موسەنا ئەمین لە یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بۆ گوڵان:ئەم رێككەوتنە دەبێتە بنەمایەك بۆ ئەوەی ئەمساڵ بودجە زوو پەسەند بكرێت



سەبارەت بە رێككەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا لەسەر پرسی نەوت موسەنا ئەمین پەرلەمانتاری لیستی یەكگرتوو لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو:

«ئەم رێككەوتنە رێككەوتنێكی زۆر باشە و هەم لە بەرژەوەندیی بەغدایە و هەمیش لە بەرژەوەندیی هەولێرە، خاڵی یەكەم بۆ بەغدا لەبەر ئەوەی كە حكومەتێكی تازەیە و ئەم رێككەوتنە وادەكات حكومەتەكە سەركەوتوو بێت، ئەوجا ئەم شەڕە نێودەوڵەتییەی داعیش هاتەئاراوە كە شەڕێكی هاوبەشە بۆ عێراق و بۆ هەرێمی كوردستانیش، لەمەش زیاتر باری دارایی هەردوو حكومەتەكەش خراپ بوو، بۆیە هەردوولا پێویستیان بە رێككەوتن بوو، بەتایبەتی كە بەغدا نەیدەتوانی نەوتی كەركووك هەناردە بكات، تەنها لە رێگەی كوردستانەوە نەبێت، ئەمەش گوشارێكی درووستكرد بۆ ئەوەی حكومەتی بەغدا سازش لەگەڵ كوردستان بكات، ئەم رێككەوتنە دەكرا ساڵی پاریش بكرایە، كە نەكرا و هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدا زیانیكی زۆریان كرد، بەڵام ئێستا كە ئەم رێككەوتنە كراوە، دەتوانێت بەشێكی گرنگ لە داخوازییەكانی هەردوولا جێبەجێ بكات، دەبێتە بنەمایەكیش بۆ ئەوەی بە زوویی بودجەی ساڵی 2015 لە پەرلەمان پەسەند بكرێت، بەمەش پشكی هەرێمی كوردستان دێت و ژیان و بازاڕ دەبووژێتەوە. بۆیە دەتوانم بڵێم ئەمە رێككەوتنێكی باشە».




ئەردەڵان نورەدین لە پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ گوڵان:بەپێی ئەم رێككەوتنە چیدی بەغدا ناتوانێت بە تەنها بڕیار لەسەر نەوتی كەركووك بدات


پرسی پێشمەرگە بەپێی ئەم رێككەوتنە دەخرێتە سەر بودجەی سەروەری عێراق، ئەمەش مانای داننانە بە رۆڵی پێشمەرگەی كوردستان، هەروەها هەناردەكردنی نەوتی كەركووك بە رێگەی بۆڕییە نەوتەكانی كوردستان لایەنیكی دیكەی ئەم رێككەوتنەیە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم لایەنانە ئەردەڵان نورەدین پەرلەمانتاری لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان لە پەرلەمانی عێراق بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو:

«ئەو رێككەوتننامەیەی نێوان هەرێم و بەغدا لە چەندین لایەنەوە سوودی هەیە بۆ هەرێمی كوردستان، یەكەمیان: لەو لایەنەوە كە چیتر بەغدا ناتوانێت بە تاك لایەنە و بە پێی بڕیاری كەسی، بڕیار لەسەر ئەوە بدات كە هەر خۆیەتی نەوتی كەركووك دەردێنێت و دەیفرۆشێت، ئەمەش خۆی لە خۆیدا ئیعترافێك بوو بە مافی كورد لە نەوتی كەركووكدا، دووەمیان: ئەوەیە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ خۆی رێژەی هەناردەكردنی نەوتەكەی خۆی دیاری دەكات، واتە هیچ لایەنێكی دی ناتوانێت فشار بخاتە سەر هەرێمی كوردستان بەوەی كە هەموو نەوتەكەی یان رۆژانە 400 هەزار بەرمیل بە عێراق بدات كە لە پڕۆژەكانی ساڵانی 2013و 2014هاتبوو، بە ناوی پڕۆژەی سۆمۆ، واتە حكومەتی هەرێمی كوردستان خۆی بڕیار دەدات كە تەندەر بێت، نەوەك حكومەتی بەغدا بڕیار بدات .سێیەمین خاڵ لە سوودەكانی رێككەوتنەكە ئەوەبوو كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە فیعلی لە ناو سیستمی هێزی بەرگری عێراقی دانرا و مووچەكانیان بە سیستمێك خەرج دەكرێت و دەخرێتە سەر بەشە بودجەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، جگە لەمەش زامنكردنی رێژەی 17%كە بوو بۆ بودجەی ساڵی 2015، گرنگترین خاڵیش لەم رێككەوتنەدا ئەوەیە كە ئێمە نەبووینەتە رێگرێك لە بەردەم روواندنی بودجەی ساڵی 2015ی عێراقی فیدڕاڵ و ئەو پڕۆژەیاسایەی بودجە لە كات و ساتی خۆیدا دەگاتە پەرلەمان و پەرلەمانیش بڕیاری لەسەر دەدات.




ئارێز عەبدوڵڵا لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان بۆ گوڵان:ئەم رێككەوتنە دوولایەنەیە و لەبەرژەوەندیی حكومەتی هەولێر و بەغدایە



رێككەوتنی هاوسەنگ ئەركی جێبەجێكردنی دوولایەنەیە و ئەوەی لە رێككەوتنی ئەمجارە نێوان هەولێر و بەغدا هەستی پێدەكردێت، هاوسەنگییەكە كە ئەو رێككەوتنەی پێ ئیمزا كراوە، سەبارەت بەم لایەنە ئارێز عەبدوڵڵا پەرلەمانتاری لیستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، تایبەت بۆ گوڵان گوتی:

«رێكەوتنەكە دوو لایەنەیە، یەكەم: هەم لە بەرژەوەندیی عێراقی فیدڕاڵە و هەمیش لە بەرژەوەندیی هەرێمی كوردستانە، دووەم: هەنگاوێكی باش بوو لە كردنەوەی ئاسۆی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر و هاتنە سەر سكەی چارەسەركردنی كێشە هەڵواسراوەكان بوو، ئەگەر گفتوگۆی بەدوادا بێ، بێگومان لە بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستاندا دەبێت، ئومێدەوارین كە ئەمە ببێتە هەنگاوێك بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵواسراوەكانی دیكە». ئەو پەرلەمانتارە خاڵێكی دیكەی رێككەوتنەكەی بە لێك تێگەیشتن و لەیەكدی نزیك بوونەوە ناوبرد و گوتیشی: «ئەوەی گرنگ بوو داننان بوو بە مافی دەستووریی هەرێمی كوردستان لە پرۆسەی هەناردەكردنی نەوت، راستە 250 هەزار بەرمیلە لە سەرەتای ساڵی نوێوە بە رێگەی سۆمۆوە دەفرۆشرێت، بەڵام ئەوی دیكە حكومەتی هەرێمی كوردستان خۆی ئیداری دەكات. هێمای بۆ ئەوەش كرد كە هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2014 دووچاری بڕینی بەشە بودجەی خۆی لە عێراق بوو، بەڵام دواتر عێراقیش تووشی ئەم قەیرانە بووەوە، ئەویش بە هۆكاری شەڕ و بە هۆی كەم ناردنە دەرەوەی نەوت، هەروەها بە هۆكاری دابەزینی نرخی نەوت، گوتیشی: «باشترین رێگەچارە بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش، هاوكات باشترین رێگە چارە بۆ تێپەڕاندنی ئەو قەیرانە داراییە رێككەوتن بوو لە نێوان هەولێر و بەغدا.




كاوە محەمەد لە بزووتنەوەی گۆڕان بۆ گوڵان:ئەم رێككەوتنە سەرەتایەكی باشە بۆ دروستبوونەوەی متمانە لە نێوان هەولێر و بەغدا


رێككەوتن لەگەڵ بەغدا لەسەر میراتی ئەو سیاسەتە هەڵەی كە حكومەتی نوری مالیكی بۆ حكومەتی تازەی عێراقی جێهێشتووە، كارێكی ئاسان نەبوو، بۆیە دوای گەیشتن بە رێككەوتن لەسەر پرسی نەوت و پێشمەرگە زۆر لە چاودێران پێیانوایە ئەوە بۆ چارەسەر كردنی كێشەكانی دیكەش زەمینە خۆش دەكات، سەبارەت بەم لایەنە كاوە محەمەد پەرلەمانتاری لیستی گۆڕان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لە لێدوانێكدا بۆ گوڵان بەمجۆرە رای خۆی خستەڕوو:

«ئەم رێككەوتنەی نێوان هەولێر و بەغدا بە ئاراستەیەكی ئیجابیدا دەڕوات، لەبەر ئەوەی رێككەوتنەكە بۆ هەردوولا (بەغدا و هەولێر) زۆر پێویست بوو، هەروەها لە بەرژەوەندی هەردوولاشدایە، ئەم رێككەوتنە لە كاتێكدا ئیمزای لەسەر كراوە، كە حكومەتی مالیكی زەمینەیەكی زۆر خراپی بۆ ئەم حكومەتە تازەیە بەجێهێشتبوو، لە حكومەتی مالیكی سیاسەتێكی زۆر خراپ بەرامبەر هەرێمی كوردستان پیادەكرا، هەروەها سیاسەتێكی خراپ بەرامبەر كۆی كێشەكانی عێراق پەیڕەو كرا، بۆیە ئەم رێككەوتنە دەبێتە سەرەتایەكی باش بۆ ئەوەی دووبارە متمانە لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەت عێراق دروست یبێتەوە، بۆ ئەوەی ئێمەش بتوانین لەسەر كێشەكانی دیكە و وردەكاری جێبەجێكردنیان قسە بكەین و، هەوڵبدەین بگەینە چارەسەر بۆ هەموو كێشەكانی دیكەی نێوان هەولێر و بەغدا لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا. رێككەوتنی ئەمجارە كە لە پڕۆژەی بودجەی ساڵی 2015 دەنووسرێتەوە، جیاوازە لە ساڵانی پێشوو، لەبەر ئەوەی پڕۆژەی بودجەی ساڵی رابردوو كە دواتر لە پەرلەمان پەسەند نەكرا، هەندێ بڕگەی سزایی واتە وەك سزادان بۆ هەرێمی كوردستان تێدا بوو، بەڵام ئەمجارەیان ئەم رێككەوتنە رێكەوتنێكی هاوسەنگ و هاوتایە، هەردوولا دەبێت پابەند بن بە جێبەجێكردنی رێككەوتنەكەوە كە هەرێم دەبێت رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بدات بە عێراق و رێگەش بدات رۆژانە 300 هەزار بەرمیل نەوتی كەركووك بە بۆڕییەكانی كوردستان هەناردە بكات، لەبەرامبەردا دەبێت حكومەتی عێراق 17%ی پشكی كوردستان لە بودجەی عێراق بۆ كوردستان بنێرێت، هەروەها دەبێت بڕی تریلیۆنێك و دووسەد ملیار دنیاریش وەك سولفە بۆ پێشمەرگە خەرج بكات، ئەوجا هەر لایەك ئەم رێككەوتنە پێشێل بكات، لایەكەی دیكەش بۆی هەیە پابەند نەبێت بە رێككەوتنەكەوە.





ئەحمەد حاجی رەشید لە كۆمەڵی ئیسلامی بۆ گوڵان:ئەم رێككەوتنە زەمینە خۆش دەكات بۆ ئەوەی كێشەی خاكیش لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكەین



حكومەتی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان جیا لەوەی هەردوولایان قەیرانی ئابوورییان هەبووە و پێكەوە نەبوایە راستكردنەوەی ئاسان نەبوو، لە هەمانكاتدا دوژمنێكی هاوبەشیان هەیە كە ئەویش تیرۆریستانی داعشە،، لەمبارەوە پەرلەمانتار ئەحمەد حاجی رەشید لە لیستی كۆمەڵی ئیسلامی لە پەرلەمانی عێراق لە لێدوانێكی تایبەت بۆ گوڵان بەمجۆرە رای خۆی خستە روو:

«ئەو رێككەوتنەی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق رێككەوتنێكە لەسەر پرسی ئابوورییە و ئەم رێككەوتنە لەسەر ئاراستەیەكی دروست كراوە، لەبەر ئەوەی لە چوارچێوەی ئەم رێككەوتنەدا حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق لە قەیرانی دارایی رزگاریان دەبێت و بەرەو كەناری ئارامیان دەبات، بەتایبەتی لەم بارودۆخەدا كە هەردوولامان رووبەڕووی شەڕێكی سەخت بووین لەگەڵ تیرۆریستانی داعش، هەر بۆیە ئەگەر هەوڵنەدرابایە ئەو كێشانە چارەسەر بكرێت، ئەوا بوونی كێشە لە نێوان هەولێر و بەغدا لە بەرژەوەندیی تیرۆریستانی داعش دەشكایەوە.خۆتان دەزانن ماوەی 11 مانگە مووچەی فەرمانبەران قورساییەكی زۆری خستبووە سەر حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەشێكی زۆری پڕۆژەكانی هەرێمی كوردستان راوەستابوون، بەڵام دوای ئەم رێككەوتنە هەم قورسایی مووچە چارەسەر دەبێت و هەمیش پڕۆژەكان دەستپێدەكەنەوە، واتە بووژانەوەیەكی ئابووری لە كوردستان دەست پێدەكاتەوە، گرنگترین سەرچاوەی داهاتی هەرێمی كوردستان بریتی بوو لە هەناردەكردنی نەوت، بەڵام بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە و كەمی بەرهەمهێنان لە ئێستا نەیدەتوانی تەواوی داهاتی كوردستان دابین بكات، بەڵام لەم رێككەوتنەدا داهاتی تەواو دابین دەكات و تەنها رۆژانە 250 هەزار بەرمیلیش نەوت دەداتە عێراق، لەبەرامبەریشدا حكومەتی عێراق دووچاری قەیرانێكی گەورەی ئابووری بووبوو، لەبەر ئەوەی نەیدەتوانی نەوتی كەركووك هەناردە بكات، بۆیە لە كاتێكدا هەرێم هاوكاری بەغدا دەكات بۆ فرۆشتنی ئەو نەوتە، ئەمە بۆ بەغداش دەرگایەكی گرنگ و گەورەیە بۆ ئەوەی كورتهێنانی بودجەی كەم ببێتەوە، لە هەمووی گرنگتر ئەم رێككەوتنە ئاماژەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی دیكەش، ئێمە سێ كێشەی سەرەكیمان لەگەڵ حكومەتی عێراق هەیە، كێشەی هەرە گرنگ كێشەی خاكە، كێشەی هاوبەشیكردن و شەراكەتمان هەیە لە دەسەڵاتی سیاسی لە عێراقدا، هەروەها كێشەی ئابووریمان هەبووە، لەم رێككەوتنەی دوایی توانراوە كێشەی ئابووری چارەسەر بكەین، ئەم رێككەوتنەش بە دڵنیایەوە سەرەتایەك دەبێت بۆ رێككەوتنەكانی دیكەش».