ماوەی پێنج مانگە بەبڕیاری راستەوخۆی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق و وەزیری دارایی عێراق، بەبێ ئەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ئاگادار كرابێتەوە، مووچەی فەرمانبەران و بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان راگیراوە، هۆكاری پاڵنەر بۆ ئەم بڕیارە تاكڕەویی و دیكتاتۆرییە كە وایكرد سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەم هەنگاوە هەڵبگرێت، دەگەڕێتەوە بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردنی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بە عێراق لەدوای كشانەوەی تەواوی هێزەكانیان لە عێراق، ئەمەش بە پاسا و بیانووی ئەوەی حكومەتی عێراق لەشەڕی دژە تیرۆردایە و بارودۆخەكە وا پێویست دەكات، ئەمریكا چاوپۆشی لەهەندێك رەفتاری تاكڕەوانەی مالیكی بكات، هەر لەم چوارچێوەیەدا نوری مالیكی لە غیابی نفوزی ئەمریكی لە عێراق و بەكارهێنانی كارتی دژە تیرۆر كۆمەڵێك هەنگاوی تاكڕەوانەی زۆر گەورەی بۆ چووە سەر، لەمەش زیاتر هەموو نەیارە سیاسییەكانی بە تۆمەتی كاری تیرۆرستی سەركوتكرد و لە ئەنجومەنی وەزیرانی دوورخستنەوە، یان وەك ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە جۆرێك دەسەڵاتەكانی پەكخست كە نەدەتوانێت چاودێری كاروبارەكانی ئەنجومەنی وەزیران بكات، تەنانەت نە دەشتوانێت یاسایەك دەربكات، هەروەك چۆن ئەوە لە مانگی ئایارداین هێشتا پەرلەمانی عێراق نەیتوانیووە یاسای پرۆژە بودجەی ساڵی 2014ی عێراق پەسەند بكات.
نوری مالیكی پێش پەنابردنی بۆ بڕینی بەشە بودجە و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، هەوڵیدا بەرێگەی دامەزراندنی فەرماندەیی دیجلە كۆنترۆڵی ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان لە خانەقینەوە تا كەركوك بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی، ئەمە لە كاتێكدا بەپێی دەستوری عێراق، پارێزگاری كردنی ئەو ناوچانە هەتا لە چوارچێوەی ماددەی 140ی دەستووری عێراق چارەسەر دەكرێن، ئەوا دەبێت بە هاوبەشی لەگەڵ هێزەكانی ئاسایش و پۆلیسی ئەو ناوچانە و ئەگەر پێویستی كرد بە هاوبەشی لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق كۆنترۆڵ بكرێت، لەم هەنگاوەدا نوری مالیكی رووبەڕووی بڕیارێكی توند و بوێرانەی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بووەوەو سەرۆكی هەرێمی كوردستان وەك فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان فەرمانی بە جوڵانی هێزی پێشمەرگەدا كە بچنە ئەو ناوچانە و سنورێك بۆ پشڕەوییەكانی هێزەكەی دیجلە دابنرێت، هەربۆیە كاتێك هێزی پێشمەرگە گەیشتە ئەو ناوچانە و لەگەڵ ئەوەی بارودۆخەكە گەیشتە ئەو ئاستەی مەترسی رووبەڕووبوونەوە لە نێوان هێزی پێشمەرگە و هێزی دیجلە دروست بێت، بەڵام ئەمریكا هەستی كرد ئەگەر نەكەوێتە نێوانەوە بارەكە بە ئاراستەیەكی دیكە دەڕوات، بۆیە نوری مالیكی ناچار بوو پاشەكەشە بە هێزەكانی فەرماندەیی دیجلە بكات، هەربۆیە كاتێك مالیكی گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە ناتوانێت لەرێگەی هێزەوە ئیرادەی خۆی بەسەر هەرێمی كوردستان فەرز بكات، بەچەندین شێوە كەوتە هەوڵدان بۆ ئەوەی بەرێگەی دانانی گەمارۆی ئابووری و بڕینی مووچە و بودجەی هەرێمی كوردستان، شكۆی هەرێمی كوردستان بشكێنێت.
بەڵام لەمەشیاندا دیسان رووبەڕووی بڕیاری زۆر توندی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووەوە، هەربۆیە كاتێك ئەمریكا هەستی كرد ئەم بڕیارەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە راشكاوانە لە مەراسیمی هێنانەوەی روفاتی ئەنفالكراوەكان ئاماژەی پێكرد و گوتی: (دەزانم چی دەڵێم، مەبەستیشمە ئەوەی دەیڵێم، ئەگەر دەسەڵاتدارانی بەغدا بە خۆیاندا نەچنەوە، بڕیارێك دەدەین كە مەزندەیان نەكردبێت). هەربۆیە ئەمجارەش كە ئەمریكا بۆی دەركەوت ئەوەی مالیكی لە ئەنبار و فەلوجە و نەینەوا و دیالە بەناوی شەڕی دژە تیرۆرەوە دەیكات، ناتوانێت بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان دووبارەی بكاتەوە و، لەمەشدا لایەنی ئەمریكی گەیشتنە قەناعەت ئەوەی مالیكی لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەیكات، یاریكردنە بە ئاگرێك كە بۆ هەتا هەتایە عێراق دەسووتێنێت، بۆیە بە گەرمی هاتنە سەرخەت و گەشتە مەكوكیەكانی باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغدا و بەرپرسانی دیكەی ئەمریكا لەنێوان، هەولێر و بەغداو هەولێر و واشنتۆن دەستی پێكرد، لایەنی ئەمریكی لە پێش هەڵبژاردن هەموو گوشاری خۆی خستەگەڕ بۆ ئەوەی پێش هەڵبژاردنەكانی 30ی نیسان، هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەغدا بگاتە رێككەوتنێكی كاتی بۆ ئەوەی لەدوای هەڵبژاردن لە چوارچێوەی وتووێژەكان بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی عێراق كێشەكە بە تەواوەتی چارەسەر بكرێت، بەڵام هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەوەی دەستپێشخەری كرد و چەندین پێشنیار و میكانیزمی جیاوازی پێشكەش كرد بۆ ئەوەی كێشەكە پێش هەڵبژاردن بە شێوەیەكی كاتی چارەسەر بكرێت، بەڵام نوری مالیكی كارتی بڕینی بودجەی بۆ هەڵمەتی هەڵبژاردن بۆ كۆكردنەوەی دەنگی زیاتر بۆ خۆی و حزبەكەی و هەوڵدان بۆ كەمكردنەوەی دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان، زۆر سەرسەختانە بەكار هێنا، ئامانجی مالیكی لە پێداگرتن و رێكنەكەوتنی بەشێوەیەكی كاتی لە پێش هەڵبژاردن چەند ئامانجێكی لەدواوە بوو، لەوانە:
* ئاشكرایە لایەنە سیاسییەكانی عەرەبی عێراق، هەتا ئێستاش لەو وەهمە رزگاریان نەبووە كە دژایەتی مافەكانی كورد و هەوڵدان بۆ پیشاندانی كوردستانیەكان لە هاووڵاتی پلە دوو بە كارتی سەرەكی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی خۆیان دەزانن، لەمەشدا هەموو كات سوودیان لێوەرگرتووە، لەبەر ئەوەی هێشتا بەشی زۆری عەرەبی عێراق بە شیعە و سوننەوە دەنگ بەو لایەنە زیاتر دەدەن كە باشتر دژایەتی كورد و كوردستان دەكەن.
* نوری مالیكی دەمێكە ئەو راستیەی بۆ دەركەوتووە كە هەموو رێگەكانی پرۆسەی سیاسیی عێراق دەچنەوە لای بەڕێز مسعود بارزانی، ئەمە نەك هەر لە پرۆسەی بودنیادنەوەی دەوڵەتی عێراق لەدوای 2003، بەڵكو سەنگ و پێگەی بەڕێز مسعود بارزانی لە كۆنگرەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقیش بە چەندین ساڵ پێش رووخانی رژێمی پێشوو، فاكتەرێكی سەرەكی بووە بۆ رێكخستنەوەی ریزەكانی ئۆپۆزسیۆن و لەدوای رووخانی رژێمی پێشووشەوە لای هەموو لایەك ئاشكرایە كە بەڕێز مسعود بارزانی چ رۆڵێكی كاریگەری لە بونیادنانەوەی عێراقدا گێڕاوە، هەروەها باشیش دەیزانی كە سەنگی پارتی دیموكراتی كوردستان لەناو هاوپەیمانی فراكسیۆنە كوردستانیەكان چەندە، بۆیە بە خەیاڵ پڵاوی ئەوەی ئەم هەنگاوەی دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە خەڵكی كوردستان متمانەی خۆیان بە پارتی كەمبكەنەوە، بەڵام دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردن و دەركەوتنی ئاكامە بەراییەكان، دەركەوت ئەم سیاسەتە فاشیل و پیلانگێڕییە كاریگەری لە دەنگەكانی كام لا كردووە. ئاشكرایە دەنگەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان بە شێوەیەكی بەرچاو لە هەموو كوردستان بە كەركوكیشەوە بەرێژەیەكی بەرچاو هەڵكشاوە و، لەبەرامبەردا و بەپێی ئامارە سەرەتاییە نافەرمیەكان مالیكی و لیستەی بەرێژەی 25% لەسەر ئاستی عێراق دەنگەكانی كەمی كردووە.
سەرنەكەوتنی مالیكی لەو خەیاڵ پڵاوییەی بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان دایڕشتبوو، ئەوەی بۆ جیهان سەلماند كە نەك مالیكی، بەڵكو هیچ كەسێك لە عێراقدا ناتوانێت پەنا بۆ ئەو كارت و پیلانانە ببات كە شكۆی هەرێمی كوردستان بشكێنێت، لەمەش گرنگتر ئەگەر نوری مالیكی بەوجۆرە بیری كردبێتەوە كە نەرمی نواندنی هەرێمی كوردستان بەرامبەر بڕینی بودجە و مووچەی فەرمانبەران لە لاوازییەوەیە، ئەوا پێش ئەوەی خەڵكی عێراق و كوردستان رووبكەنە سندوقەكانی دەنگدان، بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند كە لەرۆژی 2ی ئایارەوە كوردستان بەبێ گەڕانەوە بۆ بەغدا دەست دەكات بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان و چیتر چاوەڕێی ئەوە ناكات مۆڵەت لە بەغدا وەربگرێت بۆ جێبەجێكردنی مافە دەستورییەكانی گەلی كوردستان، ئەم بڕیارەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان، بێجگە لەوەی لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی مەغزا و مانای خۆی هەیە و دەوڵەتانی دراوسێ لەوە تێگەیشتوون كە هەرێمی كوردستان مافی خۆیەتی نەوتی خۆی بفرۆشێت، لە هەمانكاتدا لەبەر ئەوەی بەغدا پەنای بۆ كارتی بڕینی مووچە و بودجەی هەرێمی كوردستان بردووە، ئەوا وەك ئەمری واقیع هەرێمی كوردستان ناچارە بۆ دابینكردنی بودجە و بەردەوامی كارەكانی سوود لە سامانی نیشتمانی خۆی وەربگرێت، لەسەر ئاستی ناوخۆیی عێراقیش كە ئێستا بەرەو ئەوە دەچین ئاكامی هەڵبژاردنەكە بەفەرمی رابگەیەنرێت و دەست بكرێت بە وتووێژ بۆ گرێدانی هاوپەیمانی و رێككەوتن بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، ئەوا لەم بارودۆخەدا و لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسیی عێراقیش ئەم رەهەندانەی لێدەخوێنرێتەوە:
1. ئەو بڕیارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ پەرەپێدان و وەبەرهێنان لەكەرتی نەوت و گاز داویەتی، بەپێی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستانە كە پەرلەمانی كوردستان پەسەندی كردووە، هەروەها لەسەر ئاستی زانكۆ جیهانیەكان ئەو یاسایە لەگەڵ دەستووری عێراق بەراورد كراوە، لە چوارچێوەی دەستووری عێراق دەرنەچووە، بۆیە ئەو مافانەی دەستوور بە هەرێمی كوردستانی داوە، هەرێم دەتوانێت بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا پیادەیان بكات.
2. ئەم بڕیارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، پێدانی دڵنیاییە بە هەموو گەلانی عێراق، ئەمەش بەو مانایەی لەگەڵ ئەوەی هەرێمی كوردستان توانیویەتی ژێرخانێكی پتەوی سەربەخۆی خزمەتگوزارییەكان بۆ هەرێمی كوردستان دابین بكات، بەتایبەتی لەبواری دابینكردنی وزە وەك (نەوت و بەنزین و غاز و كارەبا)، وێڕای ئەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت و غازی هەرێم گەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە نەوتەكە رەوانەی دەرەوە بكرێت و بفرۆشرێت، بەڵام هێشتا هەرێمی كوردستان ئامادەیە لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدرالی عێراقدا، هاوكاری عێراقیەكان بێت، بۆ ئەوەی دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی و فرەیی و پێكەوەژیانی ئارەزوومەندانە لە عێراقدا هەموو پێكهاتەكان كۆبكاتەوە.
3. ئەم بڕیارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، واتە پێش ئەوەی پەرلەمان یەكەمین كۆبوونەوەی خۆی بكات، ئەوا دەبێت لە چوارچێوەی رێككەوتنی سیاسیی نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق بە دیالۆگ كێشەكان چارەسەر كرابن و كاتێك نوێنەری پێكهاتە جیاوازەكان دەچنە نێو پەرلەمان دەبێت موناقەشە لەسەر بەرژەوەندی باڵای عێراقیەكان بكەن، نەك شەڕی كورد و عەرەب، یان شەڕی مەزهەبی نێوان شیعەو سوننە.
4. ئەم بڕیارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ فرۆشتنی نەوتی كوردستان، هەوڵێكە بۆ ئەوەی دەسەڵاتدارانی بەغدا لەو راستیە سیاسییانە تێبگەن كە ئێستا لە عێراقدا بوونەتە ئەمری واقیع، هەر بۆ نموونە حكومەتی عێراق دژایەتی گرێبەستە نەوتیەكانی هەرێمی كوردستانی كرد، پاشان دژایەتی دروستكردنی بۆری هەناردەكردنی نەوت و غازی كرد، ئەوجا دژایەتی فرۆشتنی نەوتی كوردستانی كرد، بەڵام لەبەر ئەوەی هەموو ئەم هەنگاوانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی دەستووری عێراق بوون، جیهان پێشوازی لە هەنگاوەكانی هەرێمی كوردستان كردوو، حكومەتی بەغداش بێجگە لە پەنابردن و بۆ پیلان و كارتی ترسنۆكانە چیدیكەی پێ نەكرا، لێرەوە گرنگە حكومەتی داهاتووی عێراق لەو راستیە بە ئاگا بێتەوە، ئەگەر هەوڵنەدەن بەزوویی ماددەی 140 جێبەجێ بكەن و ئاسانكاری تەواو نەكەن بۆ ئەوەی بڕگە بە بڕگەی ئەو ماددەیە جێبەجێ بكرێت، ئەوا دەستووری عێراق رێگەی بە پەرلەمانی كوردستانداوە كە خۆی ماددەی 140 جێبەجێ بكات و ناوچەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بگێڕێتەوە بۆسەر ئیدارەی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەگەر بەغدا پێیوایە هەرێم ئەم دەسەڵاتەی نییە، ئەوا پێشتریش دەیانگوت هەرێم دەسەڵاتی دەرهێنانی نەوت و غاز و فرۆشتنیانی نییە.
5. بۆ ئەوەی لە پرۆسەی وتووێژەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتی تازە، سیاسەتمەدرانی عێراق بەهۆش خۆیان بێنەوە، گرنگە ئەو راستیە بزانن كە هیچ بڕگەیەكی دەستووری لە ناو دەستووری عێراقدا نییە، كە رێگری بكات لە هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان ریفراندۆم ئەنجامبدرێت و دەوڵەتی سەربەخۆ رابگەیەنرێت.
هەڵەكانی حكومەتی مالیكی
باشترین پاڵپشتن بۆ سیاسەتەكانی هەرێم
ئەوەی مالیكی لەماوەی 4 ساڵی رابردوو بۆی چووە سەر و تارادەیەك ئەمریكا پشتگیری كرد و چاوی لە سیاسەتە هەڵەكانی پۆشی، ئەوەبوو پێداگیری لەسەر مانەوەی یەكپارچەیی عێراق دەكردەوە، ئەمریكاش بۆ ئەوەی عێراق لەبەر یەكهەڵنەوەشێتەوە بواری زۆر رەفتاری نەشیاوی بە مالیكی دا، سەبارەت بەم خاڵە نید پاركەر بەڕێوەبەری ئۆفیسی پێشتری رۆژنامەی لۆس ئەنجلۆس تایمز و بەڕێوەبەری نووسینگەی ئێستای رۆیتەرز لە بەغدا، لە پەنێڵێكی گۆڤاری فۆرن ئەفێرز كە سەرەتای ئەمساڵ بۆ ئەو و پرۆفیسۆر ماكس بوت رێكخرابوو، ئاماژە بەوە دەكات زۆر جار لەكاتی دیداری لەگەڵ باڵیۆز و بەرپرسانی دیكەی ئەمریكا لە ناو باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە گرین، گوێبیستی گلەیی و گازندەی توند بۆتەوە كە بەرپرسانی ئەمریكی لە سیاستەكانی مالیكی هەیان بووە، نید پاركەر لەو پەنێڵە ئاماژە بەوە دەكات كە ئەو بەو بەرپرسە ئەمریكیانەی راگەیاندووە باشە ئەگەر ئێوە ئەوەندە لە سیاسەتی مالیكی ناڕازین بۆچی وەك ئەمریكا هەڵوێستی لەبەرامبەر وەرناگرن، ئەوان لەوەڵامدا پێیان گوتووە كە لەم قۆناخە سیاسەتی ئەمریكا بەو شێوەیە هەرچۆنێك بێت سەقامگیری لە عێراقدا بێتە ئاراوە، ئەگەر بە وردی لەم قسانەی پاركەر ورد بینەوە، چەند لایەنێكی شاراوەی سیاسەتی ئەمریكای ئەوكاتمان بەرامبەر بە عێراق بۆ ئاشكرا دەبێت:
1. ئاشكرایە كە سەرۆك ئۆباما یەكێك بووە لەو سیناتۆرانەی كە دەنگی نەداوە بە شەڕی عێراق لە ناو ئەنجومەنی سەنات.
2. جێگری سەرۆك جۆزیف بایدن لەگەڵ ئەوەی دەنگی بۆ بڕیاری شەڕی عێراق داوە لەناو ئەنجومەنی سەنات، بەڵام دژی سیاسەتی دوای داگیركردنی عێراق بوو كە لەلایەن سەرۆك بوشەوە پیادە دەكرا.
3. ئەگەر ئەم دووخاڵە پێكەوە گرێبدەینەوە، بۆمان دەردەكەوێت كە ئۆباما و بایدن، لەدوای 2003وە دژی سیاسەتی ئیدارەی بوش بوون بەرامبەر بە عێراق، هەوڵیانداوە سیاسەتێكی نوێ بۆ چۆنیەتی مامەڵە لەگەڵ عێراق دابڕێژن، دیارە جۆزیف بایدن پێش ئەوەی ببێتە جێگری سەرۆكی ئەمریكا، سەرۆكی ئەنجومەنی پێوەندییەكانی دەرەوە بووە لە ئەنجومەنی سەنات، ئەوكات بایدن پلانی B داڕشت بۆ جێگرتنەوەی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بە عێراق، بێگومان ئاشكراشە پلانە Bیەكەی بایدن، بریتی بوو لە دابەشكردنی نەرمی عێراق، ئەمەش واتە دابەشكردنی عێراق بۆ 3 هەرێمی فیدرالی بەهێز و حكومەتێكی فیدرالی دەسەڵات سنوردار، بەڵام پاش ئەوەی كە هاتنە ناو ئیدارەی ئەمریكا نەیانتوانی ئەم پلانە جێبەجێ بكەن.
4. لە ئیدارەی دووەمی ئۆباما و دوای گۆڕانكارییەكانی وڵاتانی عەرەبی و پاش ئەوەی راپەڕینەكان لەناوچە سوننیەكانی عێراق دەستی پێكرد، ئیدارەی ئەمریكا هەوڵیدا چاو بەسیاسەتی خۆیدا بخشێنێتەوە و گوشار بخاتە سەر مالیكی بۆ ئەوەی سیاسەتی خۆی راست بكاتەوە، بەڵام بەهۆی هەڵكشانی كارە تیرۆریستیەكان و بانگێشەكانی گرووپی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) ئەمریكا شەڕی ئەم گرووپەی بە ئەولەویەت زانی و مالیكیش ئەوەی كردی لە چوارچێوەی ئەم شەڕە كردی و زۆریشی بۆ چووە سەر.
5. لایەنێكی دیكە كە یارمەتیدەر بوو بۆ ئەوەی ئەمریكا نەتوانێت زۆر بپەرژێتە سەر عێراق، بوونی ئەو ململانێ توندە حزبیە بوو كە لەنێوان حزبی كۆماری و حزبی دیموكرات سەرهەڵدابوو، ئەم ململانێ حزبیە زۆر جار وایكردووە حكومەتی ئەمریكا كارەكانی پەكی بكەوێت، ئەمە وێڕای ئەو قەیرانە ئابوورییەی رۆژئاواو ئەمریكای گرتۆتەوە و ئەگەر سەرنج لە موناقەشەی بودجەی ئەمریكا بدەین، دەمانبینی چۆن موناقەشەی حزبیانەی نێوان كۆماری و دیموكراتیەكان لەسەر بڕگەكانی بودجە دەگەیشتە خاڵی بن بەست.
بە لەبەرچاوگرتنی ئەم خاڵانە راشكاوانە هەست دەكەین هۆكاری ئەو جیاوازییەی كە لەنێوان سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر عێراق و سیاسەتی یەكێتی ئەوروپا بەرامبەر بە عێراق هەیە، هەروەها دەزانین هۆكاری ئەو جیاوازییە چیە كە لەنێوان هەڵوێستی توركیا و ئەمریكا لەهەمبەر پرسەكانی عێراق هەیە، ئاشكراشە كە ئەمریكا و رۆژئاوا بەبێ هەڵوێستی یەكلاكەرەوەی توركیا ناتوانن هەنگاوی جددی بۆ چارەسەركردنی كێشەكان هەڵبگرن و ئەم واقیعەمان لەچارەسەركردنی كێشەی سوریا و هەروەها لە هێرشی سەربازی ناتۆ بۆ سەر لیبیا هەست پێكردووە.
لەم چوارچێوەیەدا سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر بەعێراق خۆی لەوەدا چڕكردۆتەوە كە هەرچۆنێك بێت یەكپارچەیی عێراق بپارێزرێت، بەڵام دوای ئەنجامدانی ئەم هەڵبژاردنە و هەڵوێستی بەشێكی زۆری لایەنە عێراقیەكان بەوەی ئامادە نابن هاوپەیمانی لەگەڵ لیستەكەی مالیكی گرێبدەن بۆ پێكهێنانی حكومەت، ئەمە مانای ئەوەیە ئەو سیاسەتەی ئەمریكا بەرامبەر حكومەتی عێراق پێڕەوی كرد بۆ ئەوەی عێراق بە یەكپارچەیی بهێڵێتەوە، ئێستا ئەو سیاسەتە عێراقی بردۆتە سەر لێواری هەڵدێر و خاڵی (اللاعودە)، بۆیە ئەگەر درێژە بەم سیاسەتە بدات و سیاسەتی خۆی نەگۆڕێت بە جۆرێك كە ئاراستەی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا بخاتەوە سەر سكەی خۆی و نەخشەیەكی رێگە بۆ جێبەجێكردنی دەستووری عێراق ئامادە نەكات، ئەوا بارودۆخێك دروست دەبێت كە عێراق لەبەر یەكهەڵبووەشێت نەك بەشێوازێكی ئاشتیانە و لەچوارچیوەی دەستووری عێراقدا دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی دابمەزرێتەوە.