سەرەڕای ئەو لێدوانە جیاوازانەی دەربارەی رۆڵی هێزەكانی سوپا و پۆلیسی عێراقی دەدرێن، كە رۆڵیان تەنیا بەرگریكردنە، هاوكات چەندین پارێزگا و شار بەتایبەتیش ناوچە سوننەنشینەكان داگیركراون و كەوتوونەتە ژێر دەسەڵاتی تیرۆریستانی داعش، بەڵام ئەو حەشدە شەعبییەی كە بەم دواییە دامەزراوە، دەستی بە سەر هەموو ناوچەكانی دیكەی پارێزگاكانی عێراقدا بەتایبەتیش ناوچە شیعەنشینەكاندا گرتووە، ئەویش لە میانەی دابەشكردنی جوگرافی لە نێوان ئەو لایەنانەی لە چوارچێوەی حەشدی شەعبیدان. ئەمەش وای كرد جارێكی دیكە دیاردەی دۆزینەوەی تەرمی نەناسراو و كوژراو دوای پەیدابوونی ئەو میلیشیایانە زیاتر سەرهەڵبدات. ئەمە وێڕای بێ سەروبەریی لە ناو پایتەختدا لە ئاكامی هەڵگرتنی چەك و بەرزكردنەوەی ئاڵای جیاوازی ئەو پێكهاتانە لە ژێر ناوی وەفاداری و دڵسۆزی بۆ وڵات، لە لایەكی دیكەوە وا هەست دەكرێت كە ئاڕاستەیەكی سیاسیی نادیاری عێراقی لە ئارادایە وەك سەرەتایەك بۆ دابەشكردنی عێراق، یان دامەزراندنی هەرێمی دیكە كە پێشتر چەندین جار سیاسەتمەداران و هاووڵاتیان بانگەشەیان بۆ كردووە.
راپۆرتی/ گوڵان- بەغدا


چوونە ناو بەغدا تەنها بۆ شیعە ئاساییە
كاتێك لە پارێزگای كەركووكەوە بەرەو بەغدای پایتەخت بەڕێ دەكەویت كە تەنیا 255 كیلۆمەتر لە یەكەوە دوورن، دەبینیت كە مەوداكە دوو ئەوەندەیە بەهۆی داخستنی رێگەی سەرەكیی نێوان ئەو دوو شارە، بۆیە پێویستە رێگەیەكی دیكە هەڵبژێریت كە بە درێژایی ئەو رێگەیە چەندین میلیشیا بە ئاڵای رەنگاوڕەنگی ئایینییەوە كۆنتڕۆڵیان كردووە. هەر چەند لە خاڵێكی پشكنین نزیك ببیتەوە، میلیشیایەكی جیاواز دەبینیت كە سەر بە لایەنێكی دیاریكراوە، جگە لە عێراقییەكان، (ئێرانی و لوبنانی)یشیان تێدایە و ئیدی هەر تاقمەو ئاڵایەكیان لەسەر بازگەكە هەڵواسیوە و هەر یەكێك لە كارمەندانی ئەو بازگەیە پارچە پەڕۆیەكیان لە ناوچەوانیان بەستووە و ناوی میلیشیایەك، یان یەكێك لە ئیمامەكانیانی لێ نووسراوە، وەكو: (یاحسین، یاعباس) هەرچەندە پیاوانی ئایینی و موفتییەكانی ئیسلام قەدەغەیان كردووە جگە لە خودا وشەی (یا) لە پێش هەر ناوێك دابنرێت.
دابەشبوونی جوگرافیی نێوان میلیشیاكان
رێگەی مردن و گەشتی ئیفلیجی یاوەریی هەر كەسێك دەبێت، كاتێ دەیەوێت بچێتە بەغدا، لە بەر ئەو هەموو ناخۆشی و ئاستەنگ و كاولكارییەی رووی لە ناوچەكانی ئەم وڵاتە كردووە. لە هەمان كاتدا لەو چەند سەد كیلۆمەترەی نێوان كەركووك و بەغدا تووشی 39 خاڵی پشكنین دەبیت، كە لەوانە تەنیا سێ خاڵی پشكنین بەدەست سوپا و پۆلیسەوەن، ئەوانی دیكە پشكی میلیشیاكانن.
ئەو كەسەی كە شیعەیە بەوێدا تێدەپەڕێت، ئەوانە دەناسێت، بۆیە دەگوترێ هەندێ هێز هەیە رێگەكە دادەخەن و خەڵكەكە دەپشكنن، بەڵام كەس نازانێت ئەوانە كێن و سەر بە كام لایەنن.
لەبەغدا زیاتر لە 46 جۆری میلیشیا هەن كە هەموویان لە چوارچێوەی حەشدی شەعبیدان، لەوانە: (عەسائیبی ئەهلی حەق، سوپای مەهدی، سوپای ئیسلام، كەتائیبی حیزبوڵا، لیوای حوسەین، هێزەكانی ئەبوفەزڵ عەباس و چەكدارانی بەدر و ...تاد)، ناوەكان و ئاڵاكان كۆتاییان نایەت، هەر حزب و هێز و میلیشیایەك ئازادە بە ئارەزووی خۆی هاتوچۆ بكات بە ئاگاداری، یان بێ ئاگاداریی حكومەتی بەغدا كە هەمووشیان هەر چەكدارن. وێڕای ئەمەش دەبینیت لەسەر هەر خاڵێكی پشكنین، یان بارەگایەكی حكوومی و حزبی و ئەمنی ئاڵایەكی ئایینی هەیە كە گوزارشت لە جۆرێك لە میلیشیا، یان هێزێكی جیاوازی ئیسلامی دەكات، وا هەست دەكەیت كە لە ناو حوسەینییەكدایت.
عەبدولستار مەحموود نووسەر و توێژەری مێژوویی، لە بارەی ئەو بارودۆخە تایبەت بۆ گوڵان گوتی: «پڕۆژەیەك لە ئارادایە بۆ دابەشكردنی پلەبەپلەی عێراق، ئەویش لە میانی دامەزراندنی هەرێمەكانەوەیە، كە ئەمەش خەونی زۆر لە هاووڵاتیانە، كاتێ لایەنە ئەمنییەكان بڕیاریان دا هیچ ئاوارەیەكی سوننە، یان كورد نابێت بێتە نێو بەغداوە، تەنیا لە رێگەی كەفیلەوە نەبێت، ئەمەش بە هەنگاوێكی ئەرێنی دانانرێت لە رووی رێزگرتن لە هاووڵاتیان، بۆیە لە هەر خاڵێكی گشتیی پشكنینیدا كە پێیدا دێیتە ناو بەغدا، هێزی جیاوازیی ئەمنی دەبینیت، لەوانە میلشیای حەشدی شەعبی، كە بە ناشیرینترین جۆر هەڵسوكەوت لەگەڵ هاووڵاتیانی سڤیل و ساكار و ئافرەت و منداڵ و پیر و پەككەوتە دەكەن و لە خاڵەكانی پشكنیندا لەبەر تیشك و گەرمای خۆردا وەستێنراون و بەرپرسانی ئەو شوێنانەش هیچ بەهایەكیان بۆ دانانن، لە كاتێكدا دەبینیت كە سیاسەتمەداران لە پەرلەمان و حكومەتی عێراق تەنیا وشەی بریقەدار و بەڵێنی پووچ بە هاووڵاتیان رادەگەیەنن.»
بەغدا پایتەختی بێ سەروبەری
لە ئێستادا رەوشی ناو بەغدا لەوپەڕی حاڵەتی مەترسیداری مێژووی ئەو شارەدایە، تەنانەت لە سەردەمی هێرشەكەی هۆلاكۆش بەم شێوەیە نەبووە، ژاوەژاو و جەنجاڵی و بێ سەروبەری میلیشیای جیاواز و تەرمی نەناسراو لە بەغدا بەرچاو دەكەوێت، ئەوەش ناشاردرێتەوە كە سەدان چەكدار پۆشاكیان لەبەردایە و چەكی جۆراوجۆریشیان پێیە. لەلایەكی دیكەوە دڵگران دەبیت كاتێ بەغدای پایتەخت بەم شێوەیە دەبینیت، چونكە كۆنتڕۆڵی تەواوی بارودۆخەكەی لەدەستداوە و تەنیا بە فەرمانی حەشدی شەعبی ئیش و كارەكان رایی دەكرێت، هەروەها ژێرخانی شارەكە و سەروەری یاسا هەرەسیان هێناوە و هەر یەكە لەو میلیشیایانە یاسای تایبەت و چەكی تایبەت و مەرجەع و سەركردەی تایبەت بە خۆیان هەیە.
هاوكات وەزارەتی ژینگە رایگەیاندووە كە رێژەی پیسبوون و ژاوەژاو لە بەغدای پایتەخت لە بەرزبوونەوەدایە، لەم رووەوە ئەمیر عەلی حەسون بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەو راگەیاندنی ژینگەیی روونی كردەوە كە (فەرمانگەی پاراستن و چاككردنی ژینگە لە ناوچەی ناوەڕاست) لە رێی ئامێر و دەزگاكانیەوە ئەوەی تۆماركردووە كە بەرزبوونەوەیەكی لە رادەبەدەر لە پیسبوون و ژاوەژاو هەستی پێدەكرێت، ئەم رێژەیەش لە نێوان 5،37 بۆ 76 دیسبلە، واتە لە رێژەی دیاریكراوی ستانداردی رێكخراوی تەندروستیی جیهانی بەرزترە كە بە 45 بۆ 55 دیسبل دەستنیشان كراوە.
هاووڵاتی سامر موحسین كە خەڵكی جادریەی بەغدایە دەپرسێت: تاكەی هەر بە دەست ترس و خەم و پەژارەوە لە بەغدا و عێراقدا بناڵێنین؟ تاكەی بەم شێوەیە جیاوازی لە نێوان بەرپرس و هاووڵاتی ئاساییدا هەبێت؟ تاكەی لە ژاوەژاوەو بێ سەروبەری و دواكەوتوویی و نەخوێندەواری و هەژاریدا ژیان بەسەر بەرین؟ تاكەی وا هەست بكەین كە ئێمە لە وڵاتی خۆماندا بێگانەو بێ دەرەتانین؟