هەموو ئەو چاودێرو پسپۆڕانەی شرۆڤەی سیاسیەتی ئیدارەی داهاتوو بەگشتی و سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا بەتایبەتی دەكەن، بەشی هەرە زۆریان لەیەك خاڵدا یەك دەگرنەوە، ئەویش ئەوەیە كە «دۆناڵد ترامپ سەرۆكی داهاتووی ئەمریكا وەك بزنسمانێك بەمیتۆدی قازانج و زیان سەیری پرسەكانی جیهان بەگشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی دەكات».
ئەگەر لەسەر ئەم میتۆدەی پێشبینی دەكرێت سەرۆكی داهاتووی ئەمریكا لەسەر بنەمای قازانج و زیان مامەڵە لەگەڵ كێشەكان دەكات، ئەوا گریمان بەهەمان میتۆدیش مامەڵە لەگەڵ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان بكات، پرسیار ئەوەیە ئایا راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان قازانجە بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا، یان زیان لە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا دەدات؟ وەڵامی ئەم پرسیارە ئەو ژمارەیە دەیداتەوە كە لەماوەی 4 خولی رابردووی ئیدارەی ئەمریكا بۆ بونیادنانەوەی دەوڵەت و شەڕی دژەتیرۆر خەرجكراون و لەهەردوو پرۆسەكەشدا هەر چوار خولەكەی ئیدارەی ئەمریكا لەماوەی 16 ساڵدا شكستیان هێناوە. هەر بۆ نموونە:
1. بەپێی توێژینەوەیەك كە زانكۆی هارڤارد پێش چەند ساڵێك بڵاوی كردۆتەوە، ئیدارەی جۆرج دەبلیو بۆش و ئۆباما لەماوەی ساڵانی 2001- 2011، بڕی 6 تریلیۆن دۆلاریان بۆ شەڕو بونیادنانەوەی هەردوو دەوڵەتی عێراق و ئەفغانستان خەرج كردووە.

2. هێزەكانی ئەمریكا لەهەردوو شەڕی عێراق و ئەفغانستان نزیكەی 10 هەزار كوژراو و دەیان هەزار برینداریان هەبووە.
3. تەنیا بۆ دووبارە بونیادنانەوەی سوپای عێراق، بەهای 25 ملیار دۆلار چەك و پێداویستی بۆ سوپای عێراق دابینكردووە، ئەو سوپایەی كە لەساڵی 2014 پێنج فیرقە پێكەوە خۆیان تەسلیمی تیرۆریستانی داعش كرد.
4. لەبوارەكانی هاوكاری مەشق و راهێنان بە سوپا و هەموو دامەزراوەكانی دیكەی حكومەتی عێراق و ئەفغانستان بە دەیان هەزار راوێژكاری سەربازی و یاسایی و كارگێڕی لەو دوو وڵاتە بوون.
ئەگەر لەسەر ئەم بنەمایە سەیری هەردوو شەڕی ئەفغانستان و عێراق و پرۆسەی بونیادنانەوەی هەردوو دەوڵەتەكە بكەین، دەبینین وێڕای ئەم هەموو قوربانیدان و خەرجییە، عێراق و ئەفغانستان وەك دوو دەوڵەت بارودۆخیان زۆر باشتر بووە پێش ئەوەی ئەمریكا بەعس و تاڵیبان بڕووخێنێت. بەڵام ئەگەر هەر لەسەر ئەم بنەمایە سەیری هاوپەیمانی نێوان كوردستان و ئەمریكا بكەین و بزانین لەساڵی 2002 هەتا ئێستا ئەمریكا چی بۆ كوردستان كردووە، هاوكات دەزانین بۆچی هەر خودی ئەمریكا وەك ئەزموونێكی سەركەوتوو شانازی بە كوردستانەوە دەكات، كە هۆكارەكانی ئەم چەند نموونەیەن:
لەساڵی 2003وە تا ئێستا سەربازێكی ئەمریكی لەكوردستان نەكوژراوە، هەروەها سەربازێكی ئەمریكا بۆ دابینكردنی ئاشتی و سەقامگیری هاوكاری كوردستانی نەكردووە.
بەپێی دیراسەتێكی ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراسەتی رۆژهەڵاتی نزیك، ئەمریكا لەماوەی ساڵانی 2003 تا 2011 كە بڕی 25 ملیار دۆلاری بۆ سوپای عێراق خەرجكردووە، لەبەرامبەردا لەماوەی 8 ساڵدا تەنیا بڕی 92 ملیۆن دۆلاری یارمەتی هێزی پێشمەرگەی داوە.

لەپرۆسەی پەرەپێدان و بونیادنانەوەی ژێرخانی كوردستاندا، ئەمریكا نەك یارمەتی كوردستانی نەداوە، بەڵكو كۆمپانیاكانی ئەمریكا لە پرۆسەی پەرەپێدانی كوردستاندا سوودمەندی گەورە بوون و قازانجیان كردووە.
ئیدارەی ئەمریكا راوێژكاری سەربازی و یاسایی و كارگێڕی بەو ژمارە زۆرەی كە بۆ حكومەتی عێراق و ئەفغانستان ناردووە، بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستانی نەناردووە، بەپێچەوانەوە ئەگەر حكومەتی هەرێمی كوردستان پێویستیشی بە راوێژكاری ئەمریكی هەبووبێت، لەسەر خەرجی حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوكاری حكومەت و دامەزراوەكانیان كردووە، نەك لەسەر خەرجی ئیدارەی ئەمریكا.
لە عێراق و ئەفغانستاندا سوپای ئەمریكا وەك داگیركارو دوژمن سەیردەكرێن، بەڵام لەكوردستان وەك دۆست سەیردەكرێن و پێشوازییان لێدەكرێت.
ئەم بەراوردكارییە ئەوەمان پیشاندەدات، ئەمریكا لەماوەی نزیكەی 13ساڵ پێوەندی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كورستان، جیا لەوەی سەربازێكی ئەمریكی نەكوژراوەو بریندار نەبووە، لەهەمانكاتیشدا بەبەرارود بەو پارەیەی لەعێراق و ئەفغانستان خەرجی كردووە، دەتوانین بڵێین هیچی لە كوردستان سەرف نەكردووە، سەرەنجامیش لە هاوپەیمانیەتەكەی لەگەڵ كوردستان سەركەوتووەو لەگەڵ عێراق و ئەفغانستان شكستی هێناوە.
ئەگەر بەدیوێكی دیكەو دیسان بەمیتۆدی قازانج و زیان سەیری پێوەندی نێوان كوردستان و ئەمریكا بكەین، ئایا كوردستان لەماوەی ئەم 14 ساڵە (2002-2016) وەك دۆستێك و هاوپەیمانێك چەند سوودی بە ستراتیژیەت و سیاسەتی ئەمریكا لەناوچەكە گەیاندووە؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش بە چەند خاڵێك دەدەینەوە:

- ئەگەر كوردستان لەساڵی 2003 هاوپەیمانی ئەمریكا نەبوایە، ئەمریكا نەیدەتوانی لە پرۆسەی رووخانی رژێمی سەدام حوسێن سەركەتوو بێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هیچ دەوڵەتێكی دراوسێی عێراق بە توركیاشەوە رازی نەبوون لە باكوورەوە بەرەیەكی شەڕ بكەنەوە، خۆ ئەگەر شەڕەكەشی بكردایەو بیتوانیایە رژێمی بەعسیش بڕووخێنێت، ئەوا چۆن لەساڵی 1975 بە دۆڕاوی لەڤێتنام كشایەوە، ئەوا دەبوو لەساڵی 2007 و 2008 یش بەدۆڕاوی لە عێراق پاشەكشەی بكردایە.
- ئەگەر هەرێمی كوردستان نەبوایە ئەوا ئێستا نفوزی ئێرانی لەعێراق و سووریا دەبووە گەورەترین هەڕەشە لەسەر بەرژوەوەندییەكانی ئەمریكاو دۆستەكانی لەناوچەكەداو ئەگەری ئەوە هەبوو شەڕێكی گەورەی هەرێمی لەنێوان سعودیەو ئێران و هەروەها توركیا و ئێران رووبدات، بەڵام بوونی هەرێمی كوردستان وەك سیستمێكی حوكمڕانیی سەركەوتوو نەهێشتووە ئەوە رووبدات.
- لەساڵی 2014 كاتێك پێنج فیرقەی سوپای عێراق خۆی تەسلیمی داعش كردو دوای ئەوەش داعش خەلافەتی ئیسلامی لەعێراق و سووریا راگەیاند، ئەگەر بەرگریی قارەمانانەی پێشمەرگە نەبوایە، ئەوا دەبوو ئیدارەی ئەمریكا نەك هەر لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەمێنێت، بەڵكو ئاسایشی یەكێتی ئەوروپا و ئەمریكاش دەكەوتە مەترسییەوە، داعش وەك هێزێكی ئەفسانەیی لە تەواوی جیهان خۆی نمایش كردبوو، جگە لەهێزی پێشمەرگە، سوپای هیچ دەوڵەتێك نەیدەتوانی لەرووی رابوەستێت، بۆیە هەرێمی كوردستان لەشەڕی دژی داعش، شكۆی بۆ ئەمریكا گێڕایەوە.
ئەوجا ئەگەر لەم روانگەیەوە و لەسەر هەمان میتۆدی (قازانج و زیان) تێڕوانینی ئەمریكا بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان بخوێنینەوە، پرسیار ئەوەیە ئایا ئەگەر كوردستان ببێت بەدەوڵەت، ئەمریكا چەند قازانج دەكات؟ ئەمەشیان بەچەند خاڵێك دیاری دەكەین:

1. گرنگترین دوو هاوپەیمانی ئەمریكا لەناوچەكە كە وەك دوو دەوڵەتی سەركەوتوو سەیردەكرێن، بریتین لە توركیا و ئیسرائیل، ئەمریكا ناتوانیت بەهیچ دەوڵەتێكی ناوچەكە بڵێت، خۆتان لەسەر شێوازی ئیسرائیل و توركیا رێكبخەنەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هیچ كام لەم دوو دەوڵەتە نە بڕوایان بە فرەیی و پێكەوەژیان هەیە، نەوەك پێویستیش رێز لەمافەكانی مرۆڤ دەگرن، بەڵام ئەگەر كوردستان ببێتە دەوڵەت، ئەوا ئەمریكا هەم لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەمیش لەسەر ئاستی جیهانی عەرەبی دەتوانێت وەك ئەزموونێكی سەركەوتووی پێكەوەژیان و دیموكراتی و رێزگرتن لەمافی مرۆڤ ئاماژەی پێبكات و بیكاتە نموونەیەك بۆ تەواوی ئەو دەوڵەتانە.
2. لەدوای شەڕی دووەمی جیهانییەوە بەشێك لەو دەوڵەتانەی هاوپەیمانی ئەمریكان، هەتا ئێستاش ژمارەیەكی زۆر لە سوپای ئەمریكا لەو دەوڵەتانە بوونیان هەیە، ئەمەش خەرجییەكی گەورەیە كە ساڵانە دەبێت بۆ ئەو هێزانەی دابین بكات، بەڵام كوردستان پێویستی بە بنكەیەكی سەربازی هەمیشەیی ئەمریكا نییە كە تەنیا ئەركی ئەوە بێت كوردستان بپارێزێت، لەوانەیە ئەمریكا پێویستی بەوە بێت بنكەیەكی سەربازی لەكوردستان هەبێت بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خۆی لەناوچەكە، بەڵام كوردستان پێشمەرگەی هەیەو لەوانەیە تەنیا پێویستی بە مەشق و راهێنان و یارمەتی چەك و لۆجیستی سەربازی بێت، ئەمەش لەبەرژەوەندی ئەمریكادا دەبێت.
3. سیستمی حوكمڕانیی هەرێمی كوردستان، سیستمێكی دیموكراتییە لەسەر بنەمای ئابووری بازاڕو پەرەپێدان لەچوارچێوەی وەبەرهێناندا، لەمەشدا ئەمریكا نەك هەر كۆمپانیاكانی خۆی لەم ژینگەی كوردستانە سوودمەند دەبن، بەڵكو دۆستەكانی ئەمریكاش لەناوچەكەو ئەوروپا سوودمەند دەبن و پێكەوە كۆیان دەكاتەوە، لەم حاڵەتەشدا كوردستان تەنیا دەوڵەت دەبێت لەناوچەكە كە بەرژەوەندیی ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی لەناوچەكەو ئەوروپا پێكەوە گرێدەداتەوە.
كەواتە جیا لەوەی دەوڵەتی كوردستان مافێكی رەوای هەموو تاكێكی كوردستانەو ئەركی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە كە لە رووی ئەخلاقییەوە رێز لەئیرادەی خەڵكی كوردستان بگرێت بۆ ئەوەی بڕیاری مافی چارەنووس بدات، بەڵام وێڕای هەموو ئەمانەش دەوڵەتی كوردستان جیا لەوەی هۆكارێكی سەرەكییە بۆ بونیادنانی ئاشتی و سەقامگیری لەناوچەكەو جیهانیشدا، لەهەمانكاتدا ئەگەر بەمیتۆدی (قازانج و زیان)یش سەیربكرێت، كە هەندێك پێیانوایە ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا لەسەر ئەم بنەمایە مامەڵە لەگەڵ كێشەكان دەكات، ئەوا لەمەشیاندا، دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان پێش هەموولایەك لەبەرژەوەندیی ئەمریكادا دەبێت.