((ئەگەر لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بڕوانین، دەبینین تەحەددیگەلێكی مەترسیدارتر سەریانهەڵداوە كە بوونەتە هەڕەشە بۆ سەر بوونی زۆرێك لەو دەوڵەت و سیستمانەی پێشتر پێیان ئاشنا بووین. پتر لە سێ ساڵە شەڕ لە سووریادا لە كەف و كوڵدایە، بە سەدان هەزار كەس قوربانی داوە و بە ملیۆنەها كەسی ناچار كردووە ماڵ و حاڵی خۆیان جێبهێڵن. ئێستا پریشكی ئاگری ئەو شەڕە لە پەلكێشان و پەلهاویشتندایە بۆ ناوچەكە، كە زەمینەی رەخساند بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسلامی و زیاتر بووە هۆی لێكترازان و لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمەكان لە ناوچەكەدا. ئەو سیستمانەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بنیات نراون، بناغەیەكی فشەڵ و لەرزۆكیان هەیە، هیچ شوێنێكی ئەم جیهانە نییە بە چەشنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرەو هەرەسهێنان و لەبەریەك هەڵوەشانی سیستمەكەی ملی رێی گرتبێتەبەر، ئێستا خۆری ئەو سیستمە بەرەو ئاوابوون دەچێت. سنوورەكان دەسڕێنەوە، ئاسۆی هیچ سیستمێكی نوێش لە ئاسۆدا دەرنەكەوتووە، مشتومڕێك هەیە لەسەر رۆڵ و سەركردایەتی و بەرپرسیارێتیەكانی ئەمریكا لەو روودا و پەرەسەندنانەی لە جیهاندا دەگوزەرێت. ئایا دەستڕۆیشتوویی ئەمریكا پتر لە پاشەكشە و داكشاندایە؟ یاخود ئەمریكا هەموو كار و كۆششێكی كردووە بۆ بەجێگەیاندنی بەرپرسیارێتییەكانی سەر شانی؟ جۆن مەكین دەڵێت: «كاتێك بە ناوچە جیاجیاكانی جیهاندا گەشت دەكەین، كۆدەنگییەك دەبیستم لە بارەی ئەوەی ئەمریكا لە پاشەكشەدایە، هەروەها دەستڕۆیشتوویی ئەمریكا لە داكشاندایە»، بەڵام جۆن كیری ساڵی پار لەم كۆنفڕانسە گوتی: «ناتوانم بیر لە شوێنێكی جیهان بكەمەوە كە تێیدا ئێمە پاشەكشە بكەین، یەك شوێنیش نییە. من پێتان دەڵێم ئەمە بە هەڵەداچوونێكی ئاشكرایە و ئەو راستییەی ئەمە رەتدەكاتەوە ئەوەیە كە ئێمە لە جیهاندا هەموو كارێك ئەنجام دەدەین كە لە دەستمان بێت.» بەڵام ئەم دەنگی دڵەڕاوكێیە لە جیهاندا دەبیسترێت، هاوپەیمانەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بەتایبەتی گوزارشتیان لە نیگەرانی خۆیان كردووە كە ئەمریكا پابەندبوونی نییە و لە ئاست بەرپرسیارێتیەكانیدا نییە و خۆی دوورەپەرێز گرتووە.))
راپۆرتی كۆنفڕانسی ئاسایش لە میۆنیخ
شوباتی 2015

بۆچی لە میۆنیخ كێشەی ئۆكڕانیا
پێش تیرۆریستانی داعش كەوت؟
لە دوای بەریتانیا، (ئەڵمانیا و فەرەنسا) دوو دەوڵەتە گەورەكەی ناو یەكێتی ئەوروپان، تێڕوانینی ئەم دەوڵەتە لە ناو ناتۆ، هەروەها لەسەر ئاستی سیاسەتی جیهانیش تا رادەیەكی زۆر لە تێڕوانینی ئەمریكا و بەریتانیا جیاوازە، ئەمەش بەو مانایەی تێڕوانین و بۆچوونی فەرەنسا و ئەڵمانیا بۆ چارەسەركردنی كێشەكان لە تێڕوانینی ئەمریكا و بەریتانیا جیاوازە، هەر بۆ نموونە لە ساڵی 2003 بۆ شەڕی ئازادكردنی عێراق، فەرەنسا و ئەڵمانیا نەیانهێشت شەڕەكە بكەوێتە ژێر چەتری رێكخراوی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان، بەڵام لە شەڕی ئەفغانستان لە 2003 و دەركردنی عێراق لە كوەیت لە ساڵی 1991، لەگەڵ ئەمریكا و بەریتانیا هاودەنگ بوون، لە ئێستاشدا لەسەر پرسی تیرۆر و نەهێشتنی دەوڵەتی ئیسلامی داعش، لەگەڵ ئەمریكا و بەریتانیا هاودەنگن و شەڕی هاوپەیمانانی دژی تیرۆریستانی داعش لە ژێر چەتری نێودەوڵەتیدایە و بڕیاری ئەنجوومەنی ئاشایشی لە پشتەوەیە، بەڵام لەسەر پرسی داگیركردنی كریما كە هەرێمێكی سەر بە ئۆكڕانیا بوو لەلایەن هێزی سەربازی رووسیاوە، ژەنڕاڵەكانی ناتۆ بەشی زۆریان بۆچوونیان بەو جۆرەیە پەنابردن بۆ بژاردەی سەربازی بۆ وەدەرنانی رووسیا لە كریما، شەڕێكی خوێناوی لێدەكەوێتەوە، بەڵام ژەنڕاڵە ئەمریكییەكان پێیانوایە ئەگەر نەتوانرا بە رێكاری دیپلۆماتی كێشەكە چارەسەر بكرێت، ئەوا دەبێت بیر لە هەموو هۆكار و میكانیزمێكی دیكە بكرێتەوە، هەر ئەم جیاوازییەش لە بۆچوونەكانی نێوان ئەمریكا لەلایەك و فەرەنسا و ئەڵمانیا لە لایەكی دیكە وایكرد، (مێركل)ی راوێژكاری ئەڵمانیا و (هۆلاند)ی سەرۆكی فەرەنسا، پێش دەستپێكی كۆنفڕانسی پەنجاویەكەمینی میۆنیخ بۆ ئاسایش لەگەڵ (فلادمێر پۆتین)ـی سەرۆكی رووسیا كۆبوونەوە بۆ ئەوەی كێشەی كریما بە ئاشتی چارەسەر بكرێت. ئەم چوونەی مێركل و هۆلاند، ئەگەر لە رەهەندێكی دیكەوە بیخوێنینەوە و بەو پێیەی كە لە ئەولەوییەتی بەرنامەی كۆنفڕانسی ئاسایشە لە میۆنیخ، ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەكات كە سیستمی جیهانی دوای شەڕی سارد، چیتر ناتوانێت بە دەستێوەردانی سەربازی بپارێزرێت، بۆیە بە ناچاری دەوڵەتانی ناتۆ دەبێت پەنا بۆ رووسیا بەرن بۆ ئەوەی بە شێوەی دیپلۆماتی و ئاشتییانە كێشەی لكاندنی كریما بە رووسیاوە چارەسەر بكەن، ئەم چارەسەرە لەگەڵ ئەوەی كاریگەری بۆ سەر باڵانسی هێزی دوای شەڕی سارد و ئاسایش و سەقامگیریی دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا هەیە، لە هەمانكاتدا دەستپێكردنەوەی شەڕێكی دیكەی ساردە لە فۆرمێكی جیاوازدا، بەڵام ئەمە دیفاكتۆی ئێستای جیهانە و دەبێت هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، بەهەر لایەكدا كێشەی كریما چارەسەر بكرێت، جاڕی كۆتایی هاتنی سیستمی دوای شەڕی ساردە، لەبەر ئەم هۆكارانە:
1. ئەگەر وەك فەرەنسا و ئەڵمانیا هەوڵی بۆ دەدەن، كێشەی كریما بە ئاشتی چارەسەر بكەن، ئەوا ئەمە خۆی لە خۆیدا كۆتایی هاتنە بە سیستمی جیهانی دوای شەڕی سارد، لە بەر ئەوەی بەپێی بنەماكانی سیستمی نوێی جیهان، هیچ وڵاتێك بۆی نییە بە دەستێوەردانی سەربازی سنوورەكان پێشێل بكات، بەڵام رووسیا بە دەستێوەردانی سەربازی ئەمەی كردووە و هەتا ئێستا جیهان نەیتوانیوە راستی بكاتەوە.
2. ئەگەر وەك ژەنڕاڵە سەربازییەكانی ئەمریكا لە میۆنیخ ئاماژەیان پێكردووە، هەوڵە دیپلۆماتییەكان سەركەتوو نەبوو، وەك خۆیان دەڵێن (هەموو میكانیزمەكان) بژاردەی بەردەست دەبن، گریمان یەكێك لە بژاردەكان پەنابردن بۆ هێزی سەربازی بێت، پرسیار لێرەدا ئەوەیە: هەر هێرشێك بكرێتە سەر رووسیا، شەرعییەتی نێودەوڵەتی نابێت، لەبەر ئەوەی رووسیا ئەندامی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاشایشی جیهانە و هیچ بریارێك لە دژی ئەو دەرناچێت، با گریمانەی ئەوە بكەین ئەگەر دەوڵەتانی ناتۆ هێرش بكەنە سەر ناتۆ چی روودات؟ بێگومان بێجگە لەوەی نازانرێت ئاكامی شەڕەكە چۆن دەبێت و كەسیش ناتوانێت پێشبینی بكات، لە هەمانكاتدا رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانیش كۆتایی دێت.
لەمەوە ئەگەر سەرنج بدەین هەست دەكەین ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا لە بەردەم مەترسییەكی گەورەدایە، لە لایەك رووسیا بنەماكانی ئەو سیستمەی پێشێلكردووە، لەلایەكی دیكە گرووپی غەیرە دەوڵەتی وەك تیرۆریستانی داعش لە دوو دەوڵەتدا (عێراق و سوریا) خەلافەتی ئیسلامییان راگەیاندووە. تیرۆریستان لە پاكستان تا نەیجیریا سیستمی جیهانییان خستۆتە مەترسییەوە، بۆیە لەم روانگەیەوە بەپێی بەرنامەی كۆنفڕانسی ئاسایش لە میۆنیخ، چارەسەركردنی كێشەی ئۆكڕانیای خستۆتە ئەولەوییەت بۆ ئەوەی رووسیاش هەوڵەكانی خۆی بخاتە پاڵ هەموو هەوڵەكانی جیهان و مەترسی تیرۆریستان بڕەوێننەوە.
ئایندەی ئاسایشی جیهان
پێویستی بە هاوپەیمانیی سەربازی و هەواڵگری هەیە
واڵفەنگ شینگەر سەرۆكی كۆنفڕانسی میۆنیخ كە بە فەرمی داوەتی سەرۆكی هەرێمی كوردستانی كردووە بۆ پەنجاویەكەمین كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش، لە پێشەكی ئەو راپۆرتەی بۆ كۆنفڕانسەكە ئامادە كراوە، نووسیویەتی: «كاتێك ئەم كۆنفڕانسە گرێدەدرێت، ساڵێكی زۆر قورس لە پشت سیاسەتی ئاسایشی نێودەوڵەتییەوە بووە و ماوەی 12 مانگە كۆمەڵێك تەنگژە بە شێوەیەك پەرەیان سەندووە كە بوونە تەحەدا و مەترسی راستەقینە بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی، ئەم مەترسییانەش شێوازی دروستبوونیان بەو شێوەیە بوو كە زۆر لە بڕیار دروستكەران و شرۆڤەوانان پێشبینییان نەدەكرد رووبدەن».
ئەم قسەیەی سەرۆكی كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش، ئەو بەرنامەیە رووندەكاتەوە كە ئەم كۆنفڕانسە ئامانجیەتی، ئەویش ئەوەیە بۆچی ناتوانین پێشبینی رووداوەكان بكەین و كاتێكیش روودەدەن ناتوانین پێشیان پێبگرین؟ ئەمەش مانای ئەوەیە رەنگە كێشەكە هەر تەنها لە چۆنیەتی رووبەڕووبوونەوە و بەرەنگاربوونەوەی مەترسییەكاندا نەبێت، هێندەی ئەوەی لەوەدا بەرجەستە دەبێت كە ئێمە ناتوانین پێشوەختە درك بە سەرهەڵدان و گەورەبوون و گەشەكردنی ئەو مەترسییانە بكەین!
نزیكەی ساڵێك بەر لە ئێستادا گرووپێكی تیرۆریستی كە ئەو كاتە خۆیان ناو نابوو (داعش) تەنها كۆنتڕۆڵی فەللوجە و بەشێك لە (رومادی)یان كردبوو. لەلایەكی دیكەوە هەر ساڵی پار خۆپیشاندەران بۆ ماوەی دوو مانگ لە (كێیڤ)ـی پایتەختی ئۆكڕانیا ناڕەزایەتییان دەردەبڕی، ئەم رووداوە بەلای زۆر كەسەوە بەو جۆرە سەیر دەكرا، بە شێوەیەكی ئاشتییانە و تەوافوقی لەناوخۆی ئۆكڕانیا چارەسەر دەكرێت، بێگومان ئەم پێشبینییە وا دەرنەچوو، دەرەنجامی پێچەوانەشمان بینی. ئایا لە بری هێوربوونەوە هەڵكشانمان نەبینی؟ ئایا لە بری خامۆشبوونەوەی ئاگری كێشەكان، بڵێسەی ناكۆكییەكان بە تین و تاوێكی زیاترەوە بەرز نەبوونەوە؟
كەواتە ئەوەی ناوەڕۆكی كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش پێكدەهێنێت، ئەوەیە كە دەبێت جیهان لە 2015ـەوە هەموو تواناكانی خۆی لەودا چڕبكاتەوە كە نەك تەنها لەسەر ئاستی هاوپەیمانیی سەربازی، بەڵكو پێویستە ئەو هاوپەیمانییە فراوان بكرێت و ئاستی هاوپەیمانی ئەمنی و دەزگاكانی هەواڵگری بگرێتەوە، هەروەها دەبێت ئەو كارەكتەرە دەوڵەتییە دیفاكتۆیانەش بگرێتەوە كە هەتا ئێستا لە رێكخراوی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ئەندام نین، بەڵام پابەند بە یاسا نێودەوڵەتییەكانن و رێز لە بەهاكانی مرۆڤ و تەواوی مافەكانی مرۆڤ دەگرن، بۆ نموونە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست باشووری كوردستان و لە رۆژهەڵاتی ئاسیا تایوان.
لە راپۆرتەكەی كۆنفڕانسی میۆنیخ ئاماژە بە قسەیەكی ساڵی پاری جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا كراوە كە لە پەنجاهەمین كۆنفڕانسی میۆنیخ كردوویەتی، كە گوتوویەتی: «ناتوانم بیر لە شوێنێكی جیهان بكەمەوە كە تێیدا ئێمە پاشەكشە بكەین، یەك شوێنیش نییە. من پێتان دەڵێم ئەمە بە هەڵەداچوونێكی ئاشكرایە و ئەو راستییەی ئەمە رەتدەكاتەوە ئەوەیە كە ئێمە لە جیهاندا هەموو كارێك ئەنجام دەدەین كە لە دەستمان بێت». لەبەرامبەر قسەكەی كیری، راپۆرتەكە ئاماژەی بە قسەیەكی جۆن مەكین سیناتۆری كۆماری كردووە كە ئەویش گوتوویەتی: «كاتێك بە ناوچە جیاجیاكانی جیهاندا گەشت دەكەین، كۆدەنگییەك دەبیستین لە بارەی ئەوەی ئەمریكا لە پاشەكشەدایە، هەروەها دەستڕۆیشتوویی ئەمریكا لە داكشاندایە، ئەم دەنگی دڵەڕاوكێیە لە جیهاندا دەبیسترێت، هاوپەیمانەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بەتایبەتی، گوزارشتیان لە نیگەرانی خۆیان كردووە كە ئەمریكا پابەندبوونی نییە و لە ئاست بەرپرسیارێتییەكانیدا نییە و خۆی دوورەپەرێز گرتووە.»
راپۆرتی كۆنفرانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش، سەبارەت بە ئایندەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گۆڕینی نەخشەی سیاسی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاماژەی بە قسەیەكی ڤۆڵكەر پێرسەس سەرۆكی سەنتەری بەرلین بۆ دیراساتی نێودەوڵەتی و ئاسایش دەكات و بەمجۆرە شرۆڤەی بارودۆخەكەی كردووە: «ئێمە لە سەرەتای رۆژگارێكی دوور و درێژی تەنگوچەڵەمەداین، پێموایە هیچ وڵاتێكی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نامێنێتەوە كە نەكەوێتە ژێر كاریگەرییەكەیەوە. بەڕاستی زۆرێك لە رواڵەتەكانی جیهانی ئێستای عەرەب مایەی نیگەرانین. سەرەڕای ئەو خەوشانەی لە سیستمەكەدا هەبوون كە لە دوای رێككەوتنی (سایكس بیكۆ) لە رۆژگاری دوای جەنگی جیهانی یەكەمەوە لە شام هاتەئاراوە، ئێستا خۆری ئەو سیستمە بەرەو ئاوابوون دەچێت. سنوورەكان دەسڕێنەوە، ئاسۆی هیچ سیستمێكی نوێش لە ئاسۆدا دەرنەكەوتووە. جارێكی دیكە ئاسەواری خراپی شكستی چەندین دەیەی نوخبەكان لە زۆرێك لە دەوڵەتاندا لە دابینكردن و دەستەبەركردنی خزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتییەكانیان و بنیاتنانی سیستمێكی سیاسی كە هەمووان لەخۆ بگرێت، دەردەكەونەوە. شەڕی ناوخۆیی كە پێشتر لە سنووری دەوڵەتەكاندا دەگوزەرا، ئێستا ناوچەكە دەگرێتەوە. شەڕی دووانەی عێراق و سووریا هەڕەشەیە بۆ سەر سەقامگیری زۆرێك لە دەوڵەتە دراوسێكان، زۆرێك لە دەوڵەتانی ناوچەكە لە نێوان خانەی دەوڵەتی لاواز و دەوڵەتی شكستخواردوودا پێوانە دەكرێن».
پێدەچێت ئەو راپۆرتەی بۆ ئەجیندای كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش ئامادەكرابێت، بەو ئامانجە ئامادە كرابێت، ئەمریكا لە ساڵی 2015 وەك ساڵی 2014 بیرنەكاتەوە، بەڵام بەپێی ئەوەی لە كۆڕبەندی ئابووری داڤۆس لە سەرەتای ئەمساڵ گوێمان لێبوو، هەست دەكەین هێشتا ئەمریكا نایەوێت ئەو راستییە بسەلمێنێت كە سیستمی جیهان لەبەریەك هەڵوەشاوە، ئەم لەبەریەك هەڵوەشانەوەیە تەنها ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نەگرتۆتەوە، بەڵكو هەموو جیهانی گرتۆتەوە و ئەگەر میكانیزمی كاركردنی كۆی جیهان پێكەوە بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشانە نەگۆڕدرێت و جیهان لەسەر هەموو ئاستەكان بە ئاستی گۆڕانكارییەكان هاوكاری نەكات، ئەوا ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا دەكەوێتە مەترسییەوە، ئەم حاڵەتە لە پەنێڵەكانی كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی ئەمساڵیش لە داڤۆس رەنگدانەوەی بەرچاوی هەبوو، بۆیە هەندێك تایتڵ بوونە ناونیشانی پەنێڵەكان وەك: (ئایندەی سوپا و ئایندەی هەواڵگری) كە وەك پێشكەشكاری پەنێڵەكان ئاماژەیان پێدەكرد، ئەمە بۆ یەكەمین جارە لە مێژووی كۆڕبەندی جیهانی داڤۆس، پەنێڵی تایبەتی بە ناونیشانی ئایندەی هەواڵگری بە مانای ئایندەی ئاسایش لەخۆی بگرێت، بەشداربووانی پەنێڵی ئایندەی ئاسایش لە داڤۆس پێكهاتبوون لە سەرۆكی دەزگا هەواڵگرییەكانی (نەرویژ، بەریتانیا، فەرەنسا) لەم پەنێڵەدا بەشداربووان راشكاوانە ئاماژەیان بەوەكرد ئیتر لەمەودوا شتێك نامێنێت پێی بگوترێت ئاسایشی نیشتمانی و ئاسایشی نێودەوڵەتی، هێڵێكی جیاكراوە نامێنێت لەنێوان دابینكردنی ئاسایش و پاراستنی تایبەتمەندی و ئازادی تاك، ئەمە ئەو مەترسییەیە كە دەبێت جیهان لە پێناویدا هاوپەیمانی ئاسایش و هاوپەیمانی لەنێوان دەزگاكانی هەواڵگری دروست بكات، دەبێت هەوڵبدرێت هاوسەنگییەك لەنێوان ئاسایش و تایبەتمەندی و ئازادی تاك بە یاسا رێكبخرێت، چونكە ناكرێت ئاسایش بكرێتە قوربانیی پاراستنی تایبەتمەندی و ئازادی تاك، هەروەها ناشكرێت لە پێناوی دابینكردنی ئاسایش دەستبەرداری تایبەتمەندی و ئازادی تاك بێت، ئەم هەنگاوەی ئەوروپا بۆ هاوپەیمانی لەنێوان دەزگاكانی هەواڵگری دوای رووداوەكەی شارلی بیدۆ لە پاریس دێت كە بە جارێك هەموو جیهانی هەژاند. بۆیە ئەگەر لەم چوارچێوەیەدا شەڕی تیرۆریستانی داعش بكەین و لە چوارچێوەی تایبەتمەندی دووبارە دروستبوونەوەی شەڕی ساردی نێوان رووسیا لەلایەك و ئەوروپا و ئەمریكا لەلایەكی دیكە بێینە دەرەوە، ئەوا شەڕی تیرۆریستانی داعش بۆ رووسیا و ئەوروپا و ئەمریكا و تەواوی جیهانیش هەڕەشەی پلە یەكە و لە ناو ئەم شەڕەشدا كوردستان لایەنی سەرەكی ئەم شەڕەیە كە لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و هێزە كوردییەكان و بە سەرپەرشتی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان تیرۆریستانی داعش تێكشكێندران، ئەم تێكشكاندنەی تیرۆریستانی داعش لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگە و هێزی كورد بەدەست هاتووە، نەخشەی رێگەیە بۆ ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا، بۆیە ناكرێت ئەم هێزە سەرەكییە لەسەر نەخشەی ئایندەی ئاسایشی جیهان فەرامۆش بكرێت، لەمەدا گرنگە تەقدیری ئەڵمانیا و فەرەنسا بكرێت كە زووتر و باشتر لە راستی پێگەی ئەم هێزە سەرەكییە لە سەر نەخشەی ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا تێگەیشتن و بەتایبەتی كە سەرۆكی فەرەنسا خۆی وەك یەكەمین سەرۆك دەوڵەت سەردانی كوردستانی كرد و لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر سڵاوی بۆ ئاڵای كوردستان و سروودی ئەی رەقیب كرد، هەروەها ئەڵمانیاش كە چەندین جار وەزیری بەرگرییەكەی هاتۆتە كوردستان، مەشق و راهێنانی بە پێشمەرگە كردووە و ئەمجارە پێش ئەوەی سەرۆك مسعود بارزانی بگاتە سەر خاكی ئەڵمانیا، پەرلەمانی ئەو وڵاتە ئەو بڕیارەی پەسەند كرد كە راستەوخۆ هاوكاری هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكات و سەرۆكی كوردستان وەك سەرۆكی دەوڵەتێك داوەتی كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش بكات.
مەغزای بەشداربوونی سەرۆكی كوردستان
لە كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئاسایش
لەو راپۆرتەی بۆ پەنجاویەكەمین كۆنفڕانسی میۆنیخ لە 2015 ئامادەكراوە، تەواوی بەرنامەی كۆنفڕانسەكە خراوەتەڕوو، بەشداربووانی كۆنفڕانسەكە لەسەر ئەو تەوەرانە قسەیان كرد كە راپۆرتەكە دیاریكردووە، كۆمەڵێك پەنێڵ ئامادەكراوە كە هەموویان پێكەوە ئەو مانایە دەبەخشن، ئایا چ دەوڵەتێك لە جیهاندا توانای هەیە بەم ئاراستە تازەیە مامەڵە لەگەڵ تەحەددی و هەڕەشەكانی جیهان بكات؟ ئایا چۆن دەتواندرێت ئەم تێكەڵاوییە تازەیە لە هاوپەیمانی جیهانی بۆ دابینكردنی ئایندەی ئاسایش رێكبخرێن؟ ئایندەی ناتۆ و مانەوەی هەتاهەتایی؟ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سیستمێكی شڵۆق؟ ئایا شەڕی تیرۆرمان دۆڕاند؟ هێزی ئاشایش چۆن لەم رووبارە دەپەڕێنەوە؟ چەندین بابەتی گرنگی دیكە بەو تەحەددی و هەڕەشانەی كە ئەمڕۆ رووبەڕووی جیهان دەبنەوە، لەنێو ئەم تایتڵانەدا كە ژمارەیەكی زۆری سەرۆكی دەوڵەتان و كەسایەتییە جیهانییەكان قسەیان لەسەر كرد، دەركەوت ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا بە نەخشەیەكی دیكەی جیاواز لە نەخشەی سیستمی جیهانی دوای شەڕی سارد رێكدەخرێتەوە، لە نێو ئەم جیهانە ئاڵۆزەی ئێستادا راستە هێزی غەیرەدەوڵەتی وەك گرووپەكانی تیرۆریست دروست بوون كە سیستمی جیهانی قبووڵ ناكەن و یەكلایەنە خەلافەت بە مانای ئیمپراتۆریەت رادەگەیەنن، راستە سیستمی جیهانی دوای شەڕی سارد لە چاوی هەندێك دەوڵەتدا بایەخی جارانی نەماوە و دەكرێت سەركێشی لەگەڵ بكرێت، بەڵام هێزی تازەش وەك دەوڵەتی ئەمری واقیع دەركەوتوون كە توانای ئەوەیان هەیە لەناو ئەو تەحەددی و هەڕەشانەی لە ئێستا رووبەڕووی جیهان بۆتەوە بۆ پێناسەكردنەوەی ئازادی و بەها مرۆییەكان و لێبوردەیی و پێكەوەژیان، قوربانی بە گیانی رۆڵەكانی بدات، وەك كوردستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و باشووری كوردستان كە ئێستا لە ژێر سایەی حوكمڕانیی سەرۆك مسعود بارزانی ئەو راستییەی بۆ هەموو جیهان سەلماندووە، هەر بۆیە رووی گەشی كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ تێگەیشتن لە ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا ئەوەیە كە دەیەوێت ئەو بیركردنەوە تەسكەی سیستمی دوای شەڕی سارد فراوان بكات و تێكەڵاوییەكی تازە لەنێو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ هەموو تەحەددی و هەڕەشەكانی ئێستای جیهان دووبارە دروست بكاتەوە و ئەو ئیشكالیەتە نەهێڵێت كە بە دوو پێوانە مامەڵە لەگەڵ ئازادی بكرێت. هەر بۆ نموونە ئەمریكا لەبەر ئەوەی خۆی بە خاوەنی دەوڵەتی چین نازانێت، هەوڵدەدات سیاسەتی وڵاتەكەی لەگەڵ تایوان جیاواز بێت لە پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكا و چین، ئەمریكا دەزانێت ناتوانێت پشتگیری دەوڵەتی تایوان بكات، لەبەر ئەوەی چین ئەندامی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتییە، كاتی خۆیشی لە ساڵی 1971 خۆی بەوە رازی بووە چین ببێتە ئەندامی نەتەوە یەكگرتووەكان لە جێگەی تایوان، بەڵام بە دیوێكی دیكە و بە سوود وەرگرتن لە ناكۆكیی نێوان ژاپۆن و چین، لە رووی سەربازییەوە بەرگری لێدەكات و لەسەر ئاستی پەرەپێدان و بارزگانیش تەزكیەی دەكات و دەیكاتە ئەندامی رێكخراوی بارزگانی جیهانی كە لە ئێستادا ئەم رێكخراوە جیهانییە هیچی لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان كەمتر نییە، ئەگەر گرنگتریش نەبێت، بەڵام بەرامبەر بە كوردستان لەگەڵ ئەوەی زۆر باش ئاگادارە هاوكێشەی شەڕی داعش لەسەر ئەرز هێزی پێشمەرگە گۆڕیویەتی، كەچی راشكاوانە دان بەو راستییەدا نانێن و دەیانەوێت بیشارنەوە!!
ئێمە لە هەفتەی رابردوو زۆر بە وردی هەڵوەستەمان لەسەر قسەكانی جۆن كیری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە داڤۆس كردەوە، بەڵام ئەمجارە لە كۆنفڕانسی میۆنیخ، (جۆزیف بایدن)ـی جێگری سەرۆكی ئەمریكا كە بە عەرابی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر عێراق دادەنرێت و لە نزیكەوە ئاگاداری راستییەكانی سەر ئەرزی شەڕەكەیە كە پێشمەرگە رۆڵی چەند بووە، بەڵام دیسان ئەمیش ئاماژەی پێنەكرد، بەڵام وەك لە ژمارەی پێشووش ئاماژەمان پێكرد، ئەمریكا لە مانگی ئاب ناچار بوو لەماوەی شەش رۆژدا بڕیار بدات بۆ ئەوەی بەشداری ئاسمانی لە شەڕی دژی تیرۆریستانی بۆ سەر كوردستان بكات، ئەو ناچاربوونەوەی بۆ ئەوە بوو عێراق دەكەوتە دەستی لایەك كە پاشان دەست ئەمریكا نەدەكەوتەوە، بە دڵنیاییەوە بەغدا و باشووری عێراق نەدەكەوتە دەستی داعش و كۆماری ئیسلامی ئێران بواری نەدەدا تیرۆریستانی داعش بگەنە بەغدا، بۆ كوردستانیش ئەگەر ئەمریكا بڕیاری بدایە، یان بڕیاری نەدایە، ئەوا هێزە گەورەكانی دیكە وەك فەرەنسا و ئەڵمانیا دەهاتنە سەر خەت، بۆیە دووربینیی سەرۆك بارزانی دوای هێرشەكانی داعش بۆ سەر كوردستان لەو بڕیارە مێژووییە رەنگی دایەوە كە شەڕی سەرتاسەری مان و نەمانی دژی تیرۆریستانی داعش راگەیاند، هەر لە هەفتەی یەكەمی شەڕەكە پێش ئەوەی فڕۆكەكانی ئەمریكا بگەنە ئاسمانی كوردستان، ئاراستەی شەڕەكەی پێچەوانە كردەوەو مەخموور و دەوروبەری بێ هیچ یارمەتییەك ئازاد كرانەوە، لەم حاڵەتەشدا ئەگەر ئەمریكا خۆی بێدەنگ بكردایە، وەك سووریا مامەڵەی لەگەڵ كوردستان بكردایە، ئەوا جیهانی ئازاد بۆی راستدەكردەوە كە هەرێمی كوردستان بەرەی نوسرە نییە، هەتا هێزی ئازادیخوازی دیكە لەسەری نەیەتە دەنگ و كوردستان و پێشمەرگە لە بری هەموو جیهان شەڕی تیرۆریستان بكەن و جیهانیش بێ هەڵوێست بێت، دیارە جیهانی ئازاد ئەو راستییانە دەبینێت و لە بێدەنگی ئەمریكا باشتر دێنە سەرخەت بۆ هاوكاریكردنی كوردستان، بۆیە بانگهێشتكردنی عێراق و كوردستان بە دوو بانگهێشتنامەی جیاواز و لە میانەی دوو شاندی جیاواز بۆ كۆنفڕانسی میۆنیخ، مانای ئەوەیە كاتێك ئەمریكا دەیەوێت سەركەوتنەكانی پێشمەرگە بە سەرپۆشی عێراقی بوون بشارێتەوەو وەك هێزێكی عێراقی پیشانی جیهانی بدات و شكستی 11 ساڵی خۆی لە بنیادنانەوەی سوپا شلۆقە و بەزیوەكەی مالیكی پێ بشارێتەوە، ئەوە هێزی گەورەی دیكە ئەوە قبووڵ ناكەن و بوێرانە وەك ئۆرسولا فۆن دیر لیان وەزیری بەرگريی ئەڵمانیا هەڵوێست وەردەگرن كە لە كردنەوەی كۆنفڕانسی میۆنیخ پێناسەی قارەمانی و ئازایەتی و سەركەوتنەكانی پێشمەرگە پیشانی هەموو جیهان دەدات و جیهان ناچار دەكات گوێ لە گوتاری سەرۆكی هەرێمی كوردستان بگرن، ئەو سەرۆكەی ئەفسانەی داعشی بۆ هەموو جیهان بەتاڵكردەوە، ئەم ئامادەبوونەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە كۆنفڕانسی میۆنیخ بۆ ئایندەی ئاسایش لە جیهاندا، سەرەتای دانپێدانانی جیهانە بە دروستبوونی ئەكتەرێكی تازە لەسەر شانۆی ئایندەی ئاسایشی جیهان، ئەكتەرێك بوونی بۆتە پێداویستییەكی گرنگ بۆ ئایندەی ئاسایشی نێودەوڵەتی، ئەو ئەكتەرەش دەوڵەتی كوردستانە كە بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكیەتی و لەسەر شانۆی جیهانی ئازاد نوێنەرایەتی دەكات.