پێش ئەوەی باس لە داهاتووی هەرێمی كوردستان بكەین، پێویستە توانای ئەوەمان هەبێت هەڵسەنگاندن بۆ بارودۆخەكە بكەین.
راستە هەرێمی كوردستان وەكو كاراكتەرێكی بێ دەوڵەت لە سەر ئاستی ناوچەكە و جیهان پێگەیەكی باشی بۆ خۆی دروست كردووە، بەڵام بەربەستە دەستووری و سیاسییەكانیش رێگرن لە بەردەم بونیادنانی ئابوورییەكی سەربەخۆ، لە ئاستی عێراقیشدا عەقڵییەتی تایفی و رەگەزپەرستی رێگرە لە بەردەم پابەندبوون بە ماددەكانی دەستووری عێراق كە راشكاوانە داوای دابەشكردنی دەسەڵاتەكان لە نێوان حكومەتی فیدڕاڵی و هەرێمدا دەكات.

تەنانەت بەغدا پابەندی پرۆژەیاسای بودجەی 2015 و ئەو رێككەوتنەش نەبوو كە لە نێوان هەولێر و بەغدا ئەنجامدرا. حكومەتی هەرێمی كوردستان لەم دۆخە هەستیارە و لە ژێر گوشاری بەغدا، ناچار دەبێت هەنگاو بەرەو گەیشتن بە ئابوورییەكی سەربەخۆ بنێت، كە تێیدا دەرامەتە مرۆیی و سروشتییەكانی بۆ بونیادنانی ئابوورییەكی سەقامگیر و سەربەخۆ ئاراستە بكات، گەیشتن بە ئابووری سەربەخۆش جگە لەوەی زامنی بەدیلی رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدایە، هاوكات دەربازبوونیشە لە پاشكەوتەیی كوردستان بە ئابوورییەكی لەرزۆك و ناسەقامگیری ناوەند.

پرۆفیسۆر د. حوسێن تۆفیق فەیزوڵڵا شارەزا لەبواری یاسای بازرگانی نێودەوڵەتی :
دەكرێت كاری جددی بۆ هەڵگرتنی ئاستەنگ و
بەربەستە دەستووری و سیاسییەكانی بەردەم سەربەخۆیی ئابووری بكرێت

مەرج نییە نەوت و وەبەرهێنان تاكە رێگە بن لە پێناو بەهێزبوونی پێگەی ئابووری هەرێمی كوردستان لە ناوەندە نێودەوڵەتییەكاندا، بەهێزیی پێگەی ئابووری لەوەدایە كورد بتوانێت نموونەیەكی جوانی ئابووری پێشكەش بكات، كە تێیدا بە سوودوەرگرتن لە كۆی سەرچاوە مرۆیی و سروشتییەكان توانای ئەوەی هەبێت هەنگاو بۆ سەربەخۆیی ئابووری بنێت. سەبارەت بە كۆڵەگەكانی بونیادنانی ئەم ئابوورییە كە لە پێشەوەی سەربەخۆیی سیاسی دێت، پڕۆفیسۆر د. حوسێن تۆفیق فەیزوڵڵا شارەزا لە بواری یاسای بازرگانی نێودەوڵەتی، رای وایە پێویستە روئیایەكی روون و ئاشكرامان بۆ فەلسەفە و فیكری ئابووری هەبێت. لە لێدوانێكی تایبەتیشدا بۆ گوڵان وتی:

«بونیادنانی سەربەخۆیی ئابووری ئەركێكی ئاسان نییە و لە بەردەم چەندین بەربەستی دەستووری و سیاسیدایە، سەربەخۆیی ئابووری زیاتر مەسەلەیەكی فیكری و فەلسەفییە، فیكرێكی ئابووری تەندروست كە بە زانستێكی هاوچەرخ بكرێتە كارێكی پراكتیكی. ئەم سەربەخۆییەش نابێت تەنیا لە فرۆشتنی نەوتدا چڕ بكرێتەوە بەڵكو پێویستی بە كۆمەڵێك گۆڕانكاری و كار و كردەوە هەیە كە هەیكەلی ئابووریی هەرێمەكە بەرەو ئابوورییەكی بەهێز پەلكێش بكات، لەم روانگەیەوە كاتێك باسی سەربەخۆیی ئابووری دەكرێت، بەو واتایە دێت كە قەبارەی هێزی ئابووریی هەرێم لە ئابووریی جیهاندا چەندە، یان لە هاوكێشەی ئابووریی نێودەوڵەتی پێگەی كوردستان تا چەند بەهێزە؟ یان پێگە و قەبارەی ئابووریی هەرێم لەكوێ، یان لە چیدایە؟ ئایا تاچەند دەرامەتی مرۆیی بەهرەدارمان هەیە كە توانای بۆ داهێنان و بەرهەمهێنان هەیە؟ داهاتی ئابووری كوردستان تاچەند لەتوانایدایە پاڵپشتی فیكریی ئەو داهێنان و بەرهەمهێنانە بكات؟ بە ڕادەیەك كە وڵاتانی دراوسێ و جیهان كاتێك ناوی كوردستان دێت، حیسابێك بۆ ئابوورییەكەی بكەن لەناو هاوكێشە ئابوورییەكانی خۆیاندا.

ئێستا كاتێك باسی سەربەخۆیی ئابووری دەكەین، پێویستە پێچەوانەی سەربەخۆیی ئابووریش بزانین پاشكەوتەی ئابوورییە كە دەرئەنجام ئەم پاشكەوتەیە پاشكەوتە سیاسییەكەشی لەگەڵدایە، بەمجۆرە سەربەخۆیی ئابووری لە سەرەوەی سەربەخۆیی سیاسی دێت. دەكرێت هەرێمی كوردستان وەكو مافێكی دەستووری و یاسایی دەوڵەت رابگەیەنێت، بەڵام ئایا توانای سەربەخۆیی ئابووری هەیە و دەتوانێت پێداویستییەكانی ئەو دەوڵەتە دابین بكات؟ چونكە سەربەخۆیی ئابووری توانایەكی تەكنەلۆژیا و تەكنیكی و مرۆیی و دارایی گەورەی دەوێت كە بتوانێت پێداویستی و خواستەكانی ناوخۆ پڕبكاتەوە.

ئەوەتا زۆر لە وڵاتە عەرەبییەكان زیاتر لە حەفتا ساڵە سەربەخۆیی خۆیان هەیە، بەڵام تا ئێستا پاشكەوتەی ئابووری وڵاتانی دیكەن. كاتێك هەرێمێك، یا نەتەوەیەك سەربەخۆیی ئابووری رابگەیەنێت، دەبێت ئامانجەكەی بزاندرێت و سەربەخۆیی دارایی و نەختینەیی لەگەڵدا بێت.

ئالێرەدا نابێت سەربەخۆییە ئابوورییەكەمان حەسر بێت بە فرۆشتنی نەوت، یان بازرگانیكردنی لەگەڵ وڵاتانی دەوروبەر، بەڵكو بنەمایەكە لەناو كۆمەڵێك بنەمای دیكە، دواتر مەسەلەی سەقامگیری سیاسی و ئەمنی و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری هەرێمەكە دێت كە وادەكات سەرمایە و كۆمپانیای بیانی روو لە هەرێمەكە بكەن و زیاتر یەكەی بەرهەمهێنانی بۆ دروست بكەن، تەنانەت لە ناوخۆی هەرێمەكەشدا ببینە خاوەن كۆمپانیای وا گەورە كە پێگەی لەناو هاوكێشە بازرگانی و پیشەسازییەكانی ناوچەكەو جیهاندا هەبێت. واتا سەربەخۆیی ئابووری سەقامگیریی ئابووری پێویستە.

سەقامگیری دارایی و گومركی ئامانجێكی زۆر گرنگە لە سەربەخۆیی ئابووریدا، چونكە بەبێ ئەم سەقامگیرییەی دارایی و سیاسەتە گومرگییە ناتواندرێت لە هاوكێشە نێودەوڵەتییەكاندا سەركەوتوو بین. لەمڕۆدا هیچ وڵات و هەرێمێك نییە بێ ئاڵووێری بازرگانی لە سنوورەكانیدا بتوانێت پێگە و سەربەخۆیی ئابووری خۆی زامن بكات، بەمەش توانای واژووكردنی رێككەوتننامەی نێودەوڵەتیمان دەبێت و لە رێكخراوە بازرگانی و ئابوورییەكانی جیهانیشدا وەكو رێكخراوی بازرگانی جیهانی و بانكی نێودەوڵەتی و سندوقی نەختی نێودەوڵەتی دەبینە ئەندام. گەیشتن بە مەفهومی چەمكی سەربەخۆیی ئابووری كۆمەڵێك رێوشوێنی یاسایی و بازرگانی و سیاسەتی دارایی و نەختینەیی پێویستە، كە هەرێمی كوردستان لە رووی پراكتیكەوە تا ڕادەیەكی باش هەنگاوی بۆ ناوە. ئەم چەمكە هەر ئەو واتایەی نییە كە - نەوتی كوردستان هی خۆمانە و بە عێراقی نادەین- چونكە حكومەتی مەركەزی بەشە بودجەی كوردستان لە بودجەی 2015 نانێرێت، بەڵكو وشەی سەربەخۆیی واتا ئازادی لە كۆت و بەربەستەكانی بەردەم ئابووری - ئێكۆنۆمیك ئۆتۆنۆمی- .

زۆر گرنگە خۆمان لە ئاستەنگە دەستوورییەكان لابدەین، بەتایبەت لە ماددەی 110 و 112 كە تایبەتە بە دەسەڵاتە حەسرییەكان.

دەكرێت كاری جددی بۆ هەڵگرتنی ئاستەنگەكانی بەردەم سەربەخۆیی ئابووری بكەین، چ لە رووی یاساییەوە بێت، یا لە رووی سیاسییەوە، لە رووی یاساییەوە زۆر یاسای گرنگمان هەیە وەكو یاسای وەبەرهێنانی بیانی كە بە شێوەیەك هەموار بكرێتەوە، وابكات لە رووی تەكنەلۆژیا و سەرمایە و داهات و توانای مرۆییەوە سوودی لێوەربگرین و گەورە كۆمپانیاكان بەرژەوەندییان ببەسترێتەوە بە هەرێمی كوردستانەوە، تاوەكو بەرگری لە هەرێمەكە بكەن. بۆ نموونە كۆمپانیای ئیكسۆن مۆبیل كە بەرژەوەندی لە هەرێمی كوردستان هەیە، ئەمریكا وەكو حكومەت چاوی لەم كۆمپانیایەیە و لە هەر شوێنێكی جیهان بێت، دەیپارێزێت، لە رووی سیاسی و ئەمنیشەوە تا ڕادەیەكی باش لەم بوارەدا هەنگاو نراوە. بەڵام پێویستە لە نێوخۆی هەرێمدا هەنگاوی جددیتر بۆ كۆمەڵێك فاكتەر بنرێت كە بە كۆڵەكەكانی بونیادنانی ئابوورییەكی جوان و بەهێز دادەنرێت لەناو چوارچێوەی پرۆسەی دیموكراتیەتدا لەوانە: پێشكەشكردنی ئاستێكی بەرز بۆ پەیڕەوكردنی پرۆسەی شەفافییەت و دژایەتیكردن و بنبڕكردنی گەندەڵی و بەرەوپێشەوە بردنی كەرتی پەروەردە و تەندروستی و شارەوانی و خزمەتگوزاری و ئامادەكردنی مرۆی بەتواناو بەهرەدار و گەڕان بە دوای سەرچاوەی تری داهات جگە لە سێكتەری نەوت».