رۆژێك پێش راگەیاندنی راپۆرتی كۆتایی ئۆلبرایت – هادلی، خاتوو مادلین ئۆلبرایت لە پەنێڵێكدا ئاماژەی بەوە كرد ئەم راپۆرتە كە ئاراستەیەكی نوێ بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەخاتەڕوو، لەسەر ئەو بنەمایە نووسراوە كە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چەند كاریگەری و دەرهاویشتەی نەرێنییان لەسەر هەموو جیهان هەبووە، واتە راپۆرتەكە بەو ئاراستەیە نەنووسراوە كە سەیری كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكات، وەك كێشەی ناوچەیەك، بەڵكو وەك كێشەیەك كە كاریگەریی نەرێنی لەسەر هەموو جیهان هەیە. لە بەشێكی دیكەی هەمان پەنێڵ و لەوەڵامی پرسیارێكی دیكەی ئامادەبووندا كە لێیان پرسی: ئایا بەو رادەیە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا گرینگە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا ئۆلبرایت گوتی: «نەك هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵكو تەنیا ئەو بارودۆخەی لە سووریا هەیە، ئەو هەموو ئاوارەی روودەكەنە ئەوروپاو رۆژئاوا، بۆتە هۆكاری ئەوەی كە ئەو یەكێتی ئەوروپایەی ئەمریكا دەیان ساڵ پشتگیریی كرد بۆ ئەوەی دروست بێت، ئێستا خەریكە لەبەریەك هەڵدەوەشێت و بەریتانیا لەو یەكێتییە هاتۆتەدەرەوە، لەمەش زیاتر بۆتە هۆكاری سەرهەڵدانی پۆپۆلیستی راستڕەو كە خەریكە هەموو بەهاكانی رۆژئاوا دەخاتە مەترسییەوە.»
ئەگەر سەرنج لەو دوو بنەمایە بدەین كە خاتوو ئۆلبرایت دەستنیشانی كردووە، ئەوا بە راشكاوی دەردەكەوێت، ئەم راپۆرتە تەنیا بۆ چارەسەركردنی كێشەی ناوچەیەكی وەك رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادە نەكراوە، بەڵكو رەواندنەوەی ئەو مەترسییانەیە كە كێشەی سیستمی دەوڵەت لەم ناوچەیە لەسەر ئاشتی و ئاسایشی جیهانی و بەهاكانی دیموكراتی دروستیان كردووە، بۆتە هۆكاری ئەوەی یەكگرتوویی یەكێتی ئەوروپا بخاتە مەترسییەوە، لەمەش زیاتر دەركەوتنی پۆپۆلیستی راستڕەو بەرەو ئەو ئاراستەیە هەنگاو هەڵدەگرێت كە بەهاو بنەماكانی سیستمی دیموكراتی لەبەر یەك هەڵبوەشێنێت.


ئەوجا لێرەوە ئەگەر لەهەمان پەنێڵدا بگەڕێینەوە بۆ قسەكانی ستیفن هادلی سەبارەت بە ئامانجی ئەم راپۆرتە كە نەخشەی رێگەیە بۆ ستراتیژیەتێكی تازە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هادلی لەمبارەوە دەڵێت: «پێش هەموو شت جیاوازیی گەورەی ئەم راپۆرتە لەگەڵ هەموو ئەو راپۆرتانەی پێشتر بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادەكراون، ئەوەیە كە لەم راپۆرتەدا بە یەك وشەش باسی ئەوە نەكراوە كە وڵاتانی ئەم ناوچەیە خاوەنی پەتڕۆڵن، بەڵام پێشتر یەكەم وشە كە دەنووسرا وەك دەوڵەتانی خاوەن پەتڕۆڵ پێناسە دەكران، ئەمەش مانای ئەوەیە رێكخستنەوەی سیستمی دەوڵەت لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر بنەمای گرێبەستێكی كۆمەڵایەتی بۆ سەدەی بیست و یەك دەبێت، واتە دەوڵەت هەم توانای ئەوەی دەبێت ئاسایش و سەقامگیری بپارێزێت، هەمیش توانای ئەوەی دەبێت كۆمەڵگەیەكی خۆشگوزەران دابین بكات، كە تاكی هاووڵاتی تێیدا بەهێز بێت، بۆیە ئەم راپۆرتە دووبەشە، یەكەمیان گێڕانەوەی ئاسایش و سەقامگیرییە بۆ ناوچەكە بەتایبەتی ئەو چوار وڵاتە (عێراق، سووریا، یەمەن، لیبیا) كە سیستمی دەوڵەت تیایاندا لەبەریەك هەڵوەشاوە، بۆ گێڕانەوەی ئاشتی و سەقامگیری پێویستە ئەمریكا بانگهێشتی یەكێتی ئەوروپا و رووسیاو چین بكات بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی سیاسی كێشەكان چارەسەر بكەن و سەرلەنوێ ئەم ناوچەیە رێكبخەنەوە، بەڵام باشترین شوێن كە فرسەتی ئەوەی هەیە ئەم ستراتیژە نوێیەی تێدا جێبەجێ بكرێت، عێراقە.»


ئەگەر لەسەر ئەم دوو بۆچوونەی ئۆلبرایت و هادلی كە ئاماژە بەجێبەجێكردنی ئەم ستراتیژە تازەیە دەكەن دوای كۆتاییهاتنی داعش، ئەوا بێگومان عێراق لەناوچەكەدا یەكەمین دەوڵەت دەبێت كە داعش تێیدا كۆتایی دێت، ئەوا عێراق دەبێتە یەكەم ناوچەش كە بە پشتگیری و دەستپێشخەری ئەمریكا ئەم ستراتیژە نوێیەی تێدا جێبەجێ دەكرێت، بەڵام پرسیاری گرینگ لێرەدا ئەوەیە ئایا پێناسەی حكومەتی عێراق لەم ستراتیژە تازەیە چییە؟
ئەگەر بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە لە هەردوو راپۆرتی (ئایندەی عێراق دوای داعش) و (ئاراستەی نوێ بۆ ستراتیژیەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست) بگەڕێین، ئەوا لەهەردوو راپۆرتەكەدا كە باسی حكومەتی تازە و حوكمڕانیی تازەی عێراق دەكەن، راشكاوانە باس لە حكومەت و حوكمڕانی بۆ (بەشە عەرەبییەكەی عێراق) دەكەن، نەك ئەو عێراقەی كە كوردستان بەحیساب تائێستا بەشێكە لەو وڵاتە، ئەمەش بەچەند خاڵێك ئاماژەی پێدەكەین:
1. لە هەردوو راپۆرتەكەدا سەبارەت بە سوپای عێراق جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە دەبێت ئەم سوپایە سوپایەكی نیشتمانی بێت و نەبێتە هەڕەشە بۆ سەر عەرەبی سوننە، هەروەها كە ناكرێت و نابێت هێزەكانی حەشدی شەعبی رۆڵی سەرەكی و سەركردایەتی لە شەڕی دژی داعش بگێڕن.

ئەگەر سەرنج لە شێوازی نووسینی ئەم پەرەگرافە بدەین، كە خاڵی سەرەكیی هەردوو راپۆرتەكەیە لەگەڵ عێراقدا، تەنیا خاڵێك كە جەختی لەسەر دەكرێتەوە، ئەوەیە كە سوپای عێراق ئەو توانایەی هەبێت بەشە عەرەبییەكەی عێراق بپارێزیت، لەبەرامبەردا نەك لەو دوو راپۆرتەدا، بەڵكو ساڵێك پێش ئەوەی ئیدارەی داهاتووی ئەمریكا دەستبەكاربێت، وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بە رەزامەندیی حكومەتی عێراق، رێككەوتنی لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە ئیمزا كردووە، ئەمەش مانای ئەوەیە جیا لەوەی ئەمریكا خۆی دانی بە هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا ناوە، كە سوپای بەرگریی كوردستانە، لەهەمانكاتدا زەمینەی بۆ ئەوەش خۆشكردووە كە لەنێوان هێزی پێشمەرگەو سوپای عێراقیش هاوپەیمانییەك دروست بكات و پێكەوە ئۆپەراسیۆنی ئازادكردنی موسڵ بەڕێوەبەرن وەك دوو سوپای دوو دەوڵەتی دراوسێی یەكدی، لەمەش زیاتر ئەگەر لەسەر میكانیزمی هاوپەیمانیی نێوان هێزی پێشمەرگەو سوپای عێراق بۆ ئازاكردنەوەی موسڵ هەڵوەستە بكەین، ئەركی پێشمەرگە وەك سوپای كوردستان تەنیا لە ناوچە كوردستانییەكاندا دیاریكراوە، ئەوەی دەبێتە عێراقی دوای داعش بە سوپای عێراق سپێردراوە.
2. لە راپۆرتی ئایندەی عێراق دوای داعش باس لە بونیادنانەوەی حكومەتێك كراوە كە سوننەو شیعە بتوانن پێكەوە حوكمڕانیی بكەن، لە راپۆرتی دووەمدا لەمەش زیاتر پێداگیراوە كە عێراقیش وەك سووریا پێویستی بە شێوازیكی حوكمڕانیی تازە هەیە. لە راپۆرتی یەكەمدا باس لەوە دەكات كە پێوەندیی نێوان كوردستان و عێراق لە چوارچێوەی كۆنفیدڕاڵی، یان جیابوونەوەی ئاشتییانە بە پشتگیری ئەمریكا رێكبخرێت، بەڵام لە راپۆرتی دووەمدا راشكاوانەتر هاتووەو پرسی بونیادنانەوەی حوكمڕانییەكی تازە كە شیعەو سوننە پێكەوە كۆدەكاتەوە، كردوویەتە ئەولەوییەت، دوای دامەزراندنەوەی ئەو حوكمڕانییە تازەیە، داوا دەكات ئەمریكا گوشار بخاتە سەر كوردستان و عێراق بۆ ئەوەی رێكبكەون، بەڵام بەیەك وشەش لە تەواوی هەردوو راپۆرتەكەدا، كوردستان وەك بەشێك لە عێراق لە بونیادنانەوەی حوكمڕانیی تازەی عێراقدا ئاماژەی پێنەكراوە.


3. خاڵێكی گرینگی دیكە ستیفن هادلی راشكاوانە ئاماژەی پێدەكات، ئەوەیە كە یەكپارچەیی عێراق بەستراوەتەوە بەوەی حكومەتی بەغدا ئەو گەرەنتییە بە عەرەبی سوننە بدات كە متمانەی بەو حكومەتە هەبێت، ئەمەش مانای ئەوەیە لەم ستراتیژە تازەیەدا چیدیكە سەربەخۆیی كوردستان وەك پارچە پارچەبوونی عێراق باسی لێنەكراوە، بەڵكو عێراق وەك بەشە عەرەبیەكەی وەك دەوڵەتێكی یەكپارچە باس كراوەو مەبەستیانە بەشە عەرەبییەكە یەكگرتوو بێت، بۆیە هەوڵیان بۆ ئەوەیە حكومەتێك دروست بكەن شیعەو سوننە پێكەوە كۆبكاتەوە.

ئەگەر لەسەر ئەم پەرەگرافە گرینگەی هەردوو راپۆرتەكە بەوردی هەڵوەستە بكەین، راشكاوانە ئەوە دەخوێنینەوە كە كوردستان لەهەردوو راپۆرتەكە وەك بەشێك لەعێراق ئاماژەی بۆ نەكراوە، راپۆرتەكەی ئۆلبرایت و هادلی راشكاوانە دەڵێت: (عێراقیش وەك سووریا پێویستی بە حوكمڕانییەكی تازە هەیە). پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا مەبەست لە حوكمڕانیی تازەی سووریا چییە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا ستیفن هادلی دەڵێت: «سووریا كاتێك دەتوانرێت حوكمڕانییەكی تازەی تێدا دابمەزرێت كە ئەسەد لە دەسەڵاتدا نەبێت و ئێران دەستتێوەردان لە سووریا و وڵاتانی دیكەی ناوچەكە نەكات». ئەم قسەیەی هادلی دووبارەكردنەوەی هەمان قسەی كیسنجەر-ـە كە دەڵێت : «دەبێت لەوە تێبگەین ئایا ئێران دەوڵەتە و رێز لە پرەنسیپە نێودەوڵەتییەكان دەگرێت، یان سەرچاوەی كێشەیە بۆ ناوچەكە.»

ئەمە بۆ عێراقیش راستە، لەبەر ئەوەی بە دەق دەڵێت: «بۆ مەسەلەی حوكمڕانی دەبێت بەهاوشێوەی سووریا مامەڵە لەگەڵ عێراقیش بكرێت.» ئەمەش مانای ئەوەیە دەبێت دەستتێوەردانی ئێران لە عێراقیش كۆتایی پێبێت، ئەم پرسە كە دەستنیشانكردنی كرۆكیی تەنگژەی حوكمڕانییە لەئێستای عێراقدا، هەروەها كرۆكی تەنگژەی پێوەندییەكانی نێوان كوردستان و عێراقیشە. هەروەك چۆن بەم دواییە لەژێر كاریگەری مالیكی وەك وەكیلی سیاسەتی ئێرانی لەعێراقدا، جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كە هەڵسووڕاوێكی بزووتنەوەی گۆڕانە، داوای كرد بەغدا وەك پارێزگاكانی عێراق مامەڵە لەگەڵ سلێمانی بكات، بەڵام حكومەتەكەی عەبادی رەتیكردەوەو رایگەیاند ئەوە پێچەوانەی دەستوورە، گرینگیشە لەسەر وەڵامدانەوەكەی حكومەتی عەبادی هەڵوەستە بكەین، لەگەڵ ئەوەی ئەو پابەندبوونەی حكومەتی عەبادی جێگەی دەستخۆشییە، بەڵام لەبنەڕەتدا د.حەیدەر عەبادی ئاگاداری ئەو پرۆژەیەیە كە دوای نەمانی داعش، پێوەندیی نێوان كوردستان و عێراق بەرەو كام ئاراستە هەنگاو هەڵدەگرێت. كە ئەویش لەدایكبوونی دەوڵەتی كوردستانە.