سەرجەم وڵاتانی ئازاد و دیموكراتی كە ئێستا لە بەرەیەكدا پێكەوە بۆ شەڕی دژی تێرۆریستانی داعش كۆبوونەتەوە، هەر یەكەیان كێشەیەكی گەورەی لەگەڵ گەشەی فیكری جیهادیزم و وەرچەرخانی بۆ فیكری جیهادی تەكفیری قیتالی هەیە، جیاوازی كێشەكانی دەوڵەتانی ئازاد و دیموكراتی هەر هێندەی ناوی رێكخراوە تیرۆریزمە جیهادییەكان جیاوازە، لەبەر ئەوەی راستە رێكخراوە تیرۆریستییەكان چەندین ناوی جیاوازی وەك (بوكۆحەرام و شەباب و داعش و قاعیدە ..هتد)یان هەیە، بەڵام هەموویان لەیەك سەرچاوەوە هەڵتۆقیون و یەك ئامانجیان هەیە. هەر بۆیە كێشە و تەحەدداكانی تیرۆریستانیش لەسەر وڵاتانی ئازاد و دیموكراتی لەگەڵ ئەوەی لە هەر وڵاتێك جیاوازی هەیە، بەڵام هەموو تەحەددی و كێشەكان لە یەك خاڵدا چڕدەبنەوە، ئەویش دروستكردنی هەڕەشە و مەترسییە لە سەر ئایندەی دیموكراسی و ئایندەی ئازادی. لەم نێوەندەدا كوردستان تایبەتمەندی و جیاوازی خۆی هەیە، لەبەر ئەوەی هێزی پێشمەرگە لە بەرەی پێشەوەی شەڕە تەقلیدییەكەی داعشە و شەڕە تەقلیدییەكەشی بردۆتەوە، بۆیە ئێستا لەبەردەم قۆناخێكی نوێدایە كە ئەویش پاراستنی سنوورەكانی كوردستانە و لەگەڵ دوژمنی تارمایی و نەبینراو ئیرادەی خۆی تاقیدەكاتەوە.
لە ماوەی 25 ساڵدا
تەنها پێشمەرگە چۆكی بە تیرۆریستان داداوە
تەرخانكردنی گوتاری هەینی مزگەوتەكانی خەلافەتی ئیسلامی داعش لەسەر پێشمەرگە و هەڕەشە و گوڕەشەیان بەوەی تۆڵە دەكەنەوە، ئەمە جوانترین ئیعتراف و دانپێدانانە لەلایەن رێكخراوی قاعیدەوە (لەبەر ئەوەی داعش تا 2014 قاعیدە بووە) بە شكست لە بەردەم هێزێكدا كە ئەویش هێزی پێشمەرگەیە، هێرشەكەی شەوی هەینی لەسەر شەممەش بۆ سەر ناحیەی گوێڕ، پیشاندانی ئەو رق و كینەیە كە لە دوای سەركەوتنەكانی پێشمەرگە لە ناخی شەرمەزاری ئەبوبەكر بەغدادیی خەلیفەدا دروست بووە، وەك سەرپەرشتیاری میحوەری گوێڕ - مەخمووریش رایگەیاند خەلیفە ئەبوبەكر خۆی سەرپەرشتی ئەو هێرشەی كردووە. ئەو تاكتیكەی لە هێرشەكەیان بۆ سەر گوێڕ پەنایان بۆ بردووە، راستییەكەمان پێدەڵێت، ئەوان چیدیكە شەڕی تەقلیدی (جبهەی عەسكەری)یان لەگەڵ پێشمەرگە پێ ناكرێت، بۆیە پەنا دەبەنە بەر شەڕی بچووكی تیرۆریستانە و بە شێوازی پارتیزانانە هەڵدەكوتن و تاڵان دەكەن و رەشەكوژی دەكەن و دەكشێنەوە، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە ترس و تۆقاندن لەناو خەڵكی كوردستان دروست بكەن و ورەی پێشمەرگە بڕووخێنن!
كەواتە چی لە وەرچەرخانی ئەم تاكتیكەی داعش دەخوێنینەوە؟ بێگومان شكان و شەرمەزاری خەلیفەی دەوڵەتی ئیسلامی داعش دەخوێنینەوە كە لەدوای داگیركردنی موسڵ و راگەیاندنی خەلافەتە ئیسلامییەكەی لە پاكستان تا سەب سەحرای ئەفریقیا بەیعەتیان بۆ داوە. ئەم شەرمەزارییەی خەلیفەی دەوڵەتی ئیسلامی داعش لە بەردەم ئیرادەی پێشمەرگە حاڵەتێكی شێتگیرانەی دروستكردووە، كەوتۆتە حاڵەتێكەوە گرەو لەسەر هەموو شتێك دەكات و هەرچی بەردەست بكەوێت، تاقی دەكاتەوە، لەبەر ئەوەی لە سایكۆلۆژیەتی بەدەوی عەرەبیدا، كاتێك سەرۆك هۆزێك دەشكا، رووی ناو هۆزەكەی خۆی نەدەما، با سەرنج بدەین، ئەگەر خەلیفەی دەوڵەتی ئیسلامی داعش تێكشكابێت لەبەردەم هێزێكدا كە هێندەی سوپاكەی داعش مەشقپێكراو و چەكی نوێی لەبەر دەست نییە، دەبێت خەلیفە ئەبوبەكری بەغدادی ئێستا چۆن رووی بێت لەناو تیرۆریستانی داعشدا سەر هەڵبڕێت؟
ئەگەر بە مێژووی سەرهەڵدان، یان دامەزراندنی رێكخراوی تیرۆریستی ئەلقاعیدەدا بچینەوە، دەبینین رێكخراوی تیرۆریستانی قاعیدە لە ماوەی 25 ساڵی تەمەنیدا لە هیچ هێرش و شەڕێكدا وەك ئەمجارە بەدەستی پێشمەرگە تێكنەشكاوە، خەلیفەكەی داعش باش دەزانێت، سەركەوتنی پێشمەرگە هەڵقوڵاوی خۆشەویستیی كوردستان و ئیرادەی عەسكەریی پێشمەرگەیە و ئەم شكستەشی بۆ ناشاردرێتەوە، بۆیە روودەكاتە شێوازی ترسنۆكانەی دیكە و هەروەها هەڵكوتانە سەر بارەگەی رۆژنامەیەك لەناو جەرگەی پاریسدا، هەروەك چۆن ماوەیەك لەمەوپێش هەڵیانكوتایە سەر گازینۆیەك لە شاری سیدنی لە ئوستراڵیا.
ئەوانەی هاوسۆزن لەگەڵ فیكری داعشیزم و قاعیدە و بیانوو بۆ رەفتارەكانی داعش دەهێننەوە، بێشەرمانە لە كۆڕ و كۆبوونەوە نێودەوڵەتییەكان نایشارنەوە، گەورەترین كۆسپ لەبەردەمی داعش و قاعیدە دەوڵەتی كوردستانە، داعش بۆیە دروستبووە بۆ ئەوەی پڕۆژەی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان رابگرێت، بەڵام وەك ئەمیل ئەلمەیدا سەرنووسەری پێشووی رۆژنامەی ئەلشەرق ئەلئەوسەتی چاپی ئینگلیزی لە رۆژی 4ی دیسەمبەری 2014 و دوای ئازادكردنی زوممار نووسیبووی، خەلیفە ئەبوبەكر بەغدادی حیسابی بۆ ئیرادەی پێشمەرگە نەكردبوو، بۆیە هێرشی كردە سەر كوردستان، بەڵام كاتێك پێشمەرگە تیرۆریستانی دەوڵەتی داعش دەشكێنێت و ناوچە داگیركراوەكانی كوردستانیان لێ پاكدەكاتەوە، ئەوا ئەم شەڕەی پێشمەرگە دەبێتە پرۆڤە و تاقیكردنەوە چۆن سنوورەكانی كوردستان دەپارێزێت. ئەمە قسەی رۆژنامەنووسێكی كورد، یان كوردستانی نییە، هەتا بڵێن لە سۆزی بۆ پێشمەرگە بەو جۆرە وەسفی دەكات، بەڵكو ئەمە قسەی ئوستادێكی زانكۆی لەندەن و سەرنووسەری رۆژنامەیەكی جیهانییە، بۆیە ئەگەر لە خوێندنەوەی ئەقڵی بەدەوی خەلیفە ئەبوبەكر بەغدادی و لە قووڵایی فیكری ئەم رۆژنامەنووسەوە، باری دەروونیی ئێستای ئەبوبەكر بەغدادی بخوێنینەوە، كە خۆی وادەبینی زۆر پشت بن لادن كەوتووە، هەستدەكەین بەم تێكشكانەی لە ناخی خۆیدا تووشی چ شەرمەزارییەك بووە، ئەم پیاوە ترسنۆكە كە سوپایەك گەنجی موسڵمانانی لە سەرانسەری جیهان لە خشتە بردووە و سوپایەكی خۆكوژی دژی مرۆڤایەتی لێ دروستكردوون، ئێستا ئەوەندە ترسنۆك و بچووكە ناتوانێت خۆیشی بكوژێت.
رق و كینەی
دوای شكان و شەرمەزاریی ناخ
مێژووی سەربڕین و كۆمەڵكوژی و كردنی ئافرەت بە كۆیلە، مێژووی شەڕی خێڵەكی بەدەوی عەرەبییە، پیاوی بەدەوی عەرەب وەك عەلی وەردی دەڵێت، ئیشكردن بە سووكایەتی دەزانن، وشەی پیشەش كە بە عەرەبی پێی دەڵێن (مهنە) لە (مەهانە)وە سەرچاوەی گرتووە، واتە كەسێك ببێتە خاوەنی پیشە و بە پیشەكەی بە سەربەرزی خێزانەكەی بەخێو بكات، لە ئەقڵی بەدەوی عەرەبیدا پیاوێكی سووك و لاواز بووە، بۆیە چەمكی پیاوەتی لە بەدەوی عەرەبیدا، بەو كەسانە وتراوە كە توانای ئەوەیان هەیە بە زەبری شمشێر شەڕ بكەن و هۆزەكانی دەوربەریان داگیر بكەن و پیاوانی ئەو خێڵەی غەزوی دەكەن، بكوژن و كچ و ژن و ماڵاتیان وەك غەنیمە بۆ خۆیان بەرن.
ئاماژە كردن بە ئەقڵییەتی عەرەبی بەدەوی، كە خەلیفە ئەبوبكر بەغدادی بە حەرفی پیادەی دەكات، بۆ چەمكی پیاو و غەزوكردن ئەوەیە پیاو نابێت لە شەڕدا بشكێت، كە شكا دەبێت خۆی بكوژێت، ئەم دیاردەیە لەپێش ئیسلامەوە بوونی هەبووە و تێكەڵی مێژووی ئیسلامیش بووە تا ئێستا، بۆیە كاتێك خەلیفە ئەبوبەكر بەغدادی بە ناوی ئیسلام خەڵك سەردەبڕێت و دەست دەبڕێت و كۆمەڵكوژی دەكات و ژن وەك غەنیمە سەیر دەكات و كڕین و فرۆشتنی پێوە دەكات، ئەوا بەغدادی ئەقڵییەتی بەدەوی عەرەب پیادە دەكاتەوە.
ئەم گەڕانەوەیە بۆ مێژووی ئەقڵییەتی بەدەوی عەرەبی، لە كاتی سەركەوتندا خۆی لە هەموو سیفەتێكی مرۆیی دادەماڵێت و ئەوەی خوا پێی ناخۆشە وەك گورگێكی دڕندە بەرامبەر دوژمنەكەی دەیكات، لەكاتی دۆڕاندن و شكسیتیشدا دووبارە هەموو سیفەتێكی مرۆیی لێ دادەماڵدرێت، رق و كینەیەك بەرهەم دەهێنێت، وەك لە مێژووی عەرەبی و ئیسلامی خوێندوومانە دەگاتە ئەوەی داوا بكرێت هێندە خوێن بڕژێت هەتا دەبێتە جۆگە و سەرەكان دەبات، لەلایەكی دیكە ئەم ئەقڵییەتە بەدەوییە تەنها لە ناو جوغزی ئیسلام و بە ناوی ئیسلامەوە خۆی دووبارە ناكاتەوە، هەر بۆ نموونە زەعیم سەدیق كە فەرماندەیەكی سەربازی بەعسییەكان بووە لە ساڵی 1963 لە سلێمانی، هێندە هەستی بە شەرمەزاری ناخی خۆی كردووە لە بەرامبەر شكستەكانی سوپاكەی لە بەردەم هێزی پێشمەرگەی شۆڕشی ئەیلوول بە رێبەرایەتی مستەفا بارزانی، قەدەغەكردنی هاتوچۆی لە سلێمانی راگەیاندووە و ئەوەی جنێوی بە مستەفا بارزانی نەدابێت، بە زیندوویی لەناو حامیەی سلێمانی خستوویەتیە ژێر چاڵەوە، ئەمە پێمان دەڵێت زیندەبەچاڵكردنیش بەرهەمێكی دیكەی ئەقڵی بەدەوی عەرەبییە، ئەمەیان لە سەدەی شەشەم و حەوتەمی زایینی پیادە كردووە. بۆیە گرنگە لە ئێستادا لە ئاستی شەرمەزاری ناخی خەلیفە ئەبوبەكر و خەلافەتەكەی تێبگەین و بزانین ئەوان بۆ شاردنەوەی شەرمەزاری خەلیفەكەیان هەموو پەلەقاژەیەك دەكەن، هەروەك چۆن سەدام حوسێن پەنای بۆ كیمیاباران و ئەنفال برد، بۆیە چاوەڕێ دەكرێت لەگەڵ كوردستان وەك بەرەی پێشەوەی شەڕ، بەردەوام بن لەشەری ئیستینزاف، لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش هێرشەكانی پاریس و سیدنی لە پایتەختەكانی دیكەش دووبارە بێتەوە.
زمانێكی راشكاو
بۆ بەرهەمهێنانی هێزی زیرەك
كێشەی كوردستان لەگەڵ تیرۆریستانی داعش، بە گرتنەوەی موسڵ چارەسەر نابێت، لەبەر ئەوەی ئەگەر هەموو هێزەكانی عێراق و كوردستان و هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش بتوانن بە شێوازی شەڕی تەقلیدی موسڵ بگرنەوە و هەتا كارێكی ئەوتۆش بكەن وەك چۆن فەرەنسا لە ساڵی 1957 لە جەزائیر كردی، كە تەنیا ماوەی یەك ساڵ توندوتیژی لە جەزائیر نەما و لە 1962 شارل دیگۆل بەناچاری 1962 كشایەوە، هەر بۆیە بە زمانێكی راشكاوانە كێشەی كوردستان لەگەڵ تیرۆریستانی داعش تەنها گرتنەوەی موسڵ نییە، هەروەها بە تەنها ئەو تیرۆرەش نییە كە جیهان پێناسەی دەكات، كێشەی كورد لەگەڵ ئەو ئەقڵە بەدەوییە كە لە هەموو ئایدیۆلۆژییەكدا هەمان رەفتار دژ بە كورد و كوردستان بەرهەم دێنێتەوە، ئەقڵی بەدەوی عەرەبییەو تەنها لەناو ئیسلامدا زیندوو نابێتەوە، بەڵكو باشتر لە ناو فیكری شۆڤێنی قەومییەی عەرەبی زیندوو دەبێتەوە، ئەمەشمان لە مێژووی نزیكی خۆماندا بینیوە، بۆیە لە ئێستادا زمانی راشكاو جارێكی دیكە هەموو چەمكەكان پێناسە دەكاتەوە، پێناسەیەك كە جارێكی دیكە دووچاری شەڕ و كارەساتێكی دیكەمان نەكاتەوە.
لێرەدا پرسیار ئەوەیە: ئایا لە ناو عەرەبدا ئەقڵی مۆدیڕن و پێشكەوتنخواز كە بڕوای بە پێكەوەژیان و ئاشتی و دیموكراتی هەبێت، بوونی نییە؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە دەڵێین: بەداخەوە ئەو برا عەرەبانەی بڕوایان بە ئاشتی و دیموكراتی و پێكەوەژیان و مافی گەلان هەیە، نەك لە عێراق، بەڵكو لە تەواوی جیهانی عەرەبی ژمارەیان كەمە، ئەوان لە ژێر هەژموونی ئەوانەی بڕوایان بە باڵادەستیی ئەقڵی بەدەوی هەیە و ناتوانن ئاراستەی هاوكێشەكە بگۆڕن، هەر بۆ نموونە: لە ناو عەرەبی عێراقدا، ئێستا ئەو برا عەرەبانەی لە كایەی سیاسەتدا بە ئەقڵییەتی سەدەی حەوتەم و هەشتەمی زایینی بیرناكانەوە، ژمارەیان لە 1-3% تێپەڕ ناكات، دەنگدەرانی عەرەبی عێراق 98%یان لەسەر بنەمای مەعرەكەی جەمەل (معركە الجمل) لە هەڵبژاردن دەنگیان داوە، ئەوەی شیعەیە دەنگی بە شیعە داوە و ئەوەی سوننەیە دەنگی بە سوننە داوە، ئەمەش نەك بە هاووڵاتیەكی عەرەبی شیعە كە خۆی بە عێراقی بزانێت، بەڵكو بە شیعەیەك كە مەزهەبی شیعە بە مەرجەعی خۆی بزانێت، هەروەها عەرەبی سوننەش لەسەر هەمان شت دەنگیانداوە، دەنگیان بە كەسانێك داوە كە وەك سوننە بیر دەكەنەوە، نەك عێراقی. ئەوجا خۆ ئەگەر عەرەبی شیعە، یان عەرەبی سوننە لە كاتێكدا لە عێراق حوكمڕانی دەكات، هەوڵبدات بۆ بەرژەوەندی نەتەوەكەشی كێشەكان چارەسەر بكات، ئەوا دەبێت چاوەڕێی كودەتا، یان تیرۆركردن بكات، هەر بۆ نموونە عەبدولكەریم قاسم لە دوای 1958 دانی بەوەدا نا كە عێراق نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەبە، بەڵام لە 1959 هەوڵی كوشتنی درا، لە 1961 هێرشی كردە سەر كوردستان، ئەمەش واتە لەگەڵ ئەوەی عەبدولكەریم قاسم ئەفسەر بوو، نەك سیاسی، راشكاوانەتر بەعسی نەبوو، بەڵام ناچاریان كرد وەك بەعسی بە ئەقڵی بەدەوی بیربكاتەوە، عەرەبی عێراق شانازی بە فیكری بەدەوییەوە دەكات، ئەوان خۆیان دەڵێن: ( احنا بدو . وینە العدو؟) واتە ئێمە عەرەبی بادیەین، كوا دوژمن بۆ هەڵدێت؟ هەربۆیە ئەم خوێندنەوەیە بۆ ئەقڵی بەدەوی عەرەب، یان ئەقڵی عەرەبی بیابان، تانەلێدان نییە خوانەخواستە لە نەتەوەیەكی هاوسێ، ئەمە ئەو خوێندنەوەیە كە بەشێوەیەكی گشتی بەشی زۆری عەرەب بەتایبەتی ئەوانەی هەڵگری فیكری قەومییەی عەرەبین شانازی پێوە دەكەن، هەر بۆ نموونە ئەگەر بیهێنینەوە بەرچاوی خۆمان، سەدام حوسێن كە هەموو شەوێك گوتارێكی هەبوو، لە هەموو وتارەكانیدا پەندی بەدەوی دەهێنایەوە، وەك پیشاندانی هەیبەتی پیاوی عەرەب.
كەواتە زمانی راشكاوانە، كلیلی بەرهەمهێنانی هێزی زیرەكە، ئەمەش واتە، ئێمە وەك كورد و كوردستانی، نە دەتوانین و نەدەشمانەوێت بە هێزی سەربازی ئەوان ملكەچ بكەین، نە بە زمانی نەرم و رێككەوتنیش دەتوانین بیانگەیەنینە قەناعەت و پێكەوە بژین، هۆكاری سادە بۆ ئەم حاڵەتە، مەسەلە بێ ئومید بوون نییە، بەڵكو چەمكی شەڕ، رێككەوتن، پێكەوەژیان، لە ئەقڵی بەدەوی عەرەبی زۆر جیاوازە لەو مانایەی كە ئێمەی كورد و كوردستانی تێی گەیشتووین، هەر بۆ نموونە:
1. لە ئەقڵی بەدەوی عەرەب ( چ ئەوانەی بانگەشەی ئیسلام دەكەن و چ ئەوانەی بانگەشەی قەومی عەرەبی دەكەن) رێككەوتن و هاوپەیمانی و پێكەوەژیان، تاكتیكە لە كاتێكدا گرێی دەدەن، یان پێی رازی دەبن كە نەتوانن شەڕ بكەن، ئەقڵییەتی عەرەبی بەدەوی ئەمەیان لەگەڵ پێغەمبەر (د.خ) كرد كە ناویان لێنا سوڵحی حودەیبیە، بەڵام پێی پابەند نەبوون. ئەمە پێمان دەڵێت: رێككەوتن، هاوپەیمانی، پێكەوەژیان، لای ئەقڵییەتی بەدەوی خۆ بەدەستەوەدانە، خۆ بەدەستەوەدانیش قبووڵ ناكرێت.
2. ئەزموونی شۆڕشەكانی كوردستان لە 1943- 1991، لە 1943وە حكومەتە یەك لە دوا یەكەكانی عێراق بە پادشایەتی و كۆمارییەوە، هەر كاتێك لاواز بووبن داوای رێككەوتن و دیالۆگ و دانوستاندیان كردووە، بەڵام هەموو جارێكیش رێككەتن و دانوستاندنەكان لەلایەن حكومەتەوە كۆتایی هاتووە و دوای ئەوەش دڕندانەتر پەلاماریان داوینەتەوە.
3. لە ساڵی 1992-2003 كورد ئەزموونێكی دیكەی لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی عێراق دەست پێدەكاتەوە، هەتا سەدام رووخا لەماوەی 11 ساڵدا هەموو لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی بە زمانێك قسەیان دەكرد، كە چوونە بەغدا بە زمانێكی دیكە قسەیان دەكرد، سەرنج بدەن لە 2003 پێشمەرگە هاوپەیمانی، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بووە بۆ رووخانی سەدام حوسێن، كەچی لەماوەی 2003- 2014 لە ئەقڵی بەدەوی عەرەبیدا پێشمەرگە وەك بەشێك لە سیستمی بەرگری عێراق لە بودجە و مووچە و مەشق و راهێنان بێبەش كرابوو.
4.سەیر بكەن، سامانی سروشتی ژێر زەوی، خوا بە نەتەوەی كوردی بەخشیوە، كورد ناڵێت ئەم سامانە بە تەنها بۆ خۆمە، كەچی ئەقڵی بەدەوی عێراق راشكاوانە دەڵێن ئەو خاكەی سەرچاوەی سرووشتی تێدا بێت كوردستان نییە! پێشتر نەیاندەزانی هەموو كوردستان نەوتە، وایاندەزانی تەنها خانەقین و كەركووك و دەشتی نەینەوا نەوتی تێدایە، سەرنج بدەن تەنها لەماوەی كەمتر لە یەك دوو دەیە چییان بەسەر ئەو ناوچە كوردستانییانە نەهێنا، كەركووك 12 ساڵە لەلایەن دەسەڵاتی كوردییەوە حوكمڕانی دەكرێت، بەڵام لە كۆتایی 2014 و لە كاتی هەڵكردنی ئاڵای كوردستاندا، عەرەبەكان ئاڵای داعشیان بەرز كردەوە! ئەمە مانای ئەوەیە ئەوان ئامادەن لە ژێر ئاڵای داعش بژین، بەڵام ئامادە نین لەژێر ئاڵای كوردستاندا بژین، ئەمە لە كاتێكدا ئەو عەرەبانە هاوردەن و هێنراون بۆ ئەوەی سیمای كوردستانیبوونی كەركووك بسڕنەوە.
5. با سەیری ماوەی ساڵانی 2005- 2014 بكەین، بە حیساب ئەم نۆ ساڵە قۆناخی جێبەجێكردنی دەستووری عێراق بووە، ئەو دەستوورەی كە خۆیان دەنگیان لەسەر داوە و لە بنەڕەتیشدا بۆ دیموكراتیەتی پێكەوەسازان (دیموكراتی تەوافوقی) داڕێژراوە، بۆ ئەوەی چیدیكە كەمینە نەبێتە ژێردەستی زۆرینە، بەڵام لە پیادەكردندا هەر لەساڵی یەكەم بووە دیموكراتیەتی زۆرینە، سوننە و شیعە دژی كورد رادەوەستان، ئەوسا وادەزاندرا ئەمە رەفتاری كەسێكە، ئەگەر لاببردرێت، دۆخەكە چاك دەبێت، كورد خۆی مالیكی لە بری د.جەعفەری هەڵبژارد، پاشان هەر خۆمان رازی بووین جەعفەری ببێتە میانگیر لە نێوان كورد و مالیكی، با سەیری دوایین رۆژی متمانەدان بە حكومەتەكەی عەبادی بكەین، كە دوو كەس دانیشتنەكەی بەڕێوە دەبرد، (د.سەلیم جبوری و ئارام شێخ محەمەد)، داوا كرا تەنها 30 دەقە دانیشتنەكە دوابخرێت، بە زۆرینەی رەهای دەنگی پەرلەمانتارانی سوننە و شیعە رەفز كرا، دوای ئەوەش با سەیری قۆناخی شەڕەكانی داعش بكەین، پێشمەرگە و حەشدی شەعبی پێكەوە (ئامرلی)یان ئازاد كرد و رێگەی بەغدا كرایەوە، هادی عامری كە پێشتر وەك دۆستی كورد سەیر دەكرا، كەركووكی وەك شارێكی عێراقی (مەبەست عەرەبی) پێناسە كرد، ئەگەر وا نییە، خۆ هەولێر و سلیمانی و دهۆكیش هەتا ئێستا سێ شاری عێراقین.
هێزی زیرەك
هاوسەنگی و سەقامگیری دروست دەكات
زۆر جار لەو دۆستە جیهانییانەی كورد كە تا ئێستا لە ژیاندا ماون و لە نزیكەوە مامەڵەیان لەگەڵ بارزانی نەمر كردووە، ئەوەمان گوێ لێبدەێت، كە هەموو كات مستەفا بارزانی ئومێدی ئەوە بووە، ئەگەر تەنها یەك دەوڵەت هەبوایە پشتگیری كوردی بكردایە و دانی بە دەوڵەتی كوردستاندا بنایە، ئەوا دەوڵەتی كوردستانی لە حەفتاكانی سەدەی رابردوو رادەگەیاند، كەواتە بەر لەنیو سەدە بارزانی مستەفا گەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كوردستانی باشوور لە ئەگەڵ ئەقڵییەتی عەرەبی عێراق ناتوانێت بژی، گەیشتن بەم قەناعەتە بۆ بارزانی مستەفا كارێكی ئاسان نییە، لەبەر ئەوەی ئەو لەگەڵ دەسپێكی شۆڕشی بارزان لە 1943 هەوڵیدا بناخەیەك بۆ پێكەوەژیانی كورد و عەرەب دابنێت، تا هەردوو نەتەوەی كورد و عەرەب لە دەستی دیكتاتۆریەت رزگاریان بێت.
بارزانی مستەفا هاوڕێ و هاوخەباتی جەمال عەبدولناسر بووە كە ماوەیەكی زۆر وەك رابەری ئوممەی عەرەبی سەیر دەكرا، بەڵام پاش 30 ساڵ خەبات گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە پێكەوەژیان مەحاڵە، لەبەر ئەوەی هیچ هێزێك نییە، بێجگە لە هێزی پێشمەرگە زیاتر بتوانێت كێشەی كوردستانی باشوور لەگەڵ عەرەب چارەسەر بكات، بۆیە هەموو رێككەوتن و ئاشتییەك لەگەڵ عەرەبی عێراق، سوننە بێت، یان شیعە، ئاگربەستە و دوای ئاگربەستەكە خوێناویتر پەلامارمان دەدەنەوە، ئەگەر ئەم مێژووە و ئەو ئەزموونەی لەگەڵ عەرەبی عێراق هەمانە ببنە پەند بۆ ئایندەمان دەبێت لانیكەم بیر لەم خاڵانە بكەینەوە:
1. لەبەر ئەوەی گەیشتووینەتە قەناعەت ئێستا خەلیفە ئەبوبەكر بەغدادی لە شەرمەزاریی شكستەكانی بەرامبەر پێشمەرگە، رق و كینیەكی بەرامبەر كورد بەرهەمهێناوە، بۆیە دەبێت ئامادەباش بین بۆ هەموو ئەگەرێك، هەروەها نابێت هێزی پێشمەرگە لەگەڵ هیچ هێزێكی عەرەبی (سوننە یان شیعە) تێكەڵ بكرێت و ئۆپەراسێۆنی هاوبەش ئەنجامبدەن.
2. عەرەب بەگشتی و عەرەبی عێراق بەتایبەتی بڕوایان بەوە نییە كورد دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی هەبێت، یان دەوڵەتێك هەبێت ناوی كوردستان بێت، ئێستا ئەو دەوڵەتە وەك ئەمری واقیع بوونی هەیە، بۆیە دەبێت سنووری كوردستان بۆ ئەم بارودۆخە كە دەوڵەتێكی تیرۆریستی دراوسێمانە، ئەم سنوورانە بە تەواوەتی لە ژێر كۆنتڕۆڵی پێشمەرگە بن.
3. دەبێت دەوڵەتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەتایبەتی هەر سێ دەوڵەتە گەورەكەی ئەنجوومەنی ئاسایش (ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا) هەورەها دەوڵەتانی یەكێتی ئەوروپا و بەتایبەتی دەوڵەتە گەورەكانی یەكێتی ئەوروپا وەك (بەریتانیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا، ئیتاڵیا) و تەواوی دەوڵەتانی دیكەی ئەندام لەو یەكێتیە، ستراتیژی هاوكاریكردنی بەرەی دژی تیرۆریستانی داعش، بگۆڕن بۆ ستراتیژیەتی دامەزراندن و ئیعترافكردن بە دەوڵەتی كوردستان، ئەمەش نەك لەبەر خاتری كورد، بەڵكو لەبەر خاتری بەرژەوەندی و ئاشتی و سەقامگیری خۆیان و ئاسایشی نێودەوڵەتی، دەبێت پەلە بكەن لە خوێندنەوەی ئەو بارودۆخەی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی لەسەر وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا و سەب سەحرا دروستی كردووە، لەم جوگرافیا تازەیەدا، بێجگە لە كوردستان هیچ وڵاتێك بنەمای دەوڵەتی هاوچەرخی تیا نییە كە بتوانێت لەسەر زەوی شەڕی تیرۆریستانی داعش بكەن، دەبێت دەوڵەتانی هاوپەیمانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا پەند لە توركیا وەربگرن، ماوەی زیاتر لە 60 ساڵە توركیا ئەندامی هاوپەیمانی ناتۆیە و چەند دەیەیە كە كاندیدی یەكێتی ئەوروپایە، هەتا ئێستا نەیتوانیوە شەڕی تیرۆریستانی داعش بكات، میسر كە گەورەترین وڵاتی عەرەبییە لەگەڵ ئەوەی ئامادەیی خۆی پیشانداوە شەڕی تیرۆریستان بكات، بەڵام ناتوانێ ئەو كارە بكات، سعودیە و كەنداو كە نزیكترین هاوپەیمانی ئەمریكان، نەك هەر ناتوانن شەڕی داعش بكەن بەڵكو بۆیان بكرێت یارمەتی جەبهەی نوسرە دەدەن، كە ئەویش لقێكی رێكخراوی ئەلقاعیدەیە. بۆیە پێویستە كورد لەم قۆناخەدا پڕۆژەی دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان وەك پڕۆژەیەكی نێودەوڵەتی بۆ بەرژەوەندیی مرۆڤایەتی و تێكشكانی تیرۆریستان بە رەسمی بخاتەڕوو، ئەركی پاراستنی ئەم دەوڵەتەش بكاتە بەرپرسیاریەتییەكی نێودەوڵەتی.