«لەدوای رووخانی رژێمی پێشووی عێراق لە 2003 بە بەردەوامی تاوانی جینۆساید و راگواستن دژی كریستیانەكان پیادە دەكرێ، وەك ئەو قەسابخانەیەی لەساڵی 2010 لە كڵێسەی سەیدە نەجات لە بەغدا ئەنجامیاندا و دەیان لەو كریستیانانەی بۆ نوێژكردن لەو كڵێسەیە بوون، كۆمەڵكوژ كران، لە ساڵی 2014یش رووبەڕووی ترسناكترین ژینۆساید بوونەوە لە مێژووی خۆماندا، بۆیە ئێستا كریستیانیەت وەك ئایین و وەك رۆشنبیری لە میزۆپۆتامیادا لە بەردەم پووكانەوەیەدا. ساڵی پار زیاتر لە 125 هەزار كریستیان بە زۆر ناچار كراون كە لە ناوچەكانی خۆیان هەڵبێن لەبەر ئەوەی مەرجەكانی داعشیان قبووڵ نەبووە و ویستوویانە لەسەر ئایینی كریستیانی بمێننەوە، ئەوان تەنها توانیویانە بە شەو هەڵبێن و بە تاریكی و بە رێگەی جۆراوجۆر چەندین كاتژمێر بە پیادە رۆیشتوون و تەنها جلەكانی بەری خۆیان هێناوە و هەموو شتێكیان بەجیهێشتووە و خۆیان گەیاندۆتە كوردستان و ئێستاش نازانن ئایا دەتوانن جارێكی دیكە بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان؟»
مەتران بەشار وردە لە بەردەم كڵێسەی ویستمنیستەر لە لەندەن
لە 10 شوباتی 2015


بوونی هەڕەشە لەسەر ناسنامەی كریستیانییەت لە عێراقدا
ئەگەر دەوڵەتی فاتیكان سیمبولێكە بۆ ناسنامەی كریستیانییەت لە جیهاندا، ئەوا لە كاتێكدا هەڕەشەی نەمان دەكەوێتە سەر ناسنامەی كریستیانەكانی عێراق، چیتر ناشێت و نابێت بێدەنگ بێت لە ئاستی ئەو بەربەرییەتەی داعش دژی كریستیانەكان و هەموو مرۆڤایەتی ئەنجامی دەدات و دەبێت هەڵوێستی راشكاوانەتر و جددیتری هەبێت، هەڵوێستی فاتیكان بریتی نییە لەوەی فاتیكان وەك دەوڵەتێك ببێتە ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی تیرۆریستانی داعش، لەبەر ئەوەی فاتیكان ئەو دەوڵەتەیە سوپا و سەربازی نییە، بەڵام هەڵوێستی فاتیكان لە رووی سیاسییەوە كاریگەری زۆر زیاتری لەسەر هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە دژی داعش دەبێت، هەروەها دەتوانێت دەرگایەكی واڵا بۆ وتووێژ و دیالۆگ لە نێوان جیهانی كریستیانییەت و جیهانی ئیسلامی بكاتەوە. لەمەش زیاتر دەوڵەتی فاتیكان كە ئێستا ناسنامەیە بۆ ئاشتی و كریستیانییەت لە جیهاندا، دەتوانێت مێژووی شەڕە خوێناوییەكانی نێو ئەم ئایینە بكاتە ئەزموونێك بۆ هاوكاریكردنی جیهان لە پێناوی كۆتایی هێنان بەو توندوتیژی و بەربەریەتەی كە تیرۆریستان لە ژێر پەردەی ئایینی ئیسلامدا ئەنجامی دەدەن. لەبەرامبەردا گرنگە فاتیكان راشكاوانەتر لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیری زیاتری ئەو وڵات و ناوچانە كۆبكاتەوە كە بە شێوەیەكی مرۆڤدۆستانە و لەژێر سایەی كەلتووری پێكەوەژیان و لێبوردەیی ژینگەیەكی ئارامیان بۆ پێكەوەژیانی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان دروستكردووە، دیارە جوانترین شوێنیش بۆ ئەم پێكەوەژیان و لێبوردەییە هەرێمی كوردستانە و هەموو مەتران و قەشەی كڵێسەكانی عێراق و كوردستانیش ئاماژە بەو راستییە دەدەن، ئەگەر هەرێمی كوردستان بەو ئاستە پێشوازی لە برا كریستیانەكانی عێراق نەكردایە، ئەوا ئێستا كریستیانەكانی عێراق لەبەردەم هەڕەشەی كوشتن و تەقاندنەوەی كڵێسەكانیان دەبوون. خۆ ئەگەر لە ناوچەكانی ژێردەسەڵاتی خەلافەتە ئیسلامییەكەی داعشیش بمانایەوە، ئەوا وەك مەتران بەشار مەتی وەردە لە كەنیسەی وێستمنیستەر لە لەندەن بە ئاشكرا بە جیهانی راگەیاند، دەبوو دەستبەرداری ئایینی كریستیانی بوونایە و لەسەر دەستی داعش ببوونایە بە ئیسلام.

مەتران و قەشەكانی عێراق و كوردستان كە ئێستا بەشی هەرە زۆریان لە كوردستانن، ئەوەیان نەشاردۆتەوە، ئەوان بێ ئومید بوون لەوەی جارێكی دیكە بتوانن بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان و بتوانن بە ئازادی داب و نەریتی ئایینی و رۆشنبیری خۆیان پیادە بكەن، بۆیە ئەوان وێڕای ئەوەی داوای ئەوە دەكەن، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، جیا لەوەی پێویستە لەسەر ئاستی سەربازی بە شێوەی زەمینی بەشداری لە ئازادكردنەوەی ئەو ناوچانە بكەن كە ئێستا لەژێر دەستی داعشن، لە هەمانكاتدا ئەوەش لە یەكتری جیادەكەنەوە كە ئازادكردنی ناوچەكانیان لە رووی سەربازییەوە مانای ئازادكردنیشە لە رووی سیاسییەوە، بۆیە ئەم پرسە لەگەڵ ئەوەی هەنگاوی یەكەمی بە ئازادكردنی سەربازی دەست پێدەكات، بەڵام دوای ئەوە پێیویستە ئەو ژینگەیەش فەراهەم بكرێت كە توانای ئەوەی هەبێت ئازادی سیاسی و ئایینی و فەرهەنگی دەستەبەر بكات، ئەمەش كاتێك فەراهەم دەبێت كە ئەو ژینگەیە گرێبدرێتەوە بە سیستمێكی سیاسییەوە كە سیستمەكە وەك سیستمی سیاسیی هەرێمی كوردستان لەسەر بنەمای پێكەوەژیان و لێبوردەیی بونیاد نرابێت، ئەم بنەمایە پێویستە وەك پرەنسیپ هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، نەك وەك تاكتیك كە ئێستا حزبوڵڵای لوبنانی و رژێمە عەلەوییەكەی ئەسەد بە ناوی كەمینەوە لەگەڵ كریستیانەكان مامەڵەی پێدەكەن.
لە ئێستادا كە تیرۆریستانی داعش لە ناوچەكانی نەینەوا بە چڕی لە هەوڵی ئەوەدان هەموو سیمایەكی كریستیانییەت و هەموو پاشماوە مێژووییەكانی ئاشوورییەكان و كورد لەو شارە بسرنەوە و شوێنەوارە مێژووییەكان دەتەقێننەوە، ئیدی هیچ گومانێك لەسەر ئەو راستییە نامێنێت، بەوەی راستە گرووپێك بەناو خەلافەتی ئیسلامی ئەم كارە بەربەرییانە بەرامبەر كریستیانەكان لە نەینەوا دەكات، بەڵام نابێت ئەوەشمان لەبیر بچێت كەلتوورێكیش هەیە لەئاستی ئەو رەفتارە بەربەرییانە بێدەنگە، بە مانایەكی دیكە راستە بەشدار نییە لە تێكدان و تەقاندنەوە و شكاندنی ئەو هەموو شوێنەوارە دێرینە، بەڵام پێشی ناخۆش نییە ئەگەر ئەو شوێنەوارانە نەمێنن، ئەم حاڵەتە بەشی زۆری كریستیانەكانی عێراق هەستیان پێكردووە، كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە شێوەیەكی دیكە بیر لە پاراستنی ناسنامەی هەموو ئەو نەتەوە و ئایینانە بكاتەوە، كە غەیرە عەرەب و غەیرە ئیسلامن، لەبەر ئەوەی راستە فیكری داعش لەسەرەتادا بە ئایینە جیاوازەكان دەست پێدەكات و پاكتاویان دەكات، بەڵام سەرەنجام داعش رەگێكی قووڵی لە نیو فیكری شۆڤێنی عەرەبیدا هەیە و ئەوەی عەرەب نەبێت، یان نەبێتە عەرەب، وەك كافر سەیریان دەكات و كوشتنیان حەڵاڵ دەكات.
بۆیە لەم چوارچێوەیەدا گرنگە فاتیكان و قەداسەتی پاپا زیاتر رۆڵی خۆیان بگێڕن و لانیكەم بیر لەوە بكرێتەوە چۆن فرانسۆ هۆلاندی سەرۆكی فەرەنسا خۆی بە شەخسی سەردانی كوردستانی كرد و كریستیانەكانی بەسەر كردەوە، گرنگە قەداسەتی پاپای فاتیكانیش سەردانی كوردستان بكات و لە نزیكەوە رەوشی ئارام و ژینگەی لێبوردەیی و پێكەوەژیانی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان ببینێت و لەسەر ئەرزی واقیعی كوردستان پشتگیری و پشتیوانی خۆی بۆ هەرێمی كوردستان دووپات بكاتەوە.

دیداری نێوان قەداسەتی پاپا و سەرۆكی حكومەتی كوردستان
مەغزای سەردانەكەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان بۆ دەوڵەتی فاتیكان و دیداری لەگەڵ قەداسەتی پاپا، لەوەدا رەنگی دابووەوە كە یەكێك لە ئەندامانی شاندی یاوەری، وەزیری ئەوقافی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە، ئەم لایەنە ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە كە پەیامی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ پاپای فاتیكان پیشاندانی ئەوە بووە كە كەلتووری لێبوردەیی و پێكەوەژیان لە كوردستاندا بەشێكی گرنگی رەنگدانەوەی شێوازی تێگەیشتنی كوردە لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام و بە درێژایی مێژوو پرسی ئایین وەك پەیوەندی نێوان خواوەند و مرۆڤ، تێكەڵاوی سیاسەت نەكراوە و ژینگەی كوردستان قبووڵی تێكەڵاوكردنی ئایین و سیاسەت ناكات، لەناو پیكهاتەی نەتەوەیی كوردیشدا، راستە بەشی زۆری كورد موسڵمانن، بەڵام لەناو كوردا چەندین ئایینی جیاوازی وەك كاكەیی و ئێزیدی و كریستیانی و هەروەها لە ناو ئیسلامیشدا جیاوازی مەزهەبی شیعە و سوننەش لە نیوان كورد وەك نەتەوە هەیە، بەڵام هەرگیز جیاوازی ئایینی نەبۆتە هۆكاری ئەوەی كوردبوون وەك نەتەوە لە یەكتری بترازێنێت، ئەم لایەنە ئەو پەیامەمان زیاتر بۆ ئاشكرا دەكات، بەوەی ئەگەر كورد وەك نەتەوە لەناو خۆیدا جیاوازی ئایینی و مەزهەبی نەبێتە رێگر بۆ ناسنامەی نەتەوەیی، ئەوا ئەو زەمینە لەبارە هەیە كە لەسەر بنەمای ئەم تێگەیشتنە زەمینەی ناسنامەی كوردستانیبوون وەك نیشتمانی هەمووان، جیاوازی نەتەوە و ئایین نەبێتە رێگر لە بەردەم ئەم ناسنامە نیشتمانییەدا، ئەم ناسنامە نیشتمانییە كە ئێستا لە كوردستان بوونی هەیە و نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان هەموویان شانازی پێوە دەكەن، پێویستی بە پاراستن و پشتیوانی زیاتر هەیە، بەتایبەتی پشتیوانی فاتیكان وەك دەوڵەتێك كە هێمایە بۆ ناسنامەی كریستیانییەت لەسەر ئاستی جیهان.

لایەنێكی دیكەی ئەو سەردانەی سەرۆكی حكومەتی كوردستان بۆ دەوڵەتی فاتیكان و وتووێژەكانی لەگەڵ قەداسەتی پاپا و بەرپرسانی دیكەی ئەو دەوڵەتە، بونیادنانی دیالۆگێكی راستەقینەی دوور لە موجامەلەیە بۆ پێكەوە گرێدانەوە و مامەڵەكردن لەسەر ئاستی مرۆڤبوون لە نێوان جیهانی ئیسلامی و جیهانی كریستیانییەتدا كە ببێتە واقیع و بە كردەیی جێبەجێ بكرێت، راستە قەداسەتی پاپا سەردانی چەندین دەوڵەتی ئیسلامی كردووە و هەوڵیداوە دیالۆگ لەگەڵ جیهانی ئیسلامی دروست بكات، بەڵام ئەو هەوڵانە هەر رەمزی بوون و شۆڕ نەبۆتەوە بۆ ئاستی كۆمەڵگە، یان دروستبوونی دیالۆگێكی جددی لە نێوان كەلتووری ئیسلام و كریستیاندا، لە كاتێكدا ئەم دیالۆگە جددی و ئەم تێكەڵاوییە كردەییە لە كوردستان بوونی هەیە، ئەمەش نەك هەر لە نێوان كریستیان و ئیسلامدا، بەڵكو لە كوردستان زەمینەكە هێندە لەبارە لە یەك ناوچەی بچووكدا ئەگەر لە شوێنێكی بەرزەوە سەیر بكەیت، مزگەوتی موسڵمانان و كڵێسەی كریستیانەكان و پەرستگای ئێزیدییەكان پێكەوە دەبیندرێت، لەمەش زیاتر ئەو زەمینەیە هەیە كە شاشەی یەك تەلەفزیۆنی كوردستان، پیاوانی ئایینی (ئیسلام و كریستیان و ئێزیدی) پێكەوە كۆدەكاتەو و پێكەوە بە زمانی ئاشتی دیالۆگ دەكەن و كەسیان بێڕێزی بە ئایینەكەی بەرامبەری ناكات. ئەمەش مانای ئەوەیە ئەو كەلتوورەی پێكەوەژیان و لێبوردەییەی لە كوردستان وەك دیاردەیەكی سرووشتی و مێژوویی بوونی هەیە، لەسەر ئاستی جیهان دەگمەنە، كە دەشڵێین دەگمەنە، مەبەستمان ئەوەیە ئەو لێبوردەیی و پێكەوەژیانەی سیستمی لیبڕاڵ دیموكراتی لە وڵاتانی رۆژئاوا دروستی كردووە، بەرهەمی پرۆسەیەكی مێژووییە بۆ خۆرزگاركردن لە شەڕ و توندڕەوی ئایینی و مەرج نییە، ئەم دیاردەیە لە رۆژئاوا بە شێوەیەكی سرووشتی هەڵقوڵاوی ناخی تاكەكان بێت، لەبەر ئەوەی هێشتا لە رۆژئاوا ناڕەزایی دەربڕین دژی دیاردەی كۆچبەر و جیاوازی ئیتنی و ئایینی بوونی هەیە، بەڵام لە كوردستاندا لە ناو ناخی تاكەكاندا ئەم هەستە بوونی نییە.