لەدەستپێكی وتارەكەیدا پڕۆفیسۆر مایكل نایت بەمجۆرە پێناسەی عێراق دەكات: «ئەم خاكەی ئێستا پێی دەگوترێت عێراق، تەنانەت دەرهاویشتەی تەواوی رێككەوتنی سایكس پیكۆش نییە.» لەبەر ئەوەی بەپێی رێككەوتنی سایكس پیكۆ عێراق تەنیا ویلایەتی بەغداو بەسرای دەگرتەوەو ئەم بەشەش بەر بەریتانیا كەوتبوو، بەڵام دوای كۆتاییهاتنی جەنگی یەكەمی جیهانی پاشان ویلایەتی موسڵی پێوە لكێنرا»، هەربۆیە عێراقیش وەك هەر یەكە لە دەوڵەتانی سعودیەو توركیا دوای كۆتایی شەڕی یەكەمی جیهانی دروستكراوە لەماوەی ساڵانی 1921 تا 1930 سنوورەكانی بەتەواوەتی دیاری كراوە.
لەناو ئەم دەوڵەتە بەزۆر دروستكراوەدا كۆمەڵێك پێكهاتەی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبگەرای جیاواز پێكەوە كۆكراونەتەوەو هەمووشیان لەلایەن حكومەتێكەوە حوكمڕانی كراون كە نوێنەرایەتی ئەم مۆزائیكە ئاڵۆزە لەخۆی ناگرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە لەعێراقدا فرەیی هەیە، بەڵام نوێنەرایەتی نییە ) Diversity Without Representation).
لەبەشێكی دیكەی ئەم توێژینەوەیەدا پڕۆفیسۆر نایتس باس لەوە دەكات لەساڵی 2014 ـەوە كە داعش موسڵی داگیركردو پاشان خەلافەتی ئیسلامی راگەیاند، لەلایەن رێكخراوی تیرۆریستی داعشەوە بەئاشكرا رایانگەیاند كە دامەزراندنی خەلافەتی ئیسلامی داعش دوایین بزمار بوو كە لەتابووتی سایكس پیكۆ درا، ئەمەش مانای ئەوەیە لەگەڵ راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی لەلایەن داعشەوە، سایكس پیكۆ كۆتایی هاتووە، بۆیە پرسیاری سەرەكی و گرنگ كە ئەم توێژینەوەیە دەیورووژێنێت ئەوەیە:

1. ئایا ئەمریكا چۆن بەرژەوەندییەكانی خۆی لەگەڵ سروشت و فۆرمی ئایندەی دەوڵەتی عێراق رێكدەخاتەوە؟
2. ئایا سوور دەبێت لەسەر سیاسەتی (یەك عێراق) یان پشتگیری لە سەربەخۆیی كوردستان دەكات؟
3. ئایا چاوەڕێی عێراقییەكان دەكات خۆیان رێكبكەون و بەرنامە بۆ خۆیان دابنێن؟
توێژینەوەكە بۆ وەڵامی ئەم پرسیارانە، ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا دەخاتە بەردەم دووڕیانێكی چارەسەرو لەو خاڵەوە دەست پێدەكات كە دەبێت ئیدارەی داهاتوو ئاسانكاری لەنێوان كوردو بەغدا بكات، بەڵام دەبێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق و گێڕانەوەی سەقامگیری لەكوردستانەوە دەست پێبكات، لەمبارەوە راشكاوانە نووسیویەتی: «مامەڵەكردن لەگەڵ پرسی سەربەخۆیی كوردستان باشترین خاڵە بۆ دەستپێكردنی چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق، ئەمەش لەبەر ئەوەیە كوردستان خاڵی هەرە گەورەو سەقەتی عێراقە هەر لەسەرەتای دامەزراندیەوە وەك دەوڵەتێكی دروستكراو “artificial state،” ئەمەش وەك توێژینەوەكە جەختی لەسەر دەكاتەوە، ئەگەر ئەم خاڵە گەورەو سەقەتە كە لكاندنی كوردستانە بەعێراقەوە چارەسەر بكرێت و كوردستان سەربەخۆ بێت، ئەوا چارەسەركردنی كێشەی عێراقی عەرەبی زۆر ئاسان دەبێت. سەبارەت بەوەی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو كێشانە دەكات كە لەمیانەی پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان لەگەڵ عێراق و دەوڵەتانی دراوسێ بەتایبەتی (توركیا و ئێران) دروست دەبێت، ئەم حاڵەتانەی بەمجۆرە دەستنیشان كردووە:

دەبێت ئەمریكا دیدو بۆچوونێكی گرنگ و راشكاوانەی بەرامبەر ئایندەی عێراق هەبێت، بەڵام نابێت هەوڵبدات دۆسێی چارەنووسی ئایندەی عێراق فەرز بكات، بۆ ئەمەش ئەركی ئەمریكایە پارێزگاری لە سنوورەكانی ئێستای عێراق بكات بۆ ئەوەی هیچ لایەنێك نەتوانێت بیگۆڕێت، بەڵام كاتێك لەناو سنوورەكانی عێراقدا خودی عێراقییەكان دیالۆگ دەكەن بۆ ئەوەی لەناوخۆی عێراقدا سنوورەكان هەموار بكەنەوەو كراوەبن بۆ جیابوونەوەی ئاشتییانە، ئەوا نابێت چیتر ئەمریكا پێداگیری لەسیاسەتی (یەك عێراق ) بكات، هەروەها نابێت لەخودی عێراقییەكان زیاتر خەمی یەكپارچەیی عێراقی هەبێت، بەڵكو دەبێت هەوڵەكانی بەو ئاراستەیە چڕبكاتەوە كە دەوڵەتی عێراق و كوردستان دوو هاوپەیمانی بەهێزی ئەمریكا بن.
كوردستانی عێراق لەماوەی ساڵانی 1991-2003 لە رووی كارگێڕییەوە سەربەخۆ بووەو پێوەندی بە عێراقەوە نەبووە، ئەو پشكەش كە لەبودجەی عێراق لەدوای ساڵی 2003 لەلایەن حكومەتی عێراقەوە بۆ هەرێمی كوردستان دیاریكراوە، هەمان ئەو پشكەیە كە نەتەوە یەكگرتووەكان لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوو لەچوارچێوەی پرۆگرامی نەوت بەرامبەر خۆراك بەپێی بڕیاری 986 ی ئەنجومەنی ئاسایش لەنەوتی عێراق بۆ كورد تەرخان كراوە، هەر لەسەر ئەم بنەمایەش لەلایەن حكومەتی فیدڕاڵی عێراقەوە ئەو پشكە بۆ هەرێمی كوردستان تەرخان كراوە، هەورەها كورد ریفراندۆمی لەدوای ساڵی 2003 ئەنجامداوەو هەموویان دەنگیان بەو ئاراستەیە داوە كە كوردستان لەگەڵ عێراق دەوڵەتێكی كۆنفیدڕاڵی بێت، یان دوو دەوڵەتی دراوسێی یەكتری بن؟ لەمبارەوە راپۆرتەكە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە پێویستە ئەمریكا بۆ جیابوونەوەی كوردستان لەعێراق رۆڵی ناوبژیوانێكی پراكتیكی بگێڕێت، دەبێت خۆی زامنی ئەوە بكات كە عێراق و كوردستان وەك دوو دەوڵەتی دراوسێی یەكتری دەبنە دوو هاوپەیمانی نزیكی ئەمریكا.

سەبارەت بە پرسی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان كە توێژینەوەكە بە (ناوچەی تێكەڵی كێشەلەسەر) ناوی بردووە، جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە ئەو عەرەبانەی لەوناوچانە لەگەڵ كورد دەژین و ئێستا لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە(KRG) كۆنتڕۆڵ كراونەتەوە، بەرژەوەندییەكی ئەوتۆیان نابێت ئەگەر داوابكەن ئەو ناوچانە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە كۆنتڕۆڵ بكرێتەوە، بۆیە لەم حاڵەتەدا دەبێت ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم پرسە خاوەنی تێڕوانینێكی راشكاوانە بێت، لەبەر ئەوەی خاوەنی ئەزموونێكی گەورەیە لەسەر ئەم ناوچانە، بۆیە ئەمریكا دەبێت رۆڵی ناوبژیوانێكی راستگۆ و جێگەی متمانەی هەمووان بگێڕێت و هەوڵێكی هەمەلایەنە بخاتەگەڕ بۆ ئەوەی چارەسەری تەواو بۆ ئەو ناوچە جێناكۆكانە بدۆزێتەوە، بە چارەسەركردنی كێشەی كەركووكیشەوە، هەروەها دەبێت هاوكار بێت بۆ دروستكردنی گەرەنتی بۆ پێكهاتە ئایینی و نەتەوەییە جیاوازەكان لەو ناوچانەدا. لەم حاڵەتەدا ئەو خەڵكانەی لەو ناوچانە دەژین و لەئێستادا دژی سەربەخۆیی كوردستانن، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هەتا ئێستا كێشەی ئەو ناوچانە چارەسەر نەكراوە، ئەگەر چارەسەر كران، ئەوەش كۆتایی دێت. بۆیە ئەگەر بەشێوەیەكی راست مامەڵە لەگەڵ كێشەی ناوچە جێناكۆكەكان بكرێت، ئەوا ئاماژە زۆرن بۆ ئەوەی بەغداش بەم جیابوونەوە ئاشتییانەیەی كوردستان رازی بێت.
توركیا دژی سەربەخۆیی كوردستان نابێت، لەبەر ئەوەی توركیا گەیشتۆتە قەناعەت ئەو دەوڵەتەی كوردستان كە دروست دەبێت، تەنیا لە چوارچێوەی ئەو سنوورانە دەبێت كە ساڵی 1926ـەوە بە سنووری عێراق ناسراوە، ئەمەش مانای ئەوەیە دەوڵەتی كوردستان نابێتە هۆكاری ئەوەی كە سنوورەكانی توركیا بگۆڕدرێن.
ئەوەی ئێستا دەبینرێت، ئەوەیە ئێران زۆر دژایەتی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان دەكات، ئەم دژایەتییەی ئێران بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان بەشێكی لە ترسی ئەوەیە ئەم دەوڵەتە ببێتە هاندەرێك بۆ كوردی ئێران و ئەم پرسەكە ئێرانیش بگرێتەوە، بەڵام بەشێكی دیكەی دژایەتی ئێران بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان پێوەندی بەوەوە هەیە، كە دوای راگەیاندنی ئەم دەوڵەتە پێوەندیی نێوان دەوڵەتی كوردستان و دەوڵەتی توركیا زۆر بەهێز دەبێت. سەبارەت بە چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم دژایەتییەی ئێراندا، راپۆرتەكە ئاماژە بەوە دەكات، ئەگەر بەپشتگیری ئەمریكا، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیری سەربەخۆیی كوردستان بكات، ئەوا ئێران ناتوانێت تاسەر درێژە بە دوژمنایەتی دەوڵەتی كوردستان بدات.