((باسی شێوەیەك لە پێكهێنانی حكومەتی پەرلەمانی و دیموكراتی دەكەین كە هیچ پارتێك بە تەنیا نیوەی رەهای كورسیەكانی پەرلەمانی نییە، ئەم سیناریۆی پێكهێنانی هاوپەیمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت كارێكی باشە و لەو كاتەوە هاتۆتە ئاراوە كە لەزۆربەی سیستمە پەرلەمانیەكاندا، هیچ حزبێك نەیتوانیوە بە تەنیا نیوەی دەنگەكان بەدەست بهێنێت، هەر بۆیە بە شێوەیەكی سروشتی دروستكردنی هاوپەیمانی بۆتە شێوازێك بۆ پێكهێنانی حكومەت، لە دیراسەتێكدا كە لە ساڵی 2004 ئەنجامدراوە، دەركەوتووە لە ئاكامی 313 هەڵبژاردنی 11 وڵاتی ئەوروپای رۆژئاوا لە ساڵی 1945-1997، تەنیا لە 20 هەڵبژاردندا حزبێك توانیوویەتی نیوە زیاتر لە كورسیەكانی پەرلەمان بەدەست بهێنێت، لەمەش زیاتر حكومەتی هاوپەیمانیش جیاوازە و شێوازی جۆراوجۆری لێدەكەوێتەوە، لە دیراسەتێكی دیكەدا كە لەسەر 15 دەوڵەتی دیموكراتی ئەوروپای دوای شەڕی دووەمی جیهانی كراوە، دەركەوتووە لە %35 ئەو هاوپەیمانیانەی بۆ پێكهێنانی حكومەت گرێدراون، پێكهێنانی لانی كەمی زۆرینە بووە واتە (50%+1) بۆ ئەوەی حكومەت پێكبهێنرێت، لە %36 یشی هاوپەیمانی كەمتر لە %50 بووە و تەكلیفكراون بۆ ئەوەی حكومەت پێكبهێنن و پاشان لە پەرلەماندا بە زۆرینە دەنگ بە حكومەتەكە دراوەو، تەنیا 29% هاوپەیمانیەكان هاوپەیمانی زۆرینەی رەها (Suprplus) بوون و ژمارەی كورسیەكانی هاوپەیمانیەكە زۆر لەوە زیاتر بووە كە پێكهێنانی حكومەت پێویستی پێیەتی)).
سیدهارتا باندیۆبادیای
زانكۆی بیرمینگهام
حكومەتی هاوپەیمانی لە دیموكراتی پەرلەمانیدا

وتووێژەكان بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، قۆناخێكی نوێی پێكهێنانی هاوپەیمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت لە كوردستان هێناوەتە ئاراوە، لەبەر ئەوەی لە پێكهێنانی حەوت كابینەی پێشوودا یان ئەوەبووە كە پارتی و یەكێتی وەك دوو حزبی سەرەكی هاوپەیمانییان كردووە و حكومەتیان پێكهێناوە، یان ئەوەبووە پێش هەڵبژاردن پارتی و یەكێتی هاوپەیمان بوون و زۆرینەی كورسیەكانی پەرلەمانیان بەدەست هێناوە، بەڵام لە هەڵبژاردنی 21 ی ئەیلوولی ئەمساڵدا لەبەر ئەوەی پارتی و یەكێتی و تێكڕای حزبە سیاسییەكان بە لیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنیان كردوو و ئاكامی هەڵبژاردنەكانیش بەو جۆرە بوو كە هیچ كام لە حزبە سیاسییەكان نەیتوانی نیوەی زیاتری كورسیەكانی پەرلەمان بەدەست بهێنێت، بۆیە پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی پەرلەمان و راسپاردنی كاندیدی سەرۆكی حكومەت بەشێوەیەكی فەرمی لەلایەن سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە بۆ پێكهێنانی حكومەت دواكەوت و پارتی دیموكراتی كوردستان ناچار بوو لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی خۆیدا، بەو سیفەتەی بەرزترین رێژەی دەنگ و كورسی بەدەستهێناوە و پێكهێنانی حكومەتی دەكەوێتە سەرشان، كاندیدی خۆی كە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی بوو دیاری كردوو، لەمەش زیاتر لیژنەیەكی بۆ دانوستاندنی سیاسی پێكهێنا بۆ ئەوەی لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسییەكان (ئەو لایەنانەی كورسی پەرلەمانیان بەدەستهێناوە) كۆبوونەوە بكات، بۆ ئەوەی نەخشەیەكی رێگە ئامادەبكەن و پەرلەمان كۆبوونەوەی دووەمی خۆی ئەنجامبدات و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێردرێت و پەرلەمان بەفەرمی كاندیدی راسپێردراو بۆ پێكهێنانی حكومەت دەستنیشان بكات و دوای ئەوەش سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە فەرمی رایبسپێرێت بۆ ئەوەی لەماوەی مانگێكدا كابینەی خۆی پێشكەشی پەرلەمان بكات بۆ ئەوەی متمانەی پێبدرێت.
دانوستانی پارتی و حزبە سیاسییەكان
بۆ داڕشتنی نەخشەی رێگە
لەیەكەم پەیامیدا دوای راگەیاندنی ئاكامەكانی هەڵبژاردن و سەركەوتنی پرۆسەی هەڵبژارنەكە، پارتی دیموكراتی كوردستان وەك ئەو لایەنەی زۆرینەی دەنگەكانی بەدەست هێناوە و رادەسپێردرێت بۆ ئەوەی حكومەت پێكبهێنێت، شێوازی حكومەتی بنكەفراوانی پەسەند كردووە بۆ ئەوەی هەموو ئەو لایەنە سیاسییانەی لە هەڵبژاردندا كورسی پەرلەمانییان بەدەست هێناوە (تەنانەت یەك كورسیش) بەشداری لە پێكهێنانی حكومەت بكەن، بەڵام ئەم شێوازەی پارتی دیموكراتی كوردستان پەسەندی كردووە، بە تەنیا بە پارتی جێبەجێ ناكرێت، لەبەر ئەوەی پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوان پێویستی بەوەیە هەموو لایەنە سیاسییەكان لەكاتی دانوستاندن بۆ داڕشتنی نەخشەی رێگە بۆ پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوان ئامادەباشی كۆمپرۆمایز و لێكتێگەیشتن و نەرمی نواندنیان هەبێت، راشكاوانەتر پێویستە ئەو بەرنامەیەی بۆ پێكهێنانی حكومەتی بنكەفراوان بۆ ئێستای هەرێمی كوردستان لەسەری رێكدەكەون، ئاكامەكەی بەرهەمهێنانی حكومەتێكی بەهێزی ئەوتۆ بێت كە بتوانێت وەڵامدەرەوەی تەحددییەكانی ئەم قۆناخە و هەروەها لەئاستی بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناخە بێت كە هەموو جیهان بەو چاوە سەیری كێشەی كورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات كە هەنگاوی گەورە بۆ پێشەوە هەڵدەگرێت، هەروەها بەو چاوە سەیری هەرێمی كوردستان دەكەن كە لە قۆناخی سەربەخۆیی بە تەواوەتی نزیكبۆتەوە، ئەم دوو ئەركە، چ رووبەڕووبوونەوەی تەحدییەكان و چ كۆكردنەوەی هەموو تواناكان بۆ هەڵگرتنی هەنگاوی گەورەتر، تایبەتمەندی حكومەتی داهاتوو دیاری دەكات، ئەم تایبەتمەندیەشە ئەم شێوازەی حكومەتی بنكە فراوانی هەرێمی كوردستان، لە حكومەتی بنكە فراوانی هەندێك وڵاتی دیكە جیادەكاتەوە كە بە ناچاری پەنای بۆ دەبەن بۆ ئەوەی وڵات لە قەیرانێكی سیاسیی گەورە دووربخەنەوە و ناوی لێدەنێن (حكومەتی دەربازكردنی نیشتمانی) واتە حكومەتێك بۆ ئەوەی وڵات لە قەیرانێك رزگار بكات، بەڵام بارودۆخی ئێستای هەرێمی كوردستان نەك هەر لە قەیران نییە، بەڵكو بە ئومێدێكی گەورەوە سەیری ئایندە دەكات و هەموو لایەك بەو هیوایەوە سیاسەت دەكەن كە بەرەو پێشتر بچین.
لێرەوە و لەگەڵ ئەوەی هەتا ئێستاش دانوستاندنەكانی پارتی لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسییەكان و نەتەوەكانی دیكەی كوردستان بۆ پێكهێنانی حكومەت بەردەوامە و هەموو لایەك بەو ئومێدەوە سەیری ئەو پرۆسەی دانوستاندنە دەكەن كە بەزوویی بگەنە رێككەوتنێكی هاوبەش بۆ پێكهێنانی حكومەت، بەڵام مێژووی پێكهێنانی هاوپەیمانی نێوان حزبە سیاسییەكان لە سیستمی دیموكراتی پەرلەمانیدا و لەو كاتەی لایەنێك یان هاوپەیمانیەك نیوەی زیاتری كورسیەكانی پەرلەمانی نییە، پێمان دەڵێت: (وتووێژی نێوان لایەنە سیاسییەكانی نێو سیستمی پەرلەمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت كارێكی ئاسان نییە و گەلێك جار ماوەیەكی درێژتر لەو ماوەیە دەخایەنێت كە مەزندەی بۆ دەكرێت)، ئێمە لەگەڵ ئەوەی ئومێد دەخوازین پرۆسەی دانوستاندن بۆ دروستكردنی هاوپەیمانی بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم لەماوەیەكی زۆر كورتدا تەواو بێت، بەڵام زۆرجار لە وڵاتێكی دیموكراتی و فیدرالی وەك بەلجیكا، پرۆسەی دروستكردنی هاوپەیمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت 541 رۆژی پێچووە، ئاژانسی ئاسۆشیتد پریس لە رۆژی 6/12/2011 نووسیوویەتی: (دوای 541 رۆژ لەدانوستاندن و كێشمەكێشی نێوان حزبە سیاسییەكان و هەرێمەكان بۆ چۆنیەتی راگرتنی هاوسەنگی و پۆستە وەزارییەكان، توانرا حكومەتی تازەی بەلجیكا رابگەیەنرێت)، هەروەها لەدوای هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2010ی عێراقیشەوە ماوەی نزیكەی 10 مانگ دانوستاندنەكان درێژەی كێشا هەتا توانرا حكومەت پێكبهێنرێت و حكومەتەكەش سەركەتوو نەبوو.
ئاماژەكردن بە هەردوو حاڵەتی بەلجیكاو عێراق بۆ ئەوەنییە ئاماژە بەوە بكەین پرۆسەی دانوستاندنەكانی هەرێمی كوردستانیش بەو ئاستە درێژە دەكێشێت یان درێژە بكێشێت ئاساییە، نەخێر مەبەستمان لەو دوو نموونەیە ئەوەیە كە ئامانج لە دامەزراندنی كابینەی بنكەفراوانی هەرێمی كوردستان، جیاواز لە ئامانجی پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوانی عێراق یان حكومەتی بنكە فراوانی بەلجیكا، هەر بۆیە ئەگەر بگەڕیێنەوە بۆ ساڵی 2011ی بەلجیكا، بۆ ئەو لێدوانانەی كە لەسەر ژینگەی سیاسیی پێكهێنانی حكومەتی بەلجیكی دراون، بەلجیكا لە كۆی 15 وەزارەت توانیوویەتی تەنیا لە 13 وەزارەت حكومەت پێكبهێنێت و لەدوای جەنگی دووەمی جیهانیەوە تووشی تەنگژەی سیاسیی لەوجۆرە نەبووە، بەهەمان شێوە لە عێراقیشدا بەهەمان شێوە بووە لەدوای ساڵی 2010 هەتا ئێستا هیچ كاتێك بارودۆخی سیاسیی و ئاسایشی عیراق بەو شێوەیە نەبووە، بەڵام ئەگەر ئامانجی پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوان لە هەرێمی كوردستان سەیر بكەین، هەست دەكەین بارودۆخەكە زۆر جیاوازە و بۆیە دەبێت تایبەتمەندی حكومەتی بنكە فراوانی هەرێمی كوردستانیش جیاواز بێت و ئەم واقیعە لەبەر چاو بگیرێت:
1. ئەو بارودۆخە سیاسیەی ئێستای هەرێمی كوردستان لە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان بێ وێنەیە و توانراوە شێوازێكی فرەیی و هەمەڕەنگی سیاسیی بە ئاستی فرەیی و هەمەڕەنگی سیاسیی دەوڵەتانی دیموكراتی پێگەیشتوو ئیدارە بكرێت.
2. لە هەرێمی كوردستان دیموكراتی بە ئاستێك پێگەیشتووە، كە تێكڕای لایەنە سیاسییەكان ئاكامی هەڵبژادنەكان قبوڵ دەكەن، لەوانەیە تەنیا شتێك كە ئێمە نەمانتوانی بێت بەربەستە دەروونیەكانمان بشكێنین ئەوەیە، كە لایەنەكانی دیكە وەك رۆژئاوا پیرۆزباییان لەلایەنی سەركەتوو نەكردووە.
3. ئێستا هەرێمی كوردستان وەك پێگەیەكی سیاسیی كاریگەری زۆر باشی لە چارەسەری كێشەی كوردی لە پارچەكانی دیكەی كوردستان هەبووە و تەنانەت هەرێمی كوردستان وەك هاوبەشی ئەو دەوڵەتانە سەیردەكرێت كە هەنگاو بۆ چارەسەری كێشەی كورد لە وڵاتی خۆیان هەڵدەگرن، ئەمەش مانای ئەوەیە هەرێمی كوردستان نەك هەر سەقامگیرە لەرووی سیاسی و ئاسایشەوە، بەڵكو هۆكارێكیشە بۆ ئاشتی و ئاسایشی هەرێمی كە بەشێكە لە ئاشتی و ئاسایشی جیهانی.
4. لەنێو حزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستاندا جیاوازی بیروبۆچوونی زۆر ریشەیی هەن و ئازادانە ئەو بۆچوونانە دەخرێنە روو، بەڵام لەنێو زۆربەی لایەنە سیاسییەكاندا رایەڵی هاوبەشیش هەیە بۆ پرسە چارەنووسسازەكان، یەك هەڵوێستی هەیە لە كاتی پێویستدا، لەوانەیە لەنێو كۆی لایەنە سیاسییەكاندا تەنیا لایەنێك نەتوانێت ئەو رایەڵە هەندێك جار دروست بكات، بەڵام ئەویش لە هەندێك حاڵەتدا دروستی كردووە.
بە رەچاوكردنی ئەم خاڵانە و لەبەرچاوگرتنی باری ئاسایی و سەقامگیری هەرێمی كوردستان، ئەوا دەگەینە ئەو دەرەنجامەی كە ئامانج لە پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوان، ئامانجێكی تایبەتیە و پرسێكە لە سیاقی تایبەتمەندییەكانی هەرێمی كوردستان خوێندنەوەی لەسەر دەكرێت، هەر بۆیە پێشبینی دەكرێت دروستكردنی هاوپەیمانی بۆ پێكهێنانی حكومەت كارێكی هێندە قورس نەبێت و هەموو رێگە چارەكان لە حكومەتی بنكە فراوان چڕ نەكرێتەوە، بەڵام ئەگەر بۆ ئەم قۆناخە هەموو لایەنەكان بەو ئامانجە تواناكان یەكبخەن بۆ ئەوەی لە ئاستی بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناخە بن، ئەوا هەموو تواناكان لە چوارچێوەی حكومەتی بنكە فراوان چڕبكرینەوە ئاكامی باشتری دەبێت.
هەرێمی كوردستان و تایبەتمەندی
حكومەتی بنكە فراوان
بۆ ئێستای هەرێمی كوردستان كە بەفەرمی دەوڵەتێكی سەربەخۆ نییە، بایەخی دامەزراوەكانی حكومەت و سەقامگیری حكومی هێندەی سەقامگیری دەوڵەت و كۆی سیستمە سیاسیەكە گرنگە، لەمەش زیاتر ئەو هەلومەرجەی هەرێمی كوردستان و كۆی كێشەی كورد لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پیایدا تێدەپەڕێت، هەلومەرجێكی مێژوویی زۆر گرنگە پێویستی نەك بە یەكڕیزی باشوری كوردستان هەیە بەڵكو پێویستی بە یەكڕیزی و هاوهەڵوێستی تێكڕای لایەنە سیاسییەكانی نێو بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان هەیە و ئامانجی هەموو لایەكیش دەبێت پاراستنی ئەو دەسكەوتانە بێت تا ئێستا بەدەست هاتوون و لەسەر بنەمای ئەم دەسكەوتانە هەنگاو بۆ دەسكەوتی باشتر هەڵبگیرێت، كە دیارە گرنگترین دەسكەوت بۆ هەموو كورد لە هەر چوارپارچەكە پاراستنی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان و بوونی حكومەتێكی بەهێزە لەنێو ئەو قەوارە سیاسییەدا بۆ ئەوەی نموونەیەكی باشتر پێشكەش بكات و زەمینە بۆ دەسكەوتی زیاتر بسازێنێت، ئەمەش بۆ بەرژەوەندی هەموو كوردە لە هەر چوار پارچەی كوردستان.
كەواتە هەوڵدان بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم وەك حكومەتێكی بنكە فراوان، لەبەر ئەوە نییە ناتوانرێت هاوپەیمانیەك لەسەر بنەمای (50%+1)، یان ناتوانرێت سۆپەرپڵاس هاوپەیمانی (ژمارەی زیاتر لە كورسی پێویست بۆ پێكهێنانی حكومەت) پێكبهێنرێت، بەڵكو ئامانج ئەوەیە:
1. كابینەی هەشتەم حكومەتێكی بەهێز بێت و شەخسی سەرۆك وەزیران كاتێك بەرنامەی حكومەتەكەی پێشكەش دەكات بەرپرسی یەكەم بێت لە سەرخستنی ئەو بەرنامەیە و دوای ئەو لایەنە بەشدارەكان بەرپرس بن لە هاوكاری حكومەت بۆ ئەوەی حكومەتەكە بتوانێت لە ئاستی وەڵامدانەوەی پێداویستیەكانی خەڵكی كوردستان و لە ئاستی ئەو چاوەڕوانیە بێت كە كوردی پارچەكانی دیكەش ئومێدیان پێیەتی.
2. پێویستە ژینگەی كاركردنی حكومەت، ژینگەیەكی سەقامگیر بێت، وەزیرەكان سەر بەهەر لایەنێكی سیاسی بن، دەبێت پاش پێكهێنانی حكومەت، بەرنامەی حكومەت جێبەجێ بكەن نەك بەرنامەی حزبەكانیان. ژینگەی سەقامگیر بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان هاوتای سەقامگیری دەوڵەت و كۆی سیستمە سیاسییەكەیە، هەرێمی كوردستان بەرگەی ئەوە ناگرێت ناسەقامگیری حكومی هەبێت، لەبەر ئەوەی ناسەقامگیری حكومی واتە ناسەقامگیری كۆی سیستمە سیاسییەكە، لە بارودۆخی ئێستای هەرێمی كوردستاندا ناسەقامگیری حكومی تەنیا نابێتە هۆكاری شكستی حكومەت، بەڵكو دەبێتە هۆكاری پاشەكشەی دیموكراتی و خاوبوونەوەی پرۆسەی پەرەپێدان، هەروەها بارودۆخی سیاسیی هەرێمی كوردستان هێندە ناسكە بۆ ئەوە ناشێ بەدوای ئەو هۆكارە شاراوانە (terminal event) بگەڕێین بۆچی ناسەقامگیری دروست بووە، بەڵكو دەبێت لە ئێستاوە هۆكاری شاراوە بۆ دروستبوونی ناسەقامگیری ئاشكرا بكرێن و بە مەرجی تەعجیزی و بیانووی ئایدۆلۆژی پەردە پۆش نەكرێن.
3. بەرنامەی هەڵبژاردنی تێكڕای لایەنە سیاسییەكان بۆ هەڵبژاردنی 21ی ئەیلوول بەرنامەی باشن و هەموو لایەنە سیاسییەكان بەوجۆرە بەرنامەی خۆیان داڕشتووە كە زۆرینەی خەڵكی كوردستان دەنگ و متمانەی پێبدا، بۆیە گرنگە لەم خاڵەدا ئەوە رەچاو بكرێت كە قسەكردن لەسەر بەرنامەی حزبەكان، قسەكردن نییە لەسەر باشی و خراپی بەرنامەكان، بەڵكو قسەكردنە لەسەر ئەو رێسایانەی گەمەی دیموكراتی رێكخستووە و گرنگە هەموو لایەنە سیاسییەكان پێوەی پابەندبن، ئەوەی ئاكامی هەڵبژاردنەكانی رابردوو بەرهەمی هێناوە، ئەوەیە كاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستان رادەسپێردرێت بۆ ئەوەی حكومەت پێكبهێنێت، دیارە كاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستانیش لەسەر بنەمای بەرنامەی پارتی بۆ هەڵبژاردنەكان هەنگاوی خۆی هەڵدەگرێت و لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان دانوستاندن دەكات، بەڵام ئەم بەرنامەیە قابیلی گونجاندن و دەوڵەمەندكردنە، بۆیە لە پرۆسەی پێكهێنانی هاوپەیمانی و داڕشتنی بەرنامەی حكومەتی هاوپەیمانی پەرلەمانی، لایەنی راسپێردراو بۆ حكومەت، پابەند دەبێت بە خاڵە سەرەكیەكانی بەرنامەی هەڵبژاردنی خۆیەوە و لە هەمانكاتدا دەرگا دەكاتەوە بۆ ئەوەی بە بەرنامەی حزبەكانی دیكە دەوڵەمەندتری بكات، رەچاوكردنی ئەم بنەما گرنگەی رێساكانی دیموكراتی پرۆسەی دانوستاندن بۆ پێكهێنانی حكومەت ئاسانتر دەكات.
4. لەپرۆسەی دانوستاندن بۆ پێكهێنانی حكومەتی بنكە فراوان، رەچاوی ئاكامی هەڵبژاردن و سیاسەتی وەزعی راهین لەسەر بنەمای كورسیەكانی پەرلەمانی دەكرێت، ئەمە رێگە لەوە ناگرێت دوو لایەن یان زیاتر نزیكیەكی ئایدۆلۆژی یان هەڵوێستی هاوبەشیان هەبێت، بەڵام لەبەر ئەوەی لە ستراتیژیەتی حكومەتی بنكە فراوانی هاوشێوەی هەرێمی كوردستان، كە ئامادەباشیە بۆ دەسكەوتی نیشتمانی، گرنگە لە ژێر چەتری بەرژەوەندی نیشتمانی هەوڵ بۆ یەكخستنی تواناكان بدەن نەك پەرتكردنی.
5. لە حكومەتی بنكە فراوانی نیشتمانیدا شێوازی ململانێ لە دژایەتیكردنەوە دەگۆڕێت بۆ ململانێی ئیجابی، بۆ نموونە لە حكومەتی بنكە فراوانی نیشتمانیدا، ئۆپۆزسیۆن بوون لایەنێك یان دوو لایەن بوونی نامێنێت، بەڵكو بەشێوەیەكی كردەیی پەرلەمان دەبێتە یەك فراكسیۆنی نیشتمانی و چاودێری حكومەت دەكات وەك حكومەتێكی نیشتمانی هەمووان، نەك حكومەتی لایەنێك یان دوو لایەن، بوونی پەرلەمان بەیەك فراكسیۆن بۆ چاودێری كۆی كارەكانی هەموو وەزارەتەكانی حكومەت، حكومەت دەكات بە حكومەتێكی چالاك و بەهێز و دەسەڵات سنوردار، بەمانایەكی دیكە حكومەتێك دێتە بەرهەم كە چالاك و بەهێزە بەڵام كارەكانی سنوردارە و تەنیا كاری دەسەڵاتی جێبەجێ كردن و راپەڕاندن دەكات و نەك هەر تێكەڵاوی كاری دەسەڵاتەكانی دیكە نابێت، بەڵكو دەسەڵاتی یاسادانان و دەسەڵاتی دادوەری لێپرسینەوە لەگەڵ حكومەت دەكەن.
6. سەركەوتنی كابینەی هەشتەم وەك حكومەتێكی بنكە فراوانی نیشتمانی بەو شێوازەی پەرلەمان یەك فراكسیۆنی نیشتمانی بێت بۆ چاودێری حكومەت و حكومەتیش وەك یەك كوتلەی وەزاری نیشتمانی هەموو هەوڵی بۆ ئەوە بێت جێگەی رەزامەندی پەرلەمانتاران و رێزگرتنی سەروەریی یاسا بێت، قۆناخێكی دیكە بەرەو پێگەیشتنی دیموكراتی لە كوردستان دەچینە پێشەوە، ئەمە مانای ئەوەیە ئەقڵی سیاسی كورد بەو ئاستە بەرەو پێگەیشتن دەچێت و بەوجۆرە سەیری دامەزراوەكانی كوردستان دەكات، كە بوونی دامەزراوە بۆ ئەوە نییە دەسەڵات ببەخشێتەوە، بەڵكو بوونی دامەزراوەكان بۆ ئەوەیە دەسەڵاتەكان سنوردار بكات، ئەوجا كاتێك كەلتوری سیاسیی دیموكراتی لە هەرێمی كوردستان ئامادەباشی هەبێت دامەزراوەی قبوڵ بێت بۆ ئەوەی دەسەڵاتەكان سنوردار بكات، ئەوا هەر بەشێوەیەكی ئۆتۆماتیكی دەوڵەتی دامەزراوەیی و دەوڵەتی سەروەریی یاسا دروست دەبێت و بوونی دەبێت.
حكومەتی بەهێز
پێداویستی ئەم قۆناخەیە
بە گەڕانەوە بۆ ئەزموونی دەوڵەتمەداری نێچیرڤان بارزانی، هەموو مەزندەكان بەو ئاراستەیەن كە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش وەك كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی ناوەندە ئەكادیمیەكانی جیهان سوپرایزێكی سیاسیی دروست دەكات، بێگومان ئەو سوپرایزەی هەوڵەكانی نێچیرڤان بارزانی لە كابینەی پێنجەم دروستی كرد، دروستكردنی گیانی تەبایی و پێكەوە كاركردن بوو لەنێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان، كە ماوەی زیاتر لە 10 ساڵ بوو دابڕانێكی گەورەی پێكەوە كاركردن و پێكەوە گونجان لەنێوانیاندا هەبوو، بۆیە ئەم هەوڵە بەجۆرێك سەرنجی زانكۆیەكی وەك زانكۆی (واشنتۆن&جیفرسۆن)ی راكێشابوو كە دكتۆرای فەخری بە بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی كابینەی پێنجەم ببەخشێت، بایەخی ئەم بڕوانامە فەخرییە لەوەدابوو، ئەمە یەكەمین جار بوو ئەم زانكۆیە بڕوانامەی دكتۆرای فەخری بداتە دەوڵەتمەدارێك یان سیاسەتمەدارێك و هاووڵاتی ئەمریكی نەبێت، هۆكاری دەسنیشانكردنی سەرۆك وەزیرانی كوردستان بۆ بڕوانامە فەخرییە زۆر ورد و گرنگ بوو، ئێمە وەك گوڵان لەسەرەتای مانگی ئایاری 2008 پرسیارمان لەخاتوو تۆری هاری سمیس سەرۆكی زانكۆی واشنتۆن & جیفرسۆن كرد، ئەو هۆكاری سەرەكی بۆ پێدانی ئەم بڕوانامەیەی بە نێچیرڤان بارزانی بۆ ئەوە گێڕایەوە كە توانیوویەتی دوای شەڕ و دابرانێكی زۆر پێكەوە كاركردن و پێكەوە گونجان لەنێوان پارتی و یەكێتی دروست بكات و ببێتە فاكتەرێك بۆ گەشەی دیموكراتی لە هەرێمی كوردستان و عێراقدا، ئەم پێزانینەی ناوەندەكانی ئەكادیمی جیهان بە هەوڵەكانی نێچیرڤان بارزانی، تەنیا كاری دوو ساڵی نێچیرڤان بارزانی بووە، لە ماوەی كابینەی حەوتەمیشدا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی توانی تەنیا لەماوەی كەمتر لە 2 ساڵدا ژینگەی ئاڵۆزی نێوان لایەنە سیاسییەكان گۆڕانكاری بەسەردا بێنێت و كرانەوەیەك و لێكتێگەیشتنێك لە نێو هەموو لایەنە سیاسییەكان بهێنێتە ئاراوە و ئێستا كە دووبارە كاندیدی پارتی دیموكراتی كوردستانە، هەتا ئێستا هیچ لایەنێكی سیاسیی تێبینی لەسەری نییە و هەموو ئومێدیان پێیەتی كە ئەم قۆناخەش بەسەركەوتوویی تێپەڕێنێت، بۆیە وەك پرۆفیسۆر تەیسیر ئالوسی لەوتارێكی تایبەتی كە لەم ژمارەیەی گوڵان بڵاو بۆتەوە، ئاماژەی بەوە كردووە كابینەی هەشتەم شێوازێكی نوێی حكومڕانی و ستراتیژیەتێكی نوێ بۆ پەرەپێدانی مرۆیی تاكی كورد پیادە دەكات، ئەمەش هەموو لایەنەكانی ژیان لەكوردستان دەگرێتەوە.
لەم راستەوە و بەپێی ئەو خوێندنەوەی لە ئەزموونی حكومڕانی و بیركردنەوەی شەخسی نێچیرڤان بارزانی هەستی پێدەكەین، ئەوەیە كەسایەتی نێچیرڤان بارزانی بە سروشتی خۆی بەو جۆرەیە كە لەناو هەموو تەنگژەكاندا چارەسەری گونجاو دەدۆزێتەوە و بۆ جێبەجێكردنی ئەو چارەسەرەش بڕیاری قورس و بەهێز دەدات، بێگومان وەك هەموو زانایانی زانستی سیاسەت جەختیان لەسەر كردۆتەوە، دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو بۆ كێشەكان سەقامگیری حكومڕانی دابین دەكات و بڕیاری قورس و بەهێزیش، بەسەرۆك حكومەتێك دەدرێت كە حكومەتەكەی بەهێز بێت، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت كابینەی هەشتەم حكومەتێكی بەهێز بێت بۆ ئەوەی لە ئاستی قۆناخی ئێستاماندا بێت.