رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە رۆژی 23ی سێپتەمبەر لە راپۆرتێكی 18 لاپەڕەیی بە ناوونیشانی: «هەڵاتن لە دۆزەخ .. ترس و تۆقاندن و بە كۆیلەكردنی سێكسی لە ناو دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراقدا) بڵاو كردۆتەوە، ئەم راپۆرتە هەر هەمووی تەرخانكراوە بۆ ژان و ئازاری كچان و ژنانی ئێزیدی، دوای ئەوەی لە لایەن تیرۆریستانی داعشەوە دەستگیركراون، یان رفێندراون. میتۆدی راپۆرتەكە لە سەر بنەمایەكی زانستی داڕێژراوە و لەسەر بنەمای قسەكردنی 42 كچ و ژنی ئێزیدی نووسراوە كە توانیویانە لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش هەڵبێن و پاشان لە ناو كەمپی ئاوارەكانی هەرێمی كوردستان رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی دیداری لەگەڵدا كردون و قسەكانی تۆمار كردون. لەسەر بنەمای ئەو قسانەی كە تۆماریان كردووە، تیمی رێكخراوەكە دوای پێشەكی و خستنەڕووی میتۆدی راپۆرتەكەیان، لێكۆڵینەوەكەیان دابەشكردووە بۆ چەند بەشێك كە بریتین لە:
1. هەتككردن و بەكۆیلەكردنی سێكسی.
2. ناچاربوون بە خۆكوشتن.
3. ئەنجامدەرانی تاوانەكان.
4. ترس و تۆقاندن وەك چەكێك بۆ حوكمڕانی.
5. رێگەیەكی سەخت و دژوار بۆ دووبارە رێكخستنەوەی ژیانی ئەوانەی بەكۆیلە كراون.
6. رەفتاری دەوڵەتی ئیسلامی: تاوانی شەڕ و تاوانی دژە مرۆڤایەتی.
7. كۆباس و راسپاردەكان.
لەبەر ئەوەی راپۆرتەكە زۆر بە تێر و تەسەلی نووسراوەتەوە، ئێمە لە گوڵان پوختەیەكی لێ بڵاو دەكەینەوە.

پاكیزەكانی كوردی ئێزیدی:
لێكیان جیاكردینەوە و هەتكیان كردین
لەبەر ئەوەی رەفتاری وەحشیگەرانە و نامەردانەی داعش بەرامبەر كچان و ژنانی ئێزیدی هەموو سنوورەكانی زەوی و ئاسمانی بەزاندووە، ئەوەی بەرامبەر یەكێك لەو ژن و كچانە كراوە، بەرامبەر ئەوانی دیكەش هەمان رەفتار كراوە، بۆیە راپۆرتەكە لە هەر بەشێكدا لێدوانی چەند كچ و ژنی ئێزدی بڵاو كردۆتەوە:
ئاروای تەمەن 15 ساڵ كە لە سەرەتای مانگی ئاب لە هێرشی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر شنگال خۆی و دایكی و خوشكەكانی لەگەڵ 62 كچ و ژن و منداڵی خزم و كەسوكاری و سەدان كچ و ژنی دیكەی ئێزیدی لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە دەستگیركراون، براونەتە سووریا و پاشان وەك كۆیلە مامەڵەیان لەگەڵ كردووە و بەمجۆرە بۆ رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی قسەی كردووە:
«یەكەمجار ئێمەیان برد بۆ سووریا بۆ شوێنێك لە نزیكی حەسەكە، لەوێ لە ناو خانوویەكدا لەگەڵ ژمارەیەك كچی دیكە بەندیان كردین، پاش 10 رۆژ، بۆ ماوەی دوو رۆژ گرووپێك لە ئێمەیان گواستەوە بۆ موسڵ لە عێراق، دوای ئەوە من و خوشكەكەم و لەگەڵ ژمارەیەك لە ئامۆزاكانم بردیانین بۆ بێجی، هەروەها چوار خوشكم و دوو لە ئامۆزاكانمیان برد بۆ سووریا، لە بێجی ئێمەیان لە دوو شوێنی جیاواز هێشتەوە و پاش سێ رۆژ من و ئامۆزا تەمەن 13 ساڵەكەمیان برد بۆ رامبوسی نزیكی شنگال، دایكم و خوشكیشمیان برد بۆ گوندێكی دیكە كە تا ئێستاش لەگەڵ خزمەكانمان هەر لەوێن. لە رامبوسی لە خانوویەكیان داناین لەگەڵ پێنج كچی دیكە، لەوێ كچەكان لێیان دەپرسیم: چییان لێكردووم؟ ئایا هەتك كراوم؟ ئامۆزاكەم دەیویست لەوێ بمێنێتەوە و هەر لەوێ شوو بكات، بەڵام دواتر وازی لەو بیركردنەوەیە هێنا و لەگەڵ من بەرنامەمان داڕشت رابكەین، یەكێك لە كچەكانی نێو ئەو خانووەی ئێمەی تێدا بوو، دەیگووت: من هەتك نەكراوم، بەڵام گومان هەبوو لەوەی راست بكات، چونكە هەموویان هەتك كرابوون، ئەو پیاوانەی ئێمەیان هەتكرد، هەموویان عەرەبی عێراقی بوون، ئەوان هەڕەشەی ئەوەیان لێدەكرین ئەگەر ئێمە خۆمان بكوژین، ئەوان هەموو كەسوكارمان كە لەلایەن كۆیلە بوون، دەیكوژن».
لە راپۆرتەكەدا چیرۆكی رەندەی تەمەن 16ساڵیش بڵاو كراوەتەوە، رەندە و دایك و باوكی و خوشك و براكانی لە رۆژی 3ی ئاب لە گوندێكی خوار شنگال كەوتبوونە دەستی تیرۆریستانی داعش و ئەو یەكێكە لەو سەدان كچە فرۆشراوانە و كراوە بە دیاری بۆ پیاوێك كە ناوی (سەلوان)ـە و تەمەنی زۆر لەخۆی گەورەتر بووە. رەندە بەمجۆرە بەسەرهاتی خۆی دەگێڕێتەوە:
«منیان برد بۆ موسڵ، بە درێژایی ئەو ماوەیە دەستبەسەر بووم، سەرەتا منیان بردە شوێنێك كە پێیان دەگوت: (مقەڕ) واتە بارەگایەكی تیرۆریستانی داعش، ئێمە لەو شوێنە نزیكەی 150 كچ و پێنج ژن بووین، لەو مقەڕە پیاوێك كە ناوی سەلوان بوو، من و ئامۆزا تەمەن 13 ساڵەكەمی بردە ماڵێكی شپڕێو، لەو ماڵە پەلاماری دام، من خۆم بەدەستەوە نەدا، زۆری لێدام و ملم بریندار بوو، بۆیە نەمتوانی لە ژێر دەستی دەرباز بم، بەڵام نەیتوانی هیچ لە ئامۆزاكەم بكات و نەیوست بە زۆر ئەویش هەتك بكات، دوای ئەوە بەرنامەمان دانا و رامانكرد، دوای ئەوە سەردانی دكتۆرم كرد، دكتۆر گوتی دووگیان نەبوویت و هیچ نەخۆشیەكت نییە، بەڵام ناتوانم قەت ئەوەم لەبیر بچێتەوە كە تیرۆریستانی داعش بەسەریان هێنام، ئەوەی بەسەر من و خێزانەكەمیان هێناوە زۆر ئازاربەخشە، داعش هەموو ژیانی ئێمەی تێكدا، دایكم لەو كاتە منداڵی بوو كە كۆیلە بوو لەبەر دەستی داعش لە تەلەعفەر، ئێستا لە موسڵ كۆیلەكراوە لەگەڵ خوشكە بچووكەم و كۆرپە تازە لە دایكبووەكەی، براكەم كە تەمەنی 10 ساڵە لە دایكمیان جیاكردۆتەوە ئێستا لای پوورمە لە تەلەعفەر، من نازانم ئەوان چییان بەسەرهاتووە، نازانم جارێكی دیكە دەیانبینمەوە، یان نە؟»
چیرۆكی ئەو دوو پاكیزەیە (ئاروا و رەندە)، دووسەد چیرۆكی هاوشێوەی دیكەیە كە تیمی رێكخراوی نێودەوڵەتی لە 200 ئافرەتی دیكەی بیستووە، ئەویش چیرۆكی وەحشیگەری و رەفتاری نامەردانەی تیرۆریستانی داعشە كە لەگەڵ كچ و ژنە كۆیلەكانی كورد كردوویانە. ئەو دوو سەد چیرۆكە هەر یەكەیان، چیرۆكی سەدان و هەزاران كچی كوردی ئێزیدییە كە ئێستا لە جوگرافیای دەوڵەتی ئیسلامی لە سووریا و عێراق پەرتكراون و هەر رۆژەی بە جۆرێك كەرامەتیان پێشێل و هەتك دەكرێت.
خاتوو ئەلیسا كە لەگەڵ منداڵەكانی توانیویەتی هەڵبێت و لەچنگی تیرۆریستانی داعش رزگاریان بێت، ئێستا لە هەرێمی كوردستانە، بەڵام بەشێكی زۆر لە خزم و نزیكەكانی ئێستا لە بەردەستی داعش بوونەتە كۆیلە. ئەلیسا لە مانگی نۆڤەمبەر بە تیمەكەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی راگەیاندووە، بەمدواییە هەواڵی كچە برازاكەی كە تەمەنی 16 ساڵە زانیوە و باسی ئەوەی كردووە كە هەموویان كراون بە كۆیلە و بە پووری گوتووە: هەموو كچ و ژنەكان یان بە زۆر مارە كراون، یان هەتك كراون.
ئەگەر بە تەنیا سەرنج لە قسەكانی ئاروا بدەین، ئەوا بە راشكاوانە ئەو پەیامە دەخوێنینەوە هەموو ئەو عەرەبە سوننانەی دوای داعش كەتوون و خیانەتیان لەو پێكەوەژیانەی نێوان كورد و عەرەب كردووە، ئەوانەن كە بەو جۆرە كەرامەتی نەتەوەییمان دەشكێنن، ئاروا راشكاوانە بە رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی راگەیاندووە، هەموویان عەرەبی عێراقی بوون، دیارە ئاروا كە خەڵكی شنگالە زمانی عەرەبی بە ئاستێك دەزانێت كە بە ئاسانی شێوازەكانی نەك نێوانی عەرەبی عێراق و سووریا، بەڵكو شێوە زارەكانی نێو عێراقیش جیادەكاتەوە.
جیلان خۆی كوشت پێش ئەوەی
سەمای پێبكەن و هەتكی بكەن
باوكی جیلان لەمانگی ئەیلوول بە رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی راگەیاندووە كە پێش دوو هەفتە هەواڵی ئەوەی بۆ هاتووە جیلانی كچی خۆی كوشتووە، ئەم هەواڵە لە مانگی نۆڤەمبەر ئەو كۆمەڵە كچە پشتڕاستیان كردۆتەوە كە توانیویانە پاشتر رابكەن، یەكێك لەو كچانە كە ناوی لونایە بەمجۆرە ئەم رووداوەی بۆ رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی پشتڕاست كردۆتەوە:
« ئێمە 21 كچ بووین، دووان لە كچەكان تەمەنیان لە نێوان 10-12 ساڵاندا بوو، رۆژێكیان هاتن جلیان داینێ وەك جلی راقیسە وابوو، پێیانوتین: بچن خۆتان بشۆن و ئەو جلانە لەبەر بكەن، جیلان كچێكی جوان بوو، ئەو دەیزانی كە دوای خۆشووشتن و لەبەركردنی ئەو جلانە هەتكی دەكەن، بۆیە كە چووە ناو حەمامەكە لەوێ وایەری دیواری حەمامەكەی لێكردبووە و بە وایەرەكە خۆی كوشت».
هەر لەسەر ئەم بەسەرهاتە دوو كچی دیكەش كە شاهیدحاڵی ئەو رووداوە بوون، یەكێكیان تەمەنی 17 و ئەوی دیكەشیان تەمەن 10 ساڵە زانیارییەكانی لونایان پشتڕاست كردۆتەوە. لەمەش زیاتر راپۆرتەكە چیرۆكی كچێكی دیكەی كوردی ئێزیدی تۆمار كردووە، چیرۆكی ئەوەیان چیرۆكی بڕیاردانی هەڵاتن، یان خۆكوشتن بووە و بەمجۆرە گێڕاویەتەوە: «لەبەر چاوی خۆم هەر سێ خوشكەكەم كە تەمەنیان 13 و 15 و 18 ساڵ بوون، بردیانن و هەتكیان كردن، بۆیە بیرم كردەوە خۆم بكوژم، لەبەر ئەوەی بەرگەی ئەوەم نەدەگرت كە دەمبینی، دەترسام منیش وەك ئەوان هەتك بكەن، ئامۆزاكەم تەمەنی 10 ساڵ بوو، ئەویش لەگەڵ من بوو، بۆیە بەرنامەمان دانا و هەڵاتین، دوو خوشكە هەرزەكارەكەم كە تەمەنیان 13 و 15 ساڵە، جارێك تەلەفۆنیان بۆ باوكم كردووە و پێیانوتووە ئەوان لە موسڵن و بەزۆر مارەكراون، بەڵام هیچ هەواڵێكی خوشكە تەمەن 18 ساڵییەكەم نییە، بۆیە نازانین ماوە، یان مردووە».
تاوانبارانی ئەم تاوانە تەنها داعش نین
ئەو دیمەنانەی لە راپۆرتەكەی رێكخراوی نێودەوڵەتی زیاتر ئازاری هەر تاكێكی كوردستان دەدات، ئەوەیە كە ئەو تاوانە نامرۆڤانە و نامەردانەیەی بەرامبەر كەرامەتی نەتەوەیمان كراوە، تەنها تیرۆریستانی داعش تێیدا بەشدار نەبوون، بەڵكو وەك ئەو راپۆرتە راستگۆیانە دیمەنەكانی تۆمار كردووە، كەسوكاری تیرۆریستانی داعشیش لەو تاوانانە بەشدار بوون، لەبەر ئەوەی ئەو عەرەبانەی سەدان ساڵە لەگەڵ كوردانی ئێزیدی پێكەوە دەژین و ئاگاداری مێژووی پێكەوەژیانی كورد و عەرەبن، بەوە رازیبوون كە دەیان هەزار كچ و ژنی ئێزیدی بكرێنە گرووپی 4-6 كەسی و لە نێو خەلافەتەكەی دەوڵەتی ئیسلامی داعش هاتوچۆیان پێبكرێت، رازیبوون كچەكانمان بكڕن و بیانكەنە ژنی خۆیان و بۆ ئەم كارەشیان ئایەتی قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەر (د.خ) بكەن بە پاكانە بۆیان، لەمەش خراپتر دانیشتووانی موسڵ و تەلعەفەر و تكریت ئەم دیاردەیە قبووڵ دەكەن و رێز لەو پیاوانە دەگرن كە بازرگانن و كچان و ژنانی ئێزیدییان كڕیوەتەوە.
راپۆرتەكەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بەپێی ئەو راستییانەی ئەو كچ و ژنانەی لە دۆزەخی داعش هەڵاتوون، جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە، ئەو پیاوانەی بەشداربوون لە هەتكردن و سووكایەتی پێكردن بە ژنان و كچانی ئێزیدی، عەرەبە سوننەكانی سووریا و عێراقن و لەگەڵ هەندێك لەو كڕیارانەی كچ و ژنەكانیان كڕیوە. راپۆرتەكە بۆ پشتڕاستكردنەوەی قسەی ئەو پاكیزانە قسەی لەگەڵ دانیشتووانی تەلەعفەر و موسڵ كردووە، ئەوان زۆر بێباكانە بە رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتییان راگەیاندووە: بەڵێ لە تەلەعفەر و موسڵ ئەو حاڵەتە هەیە كە عەرەبەكان كچان و ژنانی ئێزیدییان كڕیبێت و پاش ئەوەی ئایینەكەیان پێگۆڕیون و لەسەر شەرعی خوا مارەیان كردوون و ئێستا ژنی ئەو پیاوانەن، لەمەش زیاتر ئەو پیاوانە بەخێویان دەكەن و مامەڵەشیان زۆر باشە لەگەڵ ئەو كچ و ژنانە و پیاوەكانیش پیاوی بەڕێز و ماقووڵن لە ناو كۆمەڵگە!
ئەگەر سەرنج لە قسەی خەڵكی ئاسایی تەلەعفەر و موسڵ بدەین، ئەوان خۆیان بە شانازییەوە شەرعییەتی ئەو كارە نەك هەر بە تیرۆریستانی داعش دەدەن، بەڵكو خۆشیان كچان و ژنانی ئێزیدی وەك شمەك دەكڕن و لە خۆیانی مارە دەكەن و لەمەش زیاتر بە قوڕئان و فەرموودەكانی پێغەمبەریش (د.خ) شەرعییەتی پێدەدەن! لەسەر ئەم پرسە راپۆرتەكە وتەی یەكێك لە پاكیزەكانی دیكەی كوردی ئێزیدی بە ناوی (فەوزیە)ی تەمەن 18 ساڵ بڵاوكردۆتەوە كە بەمجۆرە باسی كردووە:
«لە 10 رۆژی یەكەمدا ئێمەیان لە خانوویەكدا دەستبەسەر كردو لەو ماوەیە گێچەڵی سێكسییان پێنەدەگێڕاین، خواردنیان بۆ دەهێناین و بە تەنیا بووین، دواتر پێیانوتین هەر یەك لە ئێوە یەكێك لە تیرۆریستانی داعش هەڵبژێرن و مێردیان پێبكەن، هەتا ئەو كاتە ئێمە كە زیاتر لە 100 كچ بووین، هەموو پێكەوە بووین، دوای ئەو 10 رۆژە ئینجا ئێمەیان دابەشكرد بۆ گرووپ، هەر گروپێك شەش كچ و هەر گرووپێكیان بردە ماڵێك لە رامبوسی، لەو خانووەی من لێی بووم هەر كچێكیان دایە تیرۆریستێكی داعش، تیرۆریستەكانی داعش تەمەنیان لە نێوان 30-40 ساڵ بوو، كچەكانیش تەمەنیان لە نێوان 15-20 ساڵ بوو، ئەو پیاوەی وەك ژنی خۆی منی برد، تەمەنی 30 ساڵ بوو، هەر وەك ژنی خۆیشی بۆ ماوەی چوار رۆژ لەگەڵم نووست، پاشان منی بردە موسڵ بۆ ماڵەكەی خۆی و منی بردە ژوورێك بۆ لای ژنەكەی پێشتری، دایك و باوكی ئەم تیرۆریستەش هەر لە ماڵەكەدا بوون، ئەوان هەقیان بەسەر كوڕەكەیانەوە نەبوو، بەڵام پێیانگوتم: ئەگەر ئایینەكەت نەگۆڕی بۆ ئیسلام، ئەوە تۆ ناتوانی ژنی كوڕەكەمان بیت و دەبێت بتفرۆشێت. پاشان من و ژنەكەی و منداڵەكانی لەگەڵ خۆی هێنا بۆ رامبووسی و ئەو تیرۆریستە بەمنی گوت: كە گەڕاینەوە بە دیاری دەتبەم بۆ ئەمیر، لەوێش كۆمەڵێك كچی دیكەی لێبوو كە بەدیاری برابوون بۆ ئەمیر، بۆیە بەرنامەمان داناو توانیمان هەڵبێین».
ئەم قسانە پێمان دەڵێت، تیرۆریستانی داعش بەرهەمی كەلتووری ئەو كۆمەڵگەیەن كە قەومییەتی شۆڤێنی بەرامبەر نەتەوەی كورد بەرهەم هێناوە، بۆیە ئەوانەی بە وەحشیگەریی داعش لە دژی كورد سەرسامن، زۆر زەحمەتە جارێكی دیكە بتوانین لەگەڵیاندا بژین.
ترس و تۆقاندن وەك چەكێك
لە رۆژی 29ی ئۆكتۆبەری 2014 ئامۆژگای برۆكینگز لقی دۆحە كۆڕێكی بۆ چوار پسپۆر و ئەكادیمی بە ناونیشانی: (سووریا و عێراق: ئاسۆی ئایندەی جیهادیزم Syria and Iraq: The Future Prospects of Jihadism) گرێدا، كۆڕەكەش بە عەرەبی و ئینگلیزی بەم ناوونیشانە لە یوتوب دانراوە، هەروەها ئەوانەی لەم كۆڕەشدا بەشداربوون بەشی هەرە زۆریان ئەو ئەكادیمییانەی عەرەب بوون، ئەم كۆڕە بە هەردوو زمانی عەرەبی و ئینگلیزی بە شێوەیەكی راستەخۆ لە كەناڵی ئەلجەزیرە بۆ هەموو جیهان پەخشكراوە، لە خولەكی 68 یەكێك لە ئەكادیمییەكانی عەرەب باسی لەوە كرد كە چەند رۆژێكە لە ئەڵمانیا گەڕاوەتەوە و رەخنەی لەوەش گرت كە پرسی تیرۆریستانی داعش و خەلافەتە ئیسلامییەكەی زۆر گەورە كراوە و داعش لایەنی خراپی نییە، بەڵكو كاری زۆر باشیشی كردووە، ئەو كارە باشانەشی بریتین لە:
1. داعش توانی پڕۆژەی دەوڵەتی كوردستان تێكبدات.
2. داعش توانی پڕۆژەی هیلالی شیعی رابگرێت.
3. داعش لە رۆژی 12ی ئاب رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكەی سەربڕی، ئەوەش وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر ئەمریكا بووە كە لە 8ی ئاب هێرشە ئاسمانییەكانی دەستپێكردووە.
4. هەتا ئێستاش داعش هێندەی عەبدولفەتاح سیسی سەرۆكی میسر خەڵكی نەكوشتووە.
دیارە ئەم كۆڕە ئەكادیمییە ئاست بەرزە كە ئامۆژگای برۆكینگز سەرپەرشتی دەكات، هێمایە نەك بۆ بیركردنەوەی خەڵكی ئاسایی عەرەب، بەڵكو هیمایە بۆ رەگ و ریشەی شۆڤێنی عەرەبی و ئەو ژینگەیەی ئەو گوتارە شۆڤێنییەی بەرهەم هێناوە. تیرۆریستانی داعش لە خۆڕا نییە شانازی بە سەربڕین و بەكۆیلەكردن و هەتكردن و كڕین و فرۆشتنی كچانی كوردی ئێزیدییەوە دەكەن، سەدامیش بەبێ بنەما كچانی ئەنفالكراوی كوردی نەفرۆشتووە، بۆیە وەك لە راپۆرتەكەی رێكخراوی نێودەوڵەتی هەوڵدراوە ئەم لایەنە شیكار بكرێت، راپۆرتەكە موناقەشەیەكی بڵاو كردۆتەوە كە لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش لەسەر ئەم پرسە كراوە، هەست دەكەین عەرەبە ئەكادیمیستەكان لە كۆڕەكەی دۆحە چۆن قسەیان كردووە، تیرۆریستانی داعشیش هەمان قسەیان لە بڵاوكراوەكانی خۆیان بڵاوكردۆتەوە، داعش بەمجۆرە تەفسیری مامەڵەی وەحشییانەی لەگەڵ كوردی ئێزیدی كردووە:
«جیاواز لە جوولەكە و كریستیان، لە ئیسلامدا جزیە ئێزدی ناگرێتەوە، (واتە جزیە بدەن و لەسەر ئایینی خۆیان بن)، هەروەها دەبێت ژنەكانیشیان بكرێن بە كۆیلە دوای ئەوەی دەستگیر دەكرێن، بۆیە بەپێی شەریعەتی ئیسلام ئەو ژنان و كچانەی ئێزیدییەكان دوای ئەوەی پێنجیەكی لێ جیادەكرێتەوە بۆ خەلیفەی موسڵمانان، ئەوا ئەوانی دیكە بەسەر ئەو چەكدارانە دابەش دەكرێن كە بەشدارییان كردووە لە گرتنی شنگال و ئەو شوێنانە، لەمەش زیاتر بەكۆیلەكردنی ژنی كافرەكان مامەڵە لەگەڵ كردنیان وەك سەبایە، ئەمە تەئكید كردنەوەیە لەسەر بنەماكانی شەریعەتی ئیسلام.»
ئەگەر سەرنج بدەین و قسەكانی بڵاوكراوەكەی داعش بەراورد بكەین بەو قسەیەی ئەكادیمیستێكی عەرەب كە چەند هەفتەیەك پێش ئێستا بە ئینگلیزی و عەرەبی بۆ هەموو جیهان بڵاوكراوە، هێشتا قسەكەی داعش ماقووڵترە بەرامبەر بە كورد وەك لە قسەی ئەو ئەكادیمستە عەرەبە، ئەوەی جێگەی سەرنجیشە لەو كۆڕەدا كە زیاتر لە 100 ئەكادیمی عەرەب بەشداری بوون، یەكێكیان رەخنەیان لە قسەكەی ئەو دكتۆرە عەرەبە نەگرت.
چۆن ئەو كچ و ژنە دیلانە
دووبارە قەرەبوو دەكرێنەوە؟
لایەنێكی دیكەی راپۆرتەكەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی، باسكردنە لەو بارودۆخە ئاڵۆزەی ئەو كچ و ژنانەی كە لە دوای راكردنیان لە دۆزەخی داعش، دووچاری كۆمەڵێك گرفت بوونەتەوە و ئەگەر هاوكاری نەكرێن، زەحمەتە بەرگەی بگرن. سەبارەت بەم لایەنە راپۆرتەكە بەمجۆرە باسی لەو كارەساتە كردووە كە بەسەر كچان و ژنانی كوردی ئێزیدی هاتووە:
1. ئەو كچ و ژنانەی هەڵاتوون، دیارە پێشتر كەسوكاریشیان دەست داعش كەتوون، بۆیە ئەوان كە هاتوون، دایك و خوشك و كەس و كارەكانیان هەر لەبەر دەستی داعش كۆیلەن.
2. راپۆرتەكە لەگەڵ ئەوەی ئاماژەی بە لێدوانێكی بابەشێخ (میری ئێزیدییان) داوە بەوەی لە ئابی 2014 گوتوویەتی ئەوانەی بەزۆر كراون بە ئیسلام و ئەو كچ و ژنانەی بە كۆیلەكراون و دەستدرێژیی سێكسییان لەگەڵ كراوە، ئەوانە هەموویان پێشوازییان لێدەكەین و دێنەوە ناو كۆمەڵگەی خۆمان و چاودێرییان دەكەین، هەروەها ئەو پیاوانەی ئێزیدیش كە كچان و ژنانی خزم و كەسوكاریان بە كۆیلەكراون لەلایەن داعشەوە و چاوپێكەوتنیان لەگەڵ میدیاكان كردووە، جەختیان لەسەر ئەوە كردۆتەوە، وێڕای ئەو هەموو ئازار و ئەشكەنجانەی كە لە ماوەی كۆیلە بوونیان چەشتوویانە، بەڵام پاشەڕۆژی ئەو كچ و ژنانەیان فەوتاند، لەبەر ئەوەی ئەوان لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە هەتك كراون و ناتوانن هاوسەرگیری بكەن.
3. هەندێك لەو كچانەی لە ماوەی كۆیلەبوونیان لای تیرۆریستانی داعش دەستدرێژی سێكسیان كراوەتە سەر، بەڵام باسی ناكەن و دەڵێن دەستدرێژی نەكراوەتە سەرمان، هۆكاری شاردنەوەی دەگەڕێتەوە بۆ كەلتووری ئایینی ئێزیدی كە شووكردن بە كەسێك لەدەرەوەی ئایینی ئێزیدی و سێكس لە دەرەوەی هاوسەرگیری قبووڵ ناكرێت، لەلایەكی دیكە ئەو كچانە كەسوكارە نزیكەكانیان ئێستا لای داعش كۆیلەن، بۆیە كەسێكی نزیك شك نابەن، هەتا بۆی باس بكەن.
4. راپۆرتەكە بۆ پیشانــــــــدانی ئەو كارەساتەی بەسەر ژنــــــــــان و كچانی ئێزیدی هاتووە، ئاماژەی بەوە كردووە بارودۆخی ئەوان ئێستا (بارودۆخی Catch-22 Situation)ـە، كە ئەم حاڵەتەش ناونیشانی رۆمانێكی جۆزیف هیلەرە كە لە ساڵی 1952 لەسەر بارودۆخی ساڵانی 1942- 1944ی جەنگی دووەمی جیهانی نووسراوە. نووسەرانی ئەم راپۆراتە بۆ ئەوەی گەورەیی قەبارەی ئەم كارەساتە بۆ جیهان بخەنەڕوو، ئەو ناونیشانەیان بۆ هەڵبژاردووە و خەڵكی رۆژئاواش بێگومان بەو رۆمانە ئاشنان، یان دەتوانن ئەو رۆمانە بخوێننەوە بۆ ئەوەی بزانن ئەوەی 1942-1944 بەسەر هەموو مرۆڤایەتی هات، ئێستا ئەو كارەساتە گەورەیە بەسەر كوردی ئێزیدی دووبارە بۆتەوە.
داعش بەردەوامە لە ئەنجامدانی
تاوانی شەڕ و تاوانی دژە مرۆڤایەتی
رەفتارە وەحشیگەرییەكانی تیرۆریستانی داعش تەنها تاوانی شەڕ نین، بەڵكو تاوانی دژ بە مرۆڤایەتیشن، هەربۆیە ئەگەر داعش بە یاسای شەڕ قسەی لەگەڵ بكرێت، ئەوا هەموو تاوانەكانی جەنگی ئەنجامداوە، بەپێی ئەو یاسایەش دەبێت هەر كەسێك ئەو تاوانەی ئەنجامدابێت، دەبێت دادگایی بكرێت، بە یاسای مرۆڤایەتیش (IHL) مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت، ئەوا هەموو تاوانەكانی دژە مرۆڤایەتی وەك هەتكردن، بەكارهێنانی توندوتیژیی سێكسی وەك چەكێك لە شەڕەكەدا بەكارهێناوە، ئەمانە جگە لەوەی وەك تاوانی جەنگ و تاوانی مرۆڤایەتی حیساب دەكرێت، لە هەمانكاتدا وەك كارێكی سیستماتیك بۆ ئەنجامدانی جینۆساید لە قەڵەم دەدرێت.
كۆباس و راسپاردەكان
لە كۆتاییدا راپۆرتەكە ئاماژەی بەوە كردووە وێڕای ئەوەی رەفتارەكانی داعش لەسەر ئاستی جیهان زۆر بە فراوانی سەركۆنە دەكرێت، بەڵام وەك دیارە تیرۆریستان نییەتی ئەوەیان نییە كۆتایی بە تاوانكاری بهێنن و لەسەر تاوانی مرۆیی و تاوانی شەڕ بەردەوامن.
ئەو ئافرەتە قوربانییانەی كە لە ژێر دەستی داعش هەڵاتوون و هەموویان دەستدرێژی سێكسییان كراوەتە سەر، بە ئاستێك رەفتاری دڕندانەیان بەرامبەر كراوە كە زمان ناتوانێت باسی بكات، لەمەش زیاتر ئەم راسپاردانەی لەسەر ئەو ژن و كچە ئێزیدییانە بڵاو كردۆتەوە:
1. حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئاژانسی نەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوە مرۆییەكان بە تەنگیانەوە چوون و لە شوێنێكدا دایناون، بەڵام دەبێت دابینكردنی خزمەتگوزاری بۆ ئەو قوربانییانە بە ئاستی پێویست بێت، هەروەها شوێنەكەشیان دەبێت لە رووی جوگرافی و داراییەوە ماقووڵ بێت.
2. ئەو قوربانییانە پێویستیان بە كات و بە دووبارە ئامادەكردنەوە هەیە، دەبێت هەتا دەگەنەوە ئەو ئاستە بەردەوام بە زانیاری تازە مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت .
3. دەبێت خزمەتگوزاری تەندروستی و دەروونی و كۆمەڵایەتییان بۆ دابین بكرێت، هەروەها دەبێت بەو زمانە بەردەوام قسەیان لەگەڵ بكرێت كە خۆیان بە باشی تێیدەگەن، ئەمەش لە پێناوی ئەوەی باری ئاڵۆزی دەروونیان بەرەو ئارامی بچێت. هەروەها پێویستە ئەو قوربانییانە و ئەوانەی دیكەش كە لە دۆزەخی داعش هەڵدێن و دەگەنە ئەو ناوچانە پشكنینی تەواوی تەندروستییان بۆ بكرێت، بەتایبەتی پشكنینی ڤایرۆسی ئایدز(HIV).