لەم دۆخە هەستیارەدا كە كوردستان پێیدا تێپەڕدەبێت، زۆر پێویستە تەواوی تواناكانمان بەكاربهێنین بۆ درەچوون لەم تەنگەتاوە، بەرەو كرانەوەیەكی یەكجارەكی لەسەر رێگای بەدیهێنانی مافی چارەی خۆنووسین هەنگاو بنێین. بڕیاری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆم ئاواتی هەموو نیشتمانپەروەرێكی زیندووكردەوە و خەونی میللەتێكی خرۆشكرد، هەموو كوردێكی بەشەرف وەها هەست دەكات ئاواتی سەربەخۆیی نزیك بوویەوە، ئەمجارەیان كورد ئەتوانێت بگاتە مەقسەدی خۆی بەبێ ئەوەی كۆسپێكی گەورە بێتە رێگای. ئەم بابەتە هەوڵدەدات پێگەی ریفراندۆم لەناو هاوكێشەی خەباتی رزگاری گەلان و دیموكراسی دیاری بكات. بە مەرجێك خەباتی رزگاری عەقڵانیترین خەباتی سیاسیی گەلانە كە فكری سیاسی بەپلەی یەكەمی خەبات هەژماری دەكات و لە پلەی دووەم خەبات لەپێناو پاراستنی ئەو رزگارییە دێت، ئەنجا ئاستەكانی خەبات دیاری دەكرێت بەپێی تایبەتمەندی دۆخ و ویستی گەلان، هەوڵی دانانی ریفراندۆم وەك رێكارێكی مەدەنییانە بۆ سەربەخۆیی نابێتە هۆی شوێنگرتنەوەی هیچ كام لە رێكارەكانی میللەتان بۆ گەیشتن بە مافی رەوای چارەنووسی خۆیان لە سەرەوەشیان خەباتی شۆڕشگێڕانەیە.
یەكەم: سەربەخۆیی وەك تاجەگوڵی مافی چارەی خۆنوسین لە هزری دیموكراسی:
مافی چارەی خۆنووسین مافێكی بنەڕەتی و سەرەكییە بۆ میللەتان، هەموو میللەتانی جیهان خەبات و تێكۆشانی خۆیان تەرخان كردووە بۆ ئەوەی مافی چارەی خۆنووسین بە دەستی خۆیانەوە بێت و هیچ لایەنێكی دەرەكی نەتوانێت ئەو مافەیان لێ زەوت بكات. بۆ هەموو دیموكراسخوازێك ئاشكرایە شێوازی لیبڕاڵی بۆ دیموكراسی بەپەنای بیرۆكەی یاسای سرووشتی بونیاد نراوە، فەلسەفەی سیاسی لیبڕاڵی دەسەڵات و سەرەوەری و یاسادانان و موڵكدارێتی دەگەڕێنێتەوە بۆ میللەت لە رێگای تاكەكانیەوە، بەمەش میللەت خۆی سەروەریی خۆی بەكاردەهێنێت بە دامەزراندنی دەوڵەت و خۆیشی سەربەخۆیی سیاسی بۆ خۆی دیاری دەكات بە دیاریكردنی سیستمی سیاسیی گونجاو بە كەلتوور و بەرژەوەندییەكانی خۆی، هەرچەندە بنەمای دیموكراسی گشتییە و بنەمای لیبڕاڵی تاكگەراییە، بەڵام لیبڕاڵیزم توانی ئیشكالیەتەكانی دیموكراسی چارەسەر بكات ورێگر بێت لەبەردەم هەرەشەكردنی دیموكراسی بۆ سەر ئازادی، چونكە بنەمای گشتی دیموكراسییەت ئیشكالیەتی ئازادی لێدەكەوێتەوە، بۆیە تەنیا شێوازی لیبڕاڵی دەتوانێت ئازادی بپارێزێت. بوونیاتی فەلسەفی لیبڕاڵی ئیشكالیەتی پێوەندی نێوان ستەمكاری و پاشكۆیەتی و دیموكراسی لە هزری سیاسیی هاوچەرخدا بەم شێوەیە پۆلێن بكات، دواتر هەڵدەستێت بە دانانی نەخشەی چارەسەركردن:
یەكەم: ئیشكالیەتی دیموكراسی و رزگاری: گرفت تووشی میللەتان دەبێتەوە، ئەویش گرفتی داگیركارییە، هەر میللەتێك تووشی ستەمكاری دەرەكی ببێتەوە، ئەوە هەموو تواناكان چڕدەكرێتەوە بۆ رزگاری نیشتمانی و نەهێشتنی ستەمكاری دەرەكی. واتە رزگاری لە پاشكۆیەتی لیبڕاڵیزم لە هەنگاوی یەكەم رەوایەتی خەباتی رزگاری پلەی یەكەمە بۆ دامەزراندنی وڵات تاوەكو سەروەری (دەسەڵاتی رەها)ی ئەو میللەتە لە دەستی خۆیدا بێت، چونكە پێیانوایە میللەتێكی پاشكۆ ناتوانێت لە دۆخی ئازادی بژیت و هەرگیز درك بە رەهەندی ئازادی ناكات.
دووەم: گرفتی نەهێشتنی ستەمكاری ناوخۆیی بە یەكخستنەوەی میللەت لە ژێر چەتری یەك سیستمی سیاسی. ئەم گرفتە لای لیبڕاڵەكان بە دانانی دستووری نیشتمانی و دروستكردنی سیستمی سیاسی و رێكخستنی ژیانی سیاسی بە دیموكراسی دائەڕێژێت.
دەردەكەوێت كە فكری سیاسی لیبڕاڵی رزگاری وەك پلەی یەكەم دادەنێت بۆیە وەك مافێكی سەرەكی هەژماری دەكات و سەروەری كە دەسەڵاتی رەهای میللەتێكە وەك پیرۆزترین ئاست دەناسێنێت، بۆیە لیبڕاڵ دیموكراسەكان دەوڵەتی نەتەوەیی وەك سیمبولی پێشكەوتنی میللەتان هەژماردەكەن و ماف دەدەن بە میللەتان بۆ ئەم مافە خەبات بكەن و كاریشیان كرد لە پێناو رەوابوونی هەر رێكارێك میللەتان هەنگاوی بۆ دەنێن لەپێناو رزگاری، ریفراندۆمیش یەكێك لەو رێكارانەیە كە بۆ بەدەستهێنانی مافی چارەی خۆنووسینە كە هەمیشە بڵێسەی خەبات و تێكۆشان و شۆڕش بووە و هەموو بزووتنەوەكانی رزگاری لە سەر بنەمای ئەم مافە خەبات و تێكۆشان دەكەن. چەندین پەیمان جیهانی رایگەیاندووە وەك كۆمنترۆنی نێونەتەوەیی دووەم لە ساڵی 1896 و بنەماكانی ویڵسون لە ساڵی 1918 و لە رێككەوتننامەی فیرسای 1919 هاتووە، نەتەوە یەكگرتووەكان لە ساڵی 1960 داوای كرد بە ئاشتییانە مافی هەموو میللەتێكی خوازیاری سەربەخۆیی بدرێت، لە ساڵی 1970 بنەماكانی یاسای نێودەوڵەتی ددانی بە مافی چارەی خۆنووسیندا داوە، لە ساڵی 2010ـەش دادگای دادی نێودەوڵەتی بڕیاری شەرعییەتی راگەیاندنی دەوڵەتی بۆ میللەتان راگەیاند و پێشیانوایە كە ئەو راگەیاندنە دژی یاسای نێودەوڵەتی نییە.
دووەم: ماهییەت و چەمكی ریفراندۆم
لە وڵاتانی خۆرئاوا و لەبەر ئەوەی گرفتی پاشكۆیەتییان تێپەڕاند و قۆناغی رزگارییان تەواو بە سەركەوتوویی بەڕێخستبوو، تەنیا لە ناواخنی خۆڕێكخستن و بە گەڕخستنی دۆخی ناوخۆیی خۆیان بوون بۆ گەیشتن بە دۆخی ئازادی، بەمەش پێیانوابوو دەبێ دیموكراسی قووڵ بكرێتەوە بە گەڕانەوەیەكی زۆرتر و كارا تر بۆ میللەت لە رێگای ریفراندۆم، چونكە ریفراندۆم رێسایەكی دیموكراسیی نیمچە راستەوخۆیە بانگەشەی بۆ دەكرێت بۆ یەكلاكردنەوەی پرسە گشتییەكان، هاووڵاتی لە رێگای ریفراندۆم بەشداری راستەوخۆ دەكات لە پرسە گشتییەكان و راستەوخۆ بەشداری دەكات لە نەخشەكێشانی داهاتوو، راپرسی، یان ریفراندۆم (Referendum) بەرامبەرە عەرەبییەكەی (استفتاء)ـە و مەبەست ڕاوەرگرتنە لە رێگەی پرسكردن بۆ فەرماندان و یەكلاكردنەوەی دۆخی دیاریكراو، یان دەستپێكردنی سەردەمێك، یان دۆخێكی نوێ. لە ناو قورئانی پیرۆزدا وشەی «استفتاء» هاتووە لە چەند ئایەتێكدا بە مانای راوەرگرتن بۆ یەكلاكردنەوەی پرسێك. لە دەلالەتی مانای راپرسی دەردەكەوێت كە راپرسی بەو كەسە دەكرێت كە خاوەن بڕیاری یەكلاكەرەوەیە و لەبەر ئەوەی میللەت خاوەن شەرعییەتی فەرمانڕەواییە، بۆیە دەبێ هەمیشە راپرسی بە میللەت بكرێت بۆ یەكلاكردنەوەی پرسەكان و وەرگرتنی بڕیاری یەكلاكەرەوە بۆ هەر پرسێك بێت. بەڵام بە زۆری راپرسی رەهەندێكی سیاسی وەرگرت بە ئاستێكی بەرفراوانتر لەوەی لە خۆرئاوا دەركەوت.
گرنگی ریفراندۆم دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی وەسف دەكرێت، وەك چارەسەرێكی سەردەمییانە بۆ كەموكوڕییەكانی دیموكراسیی پەرلەمانی، بەم ئالییەتە بەرجەستەكردنێكی روون و ئاشكرایە بۆ بنەماكانی دیموكراسی، چونكە گەڕانەوەیە بۆ گەل لە بڕیارە چارەنووسسازەكان، گەل لە پەراوێزی دیموكراسی نوێنەرایەتی رزگاری دەكات و لە ژیانی سیاسی چالاكی دەكات، بەمەش گرفتی بەشداری سیاسی كەم دەكاتەوە، دەركەوتنی كەموكوڕی لە دیموكراسی وەك سیستم و سەرهەڵدانی (ستەمكاریی پەرلەمان) وەهای كرد، راپرسی ببێتە بنەمایەكی سەرەكی بۆ جێگیركردنی دیموكراسی، بە گەڕانەوەی راستەوخۆ بۆ رای میللەت بۆ یەكلاكردنەوەی پرسە چارەنووسسازەكان. ریفراندۆم سەلماندی قۆرخكردنی چارەنووسی وڵات دیموكراسی هاوتا نییە لەگەڵ نوێنەرایەتی پەرلەمانی بە تەنیا، بەڵكو سیستمی پەرلەمانی جۆرێكە دەكرێت دیموكراسی بێت و دەكرێش دیموكراسی نەبێت، و ناكرێت دیموكراسی وابەستەی ئەم سیستمە بكرێتەوە بە تەنیا. دیموكراسیش بە وابەستەبوونی بە میتۆدی ئەبستمۆلۆژی و فەلسەفەیی لیبڕاڵی توانی سەركەوتوو ببێت. ریفراندۆم چەندین جۆر و چەشنی هەیە، هەمووی بە مەبەستی گەڕانەوە بۆ شەرعییەتی میللەتدایە و نزیكبوونەوەیە لە سەرچاوەی شەرعییەتی ژیانی سیاسی لە ناو ئەو میللەتەدا.
سێیەم: مێژووی سەرهەڵدان
لە مێژووی نویدا ریفراندۆم بە شێوەیەكی سیستماتیكی وەك بەشێك لە پێداویستییەكانی دیموكراسی لە سویسرا سەری هەڵدا بۆ یەكلاكردنەوەی پرسە گرنگەكان لە سەدەی 15وە، لەهەمان كاتدا بەكارهێنرا وەك ئامرازی راوێژكردن بە میللەت لەسەر پرسێكی دیاریكراو، لە دوای سویسرا ریفراندۆم لە وڵاتانی دیكە كاری پێكرا، لە ئەمریكا رێكاری یاسایی بۆ چەندین جۆر و ئاستی ریفراندۆم دانرا، كە هەندێكیان پرسی سیاسی نییە. تاوەكو سەدەی بیستەم ریفراندۆم بوو بە ئالیەتێكی سەرەكی لە ئالیەتەكانی دیموكراسیی راستەوخۆ، بەڵام لە وڵاتانی دیموكراسی نوێنەرایەتی هەوڵ درا ئەم جۆرە لە دیموكراسییە تەنانەت بۆ پرسە چارەنووسسازەكان بەكاربهێنرێت، یان تەنیا بۆ راوێژكردن لەسەر هەندێ پرس. لە راستیدا سیاسەتمەدارەكان دەگەڕێنەوە بۆ ریفراندۆم كاتێك ناتوانن خۆیان لە سەر هەندێ پرس رێكبكەون. ئالیەتی ئەنجامدانی ریفراندۆم جۆراوجۆرن، بەپێی یاسا هەر وڵاتێك جۆرێك لە رێكخستنی ئەنجامدانی ریفراندۆمی هەیە، بەڵام هەرگیز ناكرێت ئەم مافە لە هاووڵاتیان بسێندرێتەوە. هەمیشە چڕدەبێتەوە لەسەر:
1. سەربەخۆیی
2. دانانی دەستوور.
3. هەمواركردنەوەی دەستوور.
4. پرسە چارەنووسسازەكان.
مەبەستی ریفراندۆم دروستكردنی بەرپرسیارێتی نیشتمانی و نەهێشتنی ناكۆكی ناوخۆییە و بۆ گرەنتیكردنی پشتیوانی گشتی بۆ هەنگاوە سیاسی و ئابووربیەكان ئەنجام دەدرێت. راپرسی هەیە دەبێ بەشداری تیادا بكرێت و راپرسیش هەیە بەشداری تیادا ئارەزوومەندانەیە Optional referendum. یەكەم (راپرسی دەستووری) لە فەرنسا راپرسی كرا لەسەر دستووری 1793 و دستووری 1795 راپرسی لە مێژووی نوێ بە یاسای تەشریعی ئەنجام دراوە، ئەو ریفراندۆمە بووە كە لە سەر دەستوری 1874ی سوسیرا ئەنجام دراوە و، بەپێی مادەی 89 هەموو یاساكان بۆ ریفراندۆم ئامادە دەكەرێت. ریفراندۆم ئەنجام دەدرێت، یان بەداوەتی دەسەڵاتی جیبەجێكار، یان لە رێگای دەستپێشخەری میللی، یان پەرلەمانی دەبێت و هەر حاڵەتێك تایبەتمەندی و رێكاری خۆی هەیە. ئاستی دیموكراسی پێوانەدەكرێت لە یەكێك لە رەهەندە سەرەكییەكانی بە چەندی نزیكبوون لە گەڕانەوە بۆ رای خەڵك لە پرسەكان بۆ ئەوەی ئەوان لە وێنەكێشانی تراكی داهاتووی خۆیان بەشدار بن.
چوارەم: ریفراندۆم وەك رێگایەك بۆ سەربەخۆیی
ئەم جۆرە، یان ئەم چەمكە لە ریفراندۆم سەری هەڵدا و گەڵاڵە بوو لە ناو تێگەی گشتی فەلسەفەی سیاسی و دواتر بوونیاتی یاسایی بۆ دانرا لە ئاستی نێودەوڵەتی لە كۆتاییەكانی سەردەمی كۆلۆنیالیزم، كاتێك مشتومڕێكی هزری زۆر توند لە نێوان قوتابخانە هزرییەكان بەرپا بوو، هاوشان لەگەڵ گڕسەندنی ئاگری شۆڕشی رزگاری لەناو ئەو میللەتانەی كە ژێردەستی كۆلۆنیالیزمن، قوتابخانەی لیبڕاڵی كلاسیكی زۆر بە توندی داوای ئەوەی دەكرد كە رای ئەو میللەتانە وەربگیرێت لە سەر یەكڵاكردنەوەی دۆخی خۆیان بە ئەنجامدانی ریفراندۆم لە سەر چارەنووسی خۆیان بە سەرپەرشتییەكی نێودەوڵەتی. ئەم جەختكردنە وەهای كرد دەوڵەتانی كۆلۆنیال وەك بریتانیا و فەرەنسا بە رەواڵەتی ددان بەم رێكارەدا بنێن. دواتر كرا بە بەندێكی سەرەكی لە ناو لیژنە نێودەوڵەتییەكانی وڵاتە زلهێزكان، دواتر كرا بە خاڵێكی سەرەكی بۆ چارەكردنی پرسی نەتەوەكان لە ناو عوسبەی میللەتان. لە سەرەتای شەستەكان نەتەوەیەكگرتووەكان وەك بنەمایەكی سەرەكی بۆ چارەكردنی پرسی نەتەوایەتی ریفراندۆمی راگەیاند، كاتێك لە ساڵی 1960 ساڵی سەربەخۆیی راگەیاند. لە راستیدا راگەیاندنی ساڵی سەبەرخۆیی دەژی كۆلۆنیالیزم تەنیا لە رەگەزی هزری لیبڕاڵی نەبوو، بەڵكو توخمێكی ماركسی و سۆشیالیزمی و نەتەوەیی تیادا هەبوو كە بە هەموویانەوە چوارچێوەیەكی هزری و یاسایی بۆ پرسی ریفراندۆمی سەربەخۆیی هەبوو، ئەو مافەش لە رووی تیۆری و یاسایی بە هەموو میللەتانی دنیا دراوە، ئەو مافەش پارێزراوە بۆ میللەت و تەنیا بۆ یەك جار نییە. نموونەی راپرسی سەربەخۆیی جەزائیر لە ساڵی 1962، فەرەنسییەكان دیانگوت جەزائیریەكان سەربەخۆییان ناوێت، بۆیە راپرسییەكە بۆ فەرەنسیەكان كەمەرشكێن بوو، چونكە میللەتی جەزائیر دەنگیان بە سەربەخۆیی دا. دواتر چەندین ریفراندۆم ئەنجام درا بۆ سەربەخۆیی وەك ریفراندۆمەكەی باشووری سودان و كۆسۆڤۆ و ئۆسیتیا و تەیموری رۆژهەڵات و چەندینی دیكە. جگە لەوەش لە ولاتانی پێشكەوتوو لە خۆرئاوا ئەم مافە ناوبەناو بەكاردەهێنرێت بۆ سەربەخۆیی، نموونەی دوایینیان بریتانیا خۆی بوو.
پێنجەم: مێژووی كورد لەگەڵ ریفراندۆم
لە سەرەتای سەدەی بیستەم كە كاتێك هەموو جیهان لە قۆناغی داڕشتنەوە بوو، چەندین رێككەوتننامەی جیهانی واژوو كران، هەندێكیان چارەنووسی كوردی دیاری كرد، ئەوەی سەیرە چەند رێككەوتنێك بەتایبەت، سان ریمۆ، سیڤەر و تەوسیاتی لیژنەی پرسی موسڵ ئاماژەیان دا بە پێویستی ئەنجامدانی ریفراندۆمێك بۆ زانینی رای كورد لەسەر دیاركردنی چارەنووسیان، بەڵام بەداخەوە چەندین هۆكار وەهای كرد، ئەو ریفراندۆمانە ئەنجام نەدرێن، كوردیش وابەستەی داگیركەری عێراقی بوویەوە. سەركردایەتی شۆڕشی ئەیلوول چەندین جار داوای كردووە لە هێزە نێودەوڵەتییەكان رێگای ئەنجامدانی ریفراندۆمێك بە كورد بدەن، بۆ ئەوەی رای میللەتی كورد وەربگیرێت، دیارە گەڕان بە ناو مێژووی هاوچەرخی كورد، دەیان هەوڵی سەرنەگرتووی كورد بۆ سەربەخۆیی دەردەخات، دوای تێپەڕبوونی سەدەیەك لە مەینەتیی وەها، كورد دووبارە لە بەردەم ئەگەری ئەنجامدانی ریفراندۆمێكە بۆ دیاریكردنی چارەنووسی خۆی. كوردی باشوور ریفراندۆمی نافەرمییان ئەنجام داوە وەك ریفراندۆمی 2005 دواتر كورد ریفراندۆمی كرد لەسەر دەستووری عێراقی. ئەم ریفراندۆمە چاوەڕوانكراوە دەبێتە هۆی ئەوەی كورد بگوازێتەوە بۆ قۆناغێكی دیكە و مێژوویەكی دیكە بۆ كوردستان بنووسرێتەوە.
شەشەم: ئیشكالیەتی پێوەندی عێراق بە پرسی كورد
حكومەتی عێراقی چەندین زوڵمی بەرامبەر كورد ئەنجام داوە، كەچی لە هیچیان پەشیمان نەبۆتەوە، بەڵكو هەمان سیاسەت دووبارە دەكاتەوە و هەموو بەرەنجامەكانی سیاسەتی كۆنی حكومەتی عێراقی دەسەپێنێت و دەستی پێوەدەگرێت. نییەتی عێراق بەرامبەر كورد هەرگیز باش نییە و باشیش نەبووە. حكومەتی عێراقی میراتگەری هەمان بونیادی موخابەراتی عێراقی كۆنە سەبارەت بە كورد ئەو هێزانەی كە یارمەتی دەدران هەمان هێزن و هەر ئەوانیش ئێستا لە جیاتی حكومەتی عێراقی بۆ دژایەتیكردنی ریفراندۆم كار دەكەن. حكومەتی عێراقی بە هەموو شێوازێك كاری كردووە لەسەر تێكدانی رەوشی ئابووریی كوردستان و هەرگیز رێگانادات رەوشی ئابووریی كوردستان باش ببێتەوە، بەڵكو لەداهاتوودا كاردەكات بۆ ئەوەی كورد نەتوانێت خاوەن پێگەیەكی ئابووری بێت، تاوەكو ویستی سەربەخۆییان زیاد نەكات. كێ دەتوانێت گرەنتی رەفتاری باشی حكومەتی عێراقی بەرامبەر بە كورد بكات؟ دوای ئەزموونێك لە یەك سەدە چەندین حكومەت و چەندەها بیروباوەڕی جیاجیا فەرمانڕەوایی عێراقیان كرد، كامیان باش بوون بۆ كورد؟ عێراق دوای سەدەیەك نەك هێشتا كورد وەك هاووڵاتییەك هەژمار ناكات، بەڵكو هەمیشە كوردی وەك رەگەزێكی بێگانە هەژمار كردووە. عێراق پڕە لە گرفت و مەشاكیلی زۆر. كورد لە هیچیان بەرژەوەندی نییە، ئەوانیش سوورن كورد ببێتە بەشێك لەو ململانێیانە. عێراق هیچ كاتێك یارمەتی كوردیان نەداوە، بەڵكو هەمیشە كاریان كردووە بۆ لەیەكترازانی ماڵی كورد و تەرحیل و تەعریب و ئەنفال و كوشتن و تێكدانی ماڵی كوردیش تاوەكو ئێستا بەردەوامە. بۆیە سەربەخۆیی تەنیا چارەسەرە بۆ دووركەوتنەوە لە گرفتی عێراق.
حەوتەم: كاریگەری ریفراندۆم لە سەر داهاتووی كوردستان
ریفراندۆم كاریگەری ئەرێنی زۆر دروست دەكات لەسەر پرسی كوردستان، چونكە لایەنی كەم ئەمانە بۆ كورد جێبەجێ دەكات:
- رێگادانە بە میللەت بۆ مومارسەكردنی مافی خۆی لە یەكلاكردنەوەی پرسە چارەنووسسازەكان.
- بۆ ئەوەی هەموو جیهان بە بێگومان رای میللەتی كورد بناسێت لە سەر پرسی سەربەخۆیی.
- تێڕوانینی میللەتی كورد یەكلابكرێتەوە. بڕیاری میللەتی كورد بە بێ چەواشەكاری بدرێت.
- كورد بە ریفراندۆم لە كێشەی عێراق خۆی رزگار دەكات. بۆ دەبێ كورد بە دەردی گرفتی عێراق بسووتێت؟ عێراق هیچ بەڵێنێكی بەرامبەر كورد جێبەجێ نەكردووە.
- كورد بە ریفراندۆم خۆی جیادەكاتەوە لە ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەمەش جیهان بە چاوێكی جیاواز و سەربەخۆ سەیری دەكات.
- ریفراندۆم خەسڵەتێكی دیموكراسی نێودەوڵەتییە لە چەندین شوێن لە جیهاندا بەكاردەهێنرێت.
- ریفراندۆمی میللەتی كوردستان نابێتە كۆسپ لە بەردەم هەنگاوە جیهانییەكان بۆ دیموكراسی، بەڵكو دەبێتە ئەڵقەیەكی نوێ بۆ گرێدانەوەیەكی ئاسۆیی دیموكراسی جیهانی.
- كوردستان لە بەردەم قەیرانی دیمۆگرافییە، بۆیە زۆر گرنگە هەتا زووە راپرسییەك ئەنجام بدات بۆ ئەوەی بتوانێك لایەنی كەمی مافە نەتەوایەتییەكانی دابین بكات.
- ریفراندۆم ئامادەسازییە بۆ قۆناغی گەیشتن بە سەربەخۆیی، واتا هەنگاوی شەرعی بەرەو سەربەخۆیی دەست پێدەكات.
بەرەنجام:
ریفراندۆم رای خەڵكی كوردستانە و بە هەموو دنیای رادەگەیەنێت، ئەمەش نە كوفرە و نە پێویستی بە كاتێ گونجاوە تاوەكو بوترێت ئەمە كاتی نییە. خەڵكی كوردستان سزای حكومەتی عێراقی دەدات بە دەنگدان دژی مانەوەی لەگەڵ حكومەتێك كە دەست دەبات بۆ بڕینی قوتی بەبێ ئەوەی كورد هیچ گوناحێكیان كردبێت. راپرسی بە تەواوەتی بەرجەستەی ویستی میللەتێكە و ئەگەر بەهێز دەرخرا، ئەوە دەبێتە هەنگاوێكی زۆر گرنگ بۆ تێكشكاندنی ئابڵۆقەی جیوستراتیژی بۆ سەر كورد، چونكە ئەو كات كورد رای خۆی دەخاتەڕوو، بەبێ ئەوەی دوژمنی گەڵی كورد بتوانێت سزای ئەو رایە بدات. كورد ئەو كاتە رای خۆی دەدات و هەموو جیهان دەزانن كە كورد ئەیەوێ سەربەخۆ بێت و مافی چارەی خۆنووسینی خۆی بەدەست خۆی بێت، ئەمەش شەرعییەتی دەسەڵاتی عێراقی لەسەر كوردستان كۆتایی پێدەهێنێت. ریفراندۆم رای میللەتە لەسەر پرسە نیشتمانییەكان، بەتایبەت سەربەخۆیی كە داهاتووی ئەم میللەتە دیاری دەكات. ئەمە پێوەندیدار نییە بە پرسی رۆژانە و ناكرێت وابەستە بكرێت بە گرفتی ژیانی رۆژانە، ئەگەر هەر لایەنێكیش ئەم دوو پرسە بە یەكەوە ببەستێتەوە، ئەوە گەورەترین خیانەت دەكات بە پرسی نیشتمانیی كوردستان. دەبێ هەموو كەسێك ئەو راستییە بزانێت كە سەربەخۆیی مافی كوردە و هەر دەبێ بە ریفراندۆم، یان بە بێ ریفراندۆم، بە دەستی بهێنێت، هەتاوەكو سەربەخۆش نەبین ئەوا كێشە سەرەكییەكانمان چارەسەر نابێت.


* مامۆستا لە زانكۆی سلێمانی بەشی زانستە رامیارییەكان