گرنگە تەعبیركردن لە جیاوازی بە جنێودان و قسەی سووك و ناشیرینكردنی بەرامبەر، لە جیاوازی بیروبۆچوونی سیاسیی نێوان حزبە سیاسییەكان جیابكرێتەوە. ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان یان نەوشیروان مستەفا جیاوازی، یان كێشەیەكی سیاسی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هەبێت، ئەوا ئەگەر كێشەكە سیاسی بێت، ناگاتە چەقبەستوویی و بنبەست و بە دیالۆگ و لێكتێگەیشتن و دانوستاندن چارەسەر دەكرێت، بەڵام نەوشیروان مستەفا جنێودان و قسەی سووك و سڕینەوەی بەرامبەری كردووە بە ئەلتەرناتیفی سیاسەت، ئەمەش نەك تەنیا بەرامبەر پارتی دیموكراتی كوردستان، بەڵكو بەرامبەر بە هەر كەسێك كە لە بۆچوونێكدا لەگەڵ نەوشیروان مستەفا یەكنەگرێتەوە، ئێستا كاتی ئەوەیە تەعبیركردن لە جیاوازی بە جنێو و قسەی سووك، لە جیاوازی و ململانێی سیاسی نێوان حزبە سیاسییەكان جیابكرێتەوە. هەتا ئەقڵی نەخۆشی ئەم كەسە، جنێودان و قسەی سووك بكاتە ئەلتەرناتیفی سیاسیەت، ئەوا نەك هەر كێشەی نێوان حزبە سیاسییەكان چارەسەر نابێت، بەڵكو كوردستان رووبەڕووی فیتنە و موسیبەتی گەورەش دەبێتەوە.
بۆچی قسەی سووك و جنێودان بۆتە بەشێك
لە سیاسەتكردن لە كوردستاندا؟
جنێودان و قسەی ناشیرین و هەوڵدان بۆ ئەوەی بەرامبەرەكەت سووك بكەیت، هەتا ساڵی 1964 لەناو سیاسەت و شۆڕشەكانی كوردستان و پێوەندیی نێوان سەركردەكانی كوردستان هەر لە شێخ عوبیدوڵای نەهری-یەوە تا دەگاتە شێخ عەبدولسەلام و شێخ مەحمودی حەفید و قازی محەمەد و تەواوی سەركردەكانی كوردستان، بوونی نەبووە، هەموو كات سەركردەكانی كوردستان بیروبۆچوونی جیاوازیشیان لەگەڵ یەكتر هەبووبێت، بە چاوی رێز و دەست لەسەر سنگ لەگەڵ یەكتری قسەیان كردووە و خۆیان بە تەواوكاری یەكتری داناوە، بۆیە لەناو هەموو مێژووی سیاسەت و شۆڕشەكانی كوردستاندا تەنیا دێڕێك نادۆزیتەوە كە ئاماژە بێت بۆ قسەی سووك و جنێودان بەرامبەر بە یەكتری، تەنانەت جەمیل سائیب-یش كە لە چوارچێوەی چیرۆكی (لە خەوما) و وەك دەقێكی ئەدەبی رەخنەی توند لە حكومەتەكەی شێخ مەحمودی حەفید دەگرێت، رەخنەكانی دوورن لە كەلتووری قسەی سووك و جنێودان.
كەواتە چۆن كاتێك دەگەڕێینەوە بۆ مێژووی شیعری هەجوی كوردی، ئەوا هیچ چار نییە دەبێت بگەڕێینەوە بۆ دیوانەكەی شێخ رەزای تاڵەبانی، ئەوا بە هەمان شێوە كاتێك بگەڕێینەوە بۆ مێژووی قسەی سووك و جنێودانیش لە سیاسەتی كوردیدا، ئەوا دیسان هیچ چار نییە دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ساڵی 1964 كاتێك باڵی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان لە مستەفا بارزانی یاخیبوون و زمانی سیاسەت وەلانرا و كەوتنە هەڵبەستنی قسەی درۆ و ناشیرین و سووك و جنێودان لە دژی مستەفا بارزانی و شۆڕشی كوردستان، بۆ سەلماندنی راستی و دروستی ئەو فیتنەیەی باڵی مەكتەبی سیاسی دژی كوردستان دروستیان كرد و بۆ ئەوەی نەوەی ئێستا لێی ئاگاداربێت، ئەوا رۆژنامەنووسێكی بیانی كە ناوی داڤید ئادامسن-ـە و لە ساڵی 1964 خۆی لە كوردستان بووە و رووماڵی شۆڕشی كوردستانی بۆ میدیاكانی جیهانی كردووە، لە كتێبی (شەڕی كورد و لێكترازانی 1964)، باس لەو پڕۆپاگەندە ناشیرینانە دەكات كە باڵی یاخیبووی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكرتتی كوردستان لە كۆبوونەوەی ماوەت لە دژی مستەفا بارزانی پەنایان بۆ بردووە، ئادامسن لەسەر زاری عەلی شنگالی كە ئەو كات بەرپرسی لقێكی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە و باڵی یاخیبووی مەكتەبی سیاسی بانگهێشتیان كردبوو بۆ ئەو كۆبوونەوەیە بۆ ئەوەی بە بەیاننامەیەك سەرۆكایەتی پارتی و شۆڕش لە مستەفا بازرانی وەربگرنەوە، لەو كێتبەدا نووسیویەتی و دەڵێت: «عەلی شنگالی پێیوتم: لە كۆبوونەوەی ماوەت داوایان لێكردم منیش ئەو بەیاننامەیە ئیمزا بكەم كە دژی مستەفا بارزانی نووسیبوویان، منیش پێمگوتن: هۆكاری دەركردنی ئەم بەیاننامەیە دژی مستەفا بارزانی چییە؟ ئەوان گوتیان: مەلا مستەفا كوردستانی فرۆشتووە و هێزی پێشمەرگە هەڵدەوەشێنێتەوە و تەسلیمی حكومەتی عێراق دەبێتەوە. منیش لێم پرسین: لەسەر ئەم پرسە قسەتان لەگەڵ مستەفا بارزانی كردووە؟ لە وەڵامدا گوتیان: نەخێر، پێویست ناكات قسەی لەگەڵ بكەین. بۆیە منیش پێموتن: من دەچمە لای مستەفا بارزانی ئەگەر ئەو نییەتەی هەبوو، ئەوا منیش دێمەوە. كاتێك چوومە لای مستەفا بارزانی و لێم پرسی: ئایا بەڕاست ئەو قسانەی باڵی مەكتەبی سیاسی دەیكەن راستە و بەنیازیت پێشمەرگە هەڵبوەشێنیتەوە؟ جەنابی مستەفا بارزانی پێی گوتم: عەلی تۆ باوەڕ دەكەی، شتێك خۆم دروستم كردبێت، بە دەستی خۆم هەڵیبوەشێنمەوە؟ بۆیە منیش بۆم دەركەوت، ئەوەی باڵی مەكتەبی سیاسی دەیڵێت، هەمووی قسەی درۆ و هەڵبەستراو بوون و لەبەر ئەوەی چاویان بە شكۆ و پێگەی جەنابی مستەفا بارزانی هەڵنەدەهات، بۆیە پەنایان بۆ ئەو قسە سووك و ناشیرینانە بردبوو.»
ئەگەر هەڵوەستە لەسەر ئەم شاهیدییە مێژووییەی ئادامسن بدەین و وردتر لەسەری هەڵوەستە بكەین، ئەوا راشكاوانە ئەو راستییەمان پێدەڵێت، كە دەرگای بارەگای مستەفا بارزانی كراوەبووە بۆ ئەوەی بە دیالۆگ ئەو كێشەیە چارەسەر بكرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی فیتنە و قسەی سووك و جنێودان جێگەی دیالۆگ و چارەسەری سیاسی گرتەوە، بە هەرحاڵ دوای دروستكردنی ئەو فیتنەیە لە ساڵی 1964، بەشێك لە ئەندامانی باڵی مەكتەبی سیاسی بە خۆیاندا چوونەوە و گەیشتنە قەناعەت كە ئەوەی پێشتر دژی مستەفا بارزانی كردوویانە، هەمووی بوختان و درۆ و دەلەسە بووە، بەشێكی دیكەشیان لە دوای رێككەوتنی ئاداری 1970 گەڕانەوە لای مستەفا بارزانی و بە دەنگی تۆماركراوی خۆیان ئەو شاهیدییە دەدەن، كە ئەوەی دژی مستەفا بارزانی كردیان، ئەوە نە سیاسەت بووە و نە كوردایەتی بووە. جەنابی سەرۆك مام جەلال لە دیمانەیەكی گۆڤاری گوڵاندا كە لە ئۆكتۆبەری 2010 لە بەغدا لەگەڵ بەڕێزی ئەنجاممان دا، خۆزگەی بۆ ئەوە دەخواست ئەو تەبایی و برایەتییەی لەگەڵ جەنابی بارزانی نەمر هەیبووە، تیكنەچووبایە و پێیگوتین: «من بەش بە حاڵی خۆم یەكێك لە سەروەرییەكانی ژیانی خۆم بەوە دەزانم كە توانیومە لەگەڵ كاك مسعود لەسەر هەموو شتێك تەبا بین و رێكبكەوین، زۆرجار دەڵێم خۆزیا ئەو تەباییەی وەختی خۆی لەگەڵ بارزانیی نەمریش هەمبوو، تێكنەچووبا، بەڵام ئەوەی ئێستا كە پێكهاتووە لە نێوانی جەنابی سەرۆك بارزانی و بەندەی موخلیستان، باوەڕبكەن جۆرە پێكهاتنێكی ستراتیژی توندوتۆڵی وا قایمە كە هیچ بوومەلەرزەیەك نایهەژێنێت. ئەوە خێری كوردی تێدایە، خێری گەلی كوردی تێدایە، خێری نەتەوەی كوردی تێدایە. من هەموو جارێك كە وردەمەسەلە دێتەپێشەوە، یان وردە گیروگرفت لە نێوان پارتی و یەكێتی دێتەپێشەوە، لەناو برایانی یەكێتیدا دەڵێم بیر لەوە بكەنەوە ئەو تەبایی و برایەتیەی نێوان من و كاك مسعود و نێوان پارتی و یەكێتی، چ خێرێكی بۆ كورد هەبووە و پێچەوانەكەی چ زەرەرێكی بۆ كورد هەبووە، بۆیە حەزدەكەم بە سەربەستی ئەو راستییە بڵێم، پشتیوانی كاك مسعود بۆ من سەدی سەدە، هی منیش بۆ ئەو سەدی سەدە، واتە لە99%یش زیاترە، من حەزدەكەم شتێكتان پێبڵێم و جارێكی دیكەش وتوومە، باوەڕبكەن من ئاگام لێ نەبووە كە كاك مسعود منی كاندید كردووە بۆ سەرۆكایەتی كۆمار، هەتا ئیلحاحی كرد. لێرەدا دەمەوێت نهێنییەكتان بۆ ئاشكرا بكەم، گیروگرفتێك هەبوو لە نێوانی پارتی و یەكێتیدا، كاك مسعود وتی: (من هەقم بەسەر ئەو گیروگرفتەوە نییە و هەر مام جەلال كاندید دەكەم بۆ سەرۆكایەتی كۆماری عێراق و من هەر پشتیوانی ئەو دەكەم)، هەر بۆیە من حەزدەكەم ئێوەش و خەڵكی كوردستانیش بزانن، كە نێوانی من و كاك مسعود زۆر باش و پتەوە، لەسەر بنەمای دەستكەوتەكانی گەل و لەسەر بنەمای بیروباوەڕی یەكێتی رەئی و هەڵوێستمان لە سەر مەسەلەكان دامەزراوە.» لەمەش زیاتر سەرۆك مام جلال پێی گوتین: «من رێككەوتنی ستراتیژی نێوان پارتی و یەكێتی بە موقەدەس دەزانم، لەبەر ئەوەی خێری كوردی تێدایە.
ئەگەر بە وردی سەرنج لە قسەكانی سەرۆك مام جەلال بدەین، بە ئاشكرا هەست دەكەین جەنابیان تێكچوونی نێوان خۆی و جەنابی بارزانیی نەمری وەك فیتنە و ئاژاوە بۆ كوردستان وەسفكردووە، بۆیە وەك خۆی دەڵێت: «یەكێك لە سەروەرییەكانی ژیانم بەوە دەزانم كە توانیومە لەگەڵ كاك مسعود لەسەر هەموو شتێك تەبا بین.» ئەمەش مانای ئەوەیە جەنابی مام جەلال ئەوەمان پێدەڵێت، ئەگەر ئەو كاتیش دەرگای دیالۆگ و سیاسەت دانەخرایە، ئەوا رێككەوتن بە زمانی سیاسەت و دیالۆگ لەگەڵ بارزانیی نەمر ئاسان بووە، بەڵام كە ئەو دەرگایە داخرا، فیتنە و ئاژاوە یەخەی كوردستانی گرتووە. بۆیە لە قسەكانیدا جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە دەبێت زەمینە خۆشكردن بۆ فیتنە و ئاژاوەگێڕی لە كوردستاندا كۆتایی بێت، هەروەها جەخت لەسەر تەبایی و برایەتی نێوان خۆی و سەرۆك مسعود بارزانی دەكاتەوە، بەوەی تەنیا رێگەیە بۆ خێری كورد.
بە درێژایی ئەم مێژووە لەناو هەموو حزبەكانی كوردستان و لە نێوان هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستاندا كێشە و ململانێی و تەنانەت شەڕكردنیش هەبووە، بەڵام پاش ماوەیەك لاپەڕەیەكی تازە هەڵدراوەتەوە و تەبایی و برایەتی باڵی بە سەر نێوماڵی كورد و كوردستاندا كێشاوەتەوە، تەنیا كەسێك كە لە ماوەی ئەم 52 ساڵەدا گۆڕانكاری بە سەر ئەقڵ و بیركردنەوەیدا نەهاتووە و ئێستا بە میتۆدی 50 ساڵ لەمەوپێش كارخانەیەكی دروست كردووە كە رۆژانە هەزار قسەی سووك و جنێو و ناشیرینكردنی بەرامبەر بەرهەم دەهێنێت، شەخسی نەوشیروان مستەفایە، ئەم كەسە ماوەی زیاتر لە 50 ساڵە خەریكی ئەوەیە بە بەرهەمهێنانی جنێو و قسەی سووك و ناشیرین، شتێك دروست بكات كە جێگەی سیاسەت بگرێتەوە، هەوڵدەدات بە هیچ جۆرێك رێز و حورمەت لە نێوان حزبەكان و سەركردەی حزبەكانی كوردستان نەمێنێت، بۆیە ئێستا كاتی ئەوە هاتووە چیتر وەڵامی جنێو و قسە سووكەكانی نەوشیروان مستەفا نەدرێتەوە و ئەو پرسیارە لە خەڵك بكەین كە ئایا بەرهەمهێنانی قسەی سووك و جنێو جێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتن دەگرێتەوە؟ هەروەها دەبێت هەڵمەتێك دەستپێبكەین بۆ ئەوەی كەلتووری جنێودان و قسەی سووك لە سیاسەتدا ریسوا بكەین.
ئیرهابی فیكری و سەپاندنی مەرج
بە سەر بەرامبەردا
دیارترین سیمای كەلتووری جنێودان و داتاشینی قسەی سووك و ناشیرین لەلایەن فیكری نەوشیروان مستەفاوە ئەوەیە كە جنێو و داتاشینی قسەی سووك و ناشیرین بۆ سڕینەوەی بەرامبەرەكەی تیۆریزە دەكات و، بە نەفەسێكی درێژ مەشق و راهێنان بە ئەندام و هەڵسووڕاوانی خۆی دەكات بۆ ئەوەی بە باشترین شێوە ئەو جنێو و قسە سووكانە بەكاربهێنن و بەرامبەری پێ ئیزعاج و ناڕەحەت بكەن و كەسایەتی مەعنەوی ئەو كەسە تیرۆر بكەن. بۆ نموونە ئێستا لە ناو شاری سلێمانی بە سەدان كەسایەتی و رۆشنبیر و نووسەر هەن لە ترسی ئەو ئیرهابە فیكرییەی نەوشیروان مستەفا دروستی كردووە، ناوێرن هەڵوێستی خۆیان بنووسن، یان لە تیڤییەكانەوە دەری ببڕن، لەبەر ئەوەی نەوشیروان مستەفا سوپایەكی جنێوفرۆشی دروستكردووە، هەر كەسێك بەدڵی ئەو بیرنەكاتەوە، ئەو جنێوفرۆشانە لە سایت و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان كەسایەتی ئەو كەسایەتییە، یان ئەو رۆشنبیر و نووسەرە لەكەدار و تیرۆر دەكەن.
بەڕێز سۆران سێوكانی یەكێكە لە سیاسەتمەدارەكانی ناو شاری سلێمانی لە دیمانەیەكی گوڵاندا پێیگوتین: بچن سەیری لاپەڕەی فەیسبووكەكەم بكەن، بزانن ئەم جنێوفرۆشانە چیم پێدەكەن، ئەمە وێڕای ئەوەی سەدان جنێوی ناشیرینیشم لە لاپەڕەكەی خۆم سڕیومەتەوە. هەروەها سەیر بكەن، بزانن لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان چییان بەو ئەندام پەرلەمانانە كرد كە لە كۆبوونەوەی 19ی ئابی 2015 ئامادەنەبوون دەنگ بۆ فیتنە و ئاژاوە بدەن، بچن لە خۆیان بپرسن چییان پێكردوون و چۆن هەوڵیانداوە ناشیرینیان بكەن و كەسایەتییان تیرۆر بكەن.
ئەو شێوازەی نەوشیروان مستەفا لە تیۆریزەكردنی جنێو و قسەی سووك كاری پێدەكات، دووركەوتنەوەیە لە توراسی مێژووی شۆڕشگێری و توراسی شۆڕشەكانی كوردستان. ئەگەر سەرنج لە گوتاری نەوشیروان مستەفا بدەین، بە ئاشكرا هەست دەكەین، دوور و نزیك ئەم توراسە نە لە گوتاری خۆیدا، نە لە گوتاری بزووتنەوەكەی، یان حزبەكەیدا بوونی نییە. ئەمە لە كاتێكدا هەموو سەركردە سیاسییەكانی جیهان، بە كردنی توراس بە بنەما، ئێستا دەخوێننەوە و هەنگاو بۆ ئایندە هەڵدەگرن. هەر بۆ نموونە لە هەڵبژاردنەكانی 2008 كە دروشمی ئۆباما گۆڕان (Change) بوو، لە یەكەم گوتاریدا كە وەك سەرۆك كۆماری ئەمریكا دەستبەكار بوو، ئاماژەی بەوە كرد كە دەبێت وەك باوكانی دامەزرێنەری كۆماری ئازادی ئەمریكا بیر بكەینەوە و بە هەمان شێوازی ئەوان لە ئاسمانی تەمومژاویدا بە دوای خۆردا بگەڕێین. هەروەها لە 200 ساڵەی لەدایكبوونی ئەبراهام لنكۆڵن-دا كە دامەزرێنەری حزبی كۆماری ئەمریكایە، نەك دیموكراتی، زۆر راشكاوانە ئاماژەی بەوە كرد كە دەبێت لە لنكۆڵنەوە فێربین چۆن ئازادی دەپارێزین.
بەڵام با ئەو پرسیارە لە ویژدانی هەر كوردێكی ئەم كوردستانە بكەین، ئایا بە درێژایی ئەم 50ساڵەی رابردوو لە كام گوتاری نەوشیروان مستەفادا ئاماژە بە توراسی شۆڕشگێڕیی شۆڕشەكانی كوردستان كراوە؟ ئایا لە كام لێدوانی ئەم پیاوەدا گوتراوە با لە شێخ عوبێدوڵای نەهری-یەوە فێربین خەباتی ئێمە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستانە، یان كوا گوێمان لێبووە بڵێت با لە شێخ مەحموودی حەفیدەوە، یان لە قازی محەمەد ـەوە فێری بڕیار دروستكردن بین.
ئەم غائیب بوونەی توراس لە گوتاری نەوشیروان مستەفا و حزبەكەیدا، كارێكی لائیرادی و یان بەسەردا تێپەڕبوون نییە، بەڵكو ئەو زۆر باش دەزانێت تیۆریزەكردنی جنێو و قسەی سووك لەناو توراسی شۆڕشگێری كورد و كوردستاندا جێگەی نابێتەوە، هەروەها توراسی شۆڕشگێڕی كوردستان بە درێژایی هەموو شۆڕشەكانی كوردستان رێگەی ئەوەی نەداوە، بە جنێو و قسەی سووك و بەرامبەر ناشرینكردن و سڕینەوە، تەعبیر لە جیاوازی بیروڕای سیاسی بكرێت.
ئەوانەی شاهیدی مێژووی ئەم پەنجا ساڵە، یان بەشێكی ئەم مێژووەی سیاسەت و حزبایەتین لە كوردستاندا، ئاگاداری ئەوەن كە هیچ حزبێك نییە لە كوردستان كێشەی لەگەڵ حزبێكی دیكەدا نەبووبێت، بەڵام بێجگە لەو حزبە، یان لەو باڵەی كە پەروەردەی دەستی نەوشیروان بوون، هیچ كەس و لایەنێك بە جنێودان و قسەی سووك تەعبیری لە بیروبۆچوونی جیاواز نەكردووە.
ئەوجا لەبەر ئەوەی جنێودان و قسەی ناشیرین، بۆتە بەشێك لە بیركردنەوەی نەوشیروان مستەفا و هەر لەسەر ئەم پرۆگرامەش بەرنامەی بۆ حزبەكەی داناوە و كادیرانی خۆی پەروەردە كردووە، ئەوا لەگەڵ هەر لایەنێكی سیاسی كێشەیەكی بۆ دروست بێت، بە بێ جیاوازی، بە جنێودان و قسەی سووك رای جیاوازی خۆی دەخاتەڕوو و پیشانی خەڵكی دەدات، لەمەش زیاتر تەنانەت ئەو كاتەی كە لە یەكێتیش جیابووەوە، ئەو حزبەی كە خۆی بە یەكێك لە دامەزرێنەرەكانی دەزانێت، نەیتوانی بە شێوەیەكی جیاواز لە جنێو و قسەی سووك، بیروڕای جیاوازی خۆی لەگەڵ ئەندامی حزبەكەی خۆی بخاتەڕوو، ئەو هات كاری یەكەمی ئەوە بوو كە كەسایەتیی مەعنەوی هەموو هاوڕێ و هەڤاڵانی سەردەمی شاخ و ئێستای تیرۆر كرد، تەنانەت كار گەیشتە ئەوەی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی یەكێتی بۆ نموونە (مەلا بەختیار) بڵێت: ئەگەر ئەو قسە و دروشمانەی تۆ بەرزت كردوونەتەوە راستن، فەرموو با لە بەر چاوی خەڵك و لە سەر تەلەفزیۆن مونازەرەیەكی سیاسی بكەین، بەڵام لەبەر ئەوەی نەوشیروان مستەفا ناتوانێت بە شێوەیەكی سیاسییانە تەعبیر لە بیروبۆچوونی خۆی بكات، ئەوا وەك لە 2009 بینیمان زۆر سەیر وەڵامی ئەم داوا مودێڕنەی دایەوە و گوتی: (ئێمە لەگەڵ یەكێك مونازەرە ناكەین نەتوانێت بڕیار بدات)! با بڵێین ئەو بەڕێزە بە حیسابی نەوشیروان ناتوانێت بە تەنیا بڕیار بدات، بەڵام ئایا نەوشیروان مستەفا توانی بێجگە لە جنێودان و قسەی سووك تەعبیر لە بیروڕای جیاوازی خۆی لەگەڵ مام جەلال بكات؟ یان ئایا ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوو لە جنێودان و قسەی سووك بە پارتی و جەنابی سەرۆك بارزانی كرد، خراپتری بە مام جەلالیش نەكردووە؟ ئەوە ئەرشیفی:KNN تەلەفزیۆنەكەی زمانحاڵی نەوشیروان ماوە، بچن سەیری بكەن، بزانن ئایا ئەوەی بە مام جەلال و بنەماڵەی مام جەلالی كردووە، لە هێرشی ئەو یەك دوو رۆژەی خراپتر نییە كە بەرامبەر پارتی و سەرۆك بارزانی كردوویەتی؟
لەمەش زیاتر كە لەوانەیە كاتێك خوێنەر دەیخوێنتەوە بزەیەك بیگرێت، لەبەر ئەوەی نەوشیروان مستەفا ماوەی زیاتر لە 50 ساڵە كاری سەرەكی بەرهەمهێنانی قسەی سووك و جنێوە، كاتێك بیەوێت باسی ناوچەیەك، یان شارێكی كوردستانیش بكات، بە جنێو، یان قسەی سووك وەسفی دەكات. ئێرە جێگەی نووسینەوەی ئەو قسە سووك و ناشیرینانەی نەوشیروان مستەفا نییە، بەڵام خەڵكی هەولێر دەزانن چی پێگوتوون، خەڵكی كەركووك دەزانن چۆن وەسفی كردوون، هەروەها خەڵكی دهۆك و بادینانیش دەزانن چییان پێدەڵێت، ئینجا ئەمە لە شنگالەوە بیگرە تا خانەقین بۆ هەر یەكەیان چەند قسەیەكی سووكی هەیە كە وەسفی شار و ناوچەكانی كوردستانی پێدەكات.
ریسواكردنی كەلتووری
جنێودان و قسەی سووك
نەوشیروان مستەفا بە جۆرێك قسەی سووك و جنێودانی كردۆتە ئەلتەرناتیفی سیاسەت و پرۆسەی سیاسی، ئەوەی بۆنی دامەزراوەی سیاسی و حزبی سیاسی و دامەزراوە شەرعییەكانی دەوڵەتی لێ بێت، خەڵك بە چاوی سووك سەیری دەكات، یان لەبەر چاوی خەڵك سووكی كردوون، بۆ پەرلەمانی كوردستان كە لە هەر چوار پارچەی كوردستان بە بەرهەمی خوێنی شەهیدانی هەموو كوردستانی دەزانن، بزانن لە ماوەی دوو خولی پەرلەمانیدا چی بەو پەرلەمانە كردووە و چ كەلتوورێكی ناشیرین و قێزەوەن و شەڕەجنێوی بردە ناو پەرلەمانەوە.. سەیركەن لەو دوو خولەدا چۆن ئەوەی پێی بڵێن رێزگرتن لە نێوان ئەندام پەرلەمان و سەرۆكی پەرلەمان و سەرۆكی وڵات بوونی نەما، لەمەش زیاتر سەرنج بدەن ئەو كاندیدانەی نەوشیروان مستەفا بە شەخسی هەڵیبژاردوون بۆ ئەندامیەتی پەرلەمان، بەشی هەرە زۆریان لەو كەسانە بوون كە خەڵكی كەم ئەزموون بوون لە ژیانی سیاسی و ئیداری و حكوومی و پەرلەمانیدا، سەیركەن بزانن چۆن ئەم ئەندام پەرلەمانانەی ئاراستە دەكرد بۆ ئەوەی بێڕێزی بە پەرلەمانی كوردستان بكەن، رۆژێك ئاراستەی دەكردن دژی زۆرینەی پەرلەمانی بن و داوای سازانی نیشتمانی بكەن، هەرچی قسەی سووك و ناشیرین و جنێوە بۆ زۆرینەی پەرلەمانی دروست دەكرد، رۆژێكی دیكە ئاراستەی دەكردن لەگەڵ زۆرینەی پەرلەمانی بن و ئەوەی كەمینەیە، یان لەگەڵ ئەو بڕیارەی ئەوان نیە و بۆچوونێكی دیكەی هەیە، ئەوا بۆ ئەمیشیان چەندین قسەی سووك و جنێو حازر بوو، بەوەی ئەوانە خائین و خۆفرۆشن و هەزار ناووناتۆرەی دیكەی بۆ دروست دەكردن. ئەگەر سەرنج لە كۆبوونەوەی 23ی حوزەیرانی 2015 بدەین، كە ئامادەبوونی 59 ئەندام پەرلەمان كۆبوونەوەی پەرلەمان بێ ئامادەبوونی پارتی و چەند لایەنێكی سیاسیی دیكە بەڕێوەچوو، با بپرسین چۆن ئەو ئەندام پەرلەمانانەی ئاراستە كردبوو؟ ئەوەی لەسەر زاری پەرلەمانتارێكی یەكێتی-یەوە لە رۆژی 23ی حوزەیران لە سەر شاشەی تەلەفزیۆن گوێمان لێ بوو، ئەوە بووە، شەوی پێش كۆبوونەوەكە هەموو پەرلەمانتارانی یەكێتی و گۆڕانی سوێند داوە كە پەشیمان نەبنەوە و ئامادەی كۆبوونەوەكە بن، پاشانیش دوای ئەوەی كۆبۆنەوەكە كرا، نە پارتی و نە هیچ كام لەو لایەنانەی لەو كۆبوونەوەیە بەشدار نەبوون، نە كەسیان تەخوین كرد و نە بە كەسیشیان وت تۆ كۆیلەی نەوشیروانی، بەپێچەوانەوە ئەوان بۆ ئیستفزازكردنی پارتی و لایەنەكانی دیكە، پەنجەی سەركەوتنیان بەرز دەكردەوە و وێنەی سێلڤییان بڵاودەكردەوە، بەڵام با سەرنج بدەین لە 19ی ئابی 2015 كە تەنیا نیسابی یاسایی بۆ كۆبوونەوەی پەرلەمان دروست نەبوو، بزانن ئەو سوپا جنێوفرۆشەی نەوشیروان مستەفا دروستی كردووە، چییان بەو پەرلەمانتارانەی حزبەكانی دیكە كردووە كە ئامادەنەبوون فیتنە لە كوردستان دروست بیت.
لێرەوە گرنگە تەعبیركردن لە بیروڕای جیاواز بە جنێو و قسەی سووك و ناشیرین، لە تەعبیركردن لە جیاوازیی بۆچوون و بیروڕای سیاسی جیابكرێتەوە و جنێودان و قسەی سووك لەگەڵ جیاوازیی بیروڕای سیاسی تێكەڵ نەكرێت.
هەر بۆ نموونە ئەو كێشەی ئێستا بزووتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هەیەتی، كێشەیەكی سیاسیی نییە، بەڵكو كێشەی قسەی سووك و جنێودانە لەگەڵ بنەمای سیاسەت و توراسی شۆڕشگێڕی لە كوردستاندا. با راشكاوانەتر قسەبكەین، ئەگەر كێشەی گۆڕان لەگەڵ پارتی كێشەیەكی سیاسییە و پارتی بۆچوونێكی هەیە و گۆڕان و نەوشیروان مستەفا بۆچوونێكی جیاوازیان هەیە و لەگەڵ بۆچوونەكەی پارتی یەكناگرێتەوە، ئەوا ئەم كێشە سیاسییە لە چوارچێوەی بنەماكانی سیاسەتدا ناگاتە چەقبەستوویی و بنبەست. با بزانین جیاوازی نێوان نەوشیروان مستەفا و پارتی چییە؟ ئەوەی نەوشیروان ئیدعای بۆ دەكات و دەڵێت: دەبێت سیستمی حوكمڕانی لە كوردستان پەرلەمانی بێت. پرسیار ئەوەیە ئایا پارتی دیموكراتی كوردستان گوتوویەتی نابێت پەرلەمانی بێت؟ ئەمە مانای ئەوەیە لە هەنگاوی یەكەمدا هیچ جیاوازییەك نییە، با بچینە هەنگاوی دووەم، كە نەوشیروان دەڵێت: دەبێت سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت؟ ئایا لە خولی یەكەمی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستاندا، سەرۆكی هەرێم چۆن هەڵبژێردراوە؟ ئەمەش مانای ئەوەیە ئەسڵەن لەسەر پرسی هەڵبژاردنی سەرۆك لە پەرلەمانەوە هیچ كێشەیەك نەبووە، بەڵام دوای ئەوەی كۆمپانیای وشە بۆ بەرهەمهێنانی قسەی سووك و جنێو دامەزرا، ئەوان ئیستفزازی پارتییان كرد، بەوەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەرلەمان هەڵبژێردراوە و شەرعییەتی گەلی نییە و دەبێت لەلایەن گەلەوە هەڵبژێرێت، بۆیە جەنابی سەرۆك بارزانی داوای كرد لە خولی دووەمدا سەرۆك لەلایەن گەلەوە هەڵبژێردرێت. سەرنج بدەن لە بنەڕەتدا بەپێی رێككەوتنی ستراتیژی پارتی و یەكێتی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردراوە و ئەسڵەن كەس باسی ئەوەشی نەكردووە كە سەرۆك راستەوخۆ هەڵبژێردرێت، بەڵام هەر خودی نەوشیروان وایكرد سەرۆك لەلایەن گەلەوە هەڵبژێردرێت و ئەم بەزمەی دروست كرد، ئێستاش دەیەوێت جارێكی دیكە هەڵبژاردنی سەرۆك بەرێتەوە پەرلەمان، لەلایەكی دیكەوە باس لە دەسەڵاتەكانی سەرۆك دەكات، گوایە ئەو دەسەڵاتانە سەرۆك دەكاتە دیكتاتۆر، باشە با پرسین لەو ماوەیەی سەرۆك بارزانی سەرۆك بووە، كام دەسەڵاتەی بەكارهێناوە كە جێگەی مەترسی بێت، یان كام دەسەڵاتەی هەیە كە جێگەی مەترسی بێت، تەنانەت سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی كوردستانە، ئەو مافەی نەبووە بێ گەڕانەوە بۆ پەرلەمان هێزی پێشمەرگە رەوانەی كۆبانێ بكات، وەك بینیمان لەسەر داوای سەرۆكی هەرێمی كوردستان، ئەو سەرۆكی پەرلەمانە بڕیاری دا پێشمەرگە بچێت بۆ كۆبانی كە كادری بزووتنەوەی گۆڕان بووە. لەمەش زیاتر باشە با وای دابنێین جیاوازیی بۆچوونی سیاسیمان هەیە لەسەر شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆك، ئایا ئەم جیاوازییە بەوجۆرە تەعبیری لێ دەكرێت، هەڵبژاردنی سەرۆك لەلایەن گەلەوە دیكتاتۆر دروست دەكات؟ ئایا لە هەموو دنیادا كەس بیستوویەتی سەرۆك لەلایەن گەلەوە هەڵبژێردرێت، دیكتاتۆر دروست دەكات؟ ئایا تەنیا لە وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا چەند دەوڵەتی دیموكراتی سەرۆكەكانیان راستەوخۆ لەلایەن گەلەوە هەڵدەبژێردرێت؟ بۆیە ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان لەگەڵ پارتی كێشەی سیاسی هەبووایە، كێشەی سیاسی چارەسەر دەكرا و نەدەگەیشتە بنبەست. گرنگە زۆر راشكاوانە دان بەو راستییەدا بنێین كە كێشەی گۆڕان لەگەڵ پارتی، كێشەی سیاسی نییە، بەڵكو كێشەی تەعبیركردنە لە بیروبۆچوونی جیاواز بە رێگەی جنێودان و قسەی سووك و ناشیرینكردنی بەرامبەر، لەم حاڵەتەدا كە پرسەكە بگاتە ئەم ئاستە، ناكرێت چارەنووسی نەتەوەیەك بكرێتە قوربانیی ئەقڵی جنیۆفرۆشیی نەوشیروان مستەفا! لەمەش زیاتر ئایا دەكرێت واز لە هەموو توراسی شۆڕشگێڕیی سەرجەم شۆڕشەكان و سەرجەم سەركردە مێژووییەكانی گەلەكەمان بهێنین و جنێودان و قسەی سووك و ناشیرینكردنی بەرامبەر و سرینەوەی بەرامبەر بكەین بە ئەڵتەرناتیفی سیاسەت و كوردایەتی؟ ئەمە پرسیارێكە دەبێت هەڵوەستەی جددی لەسەر بكرێت و هەموو لایەكیش بە جددی وەڵامی بداتەوە.