وەرچەرخانی هێز و
دەركەوتنی توخمی تازە
لەناو هاوكێشە سیاسییەكاندا


جارێكی دیكە حكومەتی ناوەندی لە بەغداوە ناتوانێت حوكمڕانی عێراق بكات، لەبەر ئەوەی حزبی دەعوەی عێراقی بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی و ئێستاش حەیدەر عەبادی لەژێر سێبەری مالیكدا بە هەمان ئەو ئاراستەیە هەنگاو هەڵدەگرێت كە نایانەوێت عێراق بوونی هەبێت و عێراقیش بوونی نەماوە، بۆیە گرەوكردن لەسەر عێراق بەگشتی و لەسەر نوری مالیكی و حزبی دەعوە بەتایبەتی هەر لە سەرەتاوە گرەوێكی دۆڕاوە، هەركەس و لایەنێكیش بیەوێت مالیكی و حزبی دەعوە وەك هێزێكی سەرەكی و كاریگەر لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا بۆ گەلی كوردستان بخاتەڕوو، لە هەمانكاتیشدا لەژێر سێبەری مالیكی و حزبەكەیدا نمایشی ماسوولكەی هێز بەرامبەر پارتی و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بكات، ئەوە جیا لەوەی شەڕی خۆتڕێن دەكات، لە هەمانكاتدا لەوەش بێ ئاگایە كە ئێستا بە ئاگاداری و رەزامەندی ئەو حكومەتەی كە حزبی دەعوا هێزی سەرەكییە تیایدا و نوری مالیكی سەرۆكی ئەو حزبەیە، ئەوا ئەمریكا وەك سەرۆكی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، وەك ئەندامێكی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەكات و، لەسەر ئاستی پێنتاگۆن یاداشتنامەی لێكتێگەیشتن لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە ئیمزا دەكات.

ئەم وەرچەرخانەی هێز كە لە جیهاندا لەسەر چەندین ئاست بوونی هەیە و لە پرۆسەی سیاسی عێراقیشدا بە راشكاوی لە نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق و دەوڵەتانی ئیقلیمیشدا رەنگدانەوەی هەیە، ئەوا نەك هەر هەندێك لە حزب و سیاسەتمەداری كوردستان لێی ناحاڵین، لە هەمانكاتدا حزبی دەعوە و خودی مالیكیش ناوێرن راشكاوانە ئەم وەرچەرخانە گەورەیەی هێز بۆ سەركردایەتی حزبەكەی خۆشیان باس بكەن، ئەمە تانووتێكی سیاسی نییە لە حزبی دەعوە، یان ئەوانەی لە كوردستانەوە بە تازەكردنەوەی هاوپەیمانی لەگەڵ حزبی دەعوە و مالیكی سەرخۆشن، بەڵكو ئەمە ئێستا لە واقیعدا بوونی هەیە. هەر بۆ نموونە ئەگەر سەرنج لە تویت و پۆستەكانی كادرە باڵاكانی حزبی دەعوەی عێراق بدەین، وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر ئیمزاكردنی لێكتێگەیشتنی هاوبەش لە نێوان وەزارەتی پێشمەرگەی كوردستان و پێنتاگۆن-دا، ئەوا وەك دەبینین پەرلەمانتار و ئەندامانی سەركردایەتی حزبی دەعوە لە بێ ئاگایی خۆیان دەڵێن: ئەو رێككەوتنە پێشێلكردنی سەروەریی عێراقە و هەنگاوێكە بۆ جیابوونەوەی عێراق لە كوردستان، لە بەرامبەردا ئەوانەشی لە كوردستانەوە بە پشت بەستن بە هاوپەیمانی حزبی دەعوە و مالیكی دەیانەوێت هەموو شتێكی كوردستان بێ بایەخ بكەن، ئەوانیش لە تویت و پۆستەكانی فەیسبووكدا دەڵێن: ئینجا ئەو رێككەوتنە چییە لەگەڵ فەرمانبەرێكی پێنتاگۆن كراوە؟ ئەمە لە كاتێكدا خودی ئەم لێكتێگەیشتنەی نێوان پێنتاگۆن و وەزارەتی پێشمەرگە راستەوخۆ بە سەرپەرشتی ئەشتون كارتەری وەزیری بەرگری ئەمریكا بووە و هەر خۆیشی ئەم پرسەی لەگەڵ حكومەتی ناوەندی بەغدا باس كردووە و پاش ئەوەی بەغدا رازی بووە، خاتوو ئەلیسا سلۆكتین یاریدەدری ئەشتون كارتەر بە نوێنەرایەتی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە ئیمزا كردووە.
ئەوجا بۆ ئەوانەی لە بایەخی ئەم وەرچەرخانەی هێز تێناگەن، دەڵێین: ئەم رێككەوتنە دوو رەهەندی زۆر گرنگی هەیە كە بریتین لە لایەنی (سەربازی و ئابووری)، سەبارەت بەلایەنی سەربازی ئەمە دانپێدانانێكی گەورەی ئەمریكایە بە پێشمەرگە وەك سوپایەكی نیزامیی كوردستان، پێنتاگۆن لەگەڵ هیچ هێزێكی سەربازی رێككەوتن ئیمزا ناكات كە سوپای نیزامی نەبێت، یان مەرجەكانی سوپای نیزامی تێدا نەبێت. تەنانەت تایوان كە لە ساڵی 1945- 1971 بە فەرمی ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكان بووە، خاوەنی سوپا و دامەزراوەی دەوڵەتی خۆشیەتی، بەڵام لەبەر ئەوەی چین رازی نییە، پێنتاگۆن نەیتوانیوە رێككەوتنی سەربازی لەگەڵ تایوان ئیمزا بكات. بۆیە ئەگەر تایوان كە لە ساڵی 1949ـەوە هیچ پێوەندیەكی لەگەڵ چین نەماوە و تا ساڵی 1971یش هەر تایوان نوێنەرایەتی هەموو چینی كردووە بە ناوی (چینی نیشتمانی)، ئێستا ئەمریكا نەتوانێت رێككەوتنی سەربازی لەگەڵ تایوانێك ئیمزا بكات كە ئەندامی رێكخراوی بازرگانی جیهانییە (WTO)، ئەمە مانای ئەوەیە ئەم رێككەوتنە سەربازییەی نێوان پێنتاگۆن و وەزارەتی پێشمەرگە، سەرەتایەكی گرنگە بۆ دەستپێكردنی دیالۆگ لەگەڵ عێراق و دەوڵەتانی ئیقلیمی بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان بە شێوەیەكی ئاشتییانە.

چۆن ئەمریكا ئەو یاداشتی لێكتێگەیشتنەی
لەگەڵ هەرێمی كوردستان ئیمزا كرد

پێش ئەوەی ئەم یاداشتی لێكتێگەیشتنە لە نێوان هەرێمی كوردستان و پێنتاگۆن ئیمزا بكرێت، لە یەك دوو مانگی رابردوو، شاندێكی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و ئەندامیەتی هەر یەك لە كەریم شنگالی وەزیری ناوخۆ و وەزیری پێشمەرگە بەوەكالەت و فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پێوەندییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەردانی ئەمریكایان كرد، لە ژمارەی رابردووی گوڵان-دا خاتوو بەیان سامی عەبدولڕەحمان نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ئەمریكا، هەندێك لە ناوەڕۆكی كۆبوونەوەی شاندەكەی بۆ باس كردین، بەڵام ئەوەی خۆمان راستەوخۆ لە میانەی ئەو كۆڕانەی بۆ شاندی كوردستان لە دامەزراوەی بەرگریكردن لە دیموكراتی و لە ئامۆژگای وۆردۆ ویلسن بۆیان رێكخرابوو، گوێمان لێ بووە، شاندەكە چۆن باسی بارودۆخی كوردستانیان كردووە، لەمیانەی ئەو كۆڕانەدا قوباد تاڵەبانی راشكاوانە باسی خراپی باری دارایی كوردستانی كرد و ئاماژەی بەوەكرد راستە لە پرۆژەی چاكسازی حكومەت بۆ بەڕێوەبردنی ئەم قەیرانە بەشێكی پارەی فەرمانبەرانی كوردستان گل دەدەینەوە و دەستكاری مووچەی پێشمەرگەمان نەكردووە، بەڵام حكومەتی كوردستان ئەو ئیمكانیەتەی نییە كە بتوانێت هەموو مانگێك لە كاتی خۆیدا مووچەی پێشمەرگە بدات، سەبارەت بە چارەسەركردنی باری دارایی كوردستانیش دیسان جێگری سەرۆكی حكومەت ئاماژەی بەوە كرد جیا لەوەی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریكی ئەم باسەمان لەسەر پێشمەرگە كردووە، ئەوا هەمان قسە و باسیش لەگەڵ بانكی نێودەوڵەتی دەكەین بۆ ئەوەی بارودۆخی هەرێمی كوردستان لەبەر چاوبگرن و هەر قەرزێك دەدەن بە عێراق، دەبێت پشكی كوردستانی لێ جیابكرێتەوە، لەمەش زیاتر وەزیری پێشمەرگەش بەوەكالەت زۆر راشكاوانە باسی ئەوەی كرد، باری دارایی هێزی پێشمەرگە بە رادەیەك خراپە، بۆیە پێشمەرگە كاتێك مۆڵەت وەردەگرێت، ناچاردەبێت بۆ بژێوی خێزانەكەی كاربكات و زۆرجار ئەم ناچارییە وادەكات نەگەڕێتەوە بۆ بەرەكانی شەڕ، بۆیە ئەگەر كار وابڕوات، بەرەكانی هێزی پێشمەرگە بەرامبەر بە داعش بەرەو لاوازی دەڕوات، ئەمەش سەردەكێشێت بۆ دروستبوونی مەترسی لەسەر كوردستان.

لێرەوە ئەگەر سەرنج لە قسەكانی جێگری سەرۆكی حكومەت و وەزیری پێشمەرگە بەوەكالەت بدەین، راشكاوانە ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە، كە ئەوان وەك شاندی باڵای هەرێمی كوردستان چوون لەسەر بارودۆخی هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە لەگەڵ دوو ناوەندی زۆر گرنگ لە جیهاندا قسە بكەن.
یەكەمیان: ئەمریكا وەك سەرۆكی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان هێزی سەرەكی ئەو هاوپەیمانییەیە لەسەر زەوی.
دووهەمیان: بانكی نێودەوڵەتی كە گەورەترین دامەزراوەی بانكییە لە جیهاندا، لەمەشدا راشكاوانە لەگەڵ بانكی نێودەوڵەتی قسەیان كردووە كە دەبێت لە سەنتەری بانكەكەوە پشكی كوردستان لەو قەرزە جیابكرێتەوە كە بە عێراق دەرێت.
سەبارەت بەم دووپرسە و یەكەمیان كە پرسی پێشمەرگەیە، ئەوا وەك بینیمان ئەمریكا بە رەزامەندی بەغدا راستەوخۆ یاداشتی لێكتێگەیشتنی لەگەڵ كوردستان ئیمزا كرد، سەبارەت بە دووهەمیشیان وەك وەزیری دارایی عێراق دەقی رێككەوتنەكەی نێوان عێراق و بانكی نێودەوڵەتی بۆ پێدانی قەرز بە عێراق خوێندەوە، گوێمان لێ بوو، لە ناو رێككەوتنەكەدا پشكی كوردستان لە بڕی ئەو قەرزەی دەدرێتە عێراق جیاكراوەتەوە.
ئەگەر وەك چاودێرێكی سیاسی لە وەڵامدانەوەی ئەمریكا و بانكی نێودەوڵەتی بۆ هەردوو پرسی گرنگی (پێشمەرگە و دارایی) ورد ببینەوە، ئەوا دەبینین ئەو لایەنە سیاسییانەی كوردستان كە دەیانەوێت بارودۆخی ئێستای كوردستان بقۆزنەوە و ناسەقامگیری سیاسی و ئەمنی لە كوردستان دروست بكەن و ئاژاوە بنێنەوە، ئەوا چەكی دەستیان ئەو دووخاڵە لاوازەیە، یەكەمیان ئاژاوەی ناوخۆیی دروست بكەن بۆ ئەوەی پێشمەرگە وێڕای نەبوونی مووچە و پێداویستی، ورەشی نەمێنێت لە بەرەكانی شەڕ، دووەمیان یاریكردن بە نەهەماتی و قووتی رۆژانەی خەڵك وەك ئێستا رۆژانە گوێمان لەو دەهۆڵە دەبێت كە لێی دەدەن و دەڵێن: «پارتی دیموكراتی كوردستان هەموو سەرچاوەی داهاتی كوردستانی قۆرغ كردووە و پارەی لەبەر دەستە و مووچەی فەرمانبەرانی كوردستان نادات»!

سەرنج بدەن سەرۆكی ئەو شاندەی ئەم راستییانەی بۆ بانكی نیودەوڵەتی و بەرپرسانی ئەمریكی روونكردۆتەوە، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان نەبووە، بەڵكو قوباد تاڵەبانی كادری دیار و پێشكەوتووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بووە و كوڕی جەلال تاڵەبانی سەرۆكی پێشووی عێراق و ئەمینداری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بووە.

پرسیار لێرەدا ئەوەیە، لەوانەیە پێدانی قەرز بە حكومەتی ناوەندی عێراق لەبەر ئەوە بێت، نرخی نەوت دابەزیوە و عێراق ئەو وڵاتەیە لە شەڕێكی گەورەی تیرۆریستانی داعشدایە، بەڵام ئایا جیاكردنەوەی پشكی كوردستان لەو قەرزە لەسەر چ بنەمایەكە؟ بێگومان ئەوانەی شارەزای پێدانی قەرزی بانكی نێودەوڵەتین بە دەوڵەتانی تازە پێگەیشتوو، ئەوە دەزانن ئەگەر بانكی نێودەوڵەتی ناچار بێت لەبەر شەڕ قەرز بداتە عێراق، ئەوا ناچار نییە لەبەر هەمان هۆ پشكی كوردستان وەك هەرێمێك لە چوارچێوەی عێراقدا جیابكاتەوە، بەڵكو جیاكردنەوەی پشكی كوردستان لەو قەرزەی كە دەدرێتە كوردستان هۆكاری دیكەی هەیە، لەوانە:

1. بڕینی بودجە و مووچەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغداوە راستە بووە هۆكاری ئەوەی كاریگەری گەورە لەسەر بژێوی ژیانی هاووڵاتیان دروست بكات، بەڵام بە خۆڕاگری خەڵكی كوردستان و سیاسەتی لۆژیكانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەزموونێكی گەورە بوو بۆ داڕشتنی سەرەتایەكی گرنگ بۆ ئابورییەكی سەربەخۆ بۆ كوردستان، ئەم خۆڕاگرییەی حكومەت و گەلی كوردستان جێگەی بایەخی بانكی نێودەوڵەتی بووە.
2. مەرجێكی دیكەی بانكی نیودەوڵەتی بۆ قەرزپێدان بە دەوڵەتانی تازەپێگەیشتوو، هەوڵەكانە بۆ چاكسازی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی، دیارە بانكی نێودەوڵەتی بە ئیجابی هەنگاوەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانی بۆ چاكسازی و رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و ریفۆرمی ئابووری، سەیركردووە، بۆیە بڕیاری داوە لە سەنتەری بانكەوە پشكی كوردستان جیابكاتەوە، نەك پرسەكە بدرێتە دەست عێراق و دیسان یاری پێبكاتەوە.

ستراتیژیەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و مامەڵەكردن لەگەڵ كوردستان وەك هێزێكی كاریگەر و سەرەكی لەگەڵ جیابوونەوەی رێكخراوی ئەلقاعیدە لقی عێراق لە رێكخراوی لە ئەلقاعیدەی سەرەكی و راگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش)، ئەم رێكخراوە تازەیە لە سەرەتای 2014 لەسەر چەندین ئاست ستراتیژیەتێكی جیاوازی لە ستراتیژیەتی ئەلقاعیدەی سەرەكی راگەیاند و پیادەی كرد، لەوانە:

1. لای رێكخراوی ئەلقاعیدە دامەزراندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەولەوییاتی بەرنامەی كاریان نەبوو، ستراتیژیەتی ئەلقاعیدە بەو جۆرە بوو كە دوای ئەوەی رۆژئاوا تێكدەشكێنن بیر لە دامەزراندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی بكەنەوە، بەڵام رێكخراوی تیرۆریستی داعش لەگەڵ جیابوونەوەی لە ئەلقاعیدە، وەك دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی لە عێراق و شام خۆی راگەیاند و هەر لەگەڵ كەوتنی موسڵیش لە 10ی حوزەیرانی 2014 داعش خەلافەتی ئیسلامی راگەیاند.
2. ستراتیژیەتی ئەلقاعیدە بۆ ئەنجامدانی كاری تیرۆریستی جەختكردنەوە بوو لەسەر رۆژئاوا و لێدانی ئەو سیمبولانەی كە رۆژئاوا شانازی پێوە دەكەن. ئەوەی ئەلقاعیدە بەرنامەی بۆ دانابوو بریتی بوو لە تەقاندنەوەی (بورجی ئیڤل لە فەرەنسا) تەقاندنەوەی (كاتژمێری بیگ بن لە بەریتانیا)، تەقاندنەوەی (پەیكەری ئازادی لە ئەمریكا)، هەروەك چۆن لە ساڵی 2001یش هەردوو باڵەخانەی سەنتەری بارزگانی جیهانیان تەقاندەوە وەك سیمبولی گلۆبالیزم و هەروەها كۆتاییهێنان بە چەمكی حكومەتی گلۆباڵی. بەڵام رێكخراوی داعش، ئەم ستراتیژەی تەواو پێچەوانە كردەوە و زۆنی چالاكییە تیرۆریستییەكانی گواستەوە بۆ رۆژهەڵات بەگشتی و عێراق و سووریا بەتایبەتی، لەمەش زیاتر شێوازی ئەنجامدانی كارە تیرۆریستییەكانی لە شێوازی تەنیا خۆتەقاندنەوە، گۆڕی بۆ هێرشكردن و داگیركردنی بینایە و شوێنە گشتییەكان لەناو شارەكاندا، وەك هێرشەكەیان بۆ سەر ئاسایشی هەولێر و كۆنتڕۆڵكردنی سۆپەرماركێتێك لە شاری كەركووك و چەندین شێوازی دیكە لە شارەكانی دیكەی عێراقدا.

3. لە ستراتیژیەتی قاعیدەدا، دوژمنی سەرەكی بریتییە لە رۆژئاوا، بەڵام داعش دوژمنی سەرەكی گۆڕی بۆ تائیفەی شیعە و رۆژئاوای كردە دوژمنێكی لاوەكی، بۆیە بە دڕندانەترین شێوە لە شیعەی دا، بە هەمان شێوە شیعەش وەك ئەوەی ئایەتوڵا سیستانی داوای كرد، هەموو شیعە چەك هەڵبگرێت و بەرگری لە شیعە بكات و پاشان حەشدی شەعبی لێ دروست بوو، ئەمە بێجگە لە دەستێوەردانی ئێران و حزبوڵا بە ئاشكرا بۆ بەرگریكردن لە مانەوەی رژێمی ئەسەد و هاوكاری راستەوخۆی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە عێراقدا.

ئەوەی جێگەی هەڵوەستە لەسەر كردنە، رێكخراوی تیرۆریستی داعش بە گۆڕینی ئەو ستراتیژیەتەی و گۆڕینی شێوازی كارە تیرۆریستییەكانی لە كاری گروپی و تاكەكەسی و خۆكوژییەوە بۆ كاری گروپی گەورەی خۆكوژی و داگیركردنی شوێنە گشتییەكان، واقیعێكی تازەی دروستكرد بەوەی هیچ هێزێكی ئاسایش و پۆلیس و سوپا، ناتوانێت رووبەڕووی هێزەكانی داعش بوەستێتەوە، یان داعش تێكبشكێنێت، لەناو ئەم واقیعەدا و پێش ئەوەی شەڕی داعش وەك شەڕی دەوڵەتێكی تیرۆریستی دەست پێبكات، هەڵۆكانی ئاسایشی كوردستان توانیان بە شەڕی دەستەویەخە و باوەشكردن بە خۆكوژەكانی داعشدا، رێگری بكەن لەوەی تیرۆریسانی داعش بتوانن بارەگای ئاسایشی هەولێر داگیربكەن، بەڵام پێشتر بەندیخانەی ئەبوغرێب كە شێوەی سەربازگەیەكی گەورەی هەیە، داعش توانی ئەو بەندیخانە گەورەیە كۆنتڕۆڵ بكات و زیندانییەكانیش ئازاد بكات. ئەو بەرگرییەی هێزەكانی ئاسایش لە بۆ پارێزگاری لە بینایەی ئاسایشی هەولێر ئەنجامیاندا، وایكرد داعش بیر لە چالاكی هاوشێوەی دیكە لە پارێزگاكانی كوردستان نەكاتەوە، هەتا ئەو كاتەی موسڵ كەوت و دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی-یان راگەیاند، دوای ئەمەش شێوازی شەڕكردن لەگەڵ داعش لە رووبەڕووبوونەوەی گروپێكەوە، گۆڕدرا بۆ شەڕكردن لەگەڵ سوپایەكی گەورەی پڕچەك بە چەكی مودێرنی دەوڵەتێكی تیرۆریستی.

بە كەوتنی موسڵ و خۆبەدەستەوادانی پێنج فیرقەی عێراق بە هەموو چەك و تەقەمەنی و ئامێر و كەلوپەلی سەربازی مۆدێرنەوە و لە سووریاش داعش نەك هەر توانی دەست بەسەر چەك و تەقەمەنی چەندین فیرقەی سەربازیدا بگرێت، بەڵكو توانی فڕۆكەخانەش داگیربكات و فڕۆكەی شەڕكەریشی بكەوێتەدەست، ئیدی ئەو قەناعەتە لای هەموو جیهان دروست بوو، كە سوپای تەقلیدی ناتوانێت رووبەڕووی داعش ببێتەوە و هەر لەسەر ئەم قەناعەتەش بوو دوای ئەوەی ئەمریكا و دەوڵەتانی هاوپەیمانان بڕیاریاندا هێرشی سەربازی بكەنە سەر داعش، بەڵام نەیانتوانی سەرباز بنێرن بۆ شەڕەكە و لەسەر زەوی شەڕی داعش بكەن. لەمەش زیاتر ئەمریكا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی گەیشتبوونە قەناعەتێكی هێندە رەشبین، بەوەی كە تەنانەت ئەگەر هەوڵیش بدەن، دووبارە سوپای عێراق رێكبخەنەوە و چەك و تەقەمەنی و كەلوپەلی سەربازی پێوسیتیشی بۆ دابین بكەن، ئەوا ئەو سوپایە هەر لە بەردەم داعشدا خۆی ناگرێت.

ئەگەر سەرنج لە ماوەی مانگی حوزەیرانی – مانگی ئابی 2014 لە شەڕی دژی داعش بدەین، ئەمریكا و دەوڵەتانی هاوپەیمانان نەیاندەزانی بە چ ستراتیژێك رووبەڕووی ئەم دیاردە تازەیەی شەڕی تیرۆریستان ببنەوە، هەتا لە ئابی 2014 رێكخراوی داعش كە لە ئەوپەڕی غرووری سەركەوتنەكانی خۆیدا بوو، هێرشی كردە سەر كوردستان و توانی لە چەندین شوێنەوە پێشڕەوی بكات، بەڵام كە سەرۆك بارزانی بڕیاری شەڕی مان و نەمانی دا و خۆی راستەوخۆ چووە بەرەكانی شەڕ و هێرشەكانی داعشی راگرت و لە هەندێك شوێنیش پاشەكەشەی پێكرد، بەتایبەتی دوای ئەوەی لە چەند رۆژی یەكەمدا مەخموور لە دەستی تیرۆریستانی داعش رزگاركرا، هەموو شتێك گۆڕا، هەروەك چۆن فەرید زەكەریا لە كتێبی (ئایندەی ئازادی)، بە جووڵانی قوستەنتەنییە لە رۆماوە بۆ ئەستەنبوڵی ئێستا، ئیدی هەموو شتێك لە مێژووی مرۆڤایەتی گۆڕا، بە هەمان شێوە دوای بڕیارەكەی بارزانی هەموو شتێك لە شەڕی داعش گۆڕا. ئەم گۆڕانە بەو ئاستە بوو كە فرانسۆ هۆلاند سەرۆكی فەرەنسای ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی خۆی بێتە هەولێر و لە ناو فڕۆكەخانەی هەولێردا لەگەڵ سروودی ئەی رەقیبدا سڵاو بۆ ئاڵای كوردستان بكات، هەر ئەم بڕیارە بوو وایكرد، ژەنەڕاڵەكانی سوپای ئەمریكا بە كوردستان بڵێن سپارتەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پێویستە جیهان لە بەر خاتری سوپا قارەمانەكەی كە پێشمەرگەیە رێز لە كوردستان بگرێت، هەر ئەم بڕیارە وایكرد سەرۆك ئۆباما لە 11ی ئابی لە دوای سێ ساڵ لە شەڕی سووریا بۆ یەكەمجار بڕیار بدات و پاشانیش لە 11ی سێپتەمبەری 2014 ستراتیژیەتی ئەمریكا بۆ تێكشكاندن و لاوازكردنی داعش رابگەیەنێت. هەر ئەم گۆڕانكارییە بوو وایكرد، پەرلەمانی ئەڵمانیا رازی بێت حكومەتی ئەڵمانیا هاوكاری سەربازی بداتە پێشمەرگە كە لە دوای شەڕی دووەمی جیهانییەوە پەرلەمانی ئەڵمانیا بڕیاری لەوجۆرەی نەداوە.

ئەم گۆڕانكارییەی قارەمانییەتی هێزی پێشمەرگە و بڕیارە مێژووییەكەی بارزانی دروستی كرد، وایكرد ئەجیندای كۆر و كۆبوونەوە نێودەوڵەتییەكانیش بگۆڕێت، لەلایەك بەپێی یاسای نێودەوڵەتی لەبەر ئەوەی كوردستان دەوڵەتی سەربەخۆ نەبوو، عێراق قبووڵی نەدەكرد نوێنەری هەرێمی كوردستان بانگهێشتی كۆبوونەوەكانی دەوڵەتانی ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بكرێت، بەڵام نەیانتوانی رێگری لەوە بكەن، قارەمانییەتی پێشمەرگە و بڕیاری سەرۆكەكەی بچێتە ناو كۆڕ و كۆبوونەوە نێودەوڵەتییەكانی وەك پەنێڵەكانی كۆڕبەندی داڤۆس لە سەرەتای 2015 و هەر لەو كۆربەندەدا و لە پەنێڵی (ئایندەی سوپا) باڵیۆز واڵفانگ شنایدەر سەرۆكی كۆنگرەی میونشن بۆ ئاسایش رایگەیاند: بۆ ئەمساڵی كۆنگرەی میوشن بۆ ئاسایش، بۆ یەكەمجارە بە شەخسی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستانمان بۆ ئەو كۆنگرەیە بانگهێشت كردووە. (دیارە بۆ كۆنگرەی 2016ـەش جارێكی دیكە سەرۆكی كوردستان بە فەرمی بانگهێشتی كۆنگرەی میونشن بۆ ئاسایش كرایەوە). ئامانجی سەرەكی كۆنگرەی میونشن لە 2015 لە بانگهێشتكردنی بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان، تەنیا بۆ ئەوە بوو، بزانن چۆن پێشمەرگە توانیویەتی تیرۆریستانی داعش رابگرێت و پاشان تێكیان بشكێنێت و بە هەزارەها كیلۆمەتری دووجا لە دەستی تیرۆریستانی داعش پاك بكاتەوە. جێگەی ئاماژەپێكردنە زیاتر لە شەش مانگ بە سەر راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی داعش تێپەڕیبوو، ژەنەڕاڵەكانی سوپای ئەمریكا خۆیان لە كۆڕبەندی داڤۆسی 2015 ددانیان بەو راستییەدا نا، كە بێجگە لە ئەزموونی كۆلۆمبیا بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەریلاكانی مافیا لەو وڵاتە، هیچ ئەزموونێكی دیكەیان بۆ شەڕی گروپە تیرۆریستییەكان نەبووە، بۆیە لەگەڵ راگرتنی داعش لەلایەن هێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە، بیركردنەوە لە سوپای ئایندە بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستان گۆڕانكاریی ریشەیی بەسەردا هات.

لەدوای ئازادكردنی زوممار و سەدەی موسڵ، كە بە گرنگترین سەركەوتنی قۆناخی یەكەمی شەڕی دژی داعش هەژمار دەكرێت، ئەمریكا گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە دەتوانێت هێزێكی هاوشێوەی پێشمەرگە لە هێزە لۆكاڵەكانی ناوچەكە دروست بكات، بەتایبەتی وەك دروستكردنی حەشدی وەتەنی بۆ عەرەبی سوننەی عێراق، هاوكاریكردنی سوپای سووریای ئازاد وەك هێزی چەكداری ئۆپۆزسیۆنی سووریا، هەورەها هاوكاریكردنی هێزەكانی یەپەگە دوای ئەوەی شەڕێكی گەورەیان لە كۆبانی كرد. دیارە هاوكاری هێزە ئاسمانییەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانان هاریكاربوون بۆ سەركەوتنەكانی پێشمەرگە، بەڵام بە تەنیا ئەمریكا دەیان جار زیاتر بە هێرشی ئاسمانی بۆردومانی داعشی كرد لە كۆبانێ، كەچی نەیتوانی پێشڕەوی داعش رابگرن، تەنانەت كەوتنی كۆبانی بۆ ستراتیژیەتی ئەمریكا بووە ئەو تەحەددایەی كە ئەگەر كۆبانێ بكەوێت، واتە شەڕی دژی داعشی دۆڕاند و هەتا ئەو رۆژەشی پێشمەرگە چووە كۆبانی تەنیا 25%ی شارەكە بەدەست چەكدارانی یەپەگە بوو، زیاتر لە 75%ی بەدەستی تیرۆریستانی داعشەوە بوو، بەڵام بە چوونی پێشمەرگە بۆ هاوكاری كۆبانێ لە ماوەی نزیكەی 80 رۆژدا توانرا تەواوی كۆبانێ ئازادبكرێتەوە. ئازادكردنەوەی كۆبانێش وەرچەرخانێكی دیكەی گواستنەوەی هێز بوو لەسەر ئاستی كارەكتەرە نێودەوڵەتییەكان بۆ كارەكتەری پێشمەرگە وەك سوپایەكی تازە بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستان لەسەر ئاستی جیهان، بۆیە لەگەڵ ئەوەی ئەمریكا و هاوپەیمانان، لە ستراتیژیەتی دژی تیرۆریستانی داعش ستراتیژیەتی هاوكاریكردنی سەربازییان لەگەڵ هێزە لۆكاڵەكان (ئەو هێزانەی سوپای نیزامی نین) پیادەكرد، بەڵام نەیانتوانی وەك هێزێكی لۆكاڵ تاسەر مامەڵە لەگەڵ هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكەن و گەیشتنە ئەو قەناعەتەی كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان یەكەم سوپای هاوچەرخە بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستان و بە فەرمی لە هێزە لۆكاڵەكان جیایان كردەوە، هەر بە فەرمیش رێككەوتنی سەربازییان لەگەڵ مۆركرد، لەمەش زیاتر لەگەڵ ئەوەی ئیبراهیم جەعفەری وەزیری دەرەوەی عێراق لە چەند رۆژی رابردوو هەوڵێكی زۆری دابوو كە نوێنەری هەرێمی كوردستان لە كۆبوونەوەی وەزیرانی دەوڵەتانی هاوپەیمانی دژی داعش بەشدار نەبێت، بەڵام دوای ئەوەی هەرێمی كوردستان ناڕەزایەتی خۆی پیشاندا، ئەمجارەش ناڕەزاییەكانی وەزارەتی دەرەوەی عێراق پشتگوێ خرا و نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە واشنتۆن وەك نوێنەری كوردستان بەشداری كۆبوونەوەی وەزیرانی دەوڵەتانی هاوپەیمانی دژی داعش كرد، ئەمەش مانای ئەوەیە دوای ئەم رێككەوتنە سەربازییە، ئیدی دەبێت لە كۆڕ و كۆبوونەوە نێودەوڵەتیەكانیشدا رێز لە كورسیی كوردستان بگیرێت و كوردستان خاوەنی كورسی خۆی دەبێت.

ئاسایش و سەقامگیریی كوردستان
لای هاوپەیمانی نێودەڵەتی هێڵی سوورە

ئێستا كوردستان لەناو هاوكێشەی سیاسەتی نێودەوڵەتی بەگشتی و لەناو هاوكێشەی سیاسەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بارودۆخێكی تایبەتی هەیە. لەلایەك هەرێمی كوردستان بە فەرمی لە چوارچێوەی سیاسەتی نێودەوڵەتیدا بەشێكە لە عێراق و دەبێت وەك بەشێك لە عێراق مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، بەڵام ئەگەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەك بەشێك لە عێراق مامەڵەی لەگەڵ بكات، ئەوا ناتوانن ئەو ستراتیژیەتە جێبەجێ بكەن كە بۆ شەڕی دژی داعش دایانڕشتووە، لەلایەكی دیكە كورد گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتە لە جیهاندا، بەڵام سیاسەتی حەكیمانەی سەرۆكەكەی و قارەمانیەتی هێزی پێشمەرگە لەناو جەرگەی گەورەترین شەڕی جیهانی دژی تیرۆریستانی داعش، وایكردووە توانیویەتی خاكەكەی خۆی بپارێزێت و وێڕای فرەیی ئایینی و نەتەوەیی لەم وڵاتەدا توانراوە پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكان بپارێزرێت و پەرەی پێ بدرێت، لەم لایەنەشەوە چیدیكە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و هاوپەیمانان ناتوانن كورد وەك نەتەوەیەكی بێ دەوڵەت پێناسە بكەن، ئەو دەوڵەتەشی كورد بە ئەمری واقیع دروستی كردووە، نەك نابێتە هەڕەشە بۆ سەر هیچ لایەك، بەڵكو دەروازەیەكی گەورەش دەكاتەوە بۆ ئەوەی مرۆڤایەتی لە مەترسی تیرۆر رزگار بكات و مودێلێكی تازەیە بۆ دەوڵەتی هاوچەرخ بۆ ئەوەی هەم بتوانێت خاكەكەی لە هێرشی تیرۆریستان بپارێزێت، هەمیش بتوانێت پێكەوە ژیانی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان بپارێزێت و پەرەی پێبدات. بۆیە لەم روانگەیەوە لە دیدی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە نە چیتر هەرێمی كوردستان بەشێكە لە عێراق و نە چیدیكەش كورد نەتەوەیەكی بێ دەوڵەتە، هەر بۆیە مانەوەی ئەم دەوڵەتە (دیارە لە ئێستادا وەك ئەمری واقیع) بەمجۆرە، بۆ ئەوەیە هەموو لایەك بگەنە قەناعەت، بەتایبەتی دەوڵەتانی ئیقلیمی كە ئەم دەوڵەتە پێویستە بە ئاشتی ددانی پێدابنرێت، لەمەش زیاتر هەوڵ بدرێت لەسەر هەمان شێوازی كوردستان دەوڵەتەكان رێكبخرێنەوە. بۆیە لەم چوارچێوەیەدا هەر هەوڵێك ئەوجا ناوخۆیی بێت، یان دەرەكی كە سەرەنجام ببێتە هۆكاری ئەوەی سەقامگیری ئەمنی و سیاسیی ئەم دەوڵەتە ئەمری واقیعە تێك بدات، ئەوا بە هێڵی سوور دادەنرێت و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی هەڵوێستی لەسەر وەردەگرێت.

لەسەر گرنگیی مانەوەی كوردستان وەك دەوڵەتێكی ئەمری واقیع، هەر لە ساڵی 2010وە ناوەندەكانی فیكری لێكۆڵینەوە گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە هەرێمی كوردستان بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەك پاریس وایە بۆ فەرەنسا و ئاراستەی رووداوەكان هەر چۆنێك بن، سەرەنجام هەموو سەرەداوەكان دەچنەوە لای بارزانی، دیارە لە ئێستادا وەك دەبینین لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لە شەڕی دژی داعشدا هەموو سەرە داوەكان هاتوونەوە لای بارزانی، بەڵام لەسەر ئاستی سیاسەتی ناوخۆی كوردستان و ئەقڵیەتی هەندێك سیاسەتمەداری لۆكاڵ كە ئێستا بە ئەقڵیەتی شەڕی سارد بیردەكەنەوە، دەیانەوێت ئەو راستییە نەبینن كە ئەو هەرێمەی بارزانی رێبەرایەتی دەكات، نە مەرجی تێدا دەسەپێندرێت و نە بە تیۆری پیلانگێڕیش هاوسەنگیی هێزی تێدا دەگۆڕێت، تەنیا رێگەیەك بۆ گۆڕانكاری، ئەو رێگەیەیە كە بارزانی دەستنیشانی كردووە، ئەو رێگەیەش سندوقەكانی دەنگدان و ئیرادەی خەڵكی كوردستانە.

دروستبوونی داعش
كاردانەوەی سیاسەتەكانی مالیكی بوو

ئەگەر نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق، لە خولی یەكەمی كابینەكەیدا توانیبووبێت كە وەك سەرۆك وەزیرانێكی بەهێز خۆی پیشانی ئەمریكا و جیهان بدات، بەڵام لە دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە شەوی 31ی دیسەمبەری 2011 و تەنیا لە ماوەی سێ مانگدا سەلماندی ئەو سەرۆك وەزیرانێكی فاشیلە و ئەو دەوڵەتمەدارە نییە بتوانێت وڵات بەڕێوەبەرێت. دیارە سەرۆك مسعود بارزانی لە 21ی ئاداری 2012، لە پەیامی سەرساڵی نەورۆزدا، كوردستان و عێراق و جیهانی ئاگادار كردەوە كە نوری مالیكی عێراق بەرەو دیكتاتۆریەت دەبات و جارێكی دیكە كوردستان نابێتەوە پاشكۆی دەوڵەتێكی دیكتاتۆری، بەڵام ئەم بۆچوونە تەنیا بۆچوونی سەرۆك بارزانی نەبوو، بەڵكو هاوكات گۆڤاری فۆرین ئەفێرزیش لە ژمارەی مارت و نیسانی 2012، واتە تەنیا 90 رۆژ دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، دیراسەتێكی بڵاوكردۆتەوە بە ناونیشانی «ئەو عێراقەی دوای خۆمان بەجێمان هێشت: بەخێرهاتنی دەوڵەتێكی دیكەی فاشیل لە جیهاندا دەكەین.» ئەمەش مانای ئەوەیە ئەو كاتەی نوری مالیكی توانیویەتی وەك سەرۆك وەزیرانێكی سەركەوتوو دەربكەوێت، بە كردەوە خۆی سەرۆك وەزیران نەبووە، بەڵكو تەنیا فەرمانبەرێكی بەردەستی ژەنەڕاڵ پەتریۆس بووە كە توانی لە ساڵی 2007 و 2008 رێكخراوی قاعیدەی لقی عێراق لە میانەی دروستكردنی هێزەكانی سەحوە بۆ سوننەی عێراق تێكبشكێنێت، ئەمەش مانای ئەوەیە كاتێك ئەمریكا لە سەرەتای 2012 هێزەكانی لە عێراق كێشایەوە، رێكخراوی قاعیدە لقی عێراق بەو ئاستە بوونی نەمابوو كە مەترسیی گەورە دروست بكات، بەڵام لەگەڵ كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا و چاوخافڵكردنی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە رەفتارەكانی مالیكی وایكرد، مالیكی هەموو عەرەبی سوننەی عێراق بە تیرۆریست سەیر بكات و لەمەش زیاتر ئەو پابەندبوونانەی ئەمریكا بە هێزەكانی سەحوەی سوننەی دابوو، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی یاسایی تێكەڵاوی هێزەكانی پۆلیس و ئاسایشی عێراق بكرێنەوە و دەبوو حكومەتی عێراق جێبەجێی بكات، مالیكی ئەوەشی پشتگوێ خست. بۆیە عەرەبی سوننەی عێراق بەوانەشی بەشداربوون لە حكومەتەكەی مالیكی گەیشتنە ئەو قەناعەتەی مالیكی هەموو توانای حكومەتی عێراقی خستۆتە كار بۆ ئەوەی تائیفەیەكی گەورەی وەك تائیفەی عەرەبی سوننە لە عێراقدا وەك رێكخراوێكی تیرۆریستی مامەڵەی لەگەڵ بكات.

دیارە ئەو دیراسەتەی ساڵی 2012 دوای سێ مانگ لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا، كە نید پاركەر بەرپرسی بیرۆی رۆژنامەنووسی لوس ئەنجلوس تایمز، لە بەغدا ئامادەی كردووە، وردەكاری رەفتارەكانی مالیكی بڵاوكردۆتەوە كە چۆن مالیكی لە ناو ناوچەی سەوز سەربازگەی شەرەفی كردۆتە بەندیخانەیەكی نهێنی بۆ عەرەبی سوننە و چۆن دادوەرەكانی كردۆتە داردەستی خۆی بۆ ئەوەی بە یاسای تیرۆر مامەڵە لەگەڵ ئەو گیراوانە بكەن، هەر بۆیە ئەم سیاسەتانەی مالیكی وایكرد عەرەبی سوننەی عێراق كاردانەوەی توندیان هەبێت و ئەمجارەیان لە بری ئەوەی خۆیان تیرۆریستانی قاعیدە تێكبشكێن و لە عێراق دەریان بكەن، بەپێچەوانەوە بەشێكی زۆری عەرەبی سوننەی عێراق خۆیان هانایان بۆ رێكخراوی تیرۆریستی قاعیدە لقی عێراق برد، بۆ ئەوەی بتوانن لە بەرامبەر سیاسەتەكانی مالیكی رابوەستن، هەر ئەو سیاسەتەی مالكیش بوو كە وایكرد، رێكخراوی قاعیدەی عێراق خۆیان لە رێكخراوی سەرەكیی قاعیدە جیابكەنەوە، هۆكاری سادەش بۆ ئەم جیابوونەوەیە ئەوە بوو، ئەگەر ئەولەوییەتی دوژمنەكان لای ئەلقاعیدە هێزەكانی ئەمریكا و رۆژئاوا بێت، ئەوا عەرەبی سوننە بۆی دەركەوت ئەوەی مالیكی و حكومەتەكەی بەرامبەر سوننە دەیكات، هەرگیز ئەمریكا و رۆژئاوا بەرامبەر سوننەیان نەكردووە، لەمەش زیاتر ئەگەر ستراتیژیەتی قاعیدە ئەوە بێت دوای نەمانی هێزەكانی ئەمریكا و رۆژئاوا دەوڵەت دابمەزرێنن، ئەوا سوننەی عێراق بۆیان دەركەوت، ئەگەر مالیكی و حزبی دەعوەی عێراقی دەستیان هەبێت، ناهێڵن عەرەبی سوننە لە عێراقدا بوونی هەبێت. ئەمە وایكرد رێكخراوی قاعیدە لقی عێراق لەگەڵ عەرەبی سوننەی عێراق خاڵی هاوبەشیان بۆ دروست بێت و هەنگاو بەرەو دروستبوونی داعش هەڵبگرن، لەگەڵ راگەیاندنی داعشیش لە سەرەتای 2014 و فراوانكردنی چالاكییە تیرۆریستییەكانیان، عەرەبی سوننە كەوتە ئەو دووڕیانەی لە نێوان دوو شەیتاندا یەكێكیان هەڵبژێرێت، بۆیە ئەوان داعشیان هەڵبژارد بەو حیسابەی چەند تیرۆریست بن و چەند دڕندە بن، هێشتا لە بەرامبەر سوننە داعش باشترە لە مالیكی.
دیارە سیاسەت و رەفتارەكانی مالیكی بەرامبەر كوردستانیش لە رەفتار و سیاسەتەكانی بەرامبەر عەرەبی سوننە باشتر نەبووە، ئەو كاتێك فەرماندەی هێزی دیجلەی لەسەر شێوازی فەرماندەی هێزی بەغدای سەردەمی ژەنەڕال پەتریۆس دروستكرد، ئامانجی ئەوە نەبوو سەقامگیری لە كەركووك و دەوروبەری دروست بكات، بەڵكو مەبەستی ئەوەبوو كەركووك داگیربكاتەوە و ئاژاوەیەكی گەورە دروست بكات، لەمەشدا ئەگەر بڕیارەكەی سەرۆك بارزانی نەبوایە، بە ناردنی هێزی پێشمەرگە بۆ رێگەپێگرتن بە هێزەكانی دیجلە، ئەوا مالیكی بەرنامەیەكی ئەوتۆی هەبوو كە كوردستانیش داگیربكاتەوە، ئەمەشی نەشاردۆتەوە و بە ئاشكرا هەڕەشەی لە كوردستان كردبوو، بەوەی چاوەڕێ بن هەتا فڕۆكەكانی ئێف 16 دەگەنە عێراق، ئەو كات دەزانن چۆن كوردستان داگیردەكەنەوە.

لەلایەكی دیكە نوری مالیكی لەوكاتەی كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بووە بۆتە بەشێك لە میحوەری شیعە دژی عەرەبی سوننە، بۆ ئەمەش چەندین جار سەردانی حەسەن نەسروڵای سەرۆكی حزبوڵای لوبنانی كردووە و لەگەڵ دروستبوونی شەڕی سووریاشەوە حزبی دەعوەی عێراق لەسەر شێوازی حزبوڵای لوبنانی، میلیشیای شیعەی دروستكردووە بۆ ئەوەی بەرگری لە مانەوەی رژێمەكەی ئەسەد بكەن، لە دوای كەوتنی موسڵ و دروستبوونی میلیشیای حەشدی شەعبیش دیارە لە ژێر دەیان ناوی جیاوازدا هەر سەركردەیەكی حزبی دەعوەی عێراق فەرماندەیی یەكێك لەو میلیشیایانە دەكات، دیارە لە ئێستادا وەك لە تكریت و فەلوجە و رومادی بینیمان، میلیشیاكانی حەشدی شەعبیش بە هەمان شێواز و مودیلی هێزەكانی داعش هەم دروستكراونەتەوە و هەم بە هەمان شێوەی داعشیش كاری دڕندانە و ترسناك دژی عەربی سوننە ئەنجامدەدەن.

لەم لایەنەوە دیارە حەیدەر عەبادی-یش هەمان سیاسەتی حزبی دەعوە پیادەدەكات كە نوری مالیكی سەرۆكیەتی و ناتوانێت لەو سیاسەتە دەربچێت كە حزبی دەعوە پیادەی دەكات، بۆیە هەتا سەرۆكایەتی حكومەتی عێراق بە دەست حزبی دەعوەی عێراقەوە بێت، ئەوا داعش چەند ترسناك و مەترسیداریش بێت، ئەوا لە چاوی سوننەی عێراقدا هێشتا بەرامبەر سوننە داعش لە حزبی دەعوە باشترە.
ش