«لەو راپۆرتەی بۆ پەنجا و یەكەمین كۆنفڕانسی میونیخ بۆ ئاسایش ئامادەكراوە، پرسیارێكتان ورووژاندووە، ئایا ئەڵمانیا دەتوانێت لە ناو ئەم جیهانە كێشە هەمەجۆر و شەڕە تێكەڵاوەكاندا سەركردایەتی بكات؟ من بە سادەیی لێرە وەڵامتان دەدەمەوەو دەڵێم: بەڵێ، ئەڵمانیا دەتوانێت سەركردایەتی بكات، بەڵام پرسیاری ئەوە دەكەم ئایا مەبەستمان لە سەركردایەتیكردن چییە و دەمانەوێت چۆن سەركردایەتی بكەین؟ ئایا دەمانەوێت وەك رووسیا سەركردایەتی بكەین؟ نەخێر، ئایا دەمانەوێت باڵادەست بین بەسەر دراوسێكانماندا؟ نەخێر، لە دیدی ئێمەوە سەركردایەتی واتە سەركردایەتی لە ناوەندەوە لەگەڵ هاوپەیمان و هاوبەشەكانمان بە یەكسانی، هەندێك لەوانەی ئێستا لەم كۆنفڕانسە ئامادەن، قسەكەی وەزیری دەرەوەی پۆڵەندەیان لەبیرە، كاتێك وتی: (ئەڵمانیا لاواز بێت، جێگەی مەترسییە، بەهێزیش بێت، جێگەی مەترسییە)، ئەم قسەیە مانای ئەوەیە دەبێت ئەڵمانیا رۆڵی خۆی بۆ بگەڕێتەوە، بەڵام گێڕانەوەی رۆڵی خۆی بەو مانایە نییە دەمانەوێت ئەڵمانیا ببێتە هێزی ژمارە یەك لە ئەوروپا، یان بیەوێت باڵادەست بێت بەسەر دراوسێكانیدا، نەخێر بۆچوونی ئێمە بۆ سەركردایەتی لە ناوەندەوە تەواو پێچەوانەی ئەمەیە، لەبەر ئەوەی سەركردایەتی لە ناوەندەوە بە تەنها بە رێگەی ئێمە كار ناكات، بەڵكو دەبێت هەردوولامان بە هەموو توانای خۆمانەوە بە شێوەیەكی هاوسەنگ و هاوبەش هاوكاری بكەین، ئەمەش واتە چۆن هەموومان پێكەوە شەڕی تیرۆریستان دەكەین؟ چۆن بەگژ كێشە هەمەجۆرەكان و شەڕە تێكەڵاوەكاندا دەچینەوە؟ لە ئێستای جیهاندا دەوڵەتێك چەند گەورە بێت و چەند توانای هەبێت، ناتوانێت بە تەنها كێشەیەك چارەسەر بكات، بەڵام كاتێك پێكەوە بەشدار دەبین لە پرۆسەی بڕیار دروستكردن بۆ چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكان، بڕیارەكان شەرعییەتی زیاتریان دەبێت و زیرەكانە و كاریگەرتر كار دەكات، ساڵی پار لە سۆماڵ و مالی و پاكستان و لوبنان، توانیمان پابەندبوونی خۆمان جێبەجێ بكەین، هەروەها لە عێراق و كوردستان توانیمان هەم چەك و پێداویستی شەڕ بۆ پێشمەرگە دابین بكەین، هەمیش هاوكاری مرۆیی بگەیەنینە كوردانی ئێزیدی، هەروەها پەرلەمانی ئەڵمانیاش بڕیاریداوە راوێژكارانی ئەڵمانیا بنێرێتە كوردستان بۆ ئەوەی مەشق و راهێنان بە پێشمەرگە بكەن، هاوكارییەكانی ئەڵمانیا بۆ پێشمەرگە كاریگەربوون و بێجگە لەوەی توانییان هێرشەكانی داعش رابگرن، لە هەمانكاتدا توانییان داعش تێكبشكێنن و كۆبانی ئازاد بكەنەوە، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە شەڕەكە كۆتایی هاتووە، ئەمە شەڕێكی درێژخایەنە و دەبێت هاوكارییەكانمان بەردەوام بێت».
ئۆرسۆلا ڤۆن دێر لیان وەزیری بەرگری ئەڵمانیا
پەنجاو یەكەمین كۆنفڕانسی میونیخ بۆ ئاسایش


ئەزموونی پێشمەرگە
بۆ ئایندەی سوپا لە جیهاندا
ئەمساڵ بۆ یەكەمین جار لە مێژووی كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی لە داڤۆس، دوو پەنێڵ زیادكران، كە بریتی بوون لە: (ئایندەی سوپا و ئایندەی دەزگاكانی هەواڵگری)، لە پەنێڵی ئایندەی سوپا كە لە رۆژی 24ی كانوونی دووەمی 2015 بەڕێوەچوو، د. رۆژ نوری شاوەیس كە وەك جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق ئامادە بوو، پێشكەشكاری پەنێڵەكە وەك فەرماندەیەكی پێشمەرگە بە ئامادەبووانی ناساند، هەروەها خوان كارلۆس بینزۆن وەزیری بەرگری كۆڵۆمبیا، لەبەر ئەوەی وڵاتەكەی توانی سوپایەك دابمەزرێنێت و وڵاتەكەی لە تیرۆریستان و مافیا پاك بكاتەوە، هەروەها جۆزیف نای وەك بیرمەندێك كە خاوەنی بیرۆكەی (هێزی نەرم و ئایندەی هێزە) كە لە سەردەمی ئیدارەی كلینتۆن یاریدەدەری وەزیری بەرگری ئەمریكا بووە، هەروەها واڵفەنگ شنایگەر سەرۆكی كۆنفڕانسی میونیخ بۆ ئاسایش بانگهێشت كرابوون، بۆ پێكەوە گرێدانەوەی كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی لە داڤۆس بە كۆنفرانسی میونیخ بۆ ئاسایش، ئەدمیراڵ كۆرنێل وەك نوێنەری سوپای ئەمریكا بۆ كۆڕبەندی داڤۆس بانگهێشت كرابوون، لەم پەنێڵەدا وتووێژەكان لەسەر ئەوە بوون چۆن بتوانرێت لە ئێستادا سوپایەك دابمەزرێت كە بتوانێت لەسەر زەوی گروپەكانی تیرۆریستی و مافیا تێكبشكێنن، بۆ ئەمەش نوێنەرانی دوو ئەزموونی سەركەوتوو داوەت كرابوون، یەكەمیان سوپای كۆڵۆمبیا لە ئەمریكای لاتینی، كە ماوەی 15 ساڵە لە دژی گروپەكانی مافیا و تیرۆریستیان لە ئەمریكای لاتینی سەركەوتوو بووە، هەروەها نوێنەری هێزی پێشمەرگە كە ئەویش لە شەڕی تیرۆریستانی داعش توانی سەركەوتنی گەورە و سەرسوڕهێنەر تۆمار بكات. ئەگەر سەرنجی شێوازی رێكخستنی ئەم پەنێڵە بدەین، ئەو راستیەمان بۆ دەردەكەوێت كە مەبەست لە بانگهێشتكردنی د.رۆژ نوری شاوەیش وەك فەرماندەیەكی مەیدانی پێشمەرگە نەك جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق، لەگەڵ وەزیری بەرگری كۆڵۆمبیا و كۆكردنەوەیان لەگەڵ دوو كەسایەتی پراكتیشنەر بەمانای خاوەنی فیكر و پراكتیزەكردنی ئەو فیكرە لەسەر دەستی خۆیان، هەموو ئەمانە پێكەوە لەگەڵ نوێنەری سوپای ئەمریكا، ئەو مانایەمان بۆ دەخاتەڕوو كە زۆر گرنگە ئەمریكا سوود لە ئەزموونی پێشمەرگە و سوپای كۆڵۆمبیا بۆ تێكشكانی گروپە تیرۆریستییەكان و دووبارە بونیادنانەوەی دەوڵەت وەربگرێت، دیارە بونیادنانەوەی دەوڵەت بەو شێوازە نا، كە پێشتر لە عێراق و ئەفغانستان ئەمریكا پیادەی كرد، بەڵكو بەو مانایەی دەوڵەتێك بونیاد بنێتەوە كە بتوانێت بە مانای دەوڵەت پێناسەكەی ماكس ڤیبەر جێبەجێ بكات، دەوڵەتێك بێت بتوانێت بە شێوەیەكی شەرعی هێز و توندوتیژی بەكار بهێنێت و توانای ئەوەی هەبێت پارێزگاری لە سنوورە جوگرافییەكەی خۆی بكات. سەبارەت بەم لایەنە جۆزێف نای وەك بیرمەند و پراكتیشنەر لە وەڵامی ئەو پرسیارەی كە ئایا ئەگەر تۆ رێنمایی بدەیتە سەرۆك ئۆباما چی پێدەڵێت؟ نای بە ئامادەبووانی گوت: «پێی دەڵێم هەڵەكانی ڤێتنام و ئەفغانستان و عێراق دووبارە مەكەوە»، ئەمەش وەك باڵیۆز واڵفەنگ شنایدەر باشتر هەڵوەستەی لەسەر قسەكەی جۆزێف نای كردو جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، دەوڵەت هەم هۆكاری كێشەكەیە و هەمیش دەكرێت چارەسەری كێشەكەش بێت، بە واتایەكی دیكە لاوازی و شكستی دەوڵەت هۆكارە بۆ سەرهەڵدانی گرووپی تیرۆریستی و داگیركردنی بەشێكی وڵاتەكە لەلایەن تیرۆریستانەوە، هۆكاری ئەمە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، ئەو دەوڵەتە نەیتوانیوە، بەمانای دەوڵەتی هاوچەرخ متمانە لەنێوان خۆی و هاووڵاتیانی دروست بكات، بۆیە پێویستە لە پرۆسەی بونیادنانەوەی دەوڵەتدا رەچاوی ئەو خاڵانە بكرێت كە چۆن لە نێوان حكومەت و هاووڵاتیاندا متمانە دروست بكرێتەوە، دیارە متمانە دروستكردنەوەش پێویستی بەرەچاوكردنی تایبەتمەندییەكانی پێكهاتە جیاوازەكانی ئەو وڵاتە هەیە و رەچاونەكردنی ئەم تایبەتمەندییانە وایكرد كە لە ساڵی 2014 سوپای عێراق خۆی بەدەستەوە بدات و دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی داعش دابمەزرێت، سەبارەت بەم وەرچەرخانە كتوپڕە لە ناكاوە، هەموو سیاسەتمەداران و پسپۆڕان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتە هۆكاری ئەوەی لە ساڵی 2014 روویداو ساڵی 2015شی گرتەوە، ئەوەیە كە نەتوانراوە پێشبینی تەحەددییەكان بكرێت، هەروەها نەتوانراوە ئامادەكاری بكرێت بۆ ئەوەی لەكاتی روودانی تەنگژەكاندا چارەسەری بۆ بدۆزنەوە، بۆیە ئەگەر سەیری سەرهەڵدانی دەوڵەتی تیرۆریستانی داعش بكەین، هەست دەكەین هیچ لایەنێك چارەسەری ئەم كێشەیەی لا نییە و رێگەچارەی سەربازیش ئەم كێشەیەی پێ چارەسەر ناكرێت. سەبارەت بەم لایەنە د.رۆژ نوری شاوەیس كە خۆی وەك فەرماندەیەكی پێشمەرگەیە لە بەرەكانی شەڕ لەهەمان كاتدا پۆستی جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراقیشی هەیە، بەمجۆرە تەحەددییەكانی خستەڕوو كە ئەم شەڕە تەنها یەك لایەن نییە، ئێستا لە دەرەنجامی ئەم شەڕە زیاتر لە دوو ملیۆن خەڵك ئاوارە بوون و بەشی زۆریشیان روویان لە هەرێمی كوردستان كردووە، هەروەها نرخی نەوت بە رێژەیەكی زۆر دابەزیوە، ئەمەش وایكردووە بە رێژەی 60% كاریگەری نەرێنی لەسەر بودجەی عێراق هەبێت، بۆیە لەم لایەنەوە عێراق پێویستی بە هاریكاری دارایی هەیە بۆ ئەوەی بتوانێت كێشەكانی چارەسەر بكات، سەبارەت دووبارە رێكخستنەوەی سوپای عێراقیش، د.رۆژ نوری شاوەیس جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، كە پاش ئەوەی سوپای عێراق لە حوزەیرانی 2014 لەبەریەك هەڵوەشا، گرنگە كاتێك ئەم سوپایە دووبارە رێكدەخەنەوە، ئەوەیان لەبەرچاو بێت كە پێویستە ئەم سوپایە لە پێناوی ئامانجێكدا پڕچەك بكرێت و رێكبخرێتەوە و ئامانجەكەشی بریتی بێت لە تێكشكاندنی تیرۆریستان، بۆیە ئەگەر لەسەر ئەم ئامانجە نەبێت، ئەوا بۆی هەیە لەگەڵ هەر هێرشێكی دیكەی تیرۆریستان دیسان لەبەریەك هەڵبوەشێتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەگەر وریا نەبین، جارێكی دی پڕچەككردنەوەی ئەو سوپایە خۆی دەبێتە سەرچاوەیەك بۆ پڕچەككردنەوەی تیرۆریستان، لە درێژەی قسەكانیدا د. رۆژ ئامادەبووانی لەوە ئاگادار كردەوە كە ئێستا تەنها هێزێك لەسەر زەوی بتوانێت تیرۆریستان تێكبشكێنێت، هێزی پێشمەرگەیە، بۆیە زۆر گرنگە لەم بارودۆخە تێبگەن و لەسەر ئەم پرسە بگەنە رێككەوتنێكی هاوبەش بۆ ئەوەی حكومەت و سوپای عێراق هاوكاری پێشمەرگە بكەن، دەربارەی بەشداری پێشمەرگەش بۆ گرتنەوەی موسڵ، د.رۆژ ئاماژەی بەوە كرد، لە ئێستادا پێشمەرگە لە موسڵ زۆر نزیكە، بەڵام لەبەر چەندین هۆكار پێشمەرگە ناتوانێت بەتەنها هێرش بۆسەر موسڵ بكات، ئاشكرایە موسڵ شارێكی گەورەیە و ژمارەی دانیشتووانی زۆرە و بەشی زۆریشی عەرەبی سوننەن، بۆیە پێویستە ئەم پرسە بە وردی دیراسەت بكرێت و پلانی بۆ دابنرێت، لەبەر ئەوەی بەبێ هاوكاری هۆزەكانی سوننە و سوپای عێراق، زەحمەتە پێشمەرگە بتوانێت ئەم كارە بكات، بەڵام سەرەڕای هەموو ئەمانە زۆر گرنگە پێشمەرگە وەك سوپایەكی مۆدێرن بە تەواوەتی پڕچەك بكرێت، راستە تائێستا هەندێك هاوكاری پێشمەرگە كراوە، بەڵام ئەگەر پێشمەرگە بە ئاستی سوپایەكی مۆدێرن رێكبخرێتەوە و پڕچەك بكرێت، دەتوانێت بۆ ماوەیەكی درێژ لە عێراق و سووریاش فاكتەری سەقامگیری بێت.
ئەم واقیعەی د.رۆژ نوری شاوەیس ئاماژەی پێكرد، خوان كارلۆس بێنزۆن وەزیری بەرگری كۆڵۆمبیا زیاتر پشتڕاستی كردەوە و جەختی لەوە كردەوە بونیادنانەوەی سوپا و هێزەكانی ئاسایش و پۆلیس لە كۆڵۆمبیا رۆڵی یەكلاكەرەوەی لە وەرچەرخانی كۆڵۆمبیا لە دەوڵەتێكی فاشیلەوە بۆ دەوڵەتێكی سەركەوتوو گێراوە، ئەو وەك ئەزموونی وڵاتەكەی ئاماژەی بە سێ خاڵی گرنگ كرد لەوانە:
1. پێویستە گوشارێكی زۆر بخرێتە سەر ئەو خەڵكانەی لە ئێستادا پشتیوانی گروپە تیرۆریستیەكان دەكەن، گرنگە ئەم خەڵكانە تەنیا یەك رێگەیان لەبەردەمدا بهێڵدرێتەوە، ئەویش ئەوەبێت ناچاریان بكەن دانوستاندنیان لەگەڵ بكرێ و لە تیرۆریستانیان جیابكەنەوە، بەمەش دەگەنە ئەو ئەنجامەی ئەو خەڵكانە بگەنە ئەو قەناعەتە كە بە رێككەوتن لەگەڵ حكومەت كێشەكانیان چارەسەر دەبێت، نەك بە پشتگیریكردنیان لە تیرۆریستان.
2. ئامادەكرنی هێزەكانی سوپا و ئاسایش و پۆلیس بۆ چۆنیەتی رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و دروستكردنەوەی متمانە لە نێوان هاووڵاتیان و ئەو هێزانەدا.
3. تیرۆریستان 15ساڵ پێش ئێستا نیوەی خاكی كۆڵۆمبیایان كۆنترۆڵ كردبوو، بەڵام ئێستا تەنها 9%خاكی كۆڵۆمبیایان لەبەر دەستە و لەو ناوچانەشی كە هەتا ئێستا بەدەست تیرۆریستانەوەن، خەڵك داوای ئاسایش دەكەن و دەیانەوێت حكومەت ئەو ناوچانەش كۆنتڕۆڵ بكاتەوە. ئەمەش مانای ئەوەیە خەڵكەكە گەیشتۆتە ئەو قەناعەتە كە دەیانەوێت لە ئاسایش و سەقامگیری بژین.
لەگەڵ ئەوەی ئەزموونی كۆڵۆمبیا، زیاتر پێوەندی بە گروپەكانی مافیا هەبووە و كەمتر دەكەوێتە چوارچێوەی دەوڵەتێكی وەك سووریا و عێراق كە پێكهاتەیەكی مۆزایكی هەیە و كێشەی مەزهەبگەرایی و نەتەوەیی تێدایە، بەڵام وێڕای ئەوەش ئەوەی وەزیری بەرگری كۆڵۆمبیا ئاماژەی پێكرد، لە بونیادنانەوەی سوپا و هێزەكانی ئاسایش بەسەر سەركەوتنەكانی پێشمەرگە پیادە بكرێت، سەركەوتنەكانی پێشمەرگەی پێ بخوێندرێتەوە، لەبەر ئەوەی ئەو متمانەیەی لەنێوان گەلی كوردستان و هێزی پێشمەرگەی كوردستان بوونی هەیە بۆتە هۆكاری ئەو سەركەوتنە گەورانەی كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بەدەستی هێناوە، بۆیە لە كاتێكدا داوا دەكرێت هێزی پێشمەرگە بە هاوشێوەی سوپایەكی هاوچەرخ بونیاد بنرێتەوە، لەبەر ئەوەیە پێشمەرگە ژێرخانی ئیرادەی ئەو سوپایەی تێدایە و تەنها پێویستی بەوە هەیە كە پڕچەك بكرێت و مەشق و راهێنانی پێ بكرێت. ئەم پرۆسەیە هێزی پێشمەرگە دەكاتە ئەو سوپا راستەقینەیە كە لەسەر زەوی سەقامگیری و ئاسایش دابین بكات، بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە: ئایا تاچەند ئەمریكا سوود لە ئەزموونی پێشمەرگە و سوپای كۆڵۆمبیا وەردەگرێت؟ ئەم پرسیارە لە پەنێڵەكە رووبەڕووی ئەدمیراڵ كۆرنێل وەك نوێنەری سوپای ئەمریكا كرایەوە، لەوەڵامدا كۆرنێل گوتی: «ئێمە هێندەی لە ئەزموونی سوپای كۆڵۆمبیا فێربووین، هێندەمان فێر نەكردوون»، ئەمەش مانای ئەوەیە سوپای ئەمریكا لەم ماوەیەدا ئەزموونێكی گەورە لە پێشمەرگەش فێربووە، رەنگدانەوەی ئەمەش لە بڕیارەكانی كۆنگرێس رەنگی داوەتەوە كە بڕیاری داوە 9 لیوای عێراقی و 3 لیوای پێشمەرگە سەرلەنوێ دابمەزرێننەوە و پڕچەكیان بكەن.
پێشمەرگە لە ئەجێندای
كۆنفڕانسی میونیخ
ئامادەبوونی سەرۆك مسعود بارزانی وەك تەنها سەرۆك، كە بە فەرمی سەرۆكی دەوڵەت نییە بۆ كۆنفڕانسی میونیخ، وەڵامدانەوەی ئەڵمانیا بوو، بۆ ئەو پرسیارەی كە راپۆرتی كۆنفڕانسی میونیخ بۆ كۆنفڕانسەكەی ئامادە كردبوو، پرسیارەكەش ئەوە بوو: «ئایا ئەڵمانیا ئامادەیە بۆ ئەوەی سەركردایەتی كێشەكانی جیهان بكات؟»، لە دانیشتنی یەكەمی كۆنفڕانسەكەدا ئۆرسۆلا ڤۆن دێر لیان وەزیری بەرگری ئەڵمانیا رایگەیاند: «من بەسادەیی وەڵامی ئەم پرسیارە ورووژێنەرە دەدەمەوە و دەڵێم: بەڵی ئەڵمانیا ئامادەیە ئەم سەكردایەتییە بكات».
ئەمە لەگەڵ ئەوەی 62% خەڵكی ئەمریكا ئەوە بە باش نازانن ئەڵمانیا خۆی لە هەموو كێشەكان تێوەبگلێنێت و تەنها 34%یان پشتگیری دەكەن. خاتوو ئۆرسۆلا هۆكاری ئەمەی گێڕایەوە بۆ ئەو هەموو ئازارەی كە گەلی ئەڵمانیا لە ماوەی 70 ساڵی رابردووی دوای شەڕی دووەمی جیهانی چەشتوویانە، رەنگدانەوەی ئەم ئازارەشی لەسەر ناخی تاكی ئەڵمانی بەوجۆرە وەسفكرد و گوتی: «ئەم ئازارە بۆتە بەشێك لە (DNA) لە ناخی گەلی ئەڵمانیا، بۆیە دەمەوێت مانای چەمكی سەركردایەتیكردن روون بكەمەوە، كە ئەویش سەركردایەتیكردنە لە سەنتەرەوە راستەوخۆ لەگەڵ هاوبەش و هاوپەیمانەكانمان». ئەو قسەیە وەزیری بەرگری ئەڵمانیا پێمان دەڵێت: لە دیدی ئەڵمانیادا كوردستان بەشێكی گرنگ و سەرەكییە لە دابینكردنی ئاسایشی جیهان و پێشمەرگەش بەشێكە لەو سوپایەی كە دەتوانێت ئاسایش و سەقامگیری بۆ پێگە جوگرافییەكەی خۆی دابین بكات، بۆیە دەبێت لەسەنتەرەوە راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكرێت و راستەوخۆ چەك و تەقەمەنی و پێداویستی بۆ پێشمەرگە دابین بكرێت، هەر بۆیە ئەگەر لەچوارچیوەی چەمكی سەركردایەتیكردن لە ناوەندەوە (Lead in Center) هاوكاریەكانی ئەڵمانیا بۆ پێشمەرگە، هەروەها پەیوەندی راستەوخۆی ئەڵمانیا و كوردستان شرۆڤە بكەین، ئەوا هەست دەكەین قسەكانی وەزیری بەرگری ئەڵمانیا لەسەر بنەمایەكی ستراتیژی و لە چوارچێوەی پێناسەكردنەوەی ئاسایشی نیشتمانی ئەڵمانیاوە سەرچاوەی گرتووە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە پێش ئەوەی رۆژی 6ی شوبات وەزیری بەرگری ئەڵمانیا لە كردنەوەی كۆنفڕانسی میونیخ ئەم قسانە بكات، پێشتر پەرلەمانی ئەڵمانیا بڕیاری ئەوەی دابوو كە حكومەتی ئەڵمانیا راستەوخۆ هێز رەوانەی هەرێمی كوردستان بكات بۆ ئەوەی مەشق و راهێنان بە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكات، ئەم بڕیارەی ئەڵمانیا بە ناردنی هێزی سەربازی راستەوخۆ نەك لەژێر چەتری ناتۆ، هەروەها رەوانەكردنی چەك و تەقەمەنی بۆ كوردستان، رووداوێكی بێ پێشینەوە و سووربوونی ئەڵمانیا پیشاندەدات لەسەر پیادەكردنی سەركردایەتیكردن لە ناوەندەوە، ئەم چەمكە كە وەزیری بەرگری ئەڵمانیا لە كردنەوەی كۆنفڕانسی میونیخ بە تەواوەتی روونیكردەوە، بۆ ئەوە نییە ئەڵمانیا ببێتە هێزی یەكەم لە ئەوروپا، یان بۆ ئەوە نییە ئەڵمانیا هەژموونی خۆی بەسەر ئەو دەوڵەتانەی دراوسێی و هاوپەیمانەكانی فەرز بكات، بەڵكو چەمكی سەركردایەتیكردن لە ناوەندەوە مانای ئەوەیە:
1. پرۆسەی دروستكردنی بڕیار لە ئەوروپا ببێتە پرۆسەیەكی هاوبەش لە نێوان دەوڵەتەكان، بۆ ئەوەی بڕیارەكە شەرعییەتی زیاتری هەبێت و زیرەكانە و كاریگەرتر جێبەجێ بكرێت.
2. ئەمڕۆ ئەوروپا لەبەردەم كۆمەڵێك هەڕەشە و مەترسی راستەقینەیە، هەر دەوڵەتێك لە جیهاندا چەند هێزی سەربازی هەبێت و چەند ئابوورییەكی پتەوی هەبێت، بەتەنها ناتوانێت كێشەكانی ئەم سەردەمە چارەسەر بكات، بۆیە دەبێت دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا سەرلەنوێ پێناسەی سەروەریی دەوڵەت بكەنەوە و سازش لەسەر هەندێك پرەنسیپی سەروەری دەوڵەت و بكەن و سوپایەك دروست بكەن كە توانای كۆكردنەوە و دووبارە دابەشكردنەوەی (pooling and sharing) هەبێت.
3. گرنگە هەندێك بنەمای كۆن نەبنە ئاستەنگ لەبەردەم چارەسەركردنی كێشەكاندا، بۆیە سەركردایەتیكردن لە ناوەندەوە ئەو بنەما كۆنانە پشتگوێ دەخات كە ئاستەنگ بۆ بەڕێوەبردنی تەنگژەكان دروست دەكات، هەر بۆ نموونە ئەمڕۆ جیهان هیچ چارەسەرێكی بۆ چارەسەركردنی كێشەی تیرۆریستانی داعش پێ نییە، بەڵام پێشمەرگە لەسەر زەوی توانیویەتی هاوكێشەكە بگۆڕێت، وەزیری بەرگری ئەڵمانیا راشكاوانە ئاماژەی بەوە كرد دوای ئەوەی راستەوخۆ هەندێك یارمەتی پێشمەرگە درا، پێشمەرگە توانی ناوچەكانی لە دەستی داعش رزگار بكات، هەروەها توانی دووبارە كۆبانێ ئازاد بكات.
ئەگەر لەم روانگەیەوە و لە چوارچێوەی كۆنفڕانسی میونیخ بڕوانین و بەشداریی سەرۆك بارزانی لەو كۆنفرانسە بخوێنینەوە، دەبینین جارێكی دیكە پرسی پێشمەرگە بۆتەوە مانشێتی سەرەكی هەموو رۆژنامە بەناوبانگەكانی جیهان و هەروەها هەواڵی سەرەكی تەلەفزیۆنەكانی جیهان.
دیڤید ئیگناشیۆس رۆژنامەنووسی بەناوبانگی واشنتۆن پۆست، كە یەكێك بوو لەو كەسایەتییانەی پەنێڵەكانی كۆنفڕانسی میونیخی بەڕێوەدەبرد و ئەو پەنێڵەی بە ناونیشانی (ئایا شەڕی داعشمان دۆڕاند؟)ی بەڕێوەی برد، لەدوای كۆنفڕانسەكە لە رۆژی 11ی شوبات لە واشنتۆن پۆست وتارێكی بە ناونیشانی (كورد پێویستی بە چەكە هەر ئێستا) بڵاوكردەوە، ئەو وتارەی دیڤید ئیگناشیۆس وەك وەڵامدانەوەیەكە بۆ پەنێڵەكەی میونیخ و راشكاوانە بە ئەمریكا دەڵێت: «ئەگەر دەتانەوێت شەڕی داعش نەدۆڕێنن هەر ئێستا هێزی پێشمەرگەی كوردستان پڕچەك بكەن، لەبەر ئەوەی تەنها پێشمەرگە دەتوانێت تیرۆریستانی داعش تێكبشكێنێت»، لەم وتارەدا زۆر بە تێر و تەسەلی باسی سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگەی لە میحوەری رۆژهەڵاتی دیجلە كردووە، دیارە ئیگناشوێس ئەم وتارەی لەبەر رۆشنایی قسەكانی سەرۆك بارزانی لە میونیخ كردووە، چونكە ئاماژە بەوە دەكات سەرۆك بارزانی وردەكاری بۆ روونكردۆتەوە، لەوانە تیرۆریستان لە هێرش بە ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو بەتوانان و تەنها لەیەك رۆژدا بە 14 ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو هێرشیان كردۆتە سەر هێزەكانی پێشمەرگە، تێكشكاندنی ئەم ئۆتۆمبێلانەش پێویستیان بە چەكی تانكبڕ و چەك و تەقەمەنی پێویست هەیە، ئیگناشیۆس دەڵێت: «ئەم داواكارییانەی كورد زۆر ماقووڵن و پێدانی چەك بە پێشمەرگە عێراق نیگەران ناكات، لەبەر ئەوەی سەرۆك بارزانی لاری لەوە نییە لە رێگەی بەغداشەوە بێت ئەو چەكانە بگەنە دەستی پێشمەرگە».
سەركەوتنەكانی پێشمەرگە
لە رای گشتی جیهان ناشاردرێتەوە
لەگەڵ دەستپێكی ساڵی 2015 و لە سەرەتای مانگی یەكەوە تا نیوەی یەكەمی مانگی شوبات، 3 كۆنگرەی گرنگ لەسەر ئاستی جیهان تایبەت بە ئاسایش و مەترسیی تیرۆریستانی داعش و گۆڕانكاری جێۆپۆلیتكی لە جیهاندا بەڕێوەچوو. بۆ كۆنفڕانسی لەندەن كە تایبەت بوو بە كۆبوونەوەی دەوڵەتانی هاوپەیمانان دژی تیرۆریستانی داعش، هەرێمی كوردستان وەك لایەنێكی هاوپەیمانییەكە بانگهێشت نەكرا، گەرچی ئەم بانگهێشتنەكردنە لەگەڵ ئەوەی بە بیانووی هەڵەیەكی تەكنیكی پینەكرا، بەڵام وەك لە قسەكانی سەرۆك وەزیرانی عێراق و وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ورد دەبینەوە، هەست دەكەین ئەوە تاكتیكێك بووە بۆ ئەوەی سەركەوتنەكانی هێزی پێشمەرگە بە سەركەوتنی سوپای عێراق لە قەڵەم بدرێت، دیارە جیهانیش دەزانێت، ماوەی 10 ساڵە حكومەتی عێراق ئیعتراف بەوە ناكات كە پێشمەرگە بەشێك لە سیستمی بەرگری عێراق بێت و دوای سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بەسەر تیرۆریستانی داعشدا، بۆ ساڵی 2015 بڕیار دراوە پێشمەرگە بەشێك لە بودجەی هێزی زەمینی عێراقی پێبدرێت، بەڵام ئەمەیان بۆ نەچووەتە سەر، لە كۆنفڕانسی دووەمدا كە كۆڕبەندی ئابووری جیهان بوو لە شاری داڤۆسی فەرەنسا و ساڵانە ئەم كۆنفڕانسە دەكرێت، ئەمساڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەبەر بارودۆخی شەڕی تیرۆریستانی داعش نەیتوانی ئامادە بێت، بەڵام بۆ یەكێك لە پەنێڵەكانی داڤۆس بە ناونیشانی (ئایندەی سوپا) د.رۆژ نوری شاوەیس كە وەك جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق لە داڤۆس ئامادە بوو، بۆ ئەو پەنێڵە وەك فەرماندەیەكی پێشمەرگە بانگهێشت كرا. سەرنج بدەن لە كۆبوونەوەی لەندەن، ئەمریكا و عێراق ویستیان پێشمەرگە بشارنەوە، بەڵام لە داڤۆس ناسنامەی عێراقیبوونیان لە د.رۆژ نوری شاوەیس كردەوە و وەك فەرماندەیەكی پێشمەرگە بانگهێشتیان كرد و وەك فەرماندەیەكی پێشمەرگە گوێیان لە ئەزموونی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بۆ ئایندەی عێراق و سووریا راگرت، كۆنفڕانسی سێهەمیان كە كۆنفڕانسی میونیخ بوو، ئەم كۆنفڕانسە بە گرنگترین كۆنفڕانسی زانستی و فیكری بۆ ئاسایش لەسەر ئاستی جیهان هەژمار دەكرێت، بە فەرمی لەلایەن سەرۆكی كۆنفڕانسەوە سەرۆك مسعود بارزانی بانگهێشت كرا، ئەو راپۆرتەی بۆ ئەم كۆنفڕانسە ئامادەكرابوو بە ناونیشانی (سیستەمی جیهانی لەبەریەك هەڵوەشاو، دوودڵی و نیگەرانی لە پاراستنی)، ئەمەش مانای ئەوەیە لە داڕشتنەوەی سیستمی نوێی جیهان، یان لە رزگاكردنی سیستمی جیهانی دوای شەڕی سارد، كوردستان ئەو ناوچەیە كە ناكرێت فەرامۆش بكرێت و سەرۆكی كوردستان ئەو كەسایەتییە كە دەبێت لەسەر ئەم پرسە ئامادەبوونی هەبێت و قسەی خۆی هەبێت، ئەم سێ رووداوە كۆمەڵێك راستیی گرنگی بۆ جیهان ئاشكرا كرد، هەر بۆیە وەك لەماوەی یەك دوو هەفتەی رابردوو بینیمان، جارێكی دیكە میدیاكانی ئەمریكا سەركەوتنەكانی پێشمەرگە و پێداویستییەكانی پێشمەرگەیان كردە سەردێڕی هەواڵەكانیان، ئەم كرانەوەیە بە رووی سەركەوتنەكانی پێشمەرگە، مانای ئەوەیە چیدیكە وڵاتانی ئەوروپا چاوەڕێی ئەوە ناكەن بە رێگەی عێراق و ناڕاستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان و پێشمەرگە بكەن، بەڵكو وەك پەرلەمانی ئەڵمانیا بڕیاری لەسەر داوە، دەبێت راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ كوردستان بكرێت و ئەم بڕیارەی پەرلەمانی ئەڵمانیا، بڕیاری پەرلەمانەكانی دیكەی دەوڵەتانی ئەوروپای بەدوادا دێت، لەبەر ئەوەی ئەوروپا گەیشتە ئەو قەناعەتەی 16 دەوڵەت شەڕی تیرۆریستانی داعش دەكات و تەنها پێشمەرگە توانیویەتی سەركەوتن بەدەست بهێنێت.