۆ لە میانەی ئەم دێڕانە و تەواوی كتێبی (وشە و شتەكان) بیەوێت پێمان بڵێت: كتێبەكەی بۆرگیس توانیویەتی شێوازی هەمەجۆری بوونەوەرەكان پێكەوە كۆبكاتەوە، ئەوا چیتر مۆدێرنە ناتوانێت بیربۆچوونە جیاوازەكانی پێكەوە لەسەر یەك مێز كۆبكاتەوەو لێكتێگەیشتن لە نێوانیاندا دروست بكاتەوە، ئەمەش بەو مانایەی ئەگەر مۆدێرنە لەبەرهەمی ئەقڵی مرۆڤایەتییەوە بگۆڕێت بۆ بەرهەمی ئەقڵی رۆژئاوا، ئەمە مانای ئەوەیە كاتێك ئەقڵی مرۆڤی غەیرە رۆژئاوایی دەیەوێت هەنگاو بەرەو مودێرنە هەڵبگرێت، ئەوا ناچار دەبێت ئەقڵی رۆژئاوا وەك سەنتەر سەیربكات و كوێرانە لاسایی بكاتەوە، بەمجۆرە ئەقڵی رۆژئاوا لە سەنتەردا وەك ئەقڵێكی باڵا دەمێنێتەوە و ئەقڵی مرۆڤەكانی دەرەوەی رۆژئاوا دەكەونە پەراوێزەوە، لەم حاڵەتەشدا لەبری ئەوەی مودێرنە پرۆسەی رۆشنگەری خۆی تەواو بكات، پێچەوانەكەی دروست دەبێت كە كۆتكردن و بەپەراوێزخستنی ئەقڵی مرۆڤ دەبێت. بۆیە فۆكۆ رایوایە مۆدێرنە كۆتایی هات و دەبێت قۆناخی پۆست مۆدێرنە دەست پێبكات.
لەبەرامبەر ئەم بۆچوونانە فیكری هابرماز جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە مودێرنە كۆتایی نەهاتووە، بەڵكو دەبێت مودێرنە بكرێتە گوتارێكی فەلسەفی و تەواسڵی لەگەڵ قۆناخە جیاوازەكانی سەردەم هەبێت و وەڵامی پرسیارەكانی سەردەمی خۆی بداتەوە، بەڵام هابرمازیش ناتوانێت بڵێت، مودێرنە تووشی كێشە و ئیشكالیەتی گەورە نەبووە، هەر بۆیە لە كتێبی (مەعریفە و بەرژەوەندی) ددان بەو راستییەدا دەنێت، كە شۆڕشی پیشەسازی و پێشكەوتنی زانستی وایان كردووە كە مودێرنە لەبری ئەوەی مەعریفەیەكی ئازادیخوازانە بۆ ئازادی مرۆڤ بەرهەم بهێنێت، ئەوا لەزۆر حاڵەتەدا مەعریفەیەكی بەرژەوەندخوازی بۆ خزمەتی سەرمایەداری بەرهەمهێناوە و مرۆڤی كردۆتە كۆیلەی ئامێر، بۆیە ئەگەر ئامانجی مودێرنە لەبنەڕەتدا رزگاركردنی مرۆڤایەتی بووبێت لەكۆیلایەتی، ئەوا ئێستا مودێرنە جۆرێكی دیكەی كۆیلایەتیی مرۆڤی بۆ ئامێر دروستكردۆتەوە. هەتا ئێرە، ئەمە كێشەو ئیشكالیەتی فیكرە لە سەر كۆتایی مودێرنەو پۆست مودێرنە لە قۆناخی پێش رووخانی دیواری بەرلین، بەڵام كاتێك دیواری بەرلین دەڕووخێت، قۆناخێكی دیكە دەست پێدەكات كە ئەویش قۆناخی شۆڕشی تەكنەلۆژیا، شێوازی گۆڕانكاری لە جیهانی شۆڕشی تەكنەلۆژیادا بەپێی یاسای مۆر بەڕێوە دەچێت، ئەمەش بەو مانایەی ئەگەر لە قۆناخی پێش شۆڕشی تەكنەلۆژی لەماوەی 70 ساڵدا جیهان جارێك دوو هێندەی خۆی گۆڕانكاری بەسەردا هاتبێت، ئەوا لەم قۆناخەدا هەر 24 مانگ جارێك، جیهان دوو هێندەی خۆی گۆڕانكاری بەسەردا دێت، بۆیە ئەگەر بە شێوازێكی ماتماتیكی بەراوردی گۆڕانكارییەكانی قۆناخی شۆڕشی تەكنەلۆژی لەگەڵ قۆناخە جیاوازەكانی شۆڕشی پیشەسازی بكەین، ئەوا ئەو گۆڕانكارییەی تەنیا لەماوەی یەك ساڵدا جیهان بەخۆیەوە دەیبینێت، هاوتای 35 ساڵی قۆناخی شۆڕشی پیشەسازییە، لەم حاڵەتەشدا ئەگەر شۆڕشی پیشەسازی لە ماوەی سەدەی هەژدەهەم تا ناوەڕاستەكانی سەدەی بیستەم كە دەكاتە نزیكەی 200 ساڵ جاڕی كۆتاییهاتنی مودێرنەی دابێت، ئەوا شۆڕشی تەكنەلۆژیا تەنیا لەماوەی 6-7 ساڵدا وەك فەرید زەكەریا لەساڵی 1997 لەدیراسەتێكدا بەناونیشانی (دیموكراتی نالیبڕاڵی و ئایندەی ئازادی) ئاماژەی پێكردووە، پاشانیش لە 2003 لە كتێبێكدا بەناوی (ئایندەی ئازادی) بڵاوی كردووەتەوە، توانی پرسیاری گەورە لەسەر سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی دروست بكات و پێمان بڵێت، ئەگەر هەتا ئێستا تێگەیشتن لە سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی بەو مانایە بەكار هاتبێت كە تەنیا رێگەیە بۆ گەیشتن بە ئازادی و پاراستنی ئازادی، ئەوا سیستمی دیموكراتی نالیبڕاڵی(illiberaldemocracy) ئایندەی ئازادی خستۆتە مەترسییەوە. زەكەریا سەبارەت بە كودەتای ژەنڕاڵ پەروێز موشەرەف بەسەر نەواز شەریف-ی سەرۆك وەزیرانی هەڵبژێردراوی پاكستان، پشتگیری خۆی بۆ كودەتاكەی موشەرەف پیشان دەدات و پێیوایە كودەتاكەی موشەرەف لە دیموكراتیەتەكەی نەواز شەریف بۆ ئایندەی ئازادی و سەقامگیریی پاكستان باشترە. بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم گۆڕانكارییە خێرایانەی شۆڕشی تەكنەلۆژی توانی سیستمی دیموكراتی راست بكاتەوە؟ سەبارەت بە وەڵامی ئەم پرسیارە فرانسیس فۆكۆیاما جاڕی ئەوەی داوە (دیموكراتی لەداكشانی تەواودایەو چیتر ناتوانێت وەك پێشان ئەدای ئەركەكانی خۆی بكات.) بۆیە چار نییە دەبێت بەدوای بەدیلی دیموكراتیدا بگەڕێین، بەڵام رۆژنامەنووس و بیرمەندی جیهانی تۆماس فریدمان لە تازەترین كتێبی بەناونیشانی (سوپاس بۆ دواكەوتنت: دیدێكی گەشبینانە بۆ گەشەكردن لە سەردەمی خێراییدا) جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە ئێستا ئێمە لە فەزای ئەنتەرنێتدا (cyberspace) ژیانی رۆژانەی خۆمان بەسەر دەبەین، لەم فەزا تازەیەدا هیچ یاسایەك، هیچ دامەزراوەیەك، هیچ سوپایەك، هیچ هێزێكی ئاسایش و پۆلیس نییە هەتا ئازادییەكانی تێدا رێكبخات، بۆیە پرسیار ئەوەیە ئایا لەفەزای ئەنتەرنێتدا هاوشێوەی بۆشایی ئاسمان، هێزێكی میتافیزكی هەیە یاسای بۆ دابێت و رێكی بخات؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە فریدمان پێمان دەڵێت: «باشترین رێگەچارە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم سەردەمە ئەوەیە ئێمە خۆمان وەك مرۆڤ لە ئاستی ئەو گۆڕانكارییە خێرایانەدا رابوەستین و جووڵە نەكەین، بۆ ئەوەی بتوانین دووبارە بیربكەینەوە، دووبارە مەزندە بكەین، دووبارە رەنگدانەوەی خۆمان لەسەر ئەو گۆڕانكارییە خێرایانە دروست بكەین، لەم حاڵەتەدا گرنگ نییە تۆ دیموكراتیت، یان ئایدیۆلۆژیستێكی چەپ، یان لیبڕاڵیت، بەڵكو گرنگ ئەوەیە بە بیركردنەوەی تازە مامەڵە لەگەڵ ئەم واقیعە تازە بكەیت.»

نەخۆشیی سیاسیی عێراق
ئەقڵییەتی سیاسیی مالیكییە نەك داعش

كاتێك لە كۆتایی 2011 ئەمریكا بڕیاریدا هێزەكانی لە عێراق بكشێنێتەوە، تەنیا لەماوەی 4 مانگی حوكمڕانیی عێراق لە غیابی هێزەكانی ئەمریكا و لە ژێر ئەقڵییەتی نوری مالیكی گەیشتە ئەوەی رۆژنامەنووس نید پاركەر بەرپرسی بیرۆی ئاسۆشیتد پریس لە بەغدا، توێژینەوەیەكی بەناونیشانی (ئەو عێراقەی بەجێمان هێشت: جیهان پێشوازی لەدەوڵەتێكی فاشیل دەكات- The Iraq We Left Behind :Welcome to the World’s Next Failed State) كە لە ژمارەی مانگی مارت و نیسانی 2012ی گۆڤاری فۆرین ئەفێرز بڵاو كراوەتەوە، نید پاركەر لەم توێژینەوە مەیدانییەدا ئەوەی بۆ جیهان ئاشكرا كردووە كە ئەو ئەقڵییەتەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق حوكمڕانی پێدەكات، عێراق وەك دەوڵەتێكی فاشیل پێشكەشی جیهان دەكات.
لێرەدا پرسیاری گرنگ ئەوەیە ئایا ئەم توێژینەوەیەی رۆژنامەنووس نید پاركەر تەنیا مەزندەیەكی رۆژنامەنووسانە بوو، یان لەسەر ئەرزی واقیع بوونی هەبووەو ئەو وەك رۆژنامەنووسێكی راستگۆ ئەو واقیعەی پیشانی جیهان داوە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە كریستیان ئامانپور رۆژنامەنووسی بەناوبانگی كەناڵی CNN لە مانگی حوزەیرانی 2013 دەیداتەوە كە لەمیانەی دیمانەیەكی راستەوخۆدا بۆ CNN لە وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی عێراقی پرسی: ئایا عێراق لەبەریەك هەڵوەشاوەو كۆتایی هاتووە؟- is Iraq unraveling-، ئاراستەكردنی ئەم پرسیارە لەلایەن CNN ـەوە بۆ وەزیری دەرەوەی عێراق بەو مانایە نییە كە CNN گومانی هەیە عێراق كۆتایی هاتووە، یان نە، لەبەر ئەوەی بارودۆخی سیاسی و ئاسایشی عێراق لە ناوەڕاستی ساڵی 2013 لەوە دەرچوو بوو كە هیچ كەسێك گومانی لەبەریەك هەڵوەشانی عێراق هەبێت، بەڵكو ئەو پرسیارە بەو مەبەستەیە ئاراستەی بەرپرسانی عێراق دەكرا، بەوەی ئایا كاربەدەستانی حكومەتی عێراق خۆیان دان بەو راستییەدا دەنێن كە عێراق لەبەریەك هەڵوەشاوەو كۆتایی هاتووە، یان نییەتی ئەوەیان هەیە سیاسەت و ئەقڵیەتی خۆیان بگۆڕن و بارودۆخەكە راست بكەنەوە؟ بێگومان وەڵامی كاربەدەستانی تیمەكەی مالیكی بۆ ئەو پرسیارانە ئەوە بوو، نەخێر عێراق لەبەریەك هەڵنەوەشاوە و ئەو ئاراستەی لەسەری دەڕۆین هەموو كێشەكان چارەسەر دەكات!

بەڵام تەنیا چەند مانگێگ دوای ئەم وەڵامەی كاربەدەستانی عێراق بۆ پرسیاری: ئایا عێراق لەبەریەك هەڵوەشاوە، یان نە؟ ئەوە بوو لەسەرەتای 2014 داعش وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی خۆی راگەیاند، شەش مانگ دوای ئەم راگەیاندنە موسڵی داگیركردو خەلافەتی ئیسلامی لە سووریا و عێراق راگەیاند. كەواتە زنجیرەی رەفتار و سیاسەتەكانی نوری مالیكی لەماوەی 2012 – 2014 بووە هۆكاری ئەوەی داعش دروست بێت، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا ئێمە وەك كورد كە كەیفمان بە ئەقڵییەتی سیاسیی نوری مالیكی نایەت، ئۆباڵی دروستبوونی داعش دەخەینە ئەستۆی مالیكی، یان ئەمە واقیعەو كەس ناتوانێت نكۆڵی لێ بكات؟ دیارە بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ئەو وتارەی فلیپ گۆردن راوێژكاری ئاسایشی سەرۆك ئۆباما تا ساڵی 2015 كە لە ئۆكتۆبەری 2016 بەناونیشانی (چۆن نەخۆشییەكە دەستنیشان بكەین، نەك دەرهاویشتەكانی وەك داعش)، گۆردن لەم وتارەیدا راشكاوانە دەستی خستۆتەسەر رەگی برینەكەو بە ئاشكرا دەڵێت هۆكاری دروستبوونی داعش ئەو ئەقڵییەتە سیاسییە بووە كە نوری مالیكی لە عێراقدا حوكمڕانی پێكردووە، ئەمەش دوای سەرهەڵدانی داعش و داگیركردنی موسڵ و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی لە ئیدارەی ئۆباما شاردراوە نەبووە، هەربۆیە ئیدارەی ئۆباما هیچ كاردانەوەیەكی نەبوو بەرامبەر داگیركردنی موسڵ لەلایەن داعشەوەو مەرجی بەشداریكردنیشی بەوە گرێدایەوە كە دەبێت نوری مالیكی وەك سەرۆك وەزیرانی عێراق نەمێنێت و مافی ئەوەشی نەبێت خۆی كاندید بكاتەوە.
ئەم جەختكردنەوەی ئەمریكا كە بێگومان هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراقیشەوە قبوڵیان كردووە، ئاماژەیە بۆ ئەوەی هەتا نوری مالیكی لە ناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا بێت، ئەوجا چ وەك سەرۆك وەزیران، یان وەك سەرۆكی حزبی دەعوا كە ئێستا بەو ناوە چالاكیی سیاسی دەكات، ئەوا بەردەوام ژینگەی سیاسیی عێراق بەرەو ئەو ئاراستەیە دەڕوات كە ببێتە ژینگەیەكی بەپیت بۆ بەرهەمهێنانی فیكری توندڕۆیی رادیكاڵیی ئایدیۆلۆژی جیاواز كە هەر هەموویان وەك باڵی سیاسیی داعش هەمان ئەو ئامانجانە جێبەجێ دەكەن كە باڵی سەربازی داعشی دروست كردووە.

لە ماوەی شەڕی دژی داعشدا، مانای وشەی داعش تەنیا بریتی نییە لە كوتكراوەی (دەوڵەتی ئیسلامی لەعێراق و شام)، هەروەك نازی-یش تەنیا بریتی نییە لە سۆشیالیزمی نەتەوەیی(Nationalsozialismus) یان بۆ پارتی نەتەوەیی سۆشیالیزمی كریكارانی ئەڵمانیا، بەڵكو نازی لە ناو ئەدەبیاتی سیاسیی جیهاندا مانایەكی دیكەی وەرگرتووەو ئاماژەیە بۆ (رەگەزپەرستی، رێزنەگرتنی مافەكانی مرۆڤ، دڕندایەتی و وەحشیگەری و كۆمەڵكوژی و ژینۆساید) بۆیە هەر فیكرێكی سیاسی كە ئەو سیفەتانەی تێدا بێت، بە نازی هەژمار دەكرێت، لە ئێستاشدا داعش بۆتە هاوتای (مەزهەبگەرایی و توندڕەوی، تەكفیر و وەحشیگەری، بڵاوكردنەوەی رق و كینەو بڕوا نەبوون بە دیالۆگ و پێكەوەژیان)، هەر بۆیە ئێستا لە ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوەی سیاسی هەر بزووتنەوەیەكی سیاسی بە هاوشێوەی داعش رەفتار بكات، ئەوا بەداعش ناودەبرێت، ئەم ئاماژەكردنە، ئاماژەكردن نییە بۆ ناوە ئەسڵییەكەی داعش، بەڵكو ئاماژەیە بۆ هاوشێوەیی رەفتارەكانی ئەو لایەنە لەگەڵ رەفتارەكانی داعشدا.
لەسەر ئەم بنەمایە ئەگەر داعش دەرهاویشتەی ئەقڵییەتی فیتنەی مەزهەبگەرایی مالیكی بێت دژی سوننە، ئەوا لە بنەڕەتدا سەرەتانی ئەم فیتنەیە ئەقڵییەت و فیكری مالیكییە نەك داعش، ئەوجا بۆ ئەوەی كاتێك داعش لە رووی سەربازییەوە تێكدەشكێندرێت و جارێكی دیكە لەسەر ئاستی سیاسی دروست نەبێتەوە، ئەوا دەبێت هەوڵبدرێت ئەم سەرەتانە (ئەقڵییەت و فیكری مالیكی) لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا لە ریشەوە هەڵبكێشێندرێت، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە دوای ئەوەی داعش لە رووی سەربازییەوە تێكدەشكێندرێت، ئەو تێكشكاندنە ببێتە سەرەتایەك بۆ پێكەوەژیان لەناو پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق، نەك ببێتە سەرەتای فیتنەیەكی دیكە كە دروستبوونی شەڕێكی ناوخۆی خوێناوی شیعەو سوننەیە كە ئێستا هەموو چاودێران ئەم مەترسییە وەك مەترسی پلەیەك و سەرەكی بۆ دوای داعش لەبەرچاو دەگرن.

پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەقڵییەتی سیاسیی نوری مالیكی تەنیا كاریگەری لەسەر بەشە عەرەبییەكەی عێراق هەیە، یان پەلیهاویشتووەو كوردستانیشی گرتۆتەوە؟ گومانی تێدا نییە نوری مالیكی هەوڵیداوە پەتا و سەرەتانی ئاژاوە و توندڕەوی بە شێوازی جۆراوجۆر هەناردەی كوردستان بكات و لەمەشدا توانیویەتی جۆرە هاوپەیمانییەك لەگەڵ هەندێك لایەنی سیاسیی كوردستان دروست بكات كە زۆر راشكاوانە رۆڵی باڵی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا بگێڕن. ئەم هەوڵەی مالیكی بۆ دروستكردنی باڵی سیاسیی داعش لەلای سەركردایەتی سیاسیی كوردستان شاراوە نییەو سەرۆك بارزانی لە وتارەكەی رۆژی 16ی 11ی 2016 لە باشیك زۆر راشكاوانە دەستی خستەر سەر ئەم مەترسییەو گوتی: «ئەو لوغمانەی داعش داینابوون، پێشمەرگە هەڵیگرتنەوەو كوردستانی پاك كردەوە، ئەو لوغمە سیاسییانەی ئێوەش لەسەر ڕێگای ئێمە داتانناوە، زۆرمان هەڵگرتنەوەو ئەوانی دیكەش هەڵدەگرینەوە.» ئەم گوتانەی سەرۆك بارزانی راشكاوانە ئاماژەیە بۆ بوونی باڵێكی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستان و ئێستا هەوڵێكی جددی لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسیی كوردستان لەئارادایە بۆ ئەوەی ئەو باڵە ناچاربێت لەگەڵ ئەمری واقیعی سیاسیی كوردستان مامەڵە بكات، بەپێچەوانەشەوە ئەوا ئەگەر هەر دوای ئەقڵییەتی نوری مالیكی بكەون و بیانەوێت توندڕەویی ئایدیۆلۆژی سیاسی لەبری فیتنەی مەزهەبگەرایی لەكوردستان دروست بكەن، ئەوا بەجۆرێكی دیكە مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت.
لە بەرامبەردا مەترسیی گەورە لەسەر بەشە عەرەبییەكەی عێراقە كە زۆر زەحمەتە بتوانرێت لە ژینگەی باڵادەستیی حەشدی شەعبی شیعەدا فیكرو ئەقڵییەتی نوری مالیكی ریشەكێش بكرێت، لە بنەڕەتدا حەشدی شەعبی شیعە بۆ بەرگریكردن لە شیعە دروست بووە، نەك بۆ بەرگریكردن لە عێراق، هەروەها حەشدی شەعبی شیعە لەسەر هەمان ریتمی كاردانەوەی داعش ئاراستەی خۆی دیاری دەكات. هەروەك چۆن ئەبوئیزرائیل كە یەكێكە لە فەرماندەكانی حەشدی شەعبی شیعە، زۆر راشكاوانە لە موسڵەوە رایگەیاند، هەر كەسێك پەرداخێك ئاویشی دابێتە دەستی تیرۆریستانی داعش، ئەوا كوشتنی حەڵاڵ دەبێت، ئەمەش مانای ئەوەیە لەبەشە عەرەبییەكەی عێراقدا هەردوو باڵی سەربازی و سیاسیی فیكری داعش درێژەی دەبێت، بەڵام بە دوو شێوەی جیاواز، لای شیعەكان وەك حەشدی شەعبی شیعەو لای سوننەكانیش ئەگەر داعشیش كۆتایی بێت، وەك سەلەفی جیهادی قیتالی بەردەوامیی دەبێت.

مەترسیی باڵی سیاسیی داعش
لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا

بەكارهێنانی وشەی داعش وەك كورتكراوەی (دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام) بەكارناهێنن، بەڵكو وەك ئیدیۆمێك بۆ رەفتارەكانی داعش هەروەك چۆن وشەی نازی و فاشیش بەهەمان شێوە بەكار دەهێنرێت، كەواتە ئەگەر هەموو لایەك گەیشتبێتە ئەو قەناعەتەی كە ئەقڵییەتی سیاسیی نوری مالیكی نەخۆشیی سەرەكی و سەرەتانی پرۆسەی سیاسی بووە لە عێراقدا و داعش دەرهاویشتەی ئەو نەخۆشی و سەرەتانەیە، ئەوا ئەوانەشی لە كوردستان خۆیان بە هاوبیرو هاوپەیمانی نوری مالیكی دەزانن، دەبێت چاوەڕێی ئەوەیان لێبكرێت كە دەرهاویشتەی ئەم هاوپەیمانییە لەگەڵ مالیكی دروستبوونی باڵی سیاسیی داعشە لەناو پرۆسەی سیاسی كوردستاندا.
باڵی سەربازیی داعش كە ئێسا دوای میهرەبانی پەروەردگار لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان تێكشكێنراون و نزیكەی هەموو خاكی باشووری كوردستان لەو تیرۆریستانە پاك كراوەتەوە، ئامانجیان ئەوە بوو كە پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان پەك بخەن. لەساڵی 2015 لەیەكێك لە كۆنفرانسەكانی ئامۆژگای برۆكینگز سەبارەت بە دیاردەی داعش، یەكێك لەو ئەكادیمییانەی وەك داعش بیری دەكردەوە، زۆر بێشەرمانە گوتی: «داعش بە هێرشكردنە سەر كوردستان توانی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان تێكبشكێنێت و نەهێڵێت ئیسرائیلێكی دیكە لەناو دڵی نیشتمانی عەرەبیدا دروست بێت.»
ئەگەر لێرەدا بەراوردێك بكەین، ئایا هەر هێز و لایەنێكی سیاسی، ئەوجا عێراقی بێت، یان كوردستانی، ئیقلیمی بێت، یان جیهانی، ئەگەر هەمان تێڕوانین و بیروبۆچوونی بەرامبەر پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان هەبێت، ئایا بۆ كورد و كوردستان چ جیاوازییەكی لەگەڵ باڵی سەربازیی داعش هەیە؟ ئایا ئەو هێز و لایەنە سیاسییانە لە روانگەی هەر تاكێكی كورد، یان كوردستانییەوە نابنە باڵی سیاسیی داعش؟
سەبارەت بەناوی پێشمەرگە، دیارە مەلا شوانی تیرۆریست كە بەئاشكرا بووە داعش و پێوەندی بە باڵی سەربازیی داعشەوە كرد، ئەركی سەرەكی ئەو كە لەناو باڵی سەربازیی داعش پێیان سپاردبوو، ئەوە بوو كە بە زمانی كوردی بە رێگەی یۆتوب بە پێشمەرگە بڵێ كافر و هەڵگەڕاوە لە ئایین، بەڵام ئایا لەناو كوردستان و ئەوانەی رۆڵی باڵی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا دەگێڕن، ئەوان چۆن باسی پێشمەرگە دەكەن؟ بێگومان هەڵسووڕاوانی دیاری بزووتنەوەی گۆڕان ئەگەر زۆر بەجوانی باسی پێشمەرگەیان كردبێت، گوتوویانە پێشمەرگە شەڕی بەوەكالەت دەكات، ئەگەر لەسەر ئەم وەسفەی بزووتنەوەی گۆڕان بۆ پێشمەرگە هەڵوەستە بكەین و بپرسین ئایا پێشمەرگە شەڕی بەوەكالەت بۆ كێ دەكات و مانای شەڕی بەوەكالەت چییە؟ بەپێی رای هەموو ئەوانەی شارەزان لە زانستی سەربازی، شەڕی بەوەكالەت واتە جاشایەتی كردن بو لایەنێك، یان بۆ دەوڵەتێك، لەمەش زیاتر جاشایەتی، یان ئەوەی ئەوان پێی دەڵێن شەڕی بەوەكالەت دەكەن، واتە هەستنەكردن بە ئینتیمای نیشتمانی، پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئەگەر یەكێك هەست و ئینتیمای نیشتمانی نەبێت و لە پێناوی شتێكی دیكە جگە لە خاكی خۆی شەڕ بكات، ئایا گومان ناكەوێتە سەر ئەو باوەڕە ئایینییەی كە هەیەتی؟ ئایا ئەمەش هەمان پێناسەی باڵی سەربازیی داعش نییە كە پێشمەرگە بە كافر و هەڵگەڕاوە وەسف دەكات؟!
سەبارەت بە تێڕوانینی باڵی سەربازیی داعش بۆ ئاشتی و سەقامگیری لە كوردستاندا، ئاشكرایە هەموو تاكێكی كوردستان لەو راستییە تێگەیشتووە، ئامانجی ئەوەل و ئەخیری باڵی سەربازیی داعش ئەوەیە، ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی لە كوردستاندا بوونی هەیە، بگۆڕێت بۆ ئاژاوەو پاشاگەردانی، هەموو خەڵكی كوردستان گوێیان لەقسەكانی مەلا شوانی تیرۆریست بووە كە لەكۆتایی 2015 داعش هەوڵیدا كەركووك داگیربكات، هەر ئەم قەناعەتەشە وایكردووە كاتێك داعش مەترسی لەسەر كوردستان دروستكرد، هەموو خەڵكی كوردستان بەجیاوازی نەتەوە و ئایین و بیروبۆچوونی سیاسییەوە چەكی كردەشانی و خۆبەخشانە رووبەڕووی ئەو مەترسییە بوونەوە، هەر ئەم قەناعەتە وایكرد، هێزی پێشمەرگەی كوردستان خۆی لە پرۆسەی سیاسی جیابكاتەوەو بەرگری لەخاكی كوردستان بكات.

لەبەرامبەر ئەم مەترسی و هەڕەشانەی باڵی سەربازیی داعش لەسەر كوردستان دروستی كردووە، ئایا لە رۆژانی 10-12ی ئۆكتۆبەری 2015 باڵی سیاسیی داعش هەمان مەترسی لەسەر ئاسایش و سەقامگیری لەناو كوردستان دروست نەكرد؟ بێگومان لەو كاتەی پێشمەرگەكانی كوردستان لەسەنگەرەكانی پێشەوەی شەڕی دژی داعش سنگی خۆیان كردبووە قەڵغان بۆ پاراستنی كوردستان، كەچی لە پشتەوە و لەناو كوردستانەوە بەشێكی زۆری كادیرانی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان لەناو بارەگاكانی خۆیاندا لەژێر مەترسیی كوشتن و سووتاندا بوون. پرسیار ئەوەیە ئەگەر داعش لە سەنگەرەكانی پێشەوەی شەڕ پێشمەرگە شەهید بكات و گەر بەردەستی بكەوێت بیسووتێنێت، ئایا ئەوانەی لەناو بارەگاكاندا هەوڵدەدەن كادری سیاسیی حزبەكان بسووتێنن، نابنە باڵی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا؟
لایەنێكی دیكە پێوەندیی نێوان كوردستان و عێراق، یان كێشەكانی هەولێرە لەگەڵ بەغدا، كە دیاترین كێشەكان بریتین لە پرسی نەوت و پێشمەرگە و ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان. سەبارەت بە پرسی نەوت، ئاشكرایە كاتێك لەساڵی 2007 حكومەتی هەرێمی كوردستان هەموو هەوڵی خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی حكومەتی فیدڕاڵیی عێراق لەچوارچێوەی دەستووری عێراقدا یاسای نەوت و گازی حكومەتی فیدڕاڵی دابڕێژێت، بۆ ئەوە بوو كە كوردستان بتوانێت لەچوارچێوەی یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵی وەبەرهێنان لەهەردوو كەرتی نەوت و گازی كوردستان بكات، بەڵام كاتێك حكومەتەكەی مالیكی لەترسی ئەوەی كوردستان نەبێتە خاوەنی ژێرخانی ئابووریی سەربەخۆی خۆی، ملی نەدا یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵی دەربچێت، حكومەتی هەرێمی كوردستان دوای رەزامەندیی سەرۆك مام جەلال و سەرۆك بارزانی، سوودی لە دەسەڵاتەكانی خۆی لە دەستووری عێراقدا وەرگرت و یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان لەناو پەرلەمانی كوردستان پەسەندكرا، بەڵام لە 2007ـەوە تائێستا نوری مالیكی بە چ ئاستێك دژایەتی پرۆسەی وەبەرهێنانی لەكەرتی نەوت و گازی كوردستان كردووە، بەهەمان ئاست كۆمپانیای وشەو پاشان بزووتنەوەی گۆڕان دژایەتی ئەم پرۆسەیان كردووە، مالیكی چ قسەیەكی بەرامبەر ئەم پرۆسەیە هەبووبێت، بزووتنەوەی گۆڕان و هەندێك پەرلەمانتاری دیكەی تێنەگەیشتوو لەم پرسە لەلایەنەكانی دیكەش هەمان قسەو زیاتریشیان لەسەر ئەم پرۆسەیە كردووە.
با لێرەدا ئەو پرسیارە لە خۆمان بكەین، ئایا وەبەرهێنان لەكەرتی نەوت و گازی كوردستان پێوەندی بە پشكی كوردستان لە بودجەی عێراقەوە هەیە؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دەگەڕێینەوە بۆ بڕیاری 986ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ناسراو بە بڕیاری (نەوت بەرامبەر بەخۆراك)، ئایا ئەو كاتەی ئەم بڕیارە دەرچوو، كوردستان هیچ پێوەندییەكی لەگەڵ عێراق هەبووە؟ بەڵام لەبەرامبەردا رێژەی 13%ی تەواو لە داهاتی فرۆشتنی نەوتی عێراق لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە بۆ هەرسێ پارێزگای (هەولێر و دهۆك و سلێمانی) تەرخانكرابوو، ئەمەش مانای ئەوەیە هەتا ئەو كاتەی كوردستان تەنیا بەناو وەك بەشێك لەعێراق سەیربكرێت، ئەوا دەبێت حكومەتی بەغدا پابەند بێت كە پشكی كوردستان واتە ئەو پشكەی نەتەوە یەكگرتووەكان دایناوە لەكاتی خۆیدا رەوانەی كوردستان بكرێت. بێگومان رێژەی 17% پشكی كوردستان دوای جیاكردنەوەی خەرجییەكانی سەروەریی زۆر لە ریژەی 13%ی تەواوی بودجەی عێراق كەمترەو ئاشكراشە دوای جیاكردنەوەی خەرجی سەروەریی هیچ ساڵێك كوردستان ریژەی نەگەیشتۆتە 13% بەڵكو لە نێوان 9-10 % بووە.

لایەنێكی دیكە كە هاوبیران و هاوپەیمانانی نوری مالیكی لە كوردستان داوادەكەن شەرعییەت بۆ قسەكانی نوری مالیكی دروست بكەن و لە شكۆی كوردستان كەم بكەنەوە، ئەوەیە داوادەكەن كە ئێمە نەوتەكەی خۆمان بدەینەوە بە بەغدا! پرسیار ئەوەیە ئایا داهاتەكەی رادەستی بەغدا بكەین یان تەواوی پرۆسەی وەبەرهێنان لە كەرتی نەوت و گاز لە كوردستاندا؟ دیارە نوری مالیكی بۆ ئەوەی پرۆسەی وەبەرهێنان لەهەردوو كەرتی نەوت و گاز لە كوردستان شكست بهێنێت و كوردستان رووبەڕووی قەرزێكی هێجگار گەورە بكاتەوە، جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، پرۆسەی بونیادنانی ژێرخانی وەبەرهێنانی نەوتی كوردستان بكەوێتە دەرەوەی خەرجی سەروەریی عێراقەوە، راشكاوانەتر واتە كوردستان هەموو پارەی نەوتەكەی خۆی رادەستی بەغدا بكات، پاشانیش كوردستان لەپشكی خۆی دوای جیاكردنەوەی خەرجی سەروەریی، پارەی تێچووی بونیادنانی ژێرخانی نەوتی كوردستان خەرج بكات، ئەمە لە كاتیكدا بەپێی دەستووری عێراق، بونیادنانی ژێرخانی نەوت و گاز و كرێی كۆمپانیاكان دەكەونە چوارچێوەی خەرجی سەروەریی لە بودجەی عێراقدا.
هەموو ئامانجی مالیكی لە دژایەتیكردنی پرۆسەی وەبەرهێنانی نەوتی كوردستان ئەوەیە كە ئاستەنگ بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان دروست بكات، بەهەمان شێوە هەموو ئامانجی بزووتنەوەی گۆڕان و پەرلەمانتارانی هەڵخەڵەتاوی هەندێ لایەنی دیكەش ئەوەیە كە پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان شكست بهێنێت و پەكی بخرێت.

دیالۆگ لەگەڵ ئەقڵییەتی مالیكی و هاوپەیمانەكانی كارێكی شێوە مەحاڵە گەرچی لە سیاسەتدا مەحاڵ نییە

كێشەی سەرەكی لەناو پرۆسەی سیاسیدا ئەو كاتە دروست دەبێت، كە سەرەتانی فیكری سیاسیی داعشی لەناو پرۆسەكەدا دیالۆگ دەگۆڕێت بۆ عینادی سیاسی. دیاردەی باڵی سیاسیی داعش لەناو دەوڵەتانی رۆژئاوا بەشێوەیەكی ئاشكرا دەبینرێت، كێشەی سەرەكیی سیستمی دیموكراتی رۆژئاوا لەگەڵ باڵی سیاسیی داعش ئەوەیە كە هەڵسووڕاوانی داعش لە ئەوروپا یاساو بەهاكانی لیبڕاڵیزم دەگۆڕن بۆ چەك و شەڕی سیستمە دیموكراتییەكەی پێدەكەن، راشكاوانەتر واتە ئەو بەها و یاسایانەی لە رۆژئاوا ژینگەی پێكەوەژیان و لێبوردەیی دروستكردووە، لەلایەن باڵی سیاسیی داعشەوە بە كاردەهێنرێت بۆ دروستكردنی ئاژاوەو ترس و تۆقاندن و راسیزم و یەكتری رەتكردنەوە.
لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر سەیری شوێنكەوتووانی ئەقڵییەتی مالیكی وەك باڵی سیاسیی داعش لە پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا بكەین، دەبینین ئەوانیش بەهەمان شێوەی داعشە سیاسییەكانی وڵاتانی رۆژئاوا هەموو بەهاو یاساكانی كوردستان دەكەن بەچەك و شەڕی حكومەتی كوردستانی پێدەكەن و هەوڵدەدەن پێكەوەژیان و فرەحزبی و ئازادی رادەربڕین بگۆڕن بۆ ئاژاوەو یەكتری سڕینەوە و خۆسەپاندن بەسەر ئەوی دیكەدا.
كاتێك لەئاكامی فیكری سیاسیی داعشی، یان مالیكی ژینگەیەكی سیاسیی ئەوتۆ دروست دەبێت، كە دیموكراتیەت نەتوانێت ئەدای ئەركەكانی خۆی بكات، ئەوا سیستمی سیاسی دەكەوێتە دووڕیانێكەوە، ئەویش یان ئەوەیە تەسلیمی ئیرادەی شەڕخوازانەی فیكری هاوشێوەی داعش و مالیكی بێت، یان ئەوەیە دەبێت بیر لەوە بكاتەوە كە بەدیلێك بدۆزیتەوە بۆ ئەوەی ئەو هەڕەشەیە لەسەر كۆمەڵگە دوروبخاتەوە. بۆ دروورخستنەوەی ئەم مەترسییە ئێستا ئەمریكاو بەشی زۆری وڵاتانی رۆژئاوا بیر لە ئۆپەراسیۆنی پێشوەختە preemptive operation دەكەنەوە، ئەمەش بەو مانایەی هەر كە هەستت بە مەترسی كرد، دەبێت پێشوەختە حیسابی بۆ بكەیت و رێگە نەدەیت ئەو مەترسییە دروست بێت.
ئۆپەراسیۆنی پێشوەختە، یان هەوڵدان بۆ روونەدانی مەترسی، وەك پرەنسیپ نە لەیاسای نێودەوڵەتی و نە لەناو یاساكانی سیستمی دیموكراتی جێگەی نابێتەوە، بەڵام كاتێك لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی جیهان بگاتە ئەو قەناعەتەی كە دەوڵەتێكی وەك كۆریای باكوور بەنیازە هێرشی ئەتۆمی بكاتە سەر وڵاتێك، ئەوا لەو كاتەدا و پێش ئەوەی كۆریای باكوور مەترسییەكەی بكاتە راستی، دەبێت لێی بدرێت و تواناكانی بەتاڵ بكرێتەوە، لەناو سیستمی دیموكراتیشدا كاتێك دەزگاكانی ئاسایش و هەواڵگری دەگەنە ئەو قەناعەتەی گروپێكی سیاسی دەیانەوێت یاری بەشكۆی دەوڵەت بكەن، یان دەیانەوێت بەرگی نیشتمانپەروەری بكەن بەبەری ئامانجی دوژمنان وداگیركەرانی كوردستاندا، ئەوا پێش ئەوەی داگیركەران بگێڕنەوە بۆ كوردستان، دەبێت ئەو لایەنە پێوەندیدارانە رێوشوێنی پێویست بگرنەبەر.
زۆر لەو خەڵكە بەڕێزانەی كە نامۆن بەدیاردەی باڵی سیاسیی فیكری داعشی، یان مالیكی لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا، پێداگیری لەسەر ئەوە دەكەن بە دیالۆگ كێشەكان لەگەڵ ئەو گروپانە، یان ئەو خەڵكانەی بەوشێوەیە بیردەكەنەوە چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارە، پرسیارێكی دیكە سەرهەڵدەدات، ئایا ئەو كێشانە چین كە لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا بەدیالۆگ چارەسەر ناكرێن، یان بۆچی لەگەڵ ئەو گروپ و لایەنانە دیالۆگ دەگاتە بندەست و بێ ئاكام دەبێت؟ وەڵامی ئەم پرسیارە زنجیرەی ئەو رووداوانە دەیداتەوە كە لەدوای دروستبوونی كۆمپانیای وشە لە كوردستان هاتوونەتەئاراوە. ئەو رووداوانە پێمان دەڵێن: لەدوای دروستبوونی كۆمپانیای وشەو پاشانیش بزووتنەوەی گۆڕان، ئیدی لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا شتێك نەماوە پێی بگوترێت دیالۆگ، یان دانوستاندنی سیاسی، لەبری ئەمە دۆڕاندن و بردنەوە جێگەی گرتۆتەوە. راشكاوانەتر، یان ئەوەیە كاتێك بتەوێت مامەڵەی سیاسی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان بكەیت، دەبێت بەوە رازی بیت تەسلیمی عینادیی ئەو بزووتنەوەیە بیت، یان دەبێت هەڵوێستێك وەربگریت و سنوورێك بۆ رەفتارەكانی دابنیت و بزووتنەوەكە لەناو پرۆسەكەدا خۆی بەدۆڕاو بزانێت. ئەمە لەكاتێكدا جوانیی پرۆسەی سیاسی، یان دانوستاندن و كۆمپرۆمایز لەناو پرۆسەی سیاسیدا ئەوەیە كە هیچ لایەك لە لایەنەكان خۆی بە دۆڕاو، یان براوە نەزانێت، بەڵام ئێستا شێوازی بیركردنەوەی سەرانی گۆڕان، یان ئەوەیە هەڵوێستێك وەربگریت، ئەوان خۆیان بە دۆڕاو بزانن، یان ئەوەیە دەبێت تەسلیمی ئەوان بێت، لەئاكامی ئەم سیاسەتە ناتەندروستەشدا ئەگەر هەموو لایەنە سیاسییەكان هەوڵنەدەن، دیالۆگ و دانوستاندن و كۆمپرۆمایز جێگەی دۆڕاندن و بردنەوە بگرێتەوە، ئەوا بێگومان پرۆسەی سیاسی بەرەو هەڵدێر دەچێت و پاشانیش ئامانجی ئەو دوژمن و ناحەزانەی كوردستان سەردەكەوێت كە وەك مالیكی بیردەكەنەوە.

قۆناخێكی چارەنووسساز و
بەرپرسیاریەتی پارتی و یەكێتی

ئەم قۆناخە هەستیارو چارەنووسسازەی ئێستا كوردستانی پێدا تێپەڕدەبێت، پێویستی بە پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری ناوخۆو هەروەها سەقامگیری سیاسی لە پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا هەیە.
زۆر جار گوێمان لە حزبە بچووكەكانی هاوشێوەی یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی دەبێت كە دەڵێن، ئێمە هێندەی قەوارەی خۆمان بەرپرسیاریەتی شكستی پرۆسەی سیاسی لەئەستۆ دەگرین، ئەگەر ئەم قسەیە بۆ پێگەی پارتی و یەكێتی تەرجەمە بكەین، ئەوا دەبێت پارتی و یەكێتی پێكەوە بە قەوارەی خۆیان كە ( 50+1% ) زیاترن، بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناخە هەڵبگرن، دیارە كە قەوارەیەك، یان دوو قەوارە پێكەوە رێژەی (50+1%) بكەوێتە سەرشان، ئەمەش مانای ئەوەیە 100%ی بەرپرسیاریەتییەكە لەسەر شانی ئەو دوو قەوارەیەیە كە ئێستا خۆی لە پارتی و یەكێتیدا بەرجەستە دەكات.
پارتی و یەكێتی پێكەوە لەناو هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا ریژەی 90%ی هێزی پێشمەرگەی كوردستان پێكدەهێنن، پێكەوە پشكی شێری گەورەترین سەركەوتنیان پێبڕاوە كە ئەویش تێكشكاندنی سەربازییانەی تیرۆریستانی داعشە، بۆیە لە ئێستادا كە رێكخستنەوەی سیاسیی نێوماڵی كوردستان و راستكردنەوەی پرۆسەی سیاسیش پشكی گەورەی دەكەوێتە سەرشانی پارتی و یەكێتی.
ماوەی زیاتر لە10 ساڵە هەوڵی سەرەكیی نەوشیروان مستەفا و بزووتنەوەی گۆڕان بۆ دژایەتیی رێككەوتنی نێوان پارتی و یەكێتی تەرخان كراوە بۆ ئەوەی هێزی پارتی و یەكێتی پێكەوە نەتوانن سەقامگیریی كوردستان بپارێزن و هەنگاوی گەورەتر بۆ ئایندە هەڵبگرن، ئاكامی ئەو هەوڵانەی نەوشیروان مستەفا و گۆڕان بۆ تێكدانی رێككەوتنی پارتی و یەكێتی، ئەو بارودۆخە ناسەقامگیر و شڵەژاوەی لێكەوتۆتەوە كە ئێستا لە كوردستان بەگشتی و لەدەڤەری سلێمانی بەتایبەتی بەچاوی خۆمان دەبینین و گەورەترین دەستكەوتی نەوشیروان مستەفا و گۆڕان ئەوەیە كە پرۆسەی خوێندن لە ئەمساڵدا لەو ناوچەیە پەكی كەوتووە و هەڕەشەی تێكدان و سووتاندنی بارەگای حزبەكانی دیكە بەردەوامە.
قۆناخی دوای نەمانی مەترسییەكانی داعش بەسەر واقیعی سیاسیی كوردستاندا فەرزی دەكات، كە پێویستە پارتی و یەكێتی بەهێز بن، یان پێكەوە هێزێكی گەورە دروست بكەن بۆ ئەوەی ئەو لوغمە سیاسییانە پوچەڵ بكرێنەوە كە لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا چێنراون.

راستە هەنگاوی یەكەمی ئەو هێزەی پێویستە پارتی و یەكێتی لەم قۆناخە بەرهەمی بهێنن، سەرەتا بە لێكتێگەیشتنێكی تازەی نێوان پارتی و یەكێتی دەست پێدەكات، بەڵام هەنگاوی دووەمی دەبێت گوتاری هاوبەشی پارتی و یەكێتی بێت بۆ ئەوەی ئەو خەڵكانەی بە هەڵە كەوتوونەتە ژێر كاریگەریی گۆڕان و رێكخەرەكەیەوە لەو وەهمە رزگار بكرێن و شوێنی خۆیان وەك تاكێكی دڵسۆز لەناو پرۆسەی سیاسیدا بدۆزنەوە.
لایەنێكی دیكە كە گرنگە لەم قۆناخەدا پارتی و یەكێتی لەگەڵ خەڵكی كوردستان راستگۆیانەو راشكاوانە قسەی پێ بكەن، ئەوەیە كە خەڵكی كوردستان بگەیەننە قەناعەت كە بێجگە لە كێشەی دروستكراوی سیاسی و عیناديی سیاسی و تێكدانی پرۆسەی سیاسی لە كوردستان هیچ كێشەیەكی دیكە نییە، بۆیە ئەگەر ئەو كێشە دروستكراوانە بۆ خەڵك ئاشكرا كران و پرۆسەی سیاسی كەوتەوە سەر سكەی خۆی، ئەوا هیچ كێشەیەكی سیاسی و ئابووری نییە لە ئیرادەی خەڵك و پرۆسەی سیاسیی كوردستان گەورەتر بێت، هەروەك چۆن پێشمەرگە كاتێك خۆی لە كێشەی سیاسی دروستكراو ئاژاوەی ناو پرۆسەی سیاسی رزگاركرد، توانی گەورەترین و دڕندەترین دەوڵەتی تیرۆریستی لەم جیهانە كە داعشە تێكبشكێنێت، ئەوا بەهەمان شێوە لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسیی ناوخۆش ئەگەر ئەو كێشەیە نەمێنێت، ئەوا چەند باڵی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیدا بوونی هەبێت، تێكدەشكێنرێت و چەند گەندەڵی لە داعش ترسناكتر بێت، بەسەریدا زاڵ دەبین.
ئەگەر پارتی و یەكێتی پێكەوە ئەو هێزە دروست بكەن، ئەوا هەموو حزبە سیاسییەكانی دیكەی كوردستان قەوارەی راستەقینەی خۆیان دەبیننەوەو چاو بەخۆیاندا دەخشێننەوەو هێندەی قەوارەی خۆیان گوتاریان دەبێت و چوارچێوەی پرۆسە سیاسییەكە یاسای گەمە دیاری دەكاتەوەو هەموو لایەنەكان بەپێی ئەو یاسایە لەناو پرۆسەی سیاسیدا ململانێ، یان بەشداریی گەمە سیاسییەكە دەكەن. ئەو زەمەنە جارێكی دیكە دووبارە نابێتەوە لە سلێمانییەوە هاوار بكرێت شاری هەڵمەت و قوربانی وەك پارێزگایەكی عێراق لەلایەن بەغداوە مامەڵەی لەگەڵ بكرێت.

بۆ ئێستای كوردستان گەشبینی بۆ ئایندە لە لێكتێگەیشتنی نێوان (پارتی و یەكێتی)یەوە سەرچاوە دەگرێت، مانادانەوە بە دیموكراتی لەچوارچێوەی وەڵامدانەوەی پارتی و یەكێتی بۆ پێداویستی ئەم قۆناخە سەرچاوە دەگرێت، لەئێستادا ئەم لێكتێگەیشتنە لەناو هێزی پێشمەرگەی كوردستان رەگ و ریشەی خۆی داكوتاوە، لەناو حكومەتیشدا تا رادەیەكی باش بوونی هەیە، لەسەر ئاستی سیاسیش ئێستا خەریكە ئەو زەمینەیە دروست دەبێت، كە ئەم زەمینەیەش دروست بوو بە هاوشێوەی هێزی پێشمەرگەو حكومەت، لێكتێگەیشتنی سیاسی لە نێوان هەردوولایان دروست بێت، زەمینەیەكی تازە لە كوردستان دێتەئاراوە و ئەوانەشتی دەیانەوێت وەك مالیكی بیربكەنەوە، یان رۆڵی باڵی سیاسیی داعش لەناو پرۆسەی سیاسیدا بگێڕن، یان دەبێت خۆیان چاك بكەن و بەخۆیاندا بچنەوە، یان لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستاندا جێگەیان نابێتەوە.