لەوانەیە یەكێك لە خراپترین ئاكامەكانی مامەڵەكردنی رۆژئاوا لەگەڵ وڵاتانی بلۆكی سۆشیالیستیی پێشوو، دۆزینەوەی ئەلتەرناتیڤ بووبێت بۆ حزبی سیاسی، رۆژئاوا لە بری ئەوەی پشتگیری حزبی سیاسی دیموكراتی بكات بۆ بەرپەرچدانەوەی حزبە كۆمۆنیستییە شمولییەكان، كەوتە پشتگیریكردنی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و هاندانی خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین، بە بێ ئەوەی حزبێكی سیاسیی دیموكراتی بوونی هەبێت، كە بتوانێت ئەو ناڕەزاییەی خەڵك رێكبخات و بەرەو قۆناخی راگواستن بەرەو دیموكراتی هەنگاو هەڵبگرن. ئەم سیاسەتەی رۆژئاوا بووە هۆكاری ئەوەی زەمینە خۆش بێت بۆ رووخانی دیواری بەرلین و پاشانیش هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەت، بەڵام لەبەر ئەوەی لە زۆربەی دەوڵەتانی پۆست كۆمۆنیست، زەمینەی درووستبوونی حزبی دیموكراتی بەهێز بوونی نەبوو، بۆیە ژینگەیەكی لەبار بۆ دەركەوتنی سەركردەی پۆپۆلیستی درووست بوو، كە دیارترین سەركردەی پۆپۆلیستی لە دەوڵەتانی پۆست كۆمۆنیست ڤلادمیر پۆتین-ی سەرۆكی ئێستای رووسیای فیدڕاڵییە، لەمەش زیاتر لە ماوەی 25 ساڵی رابردوودا بە شێوەیەك لە شێوەكان لە هەر 19 دەوڵەتەكەی ئەمریكای لاتینەوە تا دەگاتە 15 كۆمارەكەی یەكێتی سۆڤیەتی پێشان و ئەو دەوڵەتانەشی لە ناوەڕاستی ئەوروپا سەر بە بلۆكی سۆشیالیستی بوون، ژینگەیەكی لەبار بوون بۆ دەركەوتنی سەركردەی پۆپۆلیسیستی و حزبی پۆپۆلیستی دژەدیموكراتی، هەروەك چۆن بەم دواییە هەردوو وڵاتی پۆلەندا و هەنگاریا كە دوو ئەندامی یەكیتی ئەوروپان، بە ئاشكرا هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر لیبڕاڵ دیموكراتی راگەیاند.
مامەڵەیەكی دیكەی خراپی رۆژئاوا بۆ ئیحتواكردنی كۆمۆنیست و بەرەنگاربوونەوەی سۆڤیەت دوای داگیركردنی ئەفغانستان، پشتگیریكردنی گرووپ و بزاڤە ئیسلامییە توندڕەوەكان بوو لە تەواوی وڵاتانی ئیسلامی و دابینكردنی چەك و تەقەمەنی و پشتگیری لۆجیستی و مەشق و راهێنان بوو بۆ چەكدارە ئیسلامییە توندڕەوەكان وەك میكانیزمێك بۆ دژایەتیكردنی مەدی كۆمۆنیزم، ئاكامی ئەم سیاسەتە چەوتەش، درووستبوونی رێكخراوی ئەلقاعیدە بوو، كە بووە دایكی تەواوی تەواوی ئەو حزب و گروپە ئیسلامییە توندڕۆیانەی كە لە هەموو دەوڵەتانی ئیسلامی درووستبوون و هەمووشیان جیهادیان لە كاری تیرۆریستیدا بچووك كردەوە، بەڵگەش بۆ ئەمە ئەوەیە كە هەر حزبێكی سیاسی ئیسلامی لە تەواوی دەوڵەتانی ئیسلامیدا بە كوردستانیشەوە، كە دروشمی جیهادیان بەرزكردۆتەوە، بەشی هەرە زۆری سەركردەی ئەو حزبە ئیسلامییە تیرۆریستانە لە سەربازگەكانی قاعیدە لە ئەفغانستان مەشق و راهێنان لەسەر درووستكردنی هەموو جۆرە بۆمبێك -بە بۆمب و پشتێنی خۆكوژەوە-، پێكراوە و فەتوای سەركردەكانی قاعیدەیان جێبەجێ كردووە.
كەواتە ئەم مێژووە پێمان دەڵێت، پۆپۆلیستی هاوچەرخ و تیرۆریستی هاوچەرخ بەرهەمی سیاسەتی هەڵەی رۆژئاوا بووە بۆ ئیحتواكردنی كۆمۆنیزم، لە ئێستاشدا ئەم دوو دیاردەیە نەك هەر بوونەتە هەڕەشە بۆ سەر ئایندەی ئازادی و ئایندەی دیموكراتی لیبڕاڵی، زۆر بە باشییش لە ژینگەی لیبڕاڵ دیموكراتی گەشە دەكەن، لەمەش زیاتر هەردوو دیاردەكە (پۆپۆلیست و تیرۆریست) بوونەتە بەرهەمی خۆڕسكی homegrown)) كۆمەڵگەی دیموكراتی، ئێستا هەموو جیهان كۆدەنگن لە سەر ئەوەی تیرۆریست هەڕەشەیەكی جددییە لە سەر ئازادی و دیموكراتی، بەڵام سەبارەت بە پۆپۆلیست هێشتا ئەو پرسیارە دەكرێت: ئایا دیاردەی پۆپۆلیستی هەڕەشەیە، یان تەحەددایە بۆ دیموكراتی و وڵاتانی رۆژئاوا چۆن رووبەڕووی دەبنەوە و چۆن وەڵامی ئەم دیاردەیە دەدەنەوە؟




خاڵی هاوبەشی نێوان
پۆپۆلیست و تیرۆریست
هەروەك چۆن لە جیهانی ئیسلامیدا رایەكی تەواو بەرچاو هەیە كە كۆمەڵكوژی و كارە دڕندەكانی حزب و رێكخراوە ئیسلامییە توندڕۆكان بە كاری تیرۆریستی ناو نابەن و هەتا ئێستاش لەسەر ئاستی جیهانی ئیسلامی ئیشكالیەتێكی گەورە لەسەر پێناسەی تیرۆریست هەیە، بەهەمان شێوە لە جیهانی رۆژئاوا و تێكڕای كۆمەڵگە دیموكراتییەكان، ئیشكالیەتێكی گەورە لەسەر پێناسەكردنی پۆپۆلیست هەیە و بە دەیان و سەدان پێناسەی جۆراوجۆر بۆ ناسینەوەی ئەم دیاردەیە بوونی هەیە، لەمەش زیاتر چۆن لە جیهانی ئیسلامیدا بۆچوونی بەرچاو هەیە كە دەستخۆشی لە كارە خۆژییەكانی رێكخراو و حزب ئیسلامییە توندڕۆكان دەكەن، بەهەمان شێوە لە رۆژئاوا و تەواوی كۆمەڵگە دیموكراتییەكاندا، بۆچوونێكی بەرچاو هەیە كە رەفتاری پۆپۆلیستیانە بە كردەوەی دژی دیموكراتی لە قەڵەم نادەن، لەمەش زیاتر ژینگەی دیموكراتی خۆی رێگە دەدات كە فیكری پۆپۆلیستی و تیرۆریستی بە ئاسانی گەشە بكات، هەروەك چۆن ژینگەی سیاسیی ئێستای كوردستان بۆتە ژینگەیەكی لەبار بۆ گەشەكردنی فیكری پۆپۆلیست و تیرۆریست و حكومەتی هەرێمی كوردستانیش نەك هەر ناتوانێت سنووریان بۆ دابنێت، بەڵكو ژینگەی سیاسیی هەرێمی كوردستان خۆی یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی ئەم دوو فیكرە زۆر بەئاسانی گەشە بكەن. هەر بۆیە ئێستا بۆچوونی هاوبەش لەسەر ئاستی هەموو ئەكادیمیست و بیرمەندانی سیاسی ئەوەیە، لە هەر شوێنێك كۆمەڵگەی دیموكراتی هەبێت، دیاردەی پۆپۆلیستی و هەوڵدان بۆ كاری تیرۆریستی بوونی هەیە، لەمەش خراپتر ئەوەیە ئەم دوو دیاردەیە وەك دوو دیاردەی سەرنجڕاكێش لای هاووڵاتیانی رۆژئاوا بۆتە هۆكاری ئەوەی كۆمەڵگەی رۆژئاوا لە ناوخۆی خۆیدا دابەش بكات و لێكی بترازێنێت، بەشێك لە هاووڵاتیانی رۆژئاوا خۆیان دەبنە بەشێك لە رێكخراوە ئیسلامییە تیرۆریستییە جۆراوجۆرەكان، بەشێكیان دەبنە ئەندامی حزبە پۆپۆلیستیە جۆراوجۆرەكان، ئەمەش بەرەو خاڵێكی دیكەی هاوبەشی نێوان پۆپۆلیست و تیرۆریستمان دەبات، ئەویش ئەوەیە چۆن رێكخراو، یان گروپە تیرۆریستە ئیسلامییەكان یەك حزب، یان یەك رێكخراو، یان یەك مەرجەع نین، بەهەمان شێوە دیاردەی پۆپۆلیستیش تەنیا تایبەت نییە بە فیكری چەپ، یان راست، یان تایبەت نییە بە كەسێك كە دەیەوێت گوتاری ئیستفزازی توند بدات، بەڵكو دیاردەی پۆپۆلیستی چەپ و راستی گرتۆتەوە و ئێستا بۆتە هەڕەشەیەكی جددی لە رۆژئاوادا.
خاڵێكی دیكەی هاوبەشی نێوان پۆپۆلیست و تیرۆریست ئەوەیە، هەردوو لایان دژی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتین، هەر بۆ نموونە گروپە ئیسلامییە توندڕۆكانی رۆژئاوا ژینگەی لیبڕاڵ دیموكراتی بەكار دەهێنن بۆ رووخاندی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی، ئەم رێكخراوە ئیسلامییانە كە دەبنە ژێرخان و سەرچاوەی سەرەكی داهات و ناردنی چەكدار بۆ رێكخراوە تیرۆریستییەكان، بە ئاشكرا لە وڵاتانی دیموكراتی رۆژئاوا و سەرتاسەری جیهان بوونیان هەیە و، بە ئاشكرا و لە میانەی خۆپیشاندان و گوتارە ئیستفزازییەكانیان لە گۆڕەپانەكانی رۆژئاوا، دیموكراتی رەتدەكەنەوە و بانگێشە بۆ جێبەجێكردنی شەریعەت دەكەن، بەهەمان ئاست پۆپۆلیستیت هەر ئایدیۆلۆژیەتێكی هەبێت، یان ئەوەیە پۆپۆلیستی چەپە و بە بیانووی رەخنە گرتن لە دیموكراتی سەرمایەداری و ئابووری بازاڕ بانگەشە بۆ نەمانی دیموكراتی دەكات، یاخود پۆپۆلیستی راستە كە تەواوی بنەماكانی مافی مرۆڤ و بنەماكانی لیبڕاڵیزم ژێرپێ دەنێت و دژایەتی موسڵمانان و رەشپێست دەكات، هەروەك چۆن ئێستا حزب و سەركردە پۆپۆلیستە راستەكان لە ئەوروپا و ئەمریكا بە ئاشكرا دژایەتی هاتنی پەنابەران دەكەن.
سەرەتای سەرهەڵدانی تیرۆریست لەو سەلەفییانەوە دەست پێدەكات كە لە مزگەوتەكانەوە تۆی فیكری تیرۆریستی دەچێنن، سەلەفییەكان لە دەستپێكدا هەموو حزبێكی سیاسی رەتدەكەنەوە و رایدەگەیەنن كە بڕوایان بە هیچ حزبێكی سیاسی نییە، هەموو خۆشییەكی دنیایی تەرك دەكەن و ریش بەردەدەنەوە بۆ ئەوەی خۆیان واپیشان بدەن بێجگە لە خواپەرستی دەخالەتی هیچ شتێكی دیكە ناكەن، فەتوا لەسەر كاری خراپ و ناشەرعی نادەن، بەڵام كە تەواو تۆی فیكرە توندڕۆكان گەشەی كرد و جەماوەریان لە دەور كۆبووەوە، ئەوا لە هەنگاوی یەكەمدا لە ناو میحرابی مزگەوتەكانەوە دەست دەكەن بە جاڕدانی توندڕۆیی و پاشان روودەكەنە سەر شەقامەكان و دواتریش دەكەونە ئەنجامدانی كاری تیرۆریستی، بەهەمان شێوە سەركردە، یان حزبی پۆپۆلیستی سەرەتا خۆی وەك فریادڕەسی كۆمەڵگە دەخاتەڕوو و پشتگیری لە رەخنە و سەرنجەكانی نووسەران و رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان لەسەر دیاردە نەرێنییەكانی كۆمەڵگە دەكات، خەڵكی هەژار و پەراوێزخراوی كۆمەڵگە لە دەوری خۆی كۆدەكاتەوە و زۆر بە سەختی دژایەتی خۆی لە میانەی دژایەتیكردنی دەستەبژێرێكی دەسەڵات بۆ دژایەتی سیستمی دیموكراتی بچووك دەكاتەوە، سەركردەی پۆپۆلیستی ئەگەر خاوەنی حزبی سیاسی نەبێت، گۆڕەپانەكانی شار و كۆڕ و كۆبوونەوەی مەدەنی دەكاتە قوتابخانەی بەرهەمهێنانی توندوتیژی و توندڕەوی سیستمە دیموكراتییەكە، خۆ ئەگەر دیاردەی پۆپۆلیستی لە حزبێكدا رەنگی دایەوە، ئەوە حزبەكە خۆی دەبێتە سەربازگەیەك بۆ مەشق و راهێنانی هەڵسوڕاوانی ئەو حزبە پۆپۆلیستە، چۆن لە سەربازگاكانی رێكخراوی ئەلقاعیدە سەركردە و چەكدارانی حزبە ئیسلامییە توندڕۆیەكان مەشقیان پێدەكرێت لەسەر چۆنیەتی درووستكردنی هەموو جۆرە بۆمبە خۆكوژەكان و فێریان دەكەن بەبێ بەزەییانە ئەم بۆمبانە لە شوێنی قەرەبالغدا بتەقێننەوە، بەهەمان شێوە حزبە پۆپۆلیستییەكان هەڵسوڕاوانی خۆیان لە سەر چۆنیەتی بەرهەمهێنانی جنێو، سووكایەتیكردن، بێ بایەخكردنی رەمز و سیمبولەكانی نەتەوە، دامەزراوە شەرعی و هەڵبژێراوەكانی دەوڵەت مەشق پێدەكەن، شێوازی مەشقپێكردنی حزبی پۆپۆلیستی لەسەر بەرهەمهێنانی جنێو و قسەی سووك، بە جۆرێكە دەبێت سەرنجڕاكێش بێت، خەڵك گوێی لێبگرێت و دووبارەی بكاتەوە. ئامانجی سەركردە و حزبی پۆپۆلیستی لە پیادەكردنی ئەم شێوازە، بەهەمان شێوەی ئامانجی رێكخراوی ئەلقاعیدەیە، رێكخراوی ئەلقاعیدە لە شتی زۆر سادە بۆمبی خۆكوژ درووستدەكات، بۆ ئەوەی ترس و دڵەڕاوكێ و ناسەقامگیری لە وڵاتدا درووست بكات، بۆ ئەوەی سیستمە دیموكراتییەكە بڕووخێنێت، بەهەمان شێوە ئامانجی پۆپۆلیستیش لە بەرهەمهێنانی قسەی سووك و جنێو بۆ ئەوەیە ئەم قسە و جنێوانە بكاتە بۆمبێك و شیرازەی كۆمەڵایەتی و متمانەی نێوان خەڵك و دەوڵەت تێكبشكێنێت و پاشەگەردانی و ئاژاوە لە كۆمەڵگە درووست بێت و رایەكی گشتی دژی سیستمە سیاسەكە درووست بكات.
پۆپۆلیست و تیرۆریست
توندڕەوی كۆیان دەكاتەوە نەك ئایدیۆلۆژیا
لە كاتی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردوو كە بە بەرچاوی هەموو كامێرای كەناڵەكانەوە بارەگاكانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەسووتێنران، هەندێك لە هەڵسووڕاوانی بزووتنەوەی گۆڕان لەسەر شاشەی تەلەفزێۆنەكانەوە دەیانگوت: «پارتی بۆخۆی سەغڵەت دەكات، لە هەر شوێنێك خۆپیشاندان بكرێت، توندوتیژی هەر روودەدات، ماوەیەك لەمەوپێش لە لەندەن خۆپیشاندان كرا و خۆپیشاندەران چەندین ئۆتۆمبیلیان سووتاند و كەسیش قسەی نەكرد»!
ئەگەر سەرنجێكی ورد لەسەر ئەم قسانەی هەڵسووڕاوانی بزووتنەوەی گۆڕان بدەین، هەست بەوە دەكەین كە دەیانەوێت پاكانە بۆ بارەگاسووتاندن بكەن، لەمەش زیاتر ئەگەر سەلمێنرا هەڵسووڕاوانی ئەو بزووتنەوەیە ئەو كارە تێكدەرانەیان ئەنجامداوە، ئەوا لە چوارچێوەی دیاردەیەكی زۆر سادەی كۆمەڵگەی دیموكراتی پێمان بفرۆشنەوە!! راشكاوانەتر گۆڕان دەیەوێت بە هەموو هەوڵی خۆی كاری تێكدان و سووتاندن بە نەریتی كۆمەڵگەی دیموكراتی لە خەڵك تێبگەیەنێت. ئەگەر بەراوردێك لە نێوان ئەم هەڵوێستەی گۆڕان و دەقی ئەو قسە و پاكانانەی داعش لە گۆڤاری (دابق) بكەین كە پاساوی ئەوە بۆ ئەتكردن و بە كۆیلەكردنی كچانی ئێزیدی دێنێتەوە و وای پیشان دەدات ئەم كارە بە دەقی قورئان لە ئیسلامدا رێگەی پێدراوە و ئەوەی ئیسلام بێت، دەبێت بڕوای بە كۆیلەكردن و هەتكردنی كچانی ئێزیدی هەبێت، چ جیاوازییەكی هەیە؟ ئایا جیاوازی نێوان پاكانەكەی داعش بۆ كچانی ئێزیدی و پاكانەكەی گۆڕان بۆ تێكدان و سووتاندن، پەنابردن نییە بۆ ئیسلام و دیموكراتی؟ هەر بۆیە ئەگەر ئەوەی داعش دەیڵێت ئەوە ئیسلام بێت، ئەوا ئەوكات ئەوەی گۆڕانیش دەیڵێت ئەوە دیموكراتییە، بەڵام موسڵمان لە هەر كوێیەكی ئەم زەمینە بن، بە مەرجێك خۆیان بەشێك نەبن لە فیكری داعشی، ئایا روویان دێت بڵێن ئەوەی داعش دەیكات ئیسلامە؟ بەهەمان شێوە كورد و دیموكراتخوازان لە هەر شوێنێكی ئەم جیهانە بن، بە مەرجێك ئەندامی ئەو بزووتنەوەیە نەبن، ئایا كاتێك ئەو دیمەنی سووتاندن و تێكدانە دەبینن، روویان دێت بڵێن ئەمە دیموكراتییە؟.
لێرەوە ئەگەر لە سەر شێوازی لایەنگیریكردن بۆ رەفتارەكانی داعش و قاعیدە و حزبە ئیسلامییە توندڕەوەكانی دیكە لە كۆمەڵگەی ئیسلامی و رەفتاری توندڕۆیی و تێكدان لە كۆمەڵگەی دیموكراتی هەڵوەستە بكەین و بپرسین، ئایا كێن ئەوانەی لە كۆمەڵگەی ئیسلامیدا دەبنە لایەنگری رەفتارەكانی داعش و كێن ئەو كەسانەی كە دەبنە لایەنگیری تێكدان و سووتاندن لە كۆمەڵگەی دیموكراتیدا؟ وەڵامی ئەم دوو پرسیارە كە هەموو ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوەی لە جیهاندا سەرقاڵ كردووە، گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی لە سەرانسەری جیهاندا كەم تا زۆر خەڵكانێك هەن پشتگیری كارە تیرۆریسیتییەكانی داعش و قاعیدە دەكەن، بەهەمان شێوە خەڵكانێكی بەرچاویش هەن، پشتگیری لە كاری توندڕۆیی و تێكدەرانەی پۆپۆلیستەكان دەكەن! كەواتە ئەم بەرەنجامە پێمان دەڵێت: ئەوەی دەبێتە لایەنگیری كارە تیرۆریستەكانی حزب و رێكخراوە ئیسلامییەكان و ئەوەی دەبێتە لایەنگیری كاری تێكدان و توندڕۆیی پۆپۆلیستەكان، پێوەندی بە ئایدیۆلۆژیەت، یان شێوازی بیركردنەوەی ئەم حزب، یان ئەو سەركردەوە نییە، بەڵكو پێوەندی بەوەوە هەیە ئایا ئەو رەفتارە تیرۆریستییە، یان ئەو كاری تێكدان و توندڕۆییە تاچەند دەبێتە هۆكاری شڵەژان و ناسەقامگیری و كەوتنی سیستمە دیموكراتییەكە، ئەوجا مەرج نییە كە موسڵمانێك دەبێتە لایەنگری كاری تیرۆریستی قاعیدە، یان داعش، یان حزب و رێكخراوەكانی دیكە، خۆی بیەوێت ببێتە تیرۆریست و خۆی بتەقێنێتەوە، نەخێر دەوێت لە میانەی لایەنگریكردنی بۆ ئەو كردەوانە دژایەتی خۆی بۆ سیستمی ئەو وڵاتە دەرببڕێ، بۆیە پاكانە بۆ كارەكانیان دكات. هەر بۆ نموونە لەوانەیە خەڵكانێكی زۆر هەبن كە رقیان لە سیستمەكانی خۆیانە لە دەوڵەتانی كەنداو، یان دەوڵەتانی ئیسلامی، دوای هەر كارێكی تیرۆریستی قاعیدە، یان داعش، خۆشحاڵی خۆیان بە سەركۆنەكردنی حكومەتەكەی خۆیان پیشان دەدەن و پاكانە بۆ كاری تیرۆریستی دەكەن و دەیخەنە پاڵ كەموكورتییەكانی حكومەتەكانیان، بەهەمان شێوە لەوانەیە دوای كارە تیرۆریستییەكەی شارل بیدۆ و تەقینەوەكانی كۆتایی ساڵی رابردوو لە پاریس، دەبینین حزب و سەركردە پۆپۆلیستیەكان راستەوخۆ پشتگیری ئەو كارانەی تیرۆریستان ناكەن، بەڵام ئەو كارە تیرۆریستییانە دەكەنە ئامرازێك بۆ زیاتر شڵەژانی بارودۆخەكە، هەر بۆ نموونە لە دوای ئەو رووداوانە پۆپۆلیستی راست لە تەواوی وڵاتانی ئەوروپای رۆژئاوا، ئەم دیاردەیان قۆستۆتەوە و بە ئاشكرا دژایەتی خەڵكانی بیانی، یان كۆچبەرانیان كرد، ئەمە گواستراوەتەوە بۆ ئەمریكا و ئێستا بە تەواوەتی لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی ئەمریكادا رەنگدانەوەی هەیە. لە بەرامبەردا پۆپۆلیستەكانی دیكەش وە نەبێ لە دژی پۆپۆلیستی راست پشتگیری حكومەتەكەی بكات و هەوڵبدات بارودۆخەكە هێور بكاتەوە، دیسان ئەمانیش بارودۆخە دەقۆزنەوە و بە هەمان شێوەی پۆپۆلیستی راست، دەستیان كردووە بە خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین و پشتگیری لە هاتنی پەنابەران دەكەن، ئەم حاڵەتە زۆر بە ئاشكرا لە یەك دوو مانگی رابردوو لە ئەڵمانیا بوونی هەبوو، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئەو شاڵاوەی پەنابەرانی سووریا روویانكردە ئەڵمانیا، هەموومان لە شاشەی تەلەفزێۆنەكانمانەوە بینیمان لە یەك كاتدا دوو جۆر خۆپیشاندان بەڕێوەدەچوو، پۆلیسی ئەڵمانیا ناچار هەر ئەوەندەی پێدەكرا بۆ ئەوەی تێكەڵی یەكتری نەبن، هەردوو خۆپیشاندانەكەش ئەگەر كۆنتڕۆڵ نەكرایە، دەبووە مایەی ئاژاوە و خوێنڕشتنێكی گەورە لە شەقامەكانی ئەڵمانیادا.
فەزای گشتی و ماسمیدیا
شوێنی گونجاوی پۆپۆلیست و تیرۆریست
پۆپۆلیست و تیرۆریست هەر كارێك ئەنجامبدەن، ئەوا ئامانجی سەرەكی ئەو كارە ناردنی مەسجێكە، باشترین شوێنیش كە ئەم مەسجە بگەینێتە هەموو كەس، فەزای گشتی و ماسمیدیایە بە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتیشەوە، بەمەش هەموو كارەكانی پۆپۆلیست جۆرێك لە شێوەی كاری پڕوپاگەندەیی وەردەگرێت (propaganda of the deed)، پۆپۆلیست و تیرۆریست هێندەی مەبەستیانە بۆ گەیاندنی مەسجەكەیان سوود لە میدیای دیكە (غەیرە میدیای خۆی) وەربگرن، هێندە نایانەوێت لە میدیای خۆیانەوە مەسجەكانیان بنێرن. هەر بۆ نموونە كاتێك تیرۆریستان كارێكی تیرۆریستی ئەنجام دەدەن، مەبەستیانە ئەو كارە لە شوێنی قەرەبالغ بێت و زۆرترین قوربانی و زیانی لێبكەوێتەوە، بۆ ئەوەی ببێتە سەردێڕی هەواڵی هەموو ماس میدیای جیهانی، پۆپۆلیستیش كە دەیەوێت دیاردەیەكی كەموكورتی كۆمەڵگە بقۆزێتەوە، هەوڵدەدات بۆ ئەم قۆزتنەوەیە شێوازی مەدەنی و دیموكراتی بەكار بهێنێت، هەتا لە ناوەندی شاردا، یان سەنتەرێكی گرنگی ئەو شارە قەرەباڵغییەكی گەورە درووست دەكات، لەناو ئەم قەرەباڵغییەدا ئاراستەی خۆپیشاندانەكە بەرەو تێكدان و سووتاندن دەگۆڕێت. ئەمە ئێستا دیاردەیەكی باوە لە جیهان بۆ دژایەتی دیموكراتی و بزووتنەوەی گۆڕان-یش ئەم دیاردەیەی زۆر بە جوانی لە كوردستان پێ ئاشنا كردووین، ئەوجا بۆ ئەوەی ئەم كارە توندوتیژییە زۆرترین زیان و سووتاندنی لێ بكەوێتەوە و پێكدادان لە نێوان پۆلیس و خەڵكدا درووست بكەن، هەڵسووڕاوانی ئەم بزووتنەوەیە دەكەونە شەڕەبەرد و سووتاندنی تایە و هەڵكوتانە سەر پۆلیس و ئەو لایەنانەی ئەركیانە ئەو كارە تێكدەرییانە خامۆش بكەنەوە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە لەم حاڵەتەدا حزبی پۆپۆلیستی كەمترین هۆكاری میدیایی خۆی بەكار دەهێنێت. هەر بۆ نموونە لە خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری رابردوو، هەتا ئەو كاتەی خۆپیشاندانەكان رێكخران و ئاراستەی خۆپیشاندانەكان بوو بە هێرشكردنە سەر بارەگاكانی پارتی دیموكراتی كوردستان، بزووتنەوەی گۆڕان لە رێگەی KNN ـەوە هەموو هەوڵكانی بۆ هاندان و زەمینەخۆشكردن بوو بۆ تێكدانی بارودۆخەكە، كە بارودۆخەكە تێكچوو، بینیمان شاشەی KNN هیچ دیمەنێكی نەدەگواستەوە و لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانی دیكەی كوردستانیشەوە ئەو هەموو ئاگر و سووتاندنە راستەوخۆ دەگوازرانەوە، دیارە تیرۆریستەكانیش لە ئەنجامی كارە تیرۆریستییەكانیان هەمان مەسجیان هەیە، كاتێك كارێك ئەنجام دەدەن، گرنگ ئەوەیە ئەو كارە ببێتە رووداوێك كە فەزای عام و ماسمیدیا داگیربكات، تەنانەت زۆر جار دوای ئەوەی كارە تیرۆریستییەكە دەبێتە رووداوێكی گەورە، ئینجا ئەو رێكخراوە تیرۆریستییانە رایدەگەیەنن و خۆیان بە خاوەنی كارەكە دەكەن، زۆربەی جاریش پۆپۆلیست هەمان شت دەكات. هەر بۆ نموونە كە لە 17ی شوباتی 2011 ئاراستەی خۆپیشاندەكەیان گۆڕی بۆ هەڵكوتانە سەر لقی چواری پارتی دیموكراتی كوردستان، سەرەتا نەوشیروان مستەفا-ی رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان، ئەو هەڵكوتانەی بە كاری تێكدەر و گێرەشێوێنی وەسفكرد، بەڵام كاتێك بۆی دەركەوت هەوڵەكانی سەركەوتنی بەدەست هێناوە، خۆی كردە خاوەنی خۆپیشاندانەوە و ماوەی زیاتر لە 100 رۆژ، كار و كاسبی و ژیانی لە هاووڵاتیانی دەڤەری سلێمانی و گەرمیان تێكدا. ئەم حاڵەتە بۆ هەموو حزب و سەركردە پۆپۆلیستیەكانی جیهان لە ئەمریكای لاتینەوە هەتا دەگاتە فلیپین راستە و هەموویان ئەم شێوازەیان تاقیكردۆتەوە.
ئەوەی لێرەدا ئاستەنگی سەرەكی بۆ دیموكراتی لیبڕاڵی درووست دەكات، ئەوەیە ئایا سیستمە دیموكراتییەكان دەتوانن دەستبەرداری ماسمیدیای ئازاد و تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی و خۆپیشاندانەكانی فەزای گشتی بن؟ بێگومان نەخێر. هەر ئەم نەخێرەشە دەبێتە ئۆكسجینی پۆپۆلیست و تیرۆریست و زۆر بە زەحمەت لە كۆمەڵگەی دیموكراتیدا دەتوانرێت رێگە بە تیرۆریست و سەرهەڵدانی دیاردەی پۆپۆلیستی بگیرێت.
هەرێمی كوردستان لە ناو تەنگژەی
تیرۆریستان و دیاردەی پۆپۆلیستی
لەوانەیە هەرێمی كوردستان تەنیا شوێن بێت لەم جیهانەدا كە خاوەنی سیستمێكی دیموكراتی بێت و چوار تەنگژەی مەترسیداریش دەوری دابێت، ناچاریشە مامەڵە لەگەڵ هەر چواریشیان بكات كە بریتین لە:
1. شەڕی راستەوخۆی تیرۆریستانی داعش بە درێژایی زیاتر لە 1000 كیلۆمەتر.
2. بوونی ژینگەیەكی سیاسی لەبار بۆ گەشەكردنی بەردەوامی فیكری ئیسلامیی توندڕەو.
3. پەیدابوونی سەركردە و حزبی پۆپۆلیستی هەمەچەشنە لە چەپ و ئیسلامی.
4. هەژموون و باڵادەستیی ساسیەتی پۆپۆلیستی لە میدیا و فەزای عامدا دژی دامەزراوەكانی دەوڵەت.
لە بەرامبەر ئەم چوار تەنگژە ترسناكە، لەوانەیە حكومەتی هەرێمی كوردستان كەم ئەزموونترین و بێ ئیمكانییەتترین حكومەت بێت لە جیهاندا بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم چوار تەنگژەیە. هەر بۆ نموونە لە رووی بەرەنگابوونەوەی سەربازییانەی پێشمەرگە لەشەڕی دژی داعش، بەراوردی هێزی پێشمەرگە بكەین بە سوپای هەر 67 دەوڵەتەكەی دیكەی هاوپەیمانی دژی داعش، پێشمەرگە لە هەموویان ئیمكانیەتی سەربازی كەمترەو لەبەرامبەر ئەم بێ ئیمكانییەتە سەربازییەی پێشمەرگە و بەدەستهێنانی ئەو سەركەوتنانەشی بەدەستی هێناوە، دیارە هەموو لە یادمانە كە سەرۆك مسعود بارزانی بڕیاری دا پێشمەرگە شەڕی سەرتاسەری لەگەڵ داعش بكات و ناوی «شەڕی مان و نەمان»ـی لێنا و خۆی بە شەخسی هاتە ناو شەڕەكە و لە رووی مەعنەوییەوە ئاراستەی شەڕەكەی گۆڕی، دەنا ئەگەر لە رووی سەربازییەوە بەراوردی ئیمكانیەت و شارەزایی سەربازی چەكدارانی داعش لەگەڵ پێشمەرگە بكەین، هێشتا ئیمكانیەت و شارەزایی چەكدارانی داعش گەورەتر بووە. حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رووبەڕووبوونەوەی داعش ئیمكانییەتی تائێستاش سنووردارە، بەڵام لە شێوازی مامەڵەكردنی لەگەڵ سێ خاڵەكەی دیكە كەمئەزموونە، هێندەی خۆی گرێداوەتەوە بە شكڵییەتی یاساكان و تەفسیركردنی بنەماكانی دیموكراتی و مافی مرۆڤ، هێندە لەسەر ئەو پرسانە هەڵوەستەی نەكردووە بە چ جۆرە رێوشوێن و یاسایەك سنوورداریان بكات، لەوانەیە هەندێك لەسەر ئەم رەخنەی ئاراستەی حكومەتی خۆمانی دەكەین، بڵێن: ئایا هیچ وڵاتێكی دیموكراتی بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو سێ تەنگژەیە كە لە زۆربەی وڵاتانی ئەوروپی بوونی هەیە، هیچ هەنگاوێكیان هەڵگرتووە؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەڵێن، هەر وڵاتێكی دیموكراتی لەم جیهانە، وەك كوردستان لەناو ئەو تەنگژە مەترسیدارانە بوایە، راشكاوانە رایدەگەیاند: «ئێمە لە شەڕداین»، ئەوكاتە رێوشوێنی تایبەتی دەگرتەبەر، هەر بۆ نموونە لە دوای تەقینەوەكانی ئەم دواییە لە پاریس، سەرۆكی فەرەنسا بە ئاشكرا رایگەیاند: فەرەنسا لە شەڕدایە، ئەمەش مانای ئەوەیە دەوڵەتێكی وەك فەرەنسا كە ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتییە، رێوشوێنی تایبەتی گرتەبەر بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو تەنگژەیە، ئەوجا لەمەش زیاتر زۆربەی دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا دوای ئەو تەقینەوانە رێوشوێنی زۆر تایبەتیان گرتەبەر و دەوڵەتێكی وەك بەلژیكا بە ئاشكرا بۆ ماوەیەك دەرگای مزگەوتەكانی داخست و رێگەی نەدا ئیمامی مزگەوتەكان پێشنوێژی بكەن. بەڵام پرسیار ئەوەی ئایا ئەم هەنگاوانە دیموكراتین؟ بێگومان نەخێر، بەڵام وەرگرتنی رێوشوێنی پێویستە بۆ دوورخستنەوەی مەترسییەكی گەورە، بۆیە لەم رووەوە ئەگەر سەرنج بدەین، بە قووڵایی ئەو تەنگژانەدا رۆبچین دەكرێت چەند خاڵێكی گرنگ دەستنیشان بكەین:
1. سەبارەت بە گەشەكردنی فیكری توندڕۆیی ئیسلامی، لەوانەیە زیدەڕۆیی نەبێت كە بڵێین: حكومەتی هەرێمی كوردستان خۆی هەموو ئەو سەرچاوانە دەهێنێتە كوردستان كە دەبنە هەوێنی گەشەكردنی فیكری ئیسلامی، هەر بۆ نموونە هەموو ساڵێك لە پێشانگەی نێودەوڵەتی هەولێر گەورەترین پێشانگەی كتێب دەكرێتەوە، كە لانیكەم 5-6 هەزار ناونیشانی تێدا كۆدەبێتەوە، ئایا لەم 5-6 ناونیشانە، چەند ناونیشانیان خزمەتی كەلتووری دیموكراتی دەكات و چەندیشیان خزمەتی فیكری توندڕۆیی ئیسلامی دەكات؟ بێگومان بە رێژەی 85-90% خزمەتی فیكری توندڕۆیی دەكات.
2. حكومەتی هەرێمی كوردستان لە دوای هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2009ـەوە، نەیتوانیوە هیچ هاوپەیمانییەك بۆ درووستكردنی حكومەت ئەنجام بدات، كە تیایدا سنوورێك هەبێت و ئۆپۆزیسیۆن و حزبی فەرمانڕەوا لێك جیابكاتەوە، لەوانەیە لە كابینەی شەشەم و حەوتەمدا، چەند لایەنێك هەبووبن خۆیان كردبێتە ئۆپۆزسیۆن، بەڵام لە زۆر حاڵەتدا راگەیاندنی (پارتی و یەكێتی)یش وەك ئۆپۆزسیۆن مامەڵەیان لەگەڵ خۆیان كردووە.
3. لە كوردستاندا یاسایەك هەیە بە ناوی یاسای پارتە سیاسییەكان، بەڵام ئەم یاسایە نەیتوانیوە حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان وەك حزبی سیاسی هەڵبژاردن و بەرهەمهێنەری دیموكراتی رێكبخاتەوە. لە زۆر حاڵەتدا حزبەكانی كوردستان بە شێوەیەك رەفتار دەكەن وەك ئەوەی حزبەكە خۆی دەوڵەت بێت، ئەم دیاردەیە لە گەورەترین حزبەوە تا بچووكترین حزب لە كوردستان بوونی هەیە، ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی شتێكی ئاسایی بێت، حزبی سیاسی یاری شكۆی دەوڵەت، یان دامەزراوە شەرعییەكانی دەوڵەت بكات، هەروەك چۆن یەك دوو هەفتە لەمەوپێش بە ئاشكرا هەڵسووڕاوانی بزووتنەوەی گۆڕان هەڕەشەیان لە تەقاندنەوەی بۆرییە غازەكانی ناوچەی قادركەرەم كرد و لە چەند رۆژی رابردوو تەقییەوە. ئەم كارە هەر كەس و لایەنیك كردبێتی، یان تەنانەت ئەگەر تیرۆریستان و دوژمنانی كوردستانیش كردبێتیان، ئەوەمان پێدەڵێت هەمان بیركردنەوە لای حزبێكی سیاسیی كوردستان بوونی هەبووە و ئامادەبووە یاری بە دەوڵەت و هەڕەشە لە دەوڵەت بكات.
4. ماسمیدیای كوردستان بە هەر چوار بواری (بینراو، بیستراو نووسراو، ئۆنلاین) بەبێ جیاوازی ئەمەیان سەر بە حزبە سیاسییەكانە و ئەوی دیكەشیان ئەهلی و سەربەخۆیە، بوونەتە باشترین سەرچاوەی زانیاری پێدان بە ناحەزان و دوژمنانی كوردستان و بوونە باشترین هۆكاری پروپاگەندەكردن بۆ ناشرینكردنی كوردستان، هەر بۆ نموونە لە هەفتەی رابردوو مانشێتی سەرەكی رۆژنامەیەكی بەناو ئەهلی (رۆژنامەی ئاوێنە) بریتی بووە لەوەی «قووڵبوونەوەی قەیرانی دارایی هەڵاتن لە ریزەكانی پێشمەرگە زیاد دەكات»!! پرسیار ئەوەیە: ئایا ئەم مانشێتە خۆی لە خۆیدا پێدانی باشترین زانیاری نییە بە تیرۆریستانی داعش و دوژمنانی كوردستان؟ ئەمەش مانای ئەوەیە سیاسەتی پۆپۆلیستی هەژموونی بەسەر هەموو جومگەكانی سیاسەت و راگەیاندن لە كوردستاندا گرتووە و ئێستا ئامانج لە سیاسەت و كاری رۆژنامەوانی تەنیا ئەوەندەیە چەند كەس دوای دەكەوێت و چەند كەس دەیخوێنێتەوە، ئەمەش مەترسیی راستەقینە لەسەر ئایندەی هەرێمی كوردستان زیاتر دەكات.
بۆیە لێرەوە دەكرێت ئاماژە بەوە بكەین، بێجگە لەوەی ئێستا كوردستان بە قەیرانێكی زۆر سەختی ئابووریدا تێدەپەڕێت، لەهەمانكاتدا ئەم قەیرانە و نەهامەتییەكانی خەڵك بوونەتە باشترین ئامراز بە دەستی حزبە پۆپۆلیستەكان و ماسمیدیای كوردستانەوە و لە بری ئەوەی ببنە هاوكار بۆ ئەوەی خەڵك و حكومەت پێكەوە شان بدەنە بەر ئەم قەیرانە و پێكەوە تێیپەڕێنن، بوونەتە فاكتەری شڵەژان و درووستكردنی ناسەقامگیری لە هەرێمی كوردستاندا، ئەم حاڵەتە ئەگەر زووی حكومەت فریای نەكەوێت و ریگە لەوە نەگرێت كە نەهامەتی خەڵك و قەیرانی ئابووری كەرەستە نین بۆ سیاسەتی پۆپۆلیستی و تێكدانی سەقامگیری كوردستان، ئەوا بەدڵنیاییەوە كوردستان دەكەوێتە داوی دیاردەی پۆپۆلیستی، ئاشكراشە ئەو وڵاتانەی دەكەونە تەڵەی سەركردە و حزبی پۆپۆلیسیتەوە ئایندەیان بەرەو كوێ دەچێت.