«كاتێك هەموومان لە كۆنگرەی 51ی میونیخ بۆ ئاسایش كۆدەبینەوە، دەبینین ساڵێكی تایبەت و سەختمان لە سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتی تێپەڕاندووە، لە ماوەی 12 مانگی رابردوو كۆمەڵێك كێشە بوونە هەڕەشە و تەحەددیی جددی بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی جیهانی و ئەم هەڕەشە و تەحەددییانەش بە جۆرێك بوون كە زۆربەی سیاسەتمەداران و شرۆڤەوانان پێشبینییان نەكردووە، لەمەش زیاتر ئەم كێشانە كەلێنی گەورەی لە سیستمی نێودەوڵەتی دروستكردووە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەو كەموكورتییانەی لە هەیكەل و میكانیزمی ئاسایشی بە كۆمەڵدا بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەو تەنگژانە بوونی هەیە».
واڵفانگ شنایگەر
سەرۆكی كۆنگرەی 51ی میونیخ بۆ ئاسایش
شوباتی 2015


كێشەی سەرەكیی نەتەوەكان
نەبوونی سەرۆكێكە توانای پێشبینی هەبێت
پیترۆ پیرشینكۆ سەرۆكی ئۆكرانیا لە شوباتی 2015 و لە بەردەم كۆنگرەی 51ی میونیخ بۆ ئاسایش رایگەیاند، كاتێك رووسیا كریمای داگیركرد، سوپای دەوڵەتی ئۆكرانیا تەنیا 7000 سەربازی بووە و پێشتریش لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوو ئۆكرانیا سەرجەم چەكە ستراتیژییەكانی بە شێوەیەكی ئاشتییانە لەناو بردووە، ئەم وتانەی پیرشینكۆ ئاماژەیە بۆ ئەوەی: نەك هەر ئەو وەك سەرۆكی ئۆكرانیا پێشبینی ئەوەی نەكردووە رووسیا بە هێزی سەربازی بەشێكی وڵاتەكەی داگیر بكات، بەڵكو هیچ سەرۆكێكی ئەوروپی و تەنانەت سەرۆكی ئەمریكا و تەواوی ناوەندەكانی فیكر و توێژینەوەش لەسەر ئاستی ئەوروپا و ئەمریكا پێشبینی ئەوەیان نەكردووە كە لە ساڵی 2014 رووسیا كارێكی لەو جۆرە دەكات، لەمەش زیاتر ئەگەر سەیری راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی لە عێراق و سووریا بكەین كە لە دوای 10ی حوزەیرانی 2014 و داگیركردنی موسڵ تیرۆریستانی داعش دامەزراندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامییان راگەیاند، دەبینین بێجگە لە بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە پێش داگیركردنی موسڵ، نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراقی لەو مەترسییە ئاگادار كردۆتەوە، هیچ سەرۆكێك و هیچ ناوەندێكی توێژینەوە و فیكر لە سەر ئاستی جیهان ئاماژەی بەوە نەكردووە كە تیرۆریستانی داعش مەترسییەكەیان گەیشتۆتە ئەو ئاستەی لە بەشێكی فراوانی هەردوو وڵاتی سووریا و عێراقدا دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی رابگەیەنن. تەنانەت جیمیس جیفری باڵیۆزی پێشووی ئەمریكا لە عێراق، لە موحازەرەیەكدا كە لە دوای داگیركردنی موسڵ هەر لە مانگی حوزەیرانی ساڵی رابردوو پێشكەشی كرد، راشكاوانە ئاماژەی بەوە كردووە كە دەزگای هەواڵگری ئەمریكاش لە داگیركردنی موسڵ و راگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی خافڵگیر بووە و بە هیچ شێوەیەك پێشبینی ئەوەی نەكردووە كە تیرۆریستانی داعش بتوانن موسڵ داگیر بكەن و دوای ئەویش دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی رابگەیەنن.
تۆماس فریدمان رۆژنامەنووسی ناوداری جیهانی و خاوەنی كتێبی (جیهانێكی تەخت)، هۆكاری سەرەكیی بارودۆخی شڵەژاو پڕكارەساتی سووریا دەگێڕێتەوە بۆ كەم توانایی بەشار ئەسەدی سەرۆكی رژێمی سووریا لە پێشبینی بۆ رووداوەكان، لەبەر ئەوەی هۆكاری پشتگیری عەرەبی سوننەی سووریا بۆ تیرۆریستانی داعش و بەرەی نوسرە، دەگەڕێتەوە بۆ كارەساتی وشكەساڵی لە ماوەی چوار ساڵی لەسەر یەك، ئەمەش وایكردووە جووتیارانی گوندەكان بە لێشاو بڕژێنە ناو شارەكان و پاشان نەبوونی بەرنامەیەك لەلایەن رژێمی سووریاوە بۆ ئەوەی ئەو بارودۆخە رێكبخات، ئەوەش بۆتە هۆكاری ئەوەی لەگەڵ دەركەوتنی ئاڵا رەشەكەی داعش هەموویان پەیوەندی بە داعشەوە بكەن.
ئەگەر لەسەر ئاستی جیهان سەیری هەڕەشە و تەحەددییەكانی هەردوو ساڵی 2014 و 2015 بكەین، دیسان ئەو راستییە دەبینین كە پێشبینی بۆ رووداو و گۆڕانكارییەكان زۆر دەگمەنە و تەنانەت ئەو پێشبینییانەشی دەكرێن، هەر بۆ نموونە لە مردنی سیستمی نوێی جیهان و رۆچوونی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەك ناوچەیەكی فاشیل لە جیهاندا، هەموویان كۆمەڵێك پێشبینین كە چاودێر و شرۆڤەوان و سیاسەتمەداران دەكاتە بینەری دیمەنێكی خراپتر، نەك هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و رێگرتن لە سەرهەڵدانی ئاژاوە و قەیرانی زیاتر، لەمەش زیاتر ئەگەر لە بازنەیەكی فراوانتردا سەیری كاردانەوە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان بكەین، بە ئاشكرا ئەو راستییە دەبینین كە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ئیقلیمیش كاردانەوەكان جۆرێك لە شڵەژان و بێ بەرنامەیی پێوە دیارە، لەم راستەدا ئەگەر سەیری كاردانەوەی ئەمریكا بەرامبەر بە تیرۆریستانی داعش لە حوزەیرانی 2014 بكەین، هەموو جیهان ئاگادارە ئیدارەی سەرۆك ئۆباما بە ئاستێك شڵەژا بوو كە نەیدەتوانی هیچ بڕیارێك بدات، توركیا بە بیانووی ئەوەی 49 دیپلۆماتكاری لای داعش دەستبەسەرن، رۆڵی تەماشەكەری گێڕا، كۆماری ئیسلامی ئێرانیش لەبەر ئەوەی هەڕەشە كەتبووە سەر شیعە و داعش لە دەروازەكانی بەغدا نزیك ببووەوە، بۆیە پشتگیری بڕیارەكەی ئایەتوڵا سیستانی كرد و راستەوخۆ هاتە ناو كێشەكەوە، لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبیش ئێستاشی لەگەڵدا بێت، نەیانتوانی هاوپەیمانییەكی عەرەبی دژی داعش دروست بكەن، بەڵام كاتێك پرسەكە گەیشتە ئەوەی حوسییەكان وەك هەڕەشەی شیعە دەربكەون، لە چاوترووكانێكدا هاوپەیمانی عەرەبی و ئیسلامی بە سەرۆكایەتی سعودیە دروست بوو، ئێستا هەوڵ بۆ ئەوە دەدرێت هێزێكی عەرەبیش بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەكانی فراوانبوونی مەددی شیعی لە (بابولمەندەب)ـەوە بۆ كەنداوی عەقەبە دروست بكەن. ئەمانەش هەمووی ئاماژەن بۆ یەك خاڵی گرنگ، ئەویش ئەوەیە تەواوی ئەو كێشانەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێستای جیهان روو دەدەن، توانای پێشبینی و پێشپێگرتنی هەڕەشە و تەحەددییەكان بە ئاستێك دەگمەن بوون، لە مەحال نزیك بۆتەوە.
پێشبینییەكانی سەرۆكی كوردستان و
تێڕوانین و تەفسیری جۆراوجۆر
رۆژی 16ی نیسانی 2015 بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان نامەیەكی كراوەی ئاراستەی (پەرلەمان، حكومەت، حزب و لایەنە سیاسییەكان و جەماوەری كوردستان) كرد و تیایدا راشكاوانە ئەو مەترسییەی پیشاندا كە هەڕەشە لە ئایندەی نەتەوەكەمان دەكات، ئەو هەڕەشەیەش لەباربردنی یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی و یەكگوتاری نەتەوەكەمانە كە لە ئێستادا لە هەموو كاتێكی دیكە زیاتر نەتەوەكەمان پێویستی پێیەتی. سەرۆكی كوردستان دەستی خستۆتە سەر ئەو راستییەی كە ئەو سەركەوتنانەی هەتا ئێستا بەدەست هاتوون، دوای پشتیوانی خوا، بەرهەمی ئەو یەكڕیزی و یەكهەڵوێستییە بووە كە تا ئێستا هەموو پێكهاتەكانی گەلی كوردستان پاراستوویانە و ئێستا هەنگاو بۆ دەستكەوتی زیاتر و سەركەوتنی گەورەتر دەنێین، بۆ ئەمەش سەرۆكی كوردستان داوای لە پەرلەمان و حكومەت و حزبە سیاسییەكان كردووە، كە رێگەچارەیەك بۆ رێگرتن لەو هەوڵانە بدۆزنەوە كە هەوڵی لە باربردنی ئەو یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی و یەكگوتارییەی نەتەوەكەمان دەدات، هەروەها لە نامەكەیدا داوای كردووە ئەو رێگەچارەیەی كە پەرلەمان و حكومەت و حزبە سیاسییەكان دەستنیشانی دەكەن، بە رێگەی دەسەڵاتی دادوەری و لە چوارچێوەی سەروەری یاسادا مامەڵەی لەگەڵ بكرێت. ئەم نامەیە ئەگەر لە سۆنگەی بەرژەوەندیی باڵای نیشتمانیی كوردستانەوە خوێندنەوەی بۆ بكرێت، دەبینین مەبەست و ئامانجی سەرۆكی كوردستان لەم نامەیە چییە و دەكرێت لێرەدا بە چەند خاڵێك ئاماژەی پێبكەین:
1. سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەم نامەیەی لەسەر ئەو پرەنسیپە نووسیوە كە هەموو كات و بە درێژایی تەمەنی پێشمەرگایەتی جەختی لەسەر كردۆتەوە، ئەو پرەنسیپەش ئەوەیە (ئەگەر نەتەوەكەمان یەكڕیز و یەكهەڵوێست بێت، هیچ هێزێك ناتوانێت تێكمان بشكێنێت)، لەسەر ئەم پرەنسیپە هەموو حزبەكانی كوردستان بە حزبەكانی ناو پەرلەمان و دەرەوەی پەرلەمان لەسەر ئەوە كۆكن كە بێجگە لە یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی هیچ شتێك بە هانای ئەم قۆناخە هەستیار و پڕمەترسییەی نەتەوەكەمانەوە نایەت، ئەمەش مانای ئەوەیە كۆی حزبە سیاسییەكانی كوردستان هەمان ئامانج و مەبەستی سەرۆكی هەرێمی كوردستانیان هەیە، بۆیە هەر كەسێك هەوڵبدات بە لێدوانی نابەرپرسیارانە ئەم یەكڕیزی و یەكهەڵوێستییە بە لاڕێدا بەرێت، لێدوانی نابەرپرسانەی ئەو كەسە (ئەوجا هەر كەسێك و سەر بە هەر لایەنێكی سیاسی بێت) تەعبیر لە رای فەرمی حزبەكەی ناكات و دەبێت سنووری بۆ دابنرێت.
2. ماوەی 10 مانگە شەڕێكی سەخت و نەخوازراو یەخەی كوردستان و تاك بە تاكی نەتەوەكەمانی گرتووە، ماوەی هەشت مانگیشە سەرۆكی هەرێمی كوردستان خۆی وەك پێشمەرگە لە سەنگەرەكانی پێشەوەیە و بڕیاری (شەڕی مان و نەمان)ـی داوە، بەڵام بارودۆخی نائاسایی لە كوردستان رانەگەیاندووە، دیارە رانەگەیاندنی باری نائاسایی لەو روانگەیەوە بووە كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان قەناعەتێكی لە بن نەهاتووی بە هەموو حزبە سیاسییەكان و دامەزراوە شەرعییەكانی كوردستان هەیە، بەوەی هەست بە بەرپرسیاریەتی ئەم بارودۆخە ناسكە دەكەن و پێویست نییە بارودۆخی نائاسایی رابگەیەندرێت، ئاكامی ئەم سیاسەت و بڕیارانەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان جێگەی شانازییە بۆ مێژووی نەتەوەكەمان و وێڕای ئەوەی لە شەڕێكی سەخت و دژوار و نابەرانبەردا سەركەوتنی گەورە بەدەستهاتوون، بەڵام باری نائاسایی رانەگەیەندراوە و نەتەوەكەمان هێندە هۆشیارە كە لە ئاستی بارودۆخە ناسك و هەستیارەكاندا بێت.
3. لە ماوەی 10 مانگی رابردوودا لەگەڵ ئەوەی لە شەڕدا بووین، بەردەوام كادرە سیاسییە ناكامڵەكان لە ناو هەموو حزبەكانی كوردستاندا لێدوانی نابەرپرسیارانەیان بە رێگەی هۆیەكانی راگەیاندن و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە بڵاو كردۆتەوە، هەروەها وەڵام و وەڵامدانەوەش هەبووە و زۆر جار قسەی زبریش لە رووی یەكتریدا كراوە، هەموو ئەمانە وەك دەرهاویشتەی كاردانەوەی لابەلای حزبییانە و تێنەگەیشتنی هەندێك كادری سیاسی سەیر كراوە، بەڵام سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەم نامەیەدا راشكاوانە روو لە هەموو حزبە سیاسییەكانی كوردستان دەكات و ئاگاداریان دەكاتەوە، ئەو دەنگ و هەوڵانەی ئێستا بۆ تێكدانی یەكڕێزی كورد دەردەكەون، پەیوەندی بە سیاسەتی حزبەكانی كوردستانەوە نییە و هەندێك كەسن كە حزبەكانی خۆیان كردووە بە چەتر بۆ ئەوەی مەرامی خەڵكانی دیكە جێبەجێ بكەن، هەر بۆ نموونە ئەگەر كادرێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەموو شێوازێك ببەزێنێت و سەركۆنەی كادرێكی پارتی بكات، بەوەی پارتی وەك پێویست لە بەرەیەكی شەڕدا بەرگری نەكردووە، ئەمە جیاوازە لەوەی كەسێك لە ناوی (یەكێتی)یـەوە بڵێت: شنگال كوردستان نییە، یان كادرێكی پارتی ئەگەر هەموو شێوازێك ببەزێنێت و سەركۆنەی كادرێكی یەكێتی بكات، بەوەی لە بەرەیەكی شەڕدا یەكێتی باش بەرگری نەكردووە، ئەمەش جیاوازە لەوەی لە ناو (پارتی)یەوە بڵێت: جەلەولا كوردستان نییە، ئەمە لە كاتێكدا نە جەلەولا و نە شنگال موڵكی پارتی و یەكێتی نین، هەموو تاكێكی كوردستان بەو قسانە هەستی بریندار دەبێت، بۆیە ئەگەر بە وردی نامەكەی بارزانی بخوێندرێتەوە، هەست دەكەین ئاستی نامەكە لەوە بەرزترە كە وا پیشان بدرێت، ئەم نامەیە كاردانەوەی هەندێك لێدوانی نابەرپرسانەی كادیرانی پارتی و یەكێتییە، بەڵكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان راشكاوانە دەستنیشانی كردووە ئەو جۆرە هەوڵانە خیانەتن، بەكارهێنانی وشەی خیانەت لە نامەكەی سەرۆكی كوردستاندا، هەروا مەسەلەیەكی سانا نییە بەسەرماندا تێپەڕێت، پێویستی بەوە هەیە هەموومان پرسیار لە ویژدانی خۆمان بكەین: ئایا لە ویژدانی هەر تاكێكدا خیانەت چ مانایەكی هەیە؟ با پرسیار لە خۆمان بكەین: ئایا ئەگەر كادرێكی گۆڕان لە روانگەی حزبی خۆیەوە گەورەترین تەشهیر بە پارتی بكات و بەپێچەوانەوەشەوە كادرێكی پارتی گەورەترین تەشهیر بە بزووتنەوەی گۆڕان بكات، ئایا بەمە دەگوترێت خیانەت؟ بێگومان نەخێر، لەبەر ئەوەی رۆژانە لە هۆیەكانی بیستراو، نووسرا و بینراو، هەروەها بە رێگەی تۆڕەكانی ئینتەرنێتیش، هەموو حزبەكان هەموو شتێك بە یەكتری دەڵێن، كەسیش نەیوتووە ئەوە خیانەتە، راستە ناخۆشە ئەو شەڕە دەنووكە هەبێت، بەڵام شەڕە دەنووكی حزبایەتی ئاساییە و بە خیانەت هەژمار ناكرێت و ئەو وشەیەشی بۆ بەكار نایەت، بۆیە گرنگە لەسەر بەكارهێنانی وشەی خیانەت لە خۆمان بپرسین: مانای خیانەت چییە؟ بێگومان خیانەت ئەوەیە كوردێك خۆی بە سیاسەتمەدار و تێكۆشەر بزانێت و جورئەتی ئەوە بكات بڵێت: (شنگال، یان خانەقین، یان كەركووك) كوردستان نییە، جورئەتی ئەوە بكات و بەیاننامە دەربكات و بڵێت: (جیاوازی لە نێوان حەشدی شەعبی و هێزی پێشمەرگە) نییە، كادری سیاسی هەبێت ناڕاستەوخۆ و بەناوی ئازادی رادەربڕینەوە شەرعییەت بە پارچەپارچەبوونی كوردستان بدات، ئایا ئەمانە ئازادی رادەربڕینن، یان خیانەتی نیشتمانین؟!
4. هەندێك لە سیاسەتمەداران جۆرێك لە سەرسوڕمان سەبارەت بە نامەكەی بارزانی پیشاندەدەن و بەوجۆرە تێڕوانینی خۆیان لەسەر ئەو نامەیە دەخەنەڕوو، وەك ئەوەی نەزانن مەبەست لە ناوەرۆكی نامەكە چییە! ئەم هەڵوێستەی سیاسەتمەداران لەسەر ئەم پرسە دوو لایەنی هەیە، ئەگەر واز لە لایەنە سلبییەكەی بهێنین و تەنها لەسەر لایەنە ئیجابییەكەی هەڵوەستە بكەین، ئەم سەرسوڕمانەی هەندێك سیاسەتمەدار لە روانگەی پەرۆشی و دڵسۆزییانەوەیە، راوەستانە لەسەر ئەو وشانەی لە نامەكەدا هاتوون وەك: (بانگەشەكردن بۆ شەڕی ناوخۆ، دووبەرەكێ، زیندووكردنەوەی پەرتەوازەیی و دووئیدارەیی) بەكارهێنانی ئەم وشانە لە كاتێكدان كە هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان پشتگیری لە یەكگرتنەوەی هێزی پێشمەرگە و چاكسازی لە دامەزراوەكانی حكومەت و سڕینەوەی ئاسەواری دوو ئیدارەیی دەكەن، بۆیە لەم حاڵەتەدا هەقی خۆیانە هەڵوەستە بكەن، كاتێك سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەم نامەیە ئاراستەی حكومەت و پەرلەمان و هەموو حزبەكان و هەموو جەماوەری كوردستان دەكات، لەخۆڕا ئەم وشانەی بەكار نەهێناوە، لەمەش زیاتر سەرۆكی كوردستان قەناعەتی تەواوی هەیە بەوەی ئەو كەسانەی هەوڵی لەو جۆرە دەدەن، یان پیلانی وادەگێڕن، هەتا ئەگەر لەناو پارتی دیموكراتی كوردستانیشدا بن، یان هەر حزبێكی دیكە، ئەوانە سیاسەتی پارتی، یان حزبەكەی خۆیان جێبەجێ ناكەن، بەڵكو ئەجیندای خەڵكی دیكە جێبەجێ دەكەن، كەواتە گرنگە هەموو حزبەكانی كوردستان لەم قۆناخە هاوكاری سەرۆكی كوردستان بن بۆ ئەوەی ئەو ئەجیندایانە ئاشكرا بكەن و بە یاسا مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت.
بە درێژایی میژوو. پێشبینییەكانی بارزانی
جێگەی سەرسوڕمان و مشتومڕ بووە
لە مێژووی هەموو نەتەوەكانی جیهاندا، ئەو سەرۆكەی توانای پێشبینی بۆ هەڕەشە و مەترسییەكان هەبێت، هەروەها بەرنامەی هەبووبێت بۆ ئەوەی ئەو هەڕەشە و مەترسییانە لەسەر نەتەوەكەی دوور بخاتەوە، وەك باوكی نەتەوە، یان باوكی دامەزرێنەری ئازادی لە مێژووی نەتەوەدا ناوی تۆمار كراوە، شكۆی ئەم جۆرە سەركردانە پەیوەندی بە پۆستەكەیانەوە نییە، بەڵكو پەیوەندی بەو قۆناخە هەستیارەی مێژووی نەتەوەوە هەیە كە سەرۆك دەیگەیەنێتە كەناری ئارامی، هەر بۆ نموونە لە ئەمریكا هەندێك سەرۆك نازناوی باوكی دامەزرێنەریان پێدەدرێت، ئەم نازناوە تەنها بۆ جۆرج واشنتۆن و هاوەڵاكانی نییە كە كۆماری ئەمریكایان دامەزراندووە، بەڵكو بۆ ئەو سەرۆكانەشە كە لە قۆناخە جیاوازەكانی مێژووی ئەمریكا توانیویانە پارێزگاری لە دەستوور و كۆماری ئازادی ئەمریكا بكەن، لەوانە ئەبراهام لنكۆڵن كە ئێستا لە مێژووی ئەمریكا پێی دەگوترێت (میراتی ئازادی) كاتێك بڕیاری شەڕی دا لە دژی دیاردەی كۆیلایەتی، كۆنگرێس دەسەڵاتی شەڕی پێنەدا، بەڵام لینكۆڵن لە كاتی شەڕدا بینایەكی تازەی بۆ كۆنگرێس دروستكرد، بۆ ئەوەی دوای شەڕ لەناو ئەو بینایە تازە وەڵامی كۆنگرێسمانەكان بداتەوە. هەروەها رۆزفلت لە ماوەی شەڕی دووەمی جیهانیدا كە پێویست بوو ئەمریكا بەشداری ئەو شەڕە بكات، دیسان زۆر كەس لە پێشبینییەكەی رۆزفلت تێنەدەگەیشتن، بۆیە ناچار بوو پەنا بەرێتە بەر گەلەكەی بە رێگەی لێدوانە هەفتانەییەكانی رادیۆ رای گشتی بگەیەنێتە ئەو قەناعەتەی كە پێویستە ئەمریكا بەشداری شەڕەكە بێت، ئەم حاڵەتە لە ژیانی وینستۆن چەرچلی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیاش هەبووە، كاتێك باسی مەترسیی نازییەتی دەكرد و لەسەری دەنووسی، خەڵك لایان سەیر بوو، چەرچڵ بەو ئاستە نازییەت بە مەترسی دەزانێت، ئەمە لە مێژووی فەرەنساشدا لەدوای شەڕی دووەمی جیهانی دیاردەیەكی دیكەیە، كاتێك دیگۆل ویستی بنەمایەك بۆ سیستمێكی بەهێز لە كۆماری چوارەم بۆ ئایندەی فەرەنسا دابڕێژێت، بەڵام پێشنیارەكەی دیگۆل سەرنەكەوت و لە ماوەی 12 ساڵدا سیستمە لاوازەكەی كۆماری چوارەم نەك هەر بووە هۆی ئەوەی فەرەنسا زۆر شوێن لە جیهاندا لەدەست بدات، بەڵكو لە ساڵی 1956 كار گەیشتە ئەوەی مۆسكۆ هەڕەشەی سووتاندنی پاریس بكات، بۆیە لە 1958 گەلی فەرەنسا پشتگیری دیگۆلیان كرد و فەرەنسا دووبارە شكۆی بۆ گەڕایەوە.
هەڵوەستەكردن لەسەر باكگراوەندی سەركردە مێژووییەكانی جیهان، رێگەمان بۆ ئاسان دەكات بەوەی باشتر لەسەر پێشبینییەكانی سەرۆك بارزانی هەڵوەستە بكەین و ئەوەمان بەلاوە سەیر نەبێت لەگەڵ هەر پێشبینییەكی بەڕێزیان جۆرێك لە سەرسامی و تەفسیری جۆراوجۆر و هەندێك جار قسەی لابەلاش دێنەئاراوە، لەمەش زیاتر لەناو پارتی دیموكراتی كوردستانیشدا بیروبۆچوون و شرۆڤەی جیاواز لەسەر پێشبینی و هەڵوێستەكانی سەرۆك بارزانی دێنەئاراوە و زۆر جار بە جۆرێك لە مەترسی لەسەر ئایندە لێكدراونەتەوە، هەر بۆ نموونە ئەگەر سەیری 10-12 ساڵی رابردوو بكەین، دەبینین كاتێك بەڕێز مسعود بارزانی هەڵوێستی هەرێمی كوردستانی بە نامەیەك لە رۆژنامەی برایەتی لە 2003 بڵاوكردەوە و تیایدا رایگەیاند: «دەبێت سوپای توركیا بەسەر لاشەی ئێمەدا كوردستان داگیربكات»، بووە هۆكاری ئەوەی هەموو هاوسەنگییەك لەسەر ئاستی ناوچەكە بگۆڕێت، ئەوەی توركیا چاوەڕێی نەدەكرد، ئەو نامەیەی بەڕێز مسعود بارزانی بوو، لەبەر ئەوەی یەك دوو ساڵ پێش ئەوە تەنها سوپای توركیا هەڕەشەی لە حكومەتەكەی حافز ئەسەد كرد، سووریا لە ماوەی 48 كاتژمێردا تەسلیم بوو، داواكەی توركیای جێبەجێ كرد، لەسەر ئەم نامەیە نەك هەموو سیاسەتمەداران پێیانوا بوو موجازەفەیە، بەڵكو لەناو پارتیشدا بە حەزەرەوە ئەو هەڵوێستانە دووبارە دەكرانەوە، بۆ شاهیدی مێژووش لە مارتی 2003 و بە چەند رۆژێك پێش دەستپێكردنی ئۆپەراسیۆنی ئازادی عێراق لەلایەن هاوپەیمانانەوە، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسیدا كە نوێنەری زۆربەی هەر زۆری میدیا جیهانییەكانی تێدا ئامادە بوون، بەڕێز مسعود بارزانی زۆر بە توندی داكۆكی لە هەڵوێستی هەرێمی كوردستان دەكرد و وەڵامی رۆژنامەنووسانی دەدایەوە، بەڵام كاتێك لەلایەن ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی پارتییەوە ئەو قسانە دەكرانە ئینگلیزی، بەهەمان شێوە و توندی وەرنەدەگیران، بۆیە بارزانی دوای كرد، وەرگێڕە تایبەتیەكەی خۆی بێت و قسەكانی وەك خۆی بكات بە ئینگلیزی و میدیاكانی جیهان بە هەمان توندی بە رای گشتی جیهانی بگەیەنن. لەمەش زیاتر پڕۆفیسۆر براندن ئۆلێری كە راویژكارێكی دەستووری نیودەوڵەتی بوو بۆ پڕۆژەی دەستووری عێراق، خۆی بۆ نووسەری ئەم دێڕانەی گێڕایەوە بەوەی ئەمریكییەكان هەوڵیاندابوو گوشار بخەنە سەر بەڕێز مسعود بارزانی بۆ ئەوەی لە پڕۆژەی نووسینەوەی دەستووری عێراقدا زۆر پێدانەگرێت، ئەو پێی گوتین: «من بە ئەمریكییەكانم گوت گوشار مەخەنە سەر بەڕێز مسعود بارزانی لەبەر ئەوەی نە خۆی لەسەر مافەكانی كوردستان لە دەستووری عێراق سازش دەكات و نە گەلەكەشی لێی قبووڵ دەكات». پاشانیش هەر لە 2005 پڕۆفیسۆر براندن ئۆلێری لە وتارێكیدا لە رۆژنامەی فاینشیال تایمز، هەمان مەسەلەی بۆ رای گشتی ئەمریكا خستەڕوو بە ئیدارەی ئەمریكیشی راگەیاند، گوشارەكانتان بۆ سەر مسعود بارزانی سوودی نییە.
لەمەش زیاتر سەرۆك بارزانی لە نەورۆزی 2012 بە هەموو جیهانی راگەیاند، ئەگەر حكومەتەكەی نوری مالیكی لە بەغدا بەردەوام بێت لە تاكڕەوی و بەرەو دیكتاتۆریەت هەنگاو هەڵبگرێت، ئەوا كارەسات لە عێراق دروست دەبێت و نابێت كوردستان ببێتە بەشێك لەو كارەساتە، ئەوكاتیش زۆر كەس پێیان سەیر بوو لەو كاتەدا سەرۆك بارزانی ئەم هۆشدارییە بە كوردستان و عێراق و جیهان دەدات، كەچی پاشان بینیمان عێراق چی بەسەر هات و دەركەوت پێشبینییەكانی سەرۆك بارزانی چەند لە جێگەی خۆیدا بووە.
لێرەدا گرنگە ئاماژە بە كۆنگرەی 51ی میونیخ بۆ ئاسایش بكەین، كە بەرنامەی سەرەكی كۆنگرەكە بۆ دوو پرسی سەرەكی بوو، (یەكەمیان پرسی رووسیا و ئۆكرانیا، دووەمیان پرسی تیرۆریستانی داعش)، هەموو ئامانجی ئەم كۆنگرەیە ئەوە بوو كە رێگەچارەیەك بۆ مانەوەی سنوورەكان بدۆزنەوە، بەڵام سەرۆك بارزانی بە هەموویانی راگەیاند سنوورەكانی سایكس پیكۆ هەڵەن و دەبێت ئەو هەڵەیە راست بكرێتەوە.
خەمی بارزانی
یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی نەتەوەییە
ئەوەی لە ئێستا سەرۆك بارزانی ترسی لێی هەیە دروستبوونی درز و كەلێنە لە یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی و یەكگوتاری نەتەوەییمان، هەر بۆیە زۆر راشكاوانە داوای هاوكاری لەسەرجەم گەلی كوردستان و حزبە سیاسییەكان و دامەزراوە شەرعییەكانی كوردستان دەكات كە هەموو پێكەوە هاوكار بن بۆ ئەوەی سنوورێك بۆ ئەو هەڕەشە و مەترسییانە دابنرێت كە هەڕەشە لە ئایندەی نەتەوەكەمان دەكات، بۆیە لە ئێستادا زۆر راشكاوانە دەستی خستۆتە سەر برینەكان و هۆشداری دەداتە هەموو گەلی كوردستان بۆ ئەوەی رێگە لەم هەوڵانە بگیرێت و سەرلەنوێ ئەو درز و كەلێنانە پڕبكرێنەوە، لەبەر ئەوەی تەنها رێگە بۆ پاراستنی سەركەوتنەكان و هەنگاو هەڵگرتن بۆ ئایندەیەكی گەشتر، لە یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی و یەكگوتاریی نەتەوەییمانەوە دەست پێدەكات.