كاتێك فرانسوا ئۆلاند سەرۆكی فەرەنسای ئەندامی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاسایش لەكاتی هاتنەخوارەوەی لەفڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر، تەوقەی پڕتۆكۆڵی نێوان سەرۆكەكان دەگۆڕێت بۆ لەئامێزگرتنی سۆزو خۆشەویستی بۆ سەرۆكی كوردستان، هەروەها كاتێك هاوشانی بارزانی لە مەراسیمی پاسەوانی شەرەفی سوپای پێشمەرگەدا سڵاو بۆ ئاڵای كوردستان دەكات، ئەمە مانای ئەوەیە ئەو سەردەمە بەسەرچوو فەرەنسای خاوەن ڤیتۆی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەچوارچێوەی یەك سیاسەت و یەكپارچەیی خاكدا، مامەڵە لەگەڵ كوردستان و عێراق بكات.
فرانسوا ئۆلاند بە هاتنی لە 12ی ئەیلوولی 2014 بۆ هەولێر، كەمتر لە تەنیا چل رۆژ بوو مسعود بارزانی وەك پێشمەرگەو فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی كوردستان، بڕیاری شەڕی مان و نەمانی دژی تیرۆریستانی داعش دابوو، ئیرادەی پێشمەرگە یەكەم موژدەی تێكشكانی تیرۆریستانی بە جیهان راگەیاندبوو، هەر بۆیە ئۆلاند لەسەردانەكەی ئەیلوولی 2014 ئەو پەیامەی ئاراستەی جیهان كرد كە سەرەتای راگرتنی هێرشەكانی داعش و بەتاڵكردنەوەی ئەفسانەی داعش لە هەولێرەوە دەستی پێكردووەو هەر لێرەشەوە كۆتایی دێت، بۆیە لە هەولێرەوە پلانی سەربازی بۆ تیكشكاندنی دادەڕێژدرێت، نەك واشنتۆن و پاریس و لەندەن و پایتەختەكانی دیكە، هەروەها و لە ئیرادەی پێشمەرگەوە جیهان فێردەبێت چۆن سەنگەری تیرۆریستان تێكدەشكێنرێت، هەروەها هەر لەئیرادەی پێشمەرگەوە فێردەبین چۆن ژینگەی لەبار بۆ گەشەكردنی تیرۆریستان (homegrown terrorism) لە ریشەوە هەڵدەكێشرێت و گیانی خۆشەویستی و پێكەوەژیان لە نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان پێكدەهێنرێت.
بەڵام سەردانی فرانسوا ئۆلاند لەگەڵ دەستپێكی ساڵی نوێ بۆ كوردستان، پەیامێكی دیكەی ئاراستەی جیهان كرد و پێی گوتن : هەولێری پایتەختی كوردستان. بەغدای پایتەختی عێراق نییە، هەروەها هەولێر تەنیا پایتەختە لەبەرەكانی شەڕەوە كۆتاییهاتنی داعشی لەكوردستان راگەیاندووە، لەمەش زیاتر بە جیهانی راگەیاند كوردستان تەنیا دەوڵەتە لەجیهاندا، لەگەڵ ئەوەی لەهەندێك شوێن تەنیا چەند كیلۆمەترێك لە تیرۆریستانی داعش دوورە، بەڵام خەڵكەكەی بە تەواوی ئایین و نەتەوە جیاوازەكانەوە بەدڵنیایی ئاهەنگەكانی سەری ساڵیان بەڕێكردووە، ئۆلاند بەجیهانی راگەیاند ئەو فرەكەلتوورییەی (multiculturalism) ئێستا لە فەرەنسا و تەواوی دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا و ئەمریكا بۆتە سەرچاوەی ترس و تۆقاندن و مەترسی لەبەریەك هەڵوەشانی بەها بەرزەكانی لیبڕاڵ دیموكراتی، ئێستا لە كوردستانەكەی بارزانی فرەكەلتووری بۆتە سەرچاوەی هێزو خۆشەویستی و پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان كەلتوورو نەتەوەو ئایینە جیاوازەكان و دووبارە زیندووكردنەوەی بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی و لیبڕاڵ دیموكراتی لەجیهاندا.

ئەم پەیامانەی ئۆلاند كە لەمیانەی سەردانەكانی بۆ هەولێر و لەمیانەی پشكنینی پاسەوانی شەرەفی پێشمەرگە لەگەڵ ماڕشی ئەی رەقیب و سڵاوكردنی بۆ ئاڵای كورستان ئاراستەی جیهانی دەكات، راشكاوانە ئەوە بە هەموو جیهان بەگشتی و نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتی دەڵێت: پێناسەی دەوڵەتی هاوچەرخ ئەو دەوڵەتەیە بتوانێت لەسەر زەوی تیرۆریستان تێكبشكێنێت، لەسەر ئاستی سیاسیش دەوڵەتی هاوچەرخ ئەو دەوڵەتەیە بتوانێت لەچوارچێوەی رێزگرتن و پاراستنی بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی، فرەكەلتووری و فرەنەتەوەیی و ئایینی بگۆڕێت بۆ سەرچاوەی هێز و پێكەوەژیانی ئاشتییانە، لە ئێستادا كوردستان ئەمەی سەلماندووە، بۆیە پێویستە هەموو دەوڵەتانی جیهانی ئازاد ببنە بەشێك لە پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەتی كوردستان، وەك دەوڵەتێكی هاوچەرخ بۆ سەدەی بیست و یەك، دەبێت دەنگی ئەندامانی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ پێشوازی لەدەوڵەتی كوردستان بێت و ڤیتۆی ئەندامانی هەمیشەی ئەنجومەنی ئاسایش دژی ئەو دەوڵەتانە بەكاربهێنرێت كە چاویان بە لەدایكبوون و سەربەخۆیی كوردستان هەڵنایەت.»


نەخشەی كوردستان وەك هێماو مەدالیای
تێكشاندنی تیرۆریستانی داعش

راگەیاندنی داعش وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی و كەوتنی موسڵ و دامەزراندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی، هەمووی تەنیا لەماوەی چەند مانگێكدا بوو، لەمەش خراپتر خەلافەتی ئیسلامی رەگ و ریشەی لەناو هەموو دەوڵەتانی ئەوروپای رۆژئاوا هەبوو، واتە لەیەك كاتدا هەم دەوڵەتیان راگەیاندبوو، هەمیش هەموو ئاسایشی دەوڵەتانی رۆژئاوایان خستبووە مەترسییەوە. جیهان رووبەرووی دوژمنێكی نەبینراو ببووەوەو هیچ ئەزموونێكیشی لە شەڕی نەبینراودا (invisible war) نەبوو، ئەمەش هەموو دەوڵەتانی جیهانی دووچاری شۆكێكی گەورە كرد. لە دوومانگی یەكەمی دامەزراندنی خەلافەتی ئیسلامی، جیهان رووبەڕووی سێ كێشەی سەرەكی ببووەوە كە هیچیانی پێ چارەسەر نەدەكرا، كە بریتی بوو:
1- چۆن داعش بەم خێراییە سەری هەڵداو خەلافەتی ئیسلامی راگەیاند، بەبێ ئەوەی پێشتر ئەم رووداوە پێشبینی كرابێت؟
2- ئەو هۆكارانە چین ئەفسانەی داعشی دروستكردووەو هیچ هێزێك ناتوانێت لەسەر زەوی تێكی بشكێنێت؟

3- ئایا دەكرێت سوود لەچ ئەزموونێك وەربگیرێت بۆ ئەوەی سەركردەكانی جیهان بتوانن بڕیار بدەن و سنوورێك بۆ داعش دابنرێت؟
سەركردەكانی داعش كە بەشی زۆریان ئەفسەرو سەربازانی رژێمی پێشووی بەعسی عێراق بوون، بەشی ئەوە ئەزموونیان هەبوو كە ئەگەر پەلاماری كوردستان بدەن و رووبەڕووی هێزی پێشمەرگە ببنەوە تێكدەشكێن، بەڵام بێ وەڵامیی جیهان بۆ ئەو سێ پرسیارەو سەركەوتنە یەك بەدوایەكە گەورەكانیان، سەركردەكانی داعشی بەجۆرێك غروور كرد كە بیر لە هێرشكردنە سەر كوردستانیش بكەنەوە. لەگەڵ هێرشكردنیان بۆ سەر كوردستان، راستە لەسەرەتادا توانییان هەندێك پێشڕەوی بكەن و چەند ناوچەیەكی كوردستانیش داگیربكەن، بەڵام كە سەرۆك بارزانی بریاری شەڕی مان و نەمانی دا، ئیدی هەموو شتێك گۆڕا، هەروەك چۆن كە قوسەتنتین بڕیاری دا لە رۆماوە بەرەو قوسەتنتین جووڵا، ئیدی هەموو شتێك گۆڕا. بەهەمان شێوە كە مسعود بارزانی بڕیاری شەڕی مان و نەمانی دژی تیرۆریستانی داعش دا، ئیدی هەموو شتێك گۆڕاو وەڵامی ئەو سێ پرسیارە كە جیهان بەدەستیەوە دۆشدامابوو، درانەوەو بەجیهانی راگەیاند، ئەفسانەی داعش بەتاڵ دەكرێتەوە و هێزێك هەیە كە ناوی پێشمەرگەیەو دەتوانێت لەسەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێك بشكێنێت. هەر ئەمەش جیهانی گەیاندە ئەو قەناعەتەی بڵێن (كوردستان سپارتای رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەو دەبێت لەبەر قارەمانیەتی پێشمەرگە رێز لە كوردستان بگیرێت.)
ئەم وەرچەرخانەی ئیرادەی پێشمەرگە لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش دروستی كرد، بووە سەرەتای بڕیاری ئیدارەی باراك ئۆباما بۆ هاوكاریكردنی هێزی پێشمەرگە بە رێگەی هێزی ئاسمانی، دابینكردنی هاوكاری هێزی ئاسمانی بۆ پێشمەرگە بووە هۆكاری ئەوەی پێشمەرگە لە راگرتنی هێرشەكانی داعشەوە بەرەو تێكشكاندنی داعش هەنگاو هەڵبگرێت، ئەمەش بووە بنەمایەك بۆ ئەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دی داعش بەسەرۆكایەتی ئەمریكا لە 11ی سێپتەمبەری 2014 ستراتیژیەتی دژی تیرۆریستانی داعش لەلایەن باراك ئۆباما و لەژێر ناونیشانی تێكشكاندن و لەریشەهەڵكێشانی داعش (destruction and degrade ISIS ) رابگەیەنێت و هەردوای راگەیاندنی ئەم ستراتیژیەتەش رۆژی 12ی ئەیلوولی 2014 سەردانی هەولێری كرد، ئەمەش مانای ئەوەیە دوای كەمتر لە 40 رۆژ لە بڕیارەكەی بارزانی و بەرگری قارەمانانەی پێشمەرگە، جیهان بەگشتی و دەوڵەتانی ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش گەیشتنە ئەو قەناعەتەی بێجگە لە پشتگیری پێشمەرگە هیچ رێگەیەكی دیكە نییە بۆ ئەوەی لەسەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێك بشكێنرێت، لەمەش زیاتر بێجگە لە پێشمەرگە هیچ سوپایەك لەم جیهانەدا بوونی نییە كە بتوانێت دیاردەی فرەكەلتووری و فرەئایینی لەئێستادا بكاتە سەرچاوەی هێز بۆ لێبووردەیی و پێكەوەژیانی ئاشتییانە. بۆیە تەنیا ئەم دوو تایبەتمەندییەی پێشمەرگە (تێكشكاندنی تیرۆریستان لەسەر زەوی و دروستكردنی ژینگەیەكی سیاسی بۆ لێبووردەیی و پێكەوەژیان) ستراتیژیەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەتێكشكاندنی داعش و لەریشەهەڵكێشانی فیكری داعش پێكەوە كۆدەكاتەوە، لەسەر ئەم بنەمایە كوردستانی دەوڵەتی ئەمری واقیعی ئەزموونی دیموكراتی، گۆڕا بۆ كوردستانی ئەمری واقیعی تێكشكاندنی تیرۆریستان و لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش.
پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە: ئایا پێناسەی دەوڵەت و سەروەریی دەوڵەت، لەپێش هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان و دوای هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە مامەڵەی دەوڵەتانی هاوپەیمانی نیودەوڵەتی دژی داعش و دەوڵەتانی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا و دەوڵەتانی ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتی دەیدەنەوە، كە لەدوای 2ی ئابی 2014ـەوە چۆن مامەڵەیان لەگەڵ كوردستان رۆژ لەدوای رۆژ لەهەڵكشاندایە.
پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە، ئەگەر ئەم بایەخ و گرنگییەی كوردستان و هێزی پێشمەرگە لەو ئاستەدایە، بۆچی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەفەرمی پشتگیری كوردستان ناكات بۆ ئەوەی بەفەرمی سەربەخۆیی رابگەیەنێت و ببێتە ئەندامی نەتەوە یەكگرتووەكان؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش ئەو وەرچەرخانە خێراو بەردەوامانە دەیداتەوە كە لە بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روودەدەن، هەروەها بەهەمان ئاستیش ستراتیژیەت و سیاسەتی ئەمریكاش بەرامبەر ئەو وەرچەرخانە خێراو بەردەوامانە گۆڕانكاری بەسەردا دێت و لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بیر لەوە دەكرێتەوە چۆن سیستمی جیهانی گۆڕانكارییەكی ئەوتۆی بەسەردا بهێنرێت بۆ ئەوەی لەگەڵ واقیعی ئێستای جیهانی بگونجێت. بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كە كوردستان بۆتە سەنگەری پێشەوەی تیكشكاندنی تیرۆریستانی داعش و ژینگەیەكی سیاسی بۆ پاراستنی بەهاكانی مرۆڤایەتی، ئەوا هەموو جیهان چاوی لەسەر ئەوەیە ئیرادەی پێشمەرگەو سەركردایەتی بارزانی كۆپی بكاتەوە و لەشەڕی دژی تیرۆر و لەریشەهەڵكێشانی فیكری توندڕەوی سەركەوتنی پێ بەدەست بهێنێت، ئەوا كوردستان ئەو دەوڵەتەیە بەبێ دانپێدانان بۆ هاوتای دەوڵەتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و سەرۆكی كوردستانیش نەك هەر وەك سەرۆكی دەوڵەت، بەڵكو وەك سیمبولی تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش و دروستكەری ژینگەی سەقامگیری و پێكەوەژیان و لێبووردەیی سەیردەكرێت و نەریتێكی تازەی دیپلۆماتی لەئاستیدا پیادە دەكەن، كەپێشتر بۆ هیچ سەرۆكێك نەكراوە، هەروەك چۆن سەرۆك ئۆلاند لە هەولێر بارزانی لەئامێز گرت و لە ریازیش شا سەلمانی پادشای سعودیە لە پێشوازیی بارزانی پیشانی دا، ئەمانە هەمووی پێمان دەڵێن ئێستا نەخشەی كوردستان بۆتە هێماو مەدالیای تێكشكاندن و لە ریشەهەڵكێشانی فیكری داعش، كە ئێستا ئەم دوو ئامانجە ئەولەوییەتی سیاسەتی هەموو دەوڵەتانی جیهانی ئازادە.

كوردستان ..
جوگرافیای سەقامگیری و پێكەوەژیان و لێبووردەیی

لە توێژینەوەیەكدا بەناونیشانی: (پرسی راگرتنی باڵانس لەدەرەوە) هەردوو پڕۆفیسۆر ستیفین مارتن واڵت و جۆن میراشامیر جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، گرنگە ئەمریكا واز لە پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت و نەتەوەی وڵاتان بهێنێت و بگەڕێتەوە بۆ گەمەی راگرتنی باڵانس لەنێوان دەوڵەتانی بەهێزی ناوچەكاندا بەگشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەمریكا لەبری ئەوەی خۆی سەرقاڵ بكات بە هەناردەكردنی دیموكراتی و دەستتێوەردانی راستەوخۆ، باشترە بە دەوڵەتانی ناوچەكە باڵانس بۆ یەكتری دروست بكات و خۆی ببێتە پۆلیسی جیهان، هەروەك چۆن دوای ئەوەی بەریتانیا لە حەفتاكانی سەدەی رابردوو لەكەنداو كشایەوە، ئەمریكا پاراستنی كەنداوی فارسی بە شای ئێران سپاردو ناوی لێنا پۆلیسی كەنداو.

ئەم توێژینەوەیە وادیارە بەشێوەیەك لە شێوەیەكان لەگەڵ ئەو بانگەشانە یەك دەگرنەوە كە تیمەكەی دۆناڵد وەك چوارچێوەی سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا پیشانی دەدەن، بەتایبەتیش لەو خاڵەدا كە زۆر بەجددی جەختی لەسەر دەكەنەوە، ئەویش ئەوەیە ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا چیدیكە خۆی سەرقاڵ ناكات بە بونیادنانەوەی دامەزراوەی دەوەڵەتانی فاشیل، یان هەردوو پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت و نەتەوە، لەبری ئەوە پشتگیری هاوپەیمانە راستەقینەكانیان دەكەن و بەهێزیان دەكەن.
ئەگەر ئەم چوارچێوە گشتییە زیاتر هەڵوەستەی لەسەر بكەین، ئەوا توێژینەوەكەی پرسی راگرتنی باڵاس جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە، ئەمریكا زیاتر لە 4-6 ترلیۆن دۆلاری بۆ عێراق و ئەفغانستان خەرجكردووەو دەیان هەزار كوژراو برینداری داوە، بەڵام ئەم خەرجی و قوربانییانە نەك هەر پێگەو نفوزی ئەمریكایان بەهێز نەكردووە، بەڵكو بوونە هۆكاری ئەوەی كە پێگەو نفوزی جیۆپۆلتیكی ئەمریكا بێتەخوارەوە. دیارە بۆ راستكردنەوەی ئەم سیاسەتە بێ ئاكامە، تیمەكەی ترەمپ خەریكی داڕشتنی ستراتیژیەتێكی دیكەن، كە كۆكراوەی رەهەندەكانی لەوەدا خۆی بەرجەستە دەكات، ئەگەر نەتەوەیەك توانی سەقامگیری و حوكمڕانی و بەرهەمهێنانی سەقامگیری و دروستكردنی ژینگەی پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی نەبێت، ئەوا باشترە وەك پۆلیس چاودێری بكەیت، لەكاتیكدا سەرپێچی دەكات و دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر ناوخۆی وڵات و دەوروبەری راستەوخۆ بەرپەرچ بدرێتەوە و تەمبێ بكرێت.

لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەهیچ جۆرێك لەبەرژەوەندی ئەمریكادا نابێت كە هێزێكی سەرەكی ئەوجا (ئێران، یان توركیا، یان سعودیە، یان ئیسرائیل بێت) ببێتە تەنیا سۆپەر پاوەری هەرێمی، بەڵكو بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لەوەدایە جۆرێك لە هاوسەنگی لەنێوان سعودیەو ئێران لەلایەك و ئێران و توركیا لەلایەكی دیكە هەبێت، راگرتنی ئەم هاوسەنگییە خۆی لەخۆیدا سنوورێك بۆ ئامانجە فراوانخوازییەكانی ئێران دادەنێت كە خۆی لە فراوانخوازیی شیعەگەرایی دەبینێتەوە، هەروەها سنوورێكیش بۆ گەشەی ناوخۆی رادیكاڵیزمی ئیسلامی سوننە لە ناوچەكە دادەنێت. بۆ ئەوەی كۆتایی بەشەڕی نێوان مەزهەبگەرایی نێوان شیعەو سوننە بهێنرێت كە لەحاڵی حازردا ئەم شەڕە بەشێوەی شەڕی بەوەكالەت لەلایەن هێزە گەورەكانی ناوچەكەوە زەمینەی بۆ خۆش دەكرێت و راشكاوانەتریش لە گۆرەپانی شەڕی ئێستای سووریاشدا بە ئاشكرا رەنگدانەوەی هەیە.

كەواتە لەهاوكێشەی راگرتنی باڵانس لەسەر ئاستی دەرەوە بۆ سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا بەرامبەر بە جیهان بەگشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، پرۆسەكە پێویستی بەوەیە كە لەناو سنوورە تەقلیدییەكان دەوڵەتانی هاوشێوەی عێراق و سووریا كە ئێستا لەناوخۆدا دەستكاریكردنیان ئاسانە، جارێكی دیكە سنوورەكان هەموار بكرێنەوە، ئەمەش لەسەر ئەو بنەمایە عێراق و ئێرانی شیعە نەبنە هەڕەشە لەسەر توركیا، یان عێراق و سووریا و ئێران كە هەرسێكیان شیعەن، نەبنە كەوانەی شیعە بەدەوری سعودیەدا و لغاوگیری بكەن، یان بەدیوێكی دیكەدا دەوڵەتانی عەرەبی و كەنداو ناچار نەبن ببنە هاوپەیمانی ئیسرائیل و باڵادەستیی تەواو لەناوچەكە پەیدا بكەن. لەم بازنەیەشدا هاوسەنگی هێز بەلای كام بەرەیەدا بشكێتەوە، زەمینەی شەڕی مەزهەبگەرایی شیعەو سوننە و رادیكاڵیەتی ئیسلامی سیاسی لەسەر هەردوو ئاستی شیعەو سوننە توندترو زیاتر دەكات و ناوچەكەش زیاتر بەرەو ئاژاوەو ناسەقامگیری دەبات.
لەناو ئەم هاوكێشە تازەیەدا، پێدەچێت وەك سیناتۆر تیدكرۆزی كۆماری ئاماژەی پێكردووە، ناوچەكە پێویستی بە دروستبوونی چەند دەوڵەتێكی تازەیە، مەبەستیش لە چەند دەوڵەتێكی تازە، واتە كۆمەڵە دەوڵەتێك كە بچووكتر بن لە دەوڵەتە گەورەكانی ناوچەكە وەك عێراق و سعودیە و توركیا، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەو دەوڵەتانەی دروست دەبن لەقۆناخی یەكەمدا لەو دەوڵەتانە دروست دەكرێن كە ئێستا زەمینەی ئەو دەستكاریكردنەیان هەیە وەك (عێراق و سووریا و یەمەن و لیبیا)، بەڵام عێراق و سووریا زەمینەیان بۆ ئەو دەستكاریكردنە لەبارترە، بەڵام ئەگەر بە دەستكاریكردنی ئەم چەند وڵاتەش باڵانسی هێز وەك پێویست دروست نەبوو، ئەوا بۆ دووبارە راستكردنەوەی باڵانسی هێز، سنووری هیچ دەوڵەتێك لەناوەوە بە پیرۆزی نامێنێتەوە.
بەشێكی زۆر لە دیپلۆماتكار و پسپۆڕان، عێراق بە باشترین پێگە دەزانن بۆ ئەوەی ئەم ستراتیژە تازەیە لەوێوە دەست پێبكەن، ئەمەش لەبەر ئەوەی هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لەعێراق زەمینەی جیابوونەوەیەكی ئاشتییانەی بە ئاستێك رەخساندووە كە لەلایەن بەغداوە بەئاسانی قبووڵ دەكرێت، لەمەش زیاتر هەرێمی كوردستان وەك دەوڵەتی ئەمری واقیع، پێویستی بە دووبارە پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت، یان بونیادنانەوەی نەتەوە نییە، لەبەرامبەریشدا عێراقی عەرەبی ئەگەر دەستتێوەردانی ئێران، یان هەر دەوڵەتێكی دیكەی دراوسێ رابگیرێت، ئەوا لە عێراق خۆی هێندە ئیمكانیەتی مرۆیی و ماددی هەیە كە لە بونیادنانەوەی دامەزراوەكان و هەردوو پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەت و نەتەوە پێویستی بە هاریكاریی دەرەكی نەبێت.
بەڵام بە حوكمی ئەوەی هەرێمی كورستان ژینگەیەكی لەباری بەراورد بە بەشە عەرەبییەكەی عێراق بۆ پێكەوەژیان و لێبووردەیی هەیە، هەروەها ژینگەیەكی سیاسیی ئەوتۆی فەراهەم كردووە كە توندڕۆیی ناوخۆیی تێدا بەرهەم نایەت، بەتایبەتی لەنێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكاندا، ئەوا پێگەی جوگرافی كوردستان دەبێتە وێستگەی یەكەم، یان پایتەختی ئەو گۆڕانكارییانەی كە پێویستە لە ئەمساڵ و لەساڵانی داهاتوو لەسەر ئاستی ناوچەكە بێتەئاراوە، ئەمەش دروست كوردستان وەك بەلجیكا لەناو دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپاو هەولێر وەك بروكسل لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا وێنا دەكات.

بە ئەقڵییەتی كۆن ..
هاوكێشەی تازە ناخوێندرێتەوە
تەنیا بەشەڕكردن لەدژی تیرۆریستانی داعش، هیچ دەوڵەتێك نابێتە یەكێك لە ئەندامانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، بەڵكو ئەو دەوڵەت و هێزەی لەسەر زەوی تیرۆریستانی داعش تێك دەشكێنێت، ئەوا دەبێت بیسەلمێنێت كە دوای تێكشكاندنی داعش ئەو توانایەی هەیە ژینگەی ئارام بۆ بەرهەمهێنانی فیكری توندڕۆیی نەهێڵێت و لە جێگەیدا ژینگەیەكی سیاسیی ئەوتۆ بخوڵقێنێت كە تیایدا لێبووردەیی و پێكەوەژیانی ئاشتییانە لەنێوان پێكهاتەو نەتەوەو ئایینە جیاوازەكان بەرهەم بهێنێت.
ئەم جیاوازییە خاڵی گەوهەرییە لەنێوان هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەلایەك، هەروەها كۆماری ئیسلامی ئێران و مالیكی و هاوشێوەكانی لەعێراقدا لەلایەكی دیكە، بۆ ئەمەش لەوانەیە هیچ دەوڵەتێك هێندەی ئێران هاوكاریی بەغداو دیمەشقی نەكردبێت لەشەڕی دژی داعشدا، بەڵام لە هەمانكاتدا كۆماری ئیسلامی ئێران ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش نییەو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعشیش بە ئەندامی ئەو هاوپەیمانییە وەریناگرن، هۆكاری ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئامانج و ستراتیژیەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش شتێكەو ئامانج و ستراتیژیەتی ئێران و دیمەشق و مالیكی و هاوشێوەكانی لەعێراق شتێكی دیكەیە. راشكاوانەتر ئامانج و ستراتیژیەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش ئەوەیە كە داعش وەك هێزێكی سەربازی تێك بشكێنرێت و خەلافەتەكەی بڕووخێنرێت و پاشان دەوڵەتی هاوچەرخ لەسەر بەها بەرزەكانی مرۆڤایەتی ئاشتی و پێكەوەژیان و سەقامگیری بونیاد بنێتەوە، بەڵام لەبەرامبەردا ئامانجی ئێران و رژێمی ئەسەدو مالیكی و هاوشێوەكانی لەعێراق ئەوەیە داعش لە رووی سەربازییەوە تێك بشكێنرێت، بەڵام لە رووی فیكر و سیاسەتەوە مەزهەبگەرایی شیعە جێگەی بگرێتەوە، ئەم دوو ئامانجە كە لە خاڵی یەكەمدا وەك دوو هاوپەیمانی دژی تیرۆر یەك دەگرنەوە، بەڵام لە خاڵی دووەمدا جارێكی دیكە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لە بەرەیەكی دژی مەزهەبگەرایی شیعە خۆی دەبینێتەوە.

ئەم چەند دێڕە دەروازەیەكی باش بوو بۆ ورووژاندنی ئەو پرسیارە: ئایا بۆچی بەرژەوەندییەكانی نوری مالیكی لەگەڵ سەركردەكانی بزووتنەوەی گۆڕان و بەشێك لەپەرلەمانتار و سەركردەكانی یەكێتی و كۆمەڵی ئیسلامی و پەكەكە یەك دەگرێتەوە، بەڵام تا سەر ئێسقان دژایەتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی كوردستانە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا پڕۆفیسۆر مایكل نایتس تایبەتمەند لەسەر ئاسایشی كەنداو عێراق و ئێران لە وتارێكیدا بە ناونیشانی: (سەرۆكایەتی ترەمپ: ئایا كورتترین رێگەیە بۆ سەربەخۆیی كوردستان، یان سەرەتایەكی هەڵەیە؟) نووسیویەتی، راشكاوانە جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە لەئێستادا هەڵگیرسانی شەڕێكی دیكە لەبەرژەوەندیی كێدایە؟ لەوەڵامدا دەڵێت: لەوانەیە میلیشیاكانی حەشدی شیعە حەزی لێبكەن، بەڵام كوردو چینی سەرەكیی شیعە لەسەر ئاستی سیاسی و ئایینی حەز بەو شەڕە ناكەن، ئەمە لەوانەیە لایەنێكی سیاسیشی هەبێت، ئەویش ئەوەیە سەركردایەتی بارزانی و سەرۆك وەزیران عەبادی لەئێستا لەهەموو كات زیاتر پێویستیان بەیەكترییە لەبەر ئەوەی دوژمنێكی هاوبەشیان هەیە، بەڵام هەوڵێك هەیە بۆ لێكدوورخستنەوەیان كە ئەویش نوری مالكییە كە بە پشتگیری ئێران سەركردایەتی ئەو یاخیبوون و فیتنەیە دەكات.
ئەم وەڵامەی پڕۆفیسۆر نایتس پێمان دەڵێت، دیاردەی سەرهەڵدانی داعش و دامەزراندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی، خودی نەخۆشییەكە نییە، بەڵكو دەرهاویشتەی ئەو ئەقڵییەتە كۆنەیە كە پێشتر نوری مالیكی حوكمڕانی عێراقی پێكردووە و ئێستاش بەپشتگیری ئێران بۆ تێكدانی هاوپەیمانی نێوان سوپای عێراق و پێشمەرگە و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، سەركردایەتی یاخیبوونێك دەكات بۆ ئەوەی توندڕەوی و رادیكاڵیەتی شیعەگەرایی جێگەی توندڕۆیی و رادیكاڵیەتی داعش بگرێتەوە.

ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا مەرجی یەكەمی بۆ هاوكاریی عێراق ئەوە بوو كە نابێت نوری مالیكی جارێكی دیكە سەرۆك وەزیرانی حكومەتی عێراق بێت، بەڵام كاتێك لە رێگەی میلیشیاكانی (حەشدی شەعبی)یـەوە هەوڵیدا جارێكی دیكە بگەڕێتەوە ناو پرۆسەی سیاسی و رۆڵی یاخیبوون و فیتنەیەكی دیكە بگێڕێت، مەرجی سەرەكی ئەمریكاو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لەسەر حكومەتەكەی مالیكی ئەوە بوو، بە یاسا حەشدی شەعبی رێكبخات بۆ ئەوەی وەك هێزێكی نیزامی لە ژێر فەرمانی فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عێراقدا بێت، كە شەخسی حەیدەر عەبادی-یە. بەڵام وەك لەیەك دوو رۆژی رابردوو جارێكی دیكە گوێبیستی قسە ناماقووڵەكانی نوری مالیكی بووینەوە، كە داوا دەكات هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكشێتەوە بۆ سنوورەكانی رۆژی 19ی ئاداری 2003، ئەم ئەقڵییەتە كۆنە كاتێك ئەم قسانە دەكات، لەنێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق ئاستی هاوپەیمانییەكان لەم ئاستەدان:
1- تەنیا چەند رۆژێك دوای قسە ناماقووڵەكانی نوری مالیكی، بن ئالی یەڵدرم سەرۆك وەزیرانی توركیا لەسەر دوای نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی كوردستان سەردانی بەغدا دەكات و لەلایەن حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراقەوە پێشوازی لێدەكرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە كە بەرژەوەندی حكومەتی عەبادی و حكومەتی هەرێمی كوردستان هەر ئەوەندە نییە تەنیا پێوەندیی نێوان هەولێر و بەغدا لە ئاستێكی باشدا بێت، بەڵكو لەبەرژەوەندی هەردوولایە كە بەغدا و هەولێر پێوەندییەكانیان لەگەڵ دۆستەكانی هەردووكیاندا باش بێت.
2- پێدەچێت نوری مالیكی و هاوشێوەكانی یان نەتوانن وەرچەرخان و گۆڕانكارییەكانی ئێستای نێوان هەولێرو بەغدا بخوێننەوە، یان هەر بەو ئەقڵییەتە كۆنە بیردەكەنەوە و لەواقیعی تازە ناگەن، بۆیە ئەگەر لەم واقیعە تازەیە تێبگەن، دەیانزانی ئیمزاكردنی پڕۆتۆكۆڵی سەربازی لەنێوان پێنتاگۆن و وەزارەتی پێشمەرگەی كوردستان بە ئاگاداری و رەزامەندی بەغدا مانای چییە. هەروەها دەیانزانی دوای ئەم پڕۆتۆكۆڵەش هاوپەیمانی نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق مانای چییە، سەمەرەی ئەقڵییەتی نوری مالیكی ئەوەیە سوپای عێراق بە رێككەوتن و لەچوارچێوەی هاوپەیمانییەكەدا بەناوچە ئازادكراوەكانی پێشمەرگەدا دەچێت شەڕی دژی داعش دەكات، كەچی مالیكی بە هێزی میلیشیایی هەڕەشە لە پێشمەرگە دەكات. هەر بۆیە لەو كاتەی نوری مالیكی ئەو قسە بێ مانایانە دەكات، سوپای عێراق و هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەیەك سەنگەردا دژی دوژمنێكی هاوبەش شەڕدەكەن و ناوچەكە لە تیرۆریستانی داعش پاك دەكەنەوە، ئەمەش جیاوازی نێوان ئەقڵییەتی كۆن و مەزهەبگەرایی مالیكی لەگەڵ گۆڕانكارییە ئیجابییەكانی سەر ئەرزی واقیع بەرجەستە دەكات.

3- سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی شاندێكی كوردستان دەچێتە بەغداو بە ئاگاداری ئەمریكاو هاوپەیمانی نێودەڵەتی دژی داعش لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران عێراق باس لەمیكانیزم و شێوازی ئاشتییانەی سەربەخۆیی كوردستان دەكەن، بەڵام نوری مالیكی و هاوشێوەكانی تازە بەتازە بە ئەقڵییەتی 100 ساڵ لەمەوپێش لە راگەیاندنەكانەوە هەڕشە لەكوردستان و پێشمەرگە دەكەن، مالیكی زۆر باش وەڵامدانەوەی پێشمەرگەشی وەرگرتۆتەوە.
4- ئەم ئەقڵییەتە كۆن و نەخۆشەی مالیكی و هاوشێوەكانی، هەردوو پەرلەمانی عێراق و كوردستانی پەكخستووەو بڕیارو راسپاردەكانیان كاری پێ ناكرێت، هەر بۆ نموونە پەرلەمانتاری بزووتنەوەی گۆڕان و سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان كە هەڵسووڕاوێكی بزووتنەوەی گۆرانە، ویستیان بە رێگەی زۆرینەی پەرلەمانی ئاژاوەو كودەتا لە كوردستان بەرپا بكەن، بەڵام كە سنووریان بۆ دانراو رێگە نەدرا سەرۆكی پەرلەمان بێتە هەولێر، ئەوان وایاندانابوو كە هەموو جیهان دژی كوردستان هەڵدەستێت، بەڵام بەپێچەوانەوە دەرچوو ئەوان لە پرۆسەی سیاسی كرانە دەرەوەو هیچ لایەنێكی سیاسی دوایان نەكەوت، بەهەمان شێوە و بەپشتگیری نوری مالیكی و بە رێگەی پەرلەمانتارانی گۆڕان و كۆمەڵی ئیسلامی و هەندێك لە پەرلەمانتارانی یەكێتی هەوڵیاندا بە رێگەی پەرلەمانی عێراق، سلێمانی بگێڕنەوە سەر عێراق، بەڵام حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق راشكاوانە بە پەرلەمانتارەكانی گۆڕانی راگەیاندبوو، مامەڵەكردن لەگەڵ سلێمانی وەك پارێزگایەكی عێراق پێچەوانەی دەستوری عێراقە و من لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كورستان مامەڵە دەكەم.
ئەم خاڵانە تەنیا چەند خاڵێك بوون لەكۆی ئەو یاخیبوونەی نوری مالیكی سەركردایەتی دەكات، بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەوەی مالیكی خەوی پێوە دەبینێت لە ناو شیعەی عێراقدا بۆی دێتەدی، تا ئامانجی ئەوە بێت بە رێگەی هەڕەشەكردن لە كوردستان بۆی بێتەدی؟ وەڵامی ئەم پرسیارە د.حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق و سەید عەمار حەكیم و سەركردەكانی شیعەی عێراق دەیدەنەوە كە ئامادەن لەسەر پرسی سەربەخۆیی كوردستان بە دیالۆگ و ئاشتییانە قسەبكەن، نەك نوری مالیكیەكی دۆڕاو كە جارێكی دیكە نەك هەر عێراقییەكان، بەڵكو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش ریگە نادات تێكەڵ پرۆسەی سیاسی بێتەوە، یان خۆی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق كاندید بكاتەوە، لەمەش زیاتر ئەوەی خۆی خستۆتە ژێرباڵی ئەو یاخیبوونەوە لە كوردستاندا درێژە بە رەفتارەكانی نوری مالكی دەداتەوە، ئەوا چۆن مالیكی لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا جێگەی نابێتەوە، بەهەمان شێوە ئەوانەشی دوای مالیكی كەوتوون لە پرۆسەی سیاسیی كوردستان جێگەیان نابێتەوە.