لەگەڵ دەسپێكی ساڵی نوێ گۆڤاری بەناوبانگی فۆرن ئەفێرز كە گۆڤارێكە ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئەمریكا دەریدەكات، یەكەم چالاكی خۆی بەگرێدانی پەنیڵێك بۆ قسەكردن لەسەر رەوشی ئێستای عێراق و مەترسی ئەو بارودۆخەی لە عێراق دروستبووە دەست پێكردەوە، بۆ ئەم پەنێڵەش هەریەك لە پرۆفیسۆر ماكس بوت گەورە تۆژەری ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە و تایبەتمەند بۆ دیراساتی ئاسایشی نیشتمانی و هەروەها نید پاركەر بەڕێوەبەری پێشووی ئۆفیسی رۆژنامەی لۆس ئەنجلوس تایمز لە بەغدای بانگهێشت كردبوو، پەنێڵەكەش لەلایەن گودن روس بەڕێوەچوو كە بەڕێوەبەری نووسینی گۆڤاری فۆرن ئەفێرز و ئەندامی ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە، پێشتر لە ئیدارەی بیل كلینتۆن یاریدەدەری بەڕێوەبەری كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشوری ئاسیا بووە لە ئەنجومەنی ئاسایشی ئەمریكا. پەنێڵەكەش بە ناونیشانی بانگهێشتی میدیایی فۆرن ئەفێرز لەسەر عێراق لەگەڵ ماكس بوت و نید پاركەردا.
گرنگی ئەم پەنێڵە هەر ئەوە نییە كە گۆڤارێكی سیاسەتی نێودەوڵەتی لەسەر ئاستی جیهان لەسەر پرسێكی گرنگ وتووێژێكی گرنگ دەوروژێنێت، بەڵكو گرنگی ئەم پەنێڵە لەوەدایە ئەم پەنێڵە وەك گووتنی راستیەكانە لەبەردەم كونگرێسی ئەمریكادا و هەوڵدانە بۆ ئاگاداركردنەوەی ئیدارەی ئەمریكی بەوەی بارودۆخی عێراق خەریكە لەدەست دەردەچێت و چیتر كۆنترۆڵ ناكرێت، جێگەی وەبیرهێنانەوەیە لەماوەی تەنیا حەوت مانگدا، دوو كەناڵی راگەیاندنی گرنگ پرسیاری گرنگ ئاراستەی هەموو جیهان بەگشتی و رای گشتی ئەمریكا بە تایبەتی دەكەن، كە بریتین لە:
1. لە 21ی ئایاری 2013 كریستیان ئامانپور سەرۆكی پەیامنێرانی نێودەوڵەتی و رۆژنامەنووس لە كەناڵی CNN ئەو پرسیارەی لەو كەناڵە بەناوبانگەوە وروژاند كە ئایا عێراق لەبەریەكهەڵوەشاوە؟(Is Iraq unraveling)، دوای كەمتر لە 48سەعات لە بڵاوبوونەوەی ئەم پرسیارە، مایكل نایت بەڕێوەبەری پرۆگرامەكانی عێراق لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ دیراساتی رۆژهەڵاتی نزیك وەڵامی پرسیارەكەی ئامانپوری دایەوە و وتارێكی بڵاوكردەوە بە ناونیشانی:(بەڵی عێراق لەبەریەكهەڵوەشاوە Yes Iraq is unraveling.).
2. لە 8/1/2014ش، گۆڤاری فۆرین ئەفێرز پەنێڵێك بۆ دوو كەس رێكدەخات، كە یەكێكیان نید پاركەرە و لە ژمارەی مارت و نیسانی ساڵی 2012ی هەمان گۆڤار دیراسەتێكی بڵاوكردۆتەوە بە ناونیشانی: (ئەو عێراقەی بە جێمانهێشت: جیهان پێشوازی لەدەوڵەتێكی دیكەی فاشیل دەكات)، ئەوی دیكەشیان بێجگە لەوەی لە دوای رووخانی رژێمی پێشووەوە چاودێربووە لەسەر بارودۆخی عێراق و بەسەدان وتار و دەیان توێژینەوەی بڵاوكردۆتەوە، خاوەنی كتێبی (چەكە نەبینراوەكانە) وەك مەترسیەك بۆسەر ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا.
فۆرن ئەفێرز ئیدارەی بوشی والێكرد
هێز زیاد بكرێت بۆ عێراق
لەساڵی 2006 گۆڤاری فۆرن ئەفێرز دیراسەتێكی بۆ ستیفن بیدل گەورە تۆژەری ستراتیژی لە ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە بە ناونیشانی (بەغدا دەبینین سایگۆنمان بیر دەكەوێتەوە) بڵاو كردەوە، ئەم وتارە هۆشداری بوو بە ئیدارەی جۆرج دەبلیو بوش، بەوەی دۆڕانێكی دیكەی هاوشێوەی ڤێتنام رووبەڕووی ئەمریكا دەبێتەوە، ئەم وتارە لەناو ناوەندەكانی توێژینەوە و ئیدارەی ئەمریكا دەنگدانەوەیەكی سەیری دروستكرد، بۆیە هەر دوای بڵاوبوونەوەی ئەم وتارە هەمان گۆڤار مێزگەردێكی بۆ 5 پسپۆر و تایبەتمەند و راوێژكار لەسەر رەوشی عێراق گرێدا كە ئەوانیش بریتی بوون لە (جامس دۆبینز سەرۆكی ئامۆژگای رەند، لاری دایمۆند راوێژكاری بریمەر لە عێراق، لیسلی گلب سەرۆكی فەخری ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە، چیم كۆفمان تایبەتمەند لەسەر كێشە ئیتنی و مەزهەبیەكان لە زانكۆی پەنسلڤانیا، هەروەها ستیفن بیدل خاوەنی دیراسەتەكە)، ئەو مێزگردەی فۆرن ئەفێرز نەك بۆ ئەوە بوو مەترسی دیراسەتەكەی ستیفن بیدل كەمبكەنەوە، بەڵكو ئامانج لێی ئەوەبوو سیاسەتی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بوش لەعێراقدا لە كوێدا هەڵەی كردووە، بۆیە مێزگردەكەش بەناونیشانی (لەكوێدا هەڵەمان كردووە؟) بەڕێوەچوو.
ئەم مێزگەردە راسپاردەی دایە حكومەتی ئەمریكا كە لیژنەیەك لە هەردوو حزبی كۆماری و دیموكراتی پێكبهێنرێت بۆ ئەوەی پێكەوە ئەو هەڵانە راستبكرێنەوە، بۆ ئەمەش جۆرج دەبلیو بوش دەست بەجێ بڕیاریدا كە ئەو لیژنەیە پێكبهێنرێت و لە هۆڵی وینستۆن چەرچل لەناو كۆشكی سپی بڕیار بدەن، ئەو لیژنە هاوبەشە كە لەلایەن حزبی كۆمارییەوە جیمیس بیكر سەرپەرشتی دەكرد و لەلایەن دیموكراتەكانەوە لی هاملتۆن سەرپەرشتی دەكرد، بڕیاریاندا گروپی دیراسەتی بارودۆخی عێراق پێكبهێنن، (Iraq Study Group)، ئەم گروپە بۆ راستكردنەوەی هەڵەكان پەنای بۆ هەموو سەرۆك و وەزیرانی دەرەوە و راوێژكارانی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا ئەوانەی لە ژیاندا مابوو برد، ئەمە بێجگە لەوەی بڕیاریاندا بۆچوونی هەموو سەركردە عێراقیەكان و شارەزایان و ئەكادیمیستی تایبەت لەسەر عێراق وەربگرن، پاشان ئەم هەموو هەوڵە ئەو راپۆرتەی لێ بەرهەم هات كە دوایی بە راپۆرتی (بیكەر–هاملتۆن) ناسرا، ئەم راپۆرتە لەگەڵ ئەوەی بەدەیان راسپاردەی دابووە حكومەتی ئەمریكا، بەڵام سەرەنجام رێگەی راست ئەوەبوو كە بوش بڕیاریدا بە پەلە هێزی زیاتر رەوانەی عێراق بكرێت، بەمەش توانرا عێراق لە دووبارەبوونەوەی ڤیتنامێكی دیكە دوور بخەنەوە.
كەواتە ئەم باكگراوەندەی فورن ئەفێرز پێمان دەڵێت، دیراسەتەكەی نیدپاركەر بەوەی جیهان پێشوازی لە عێراق دەكات وەك دەوڵەتێكی فاشیل، هەروەها پرسیارەكەی كریستیان ئامانپور بەوەی ئایا عێراق لەبەر یەكهەڵوەشاوە یان نە؟ هیچی لە دیراسەتەكەی ستیفن بیدل كەمتر نییە كە ئەمریكای ناچار كرد پرۆسەی (Surge) واتە زیادكردنی بەپەلەی هێز بۆ عێراق جێبەجێ بكات.
بۆچی ئیدارەی ئۆباما
هێشتا وەڵامی نیدپاركەری پێ نییە؟
ستۆران ستیڤن سۆن سەرۆكی شاندی پەرلەمانی ئەوروپا بۆ پەیوەندی لەگەڵ عێراق، كە لەم ژمارەیەی گوڵان دیمانەیەكی تایبەتمان لەگەڵ ئەنجامداوە، ئاماژە بە پێشوازی ئیدارە ئۆباما لە نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەكات لەدوایین سەردانیدا بۆ ئەمریكا، ئەو سەرنجی ئەوەی داوە، ئیدارەی ئەمریكا و شەخسی باراك ئۆباما پێشوازییەكی ساردوسڕیان لە سەرۆك وەزیرانی عێراق كردووە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئیدارەی ئۆباما بەو بارودۆخەی عێراق خۆشحاڵ نییە كە ئێستا لەسایەی حكومڕانی تاكڕەوی مالیكی و حزبی دەعوە بەڕێوە دەچێت، بەڵام ناتوانێت لەوە زیاتر كاریگەری لەسەر سیاسەتی عێراق هەبێت، لەوانەیە كاتێك دەڵێن ئەمریكا ناتوانێت لەوە زیاتر كاریگەری لەسەر سیاسەتی عێراق هەبێت، ئەمە تەنها بۆ عێراق وانییە، ئەوەتا وەك دەبینرێت لە 50%ی گەلی سوریا ئاوارە بوون ئەمریكاش وەك دەوڵەتێكی دیكە سەیری دەكات و هیچی پێناكرێت، ریچارد هاس سەرۆكی ئامۆژگای پەیوەندییەكانی دەرەوە هەفتەی رابردوو لە داڤۆس زۆر راشكاوانە دانی بە راستیەكی گرنگدا نا، كە ئەمریكا هەوڵدەدا كاریگەری لەسەر سوریا هەبێت، بەڵام هەوڵەكانی بێ بەرهەمە، هۆكاری ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ئەو سیاسەت و دیپلۆماتیەتەی لەسەدەی بیست كاری پێدەكرا لەسەدەی بیست و یەكەم كاری پێناكرێت، جۆزیف نای سەبارەت بە كاریگەری سیاسەت و دیپلۆماسیەت جەخت لەوە دەكاتەوە لە سەدەی بیست و یەك بەتەنها هێزی نەرم كاریگەری نییە، زەحمەتە كیم ئیل سۆنگی دووەمی سەرۆكی كۆریای باشور فیلمەكانی هۆلیود كاریگەری لەسەری هەبێت و دەستبەرداری چەكە نیوكلیارییەكانی بێت، هەروەها لەسەدەی بیست و یەك مەرج نییە سوپای بەهێز و رۆكێتی كیشوەر بڕ بتوانێت بارودۆخی ئێستای عێراق و ئەفغانستان چارەسەر بكات، بەڵكو ئەوەی دەتوانێت لە سەدەی بیست و یەك كاریگەری دیپلۆماتیەت و سیاسەت دیاری بكات، بەرهەمهێنانی هێزی زیرەكە(Smart Power)، بێگومان هێزی زیرەكیش بەرهەمی كۆكردنەوەی هەموو ئیمكانیتەتێكە بۆ ئەوەی بتوانرێت كاریگەری لەسەر كێشەكان دروست بكرێت، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا لە ئێستادا ئیدارەی ئۆباما دەتوانێت ئەم هێزە زیرەكە بەرهەم بهێنێت؟ بێگومان هەموو ئاماژەكان ئەوەمان پێدەڵێت بارودۆخی ئێستای سیاسەتی ئیدارەی ئەمریكی بارودۆخی ساڵی 2006 نییە كە كۆمارییەكان و دیموكراتیەكان بتوانن پێكەوە كێشەكان چارەسەر بكەن و چارەسەری گونجاوی بۆ بدۆزنەوە، لەبەر ئەوەی ئێستا جەمسەرگیری و سیاسەتی حزبایەتی لەنێوان هەردوو حزبی كۆماری و دیموكراتی گەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە زۆرجار لە ناو كۆنگرێس بڕیار دەرناچێت و حكومەت پەكی دەكەوێت، ئەمە بێجگە لەو تەنگژە ئابوورییەی ئەمریكای گرتۆتەوە، كە ساڵی پار بە فشاری كۆمارییەكان هێندەی دیكە بودجەی پێنتاگۆن كەمكرایەوە، بۆیە لەم لایەنەوە ئەگەر سەیری تێڕوانینی جۆن مەكین سەبارەت بە سوریا بكەین هەست دەكەین تێڕوانینی كۆمارییەكان و دیموكراتیەكان بۆ بارودۆخی سوریا زۆر لێكجیاوازە و تەنانەت لەسەر دروستكردنی ناوچەی دژە فڕین رێكناكەون و ئێستا بیر لەوە دەكەنەوە لەناو توركیاوە و بەرێگەی رۆكێتی پاتریۆت رێگە نەدەن فڕۆكەكانی رژێمی ئەسەد لە 50 كیلۆمەتری سنوری نێوان سوریا و توركیا نزیك ببنەوە، بێگومان ئەم هەوڵەش بەرهەمێكی بۆ بارودۆخی هاووڵاتیانی سوریا نابێت.
لەلایەكی دیكە نید پاركەر زۆر راشكاوانە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە 2011 بووە هۆكاری ئەوەی ئەو سەركەوتنەی پرۆسەی زیادكردنی هێزەكانی ئەمریكا لە 2009–2010 بەرهەمی هێنابوو بە رێژەیەكی زۆر بەرز توندوتیژی و كارە تیرۆریستیەكانی كەمكردبۆەوە، هەمووی لەدەست بچن و ئێستاش هەتا ئەگەر حكومەتی عێراق و سەركردە عێراقیەكانی دیكە رازی بن ئەمریكا هێز بنرێتەوە بۆ عێراق، ئەوا باراك ئۆباما ناتوانێت ئەم بڕیارە بدات، چونكە بەپێی رێككەوتنی سۆفا سەروەری عێراق پێشێل دەكرێت و دووبارە عێراق داگیر دەكرێتەوە.
بارودۆخی عێراق بە بەراورد بە بارودۆخی ئەفغانستان لەگەڵ ئەوەی وەك دوو بارودۆخی هاوشێوە و دوو دەوڵەت كە ئەمریكا رژێمی تاڵیبان و رژیمی بەعسی تێدا رووخاندوون، بەڵام دیسان لەرووی مامەڵەكردن لەگەڵ هەردوو بارودۆخەكە دوو بارودۆخی جیاوازن، لەبەر ئەوەی بۆ ئەفغانستان تەنها ئەمریكا بەرپرسیار نییە و ناتۆ ئەركێكی زۆری لە كۆڵكردۆتەوە، بەڵام بۆ عێراق ئەمریكا بە تەنیایەو هیچ چەترێكی نێودەوڵەتی نییە هەتا هەوڵبدات لەو رێگەیەوە چارەسەرێك بدۆزێتەوە.
عێراقیەكان جارێكی دیكە بە دیكتاتۆریەت رازی نابن
عێراقیش نابێتە دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی
گروپی قەیرانە نێودەوڵەتیەكان لە دوو توێژینەوەی جیاوازدا جەخت لەوە دەكەنەوە فیدرالیزم و ئەو دەسەڵاتانەی كە دەستووری عێراق بە هەرێمەكانی داوە، بۆتە تەنگژەیەكی سەرەكی بۆ عێراق و بۆتە هۆكاری ئەوەی كە حكومەتی عێراق نەتوانێت كێشەكانی چارەسەر بكات، كێشەكە لێرەدا ئەوەنییە كە دەستووری عێراق نەخشەی رێگە نییە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان، بەڵكو كێشەكە ئەوەیە كە دەستووری عێراق بوار نادات جارێكی دیكە هیچ پێكهاتەیەك پێكهاتەكانی دیكە بچەوسێنێتەوە، هەروەها دەستووری عێراق رێگە نادات پێكهاتەیەك هاووڵاتی پلە یەك بێت و پێكهاتەیەكی دیكە هاووڵاتی پلە دوو بێت، هەروەها دەستووری عێراق بواری ئەوە نادات داهاتی عێراقیەكان لەلایەن ناوەندەوە كۆنترۆڵ بكرێت و بخرێتە خزمەتی پاراستنی دەسەڵاتدارانی بەغدا، هەموو ئەمانەش بە نوری مالیكی قبوڵ ناكرێت كە دەیەوێت ئەو خۆی لە عێراقدا بڕیاربدات و هەموو عێراقیەكانیش جێبەجێی بكەن.
گروپی قەیرانە نێودەوڵەتیەكان وای دەبینین، ئەگەر ئەو دەسەڵاتانەی لە دەستووری عێراقدا بە هەرێمەكان دراوە، تەنها وەك حاڵەتێكی ئیستیسنا بۆ هەرێمی كوردستان بوایە، لەبەر ئەوەی پێش بونیادنانەوەی عێراق ئەم هەرێمە بوونی هەبووە و دەوڵەتێكی دیفاكتۆی سەربەخۆ بووە، ئەوا دەكرا بۆ پەیوەندی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا میكانیزمێك بدۆزرێتەوە، بە واتایەكی دیكە ئەگەر دەستووری عێراق رێگەی بدایە حكومەتی بەغدا بەتەواوەتی حكومڕانی بەشە عەرەبیەكەی عێراق بكات، ئەوكات مەسەلەی پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان و بەغدا بە بنبەست نەدەگەیشت، بۆیە سەرۆكی گروپی قەیرانە نێودەوڵەتیەكان پرۆفیسۆر یۆست هیلترمان پێشبینی ئەوە دەكات كە (تۆڵەسەندنەوەی كورد دووركەوتنەوە بێت لە عێراق)، ئەمە بەو مانایە دێت، حكومەتی عێراق هەرگیز ناتوانێت ئەو دەسەڵاتانەی ئێستای هەرێمی كوردستان قبوڵ بكات، بە تایبەتی دەسەڵاتەكانی هەرێمی كوردستان بو دەرهێنانی نەوت و گاز و هەناردەكردنی بۆ دەرەوە، لەبەرامبەردا هەرێمی كوردستانیش نەك هەر سازش لەسەر مافە دەستوورییەكانی خۆی ناكات، بەڵكو قبوڵیش ناكات جارێكی دیكە دیكتاتۆر لە عێراقدا دروست بێتەوە، بۆیە لەم حاڵەتەدا وەك پرۆفیسۆر مایكل گەنتەر لە وتاركەیدا كە لەم ژمارەی گوڵان بڵاودەبێتەوە، جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، تەنیا سەربەخۆیی ئابووری بۆ هەرێمی كوردستان دروست ناكات، بەڵكو سەربەخۆیی سیاسیشی بۆ دروست دەكات.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەو هۆكارانە چین كە وادەكات نوری مالیكی و حزبی دەعوای ئیسلامی نەیانەوێت دەستووری عێراق جێبەجێ بكەن؟ ئایا ئەم دەستوورە زیانی بۆ پێكهاتەی شیعە لە عێراقدا هەیە؟ ئەگەر وایە بۆچی لە ساڵی 2005 سەرووی 95% شیعە دەنگی پێداوە، خۆ ئەگەر ئەم رێژە بەرزە دەنگی پێنەدایە، ئەوا دەستوور بەرێژەی 80%ی دەنگی عێراقیەكان پەسەند نەدەكرا.
ئەو بارودۆخەی ئێستای عێراق وەڵامێكی گونجاوە بۆ ئەوەی بزانرێت بۆچی مالیكی بەوجۆرە حكومڕانی دەكات، لەبەر ئەوەی نوری مالیكی و حزبی دەعوە، لەناو خودی پێكهاتەی شیعیدا شەڕی دەسەڵات دەكەن و دەیانەوێت خۆیان بەناوی پێكهاتەی شیعەوە حكومڕانی عێراق بن، ئەگەر نا بەو حوكمەی پێكهاتەی شیعە خۆی بە تەنیا زۆرینەیە و لایەنی كوردستانیش هەموو كات رای بەو جۆرە بووە كە هاوپەیمانی لەگەڵ شیعە بكات بەو هۆیەی كە هەردوو پێكهاتەی كورد و شیعە قوربانی دەستی دیكتاتۆر بوون، ئەوا حكومڕانی بەغدا هەر لەدەستی پێكهاتەی شیعە دەمێنێتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی مالیكی و حزبەكەی تەنها مەبەستیان حزبی دەعوە و مانەوەی مالیكیە لە پۆستی سەرۆك وەزیران، ئەوا وەك هەموو سەركردە خۆسەپێنەكانی جیهان پێویستیان بەسەرچاوەیەكی داهاتی گەورەیە بۆ ئەوەی سوپای گەورەی پێ بونیاد بنێن و دەسەڵاتی خۆیان پێ بپارێزن.
لەنێو ئەم بارودۆخە ئاڵۆزەی عێراقدا، ئەمریكا ناتوانێت هەوڵەكانی هیچ بەرهەمێكی هەبێت، تەنانەت ئەگەر سەرنج لە باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە گرین زۆن بدەین، هەست دەكەین ئەم باڵیۆزخانەیە هەرگیز لە باڵیۆزخانەی دەوڵەتێك ناچێت كە بانگێشتەی ئەوە بكات سەركردایەتی جیهان بكات، یان لانی كەم لە باڵیۆزخانەی ئەو وڵاتەش ناچێت كە وڵاتێكی داگیركردبێت، ئەوەش بزانێت شكستی ئەو دەوڵەتە پشكی گەورەی رووبەڕووی ئەو دەبێتەوە، بۆیە ئەگەر لەم چوارچێوەیەدا سەیری هەوڵەكانی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا بدەین، هەست دەكەین كە باڵیۆزی ئەمریكا لە بەغدا بەتەواوەتی لە پرۆسەی سیاسی عێراق دوور كەوتۆتەوەو پرۆسەكەی بەجێهێشتووە بۆ شەخسی نوری مالیكی بۆ ئەوەی بە ئارەزووی خۆی ئاراستەی بكات، ئەم حاڵەتە پەیوەندی بەوەوە نییە كە عێراق سەروەریی بۆ گەڕاوەتەوە و پێویستە عێراقیەكان خۆیان كاروباری خۆیان بەڕێوەبەرن، بەڵكو پەیوەندی بەو نائومێدییەوە هەیە كە ئەمریكا ناتوانێت وەك پێویست رۆڵی خۆی لە عێراقدا بگێڕێت.
عێراق وەك دەوڵەتێكی فاشیل
جیهان چۆن پێشوازی دەكات
ئێستا ئیدارەی ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا لەوە دڵنیابوون، كە عێراق وەك عێراقێكی یەكپارچە و دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی دروست نابێتەوە، فەرید زەكەریا لە ساڵانی 2006 و 2007 كاتێك بوش رایدەگەیاند لە عێراقدا سەردەكەوین و شەڕەكە دەبەینەوە، ئەو پرسیاری ئەوەی لێدەكرد:(جەنابی سەرۆك مەبەستت لەسەركەوتن چیە؟ ئایا مەبەستت ئەوەیە رژێمێكت رووخاندووە یان مەبەستت ئەوەیە دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی و ئازادت بونیادناوەتەوە؟) ئاشكرایە هەر ناوشیانی ئەو پرۆسەی رژێمی پێشووی پێ رووخێنرا (پرۆسەی ئازادكردنی عێراق بوو) بۆیە كاتێك ئەمریكا نەتوانێت عێراقێكی ئازاد بونیاد بنێتەوە، دەبێت وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە چۆن هاوكار دەبێت عێراقیەكان رێگەی ئازادی خۆیان بدۆزنەوە؟ ئەم پرسیارە لە پەنێڵەكەی فۆرن ئەفێرز هەوڵی بۆ دەرێت وەڵامبدرێتەوە، بەوەی پێویستە ئەمریكا چیدیكە بوار نەدات سیاسەتی حكومەتی ئێستای عێراق بەم شێوەیە لەدوورەوە تەماشابكات و پێویستە بۆ رێگەیەك بگەڕێت پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا راست بكاتەوە، راستكردنەوەی پرۆسەی سیاسی عێراقیش كە ئێستا هەمووی كەوتۆتە دەستی مالیكی و حزبەكەی ئەوا پێناچێت بە ئاسانی راستبكرێتەوە، دەبێت بوار بدرێت لانی كەم هەرێمی كوردستان خۆی بڕیاری خۆی بدات و پێش هەمووان ئەمریكا رێزی ئەو بڕیارەی گەلی كوردستان بگرێت، ئەگەر لەم هەنگاوە ئەمریكا پشتگیری ئیرادەی كوردستان بگرێت، ئەوا دەرگا بۆ چارەسەری كیشەكان واڵا دەبێت و پێكهاتەی سوننەش بەهەمان چارەسەر رازی دەبێت، دوای ئەمەش وەك سندوقی ئاشتی جیهان لە ساڵی 2006 پێشنیاری كردبوو، با عێراق بكرێتە سێ دەوڵەت و پاشان یەكێتی یان فیدراسیۆنی دەوڵەتەكانی عێراق پێكبهێنرێت و عێراق بە تەنها نوێنەرایەتی ئەو سێ دەوڵەتە لەنەتەوە یەكگرتووەكان بكات، ئەم چارەسەرە ئەگەر بە ئاشتی هەنگاوی بۆ هەڵبگیرێت عێراق بە یەكگرتوویی دەهێڵێتەوەو كێشەكانیشی پێ چارەسەر دەكرێت، بەڵام ئەگەر ئەم واقیعە بووە ناچاری و عێراق خۆی لەبەر یەكهەڵوەشا، زەحمەتە بتوانرێت بەشە عەرەبیەكەی عێراق كۆنترۆڵ بكرێت، بە تایبەتی كە ئێستا بۆتە زۆنێكی بەپیت بۆ گەشەی تیرۆریستان.