دوای راگەیاندنی پاكێجی دیموكراتی لەلایەن رەجەب تەیب ئەردۆگانی سەرۆك وەزیرانی توركیاوە، ئەحمەد داود ئۆغلۆ لە لێدوانێكدا رایگەیاند، ئەوەی ئەمڕۆ سەرۆك وەزیرانی توركیا رایگەیاند، ئەگەر 10 ساڵ لەمەوپێش باس بكرایە، تەنیا لە خەون و خەیاڵ دەچوو، ئۆغلۆ لەم پەیامەدا دەیەوێت ئەوە بەهەموو لایەك بڵێت، ئەوەی ئێستا ئەردۆگان دەتوانێت بیكات یان رایبگەیەنێت ئەوە بەرهەمی 10 ساڵی كاری ریفۆرمی حزبی داد و گەشەپێدانە، لەم لایەنەوە ئەگەر قسەكەی داود ئۆغلۆ لەچوارچێوەی دەوڵەتی توركیا سەیر بكەین، كە هەتا چەند ساڵێك لەمەبەوبەر ژەنراڵەكان لە پشتی پەردەوە حكومڕانیان دەكرد، ئەوا لەوانەیە چاودێری سیاسی هەق بداتە ئۆغلۆ كە ئەم پاكێجەی ئەردۆگان بە دەسكەوتێكی گەورە لەقەڵەم بدرێت، بەڵام ئەگەر بەدیوێكی دیكە لە روانگەی ئەو بۆچوونەی سەركردەكانی حزبی داد و گەشەپێدانەوە ئەم لێدوانە بخوێنینەوە كە ئاماژە بەوەدەكەن لە پێنج یان دەساڵی داهاتوو ببێتە وڵاتێكی گەورەی ئابووری لە جیهان و سۆپەر پاوەرێكی ئیقلمی لەسەر ئاستی ناوچەكە، ئەوا لەم چوارچێوەیەدا دەبوو هەنگاوەكانی حكومەتی داد و گەشەپێدان گەورەتر و خێراتر بوونایە، چونكە ئەو ئومێدەی پارتی داد و گەشەپێدان بۆ ئاییندەی توركیای دەخوازێت، بەهەنگاوی هێواش و بچووك نایەنە دی.
كەواتە هەڵسەنگاندنی راگەیاندنی ئەم پاكێجەی ئەردۆگان، بەو جۆرە خوێندنەوەی بۆ ناكرێت كە بڵێین حكومەتی داد و گەشەپێدان هیچی نەكردووە یان هەنگاوەكانی گرنگ نین، نەخێر لەو چوارچێوەیە خوێندنەوەی بۆ دەكرێت، دەبوو ئەم هەنگاوە گرنگانە گەورەتر و خێراتر بونایە، هەر ئەمەش وایكردووە كە كوردی باكور بە دیدێكی رەخنەییانە سەیری ئەم پاكێجە بكەن و هەست بكەن ئەم پاكێجە نەیتوانیوە كورد رازی بكات، سەبارەت بەم لایەنە حەسیب كەپلان پەرلەمانتاری كورد لە پارتی بەدەپە، لەلێدوانێكی تایبەتی سەبارەت بەم لایەنە بە گوڵانی راگەیاند، راستە هەوڵ بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد دراوە و ئێستا كوشت و كوشتار نەماوە، بەڵام ئەم پاكێجە خواستەكانی كورد هەمووی ناهێنێتە دی، لەمبارەوە بۆ گوڵان گووتی: (ئەگەر بەو جۆرە سەیری بارودۆخەكە بكەین وەك چارەسەركردنی كێشەی كورد، بێگومان دوای دەسپێكردنی پرۆسەكە ئەوا نزیكەی ساڵێكە شەڕو پێكدادان نییە و قۆناخی یەكەمی پرۆسەكە كۆتایی هاتووە، بەپێی قۆناخی دووەمیش دەبوو هەنگاوەكانی حكومەت بۆ كرانەوە و دیموكراتی دەستی پێ بكردایە، بۆیە خەڵك چاوەڕێی هەنگاوی گەورەی لەم پاكێجە دەكرد، بەڵام بەداخەوە ئەم پاكێجە وەڵامی ئەم چاوەڕوانیەی نەدایەوە، ئەم پاكێجانە ریكلامی زۆری بۆ كرا و زۆر باسكرا، راستە چەند گۆڕانكارییەك بەدی دەكرێت، بەڵام ئەگەر بە ئاستی چاوەڕوانیەكان سەیری بكەین، هەست دەكەین لەو ئاستەدانەبوو، لێرەدا مەبەستم ئەوەیە نابێت هەندێك شت كە پێشتر قەدەغەكرابوون، ئەمڕۆ ئەم قەدەغەبوونانە هەڵبگیرێن و بڵێن ئەمە هەنگاونانە بەرەو دیموكراتی، لەبەر ئەوەی بۆ پرۆسەی بەدیموكراتیزەكردن دەبێت ئەو ئاستەنگانە هەڵبگیرێن كە لەبەردەم ئازادی بیروباوەڕ و ویژدان هەن، بۆیە ئەم ئاستەنگانە وەك یاسای دژە تیرۆر و دادگا تایبەتیەكان هیچیان هەڵنەگیراون، سەبارەت بە خوێندنیش بەزمانی دایك، دیسان ئەمەش دەبوو بەتەواوەتی ئازاد بكرایە، لە پاكێجەكە هاتووە ئەگەر پارەت هەیە دەتوانی قوتابخانەیەك بكەیتەوە و قوتابیش ئەگەر پارەی هەبێ دەتوانێ بەزمانی دایك بخوێنێ. مافێكی رەوای ملیۆنەها كوردی هاونیشتمانیمان كە مافی خوێندن بە زمانی دایكە ببەسترێتەوە بە قوتابخانەی تایبەتی بە پارە، كارێكە كە خەڵك ناڕەزایی لێ دەردەبڕێت و خەڵكی كورد توڕە دەكات)).
ئەگەر سەیری قسەكانی ئەم پەرلەمانتارە كوردە بكەین، هەست دەكەین ئەو ئەم پاكێجە رەتناكاتەوە، بەڵكو رەخنەی لێدەگرێت و بەهەنگاوێكی كەمی لە قەڵەم دەدات و چاوەڕێی خەڵكی كورد لە كرانەوەكەی ئەردۆگان زیاتر بووە، بۆیە لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان كەپلان راشكاوانەتر جەختی خستە سەر پرسەكان و گووتی: (پارتی داد و گەشەپێدان ماوەی 10 ساڵە لەناو پەرلەماندا زۆرینەیە، بۆیە دەیتوانی هەنگاوی گەورەتر هەڵبگرێت و هەموو ئاستەنگەكانی هەڵبگرتایە، بۆیە ئێمە وا سەیر دەكەین ئەم بانگێشانە هەنگاوێك بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو بووە بۆئەوەی دەنگ بهێنێتەوە، ئەمەش وایكردووە كورد نیگەران بێت، بەڵام هێشتا ئەم پرۆژەیە لە ئەنجوومەنی وەزیرانە چەند رۆژێكی دیكە دەنێردرێت بۆ پەرلەمان، بۆیە دەتوانرێت فراوانتر بكرێت، ئێمە لەم پاكێجە قسە لەسەر ئازادكردنی عەبدوڵڵا ئۆجەلان ناكەین، باس لە ئازادی میللەتێك و ئازادی زمان و حاڵی میللەتێك دەكەین. ئەگەر ئەو مافانە بۆ خەڵك دەستەبەر بكرێت خۆی لە خۆیدا كێشەكان چارەسەر دەبێت. واتا حكومەت تا ئێستا توانای ئەوەی نییە بڵێ زمانی كوردی. هەر دەڵێ زمان و لەهجەی جیاواز)).
ئەم پاكێجە سەرەتایە
دوایین هەنگاو نییە
رەجەب تەیب ئەردۆگان لە كاتی راگەیاندنی پاكێجەكە ئەوەی دووپاتكردەوە، ئەم پاكێجە دوایین هەنگاو نییە، ئەمەش مانای ئەوەیە سەرۆك وەزیرانی توركیا خۆی دانی بەوە ناوە ئەم پاكێجە هەموو ئاستەنگەكانی لانەبردووە و پێویستی بە هەنگاوی دیكەیە، سەبارەت بەم لایەنە پرۆفیسۆر حوسێن باغچی ئوستادی پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكان لەزانكۆی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ئەنكەرە، سەبارەت بەم پاكێجە لە لێدوانێكی تایبەتدا بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو: (توركیا چەند ئاستێكی دیموكراسی بەدەستهێناوە، گومانی تێدانییە كە سیستمی پەرلەمانی توركیا كاری خۆی دەكات، بۆیە بۆ ئێستای توركیا ئەم هەنگاوانە گرنگن، پێشتر توركیا مشتومڕی لەبارەی هەموو ئەم پرسانەوە كردووە و لە دەرئەنجامدا بوون بەم پاكێجە. گومان لەوەشدا نییە كە دەبێت توركیا بەردەوام بێت لە پرۆسەی بە دیموكراتیكردن. بەڵام ئایا ئەمە خەونە؟ من هاوڕانیم لەگەڵتاندا و من پێموایە ئەمە پرۆسەیەكی ئاساییە كە توركیا ئەنجامی دەدات. بە دڵنیاییەوە یەكێتی ئەوروپا و ئەمریكا بە شێوەیەكی گشتی زۆر خۆشحاڵن بەم هەنگاوە، بەڕێز ئەردۆگان كەسێكی پراگماتی و واقیعیە و ناتوانێت وڵاتەكە لە وڵاتێكی دیموكراتیەوە بەرەو وڵاتێكی ئایینی ببات، ئەو چەندین سازشی كردووە، لە پەیوەندیدا بە پرسی حیجابەوە، بە پرسی سوپا و دەسەڵاتی قەزائیەوە. ئەمەش رێگە دەكاتەوە كە چەند ئافرەتێك بە حیجابەوە بچنە پەرلەمانەوە كە پێشتر ئەمە رووینەدەدا، ئەگەر ئەمە خەون بوایە و ئەگەر ئەمە شتێكی پێشبینی نەكراو بوایە، من تێدەگەم بۆ دەڵێن خەونە، بەڵام كە من دەڵێم خەون نییە لەبەر ئەوەیە ئێمە بەردەوام لەسەر ئەم پرسانە وتووێژمان كردووە، راستە چەند كێشەیەكی راستەقینەی دیاریكراو هەن لە وڵاتەكەدا، ئەمەش هەندێ كەسی نائومێد كرد و بەشێكی كۆمەڵگەشی خۆشحاڵكرد، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی بە دڵنیاییەوە ئەمە یەكەمین و دوایەمین پاكێج نابێت. پاكێجەكە چەند ئیمتیاز و دەرفەتێكی دیاریكراوی بۆ بەشێكی كۆمەڵگە رەخساند، وەك پۆشینی حیجاب و خوێندن بە زمانی كوردی لە قوتابخانە تایبەتیەكان و چەند پرۆسەیەكی دیكەی بە دیموكراتیكردن-بەلای كەمەوە- لە هەندێ بواردا توركیا بەرەوپێشەوە دەبات، بەڵام بە دڵنیاییەوە ئەمە بەس نییە و توركیا لەسەر رێگای ئەوەیە چاكسازی دیكە ئەنجام بدات، كەواتە ئەم پاكێجی دیموكراسییە باشە، بەڵام بەس نییە)).



كەمكردنەوەی رێژەی %10ی حزبەكان
بۆ چوونە ناو پەرلەمان
خاڵێكی دیكە كە لە پاكێجەكەدا ئاماژەی پێكراوە، مەسەلەی كەمكردنەوەی ئەو رێژەی %10 یە كە بەپێی دەستووری توركیا دیاریكراوە بۆ چوونە ناو پەرلەمانی حزبەكان، لەم پاكێجەدا ئاماژە بەوەكراوە كە ئەم رێژەیە كەمبكرێتەوە بۆ %5، ئەمەش بە هەنگاوێكی دیكە حساب دەكرێت، سەبارەت بە گرنگی ئەم خاڵە حوسێن باغچی لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان وتی: (سەرەتا دەبێت ئەم بەدیلە پێشنیاركراوە رەزامەندی لەسەر بێت ئیتر لە سەدا 10 بێت یان 7 یاخود 5، بەڵام هەر خودی ئەم كەمكردنەوەیە خۆی هەنگاوێكی گرنگە و دەبێتەهۆی ئەوەی حزبی زیاتر بچنە پەرلەمانەوە و رەنگە ببێتەهۆی ئەوەی حكومەتی هاوپەیمانێتی ببینین لە داهاتوودا، بەڵام ناكرێت بڵێین ئەمە رەزامەندی لەسەر دراوە و رەنگە رێژەی لە سەدا 10 بمێنێتەوە، واتە دەبێت چاوەڕوان بین و ببینین. لەگەڵ ئەوەشدا گومانی تێدانییە كە كردنەوەی دەرگای گفتوگۆ خۆی لە خۆیدا گرنگە، ئەمەش دەوەستێتە سەر ئەوەی ئایا بەڕێز ئەردغان وەك سەرۆك وەزیران دەمێنێتەوە، یاخود بە سەرۆك كۆمار هەڵدەبژێردرێت، هەموو شتێك روون دەبێتەوە لە ساڵی داهاتوودا كە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی دەكرێت، بەڵام بە دڵنیاییەوە كەمكردنەوەی رێژەی بەردەم چوونە نێو پەرلەمانەوە هەنگاوێكی باشە.))
پێش هەڵبژاردن ئەرۆدگان
ناتوانێت زیندانی سیاسیی ئازاد بكات
وەك تێڕوانین لە روانگەیەكی توركیاوە و بۆ خوێندنەوەی بایەخی ئەم پاكێجە بۆ كوردی توركیا، پرۆفیسۆر حوسین باغچی وای دەبینێت كە كورد هەقی خۆیەتی لەسەر ئەم پرسە نیگەران بێت، لەبەر ئەوەی پرسی سەرەكی بۆ ئەم پاكێجانە مەسەلەی ئازادكردنی باڵاپۆشی بووە نەك پرسی كورد، لەلایەكی دیكە ئاماژەی بەوە كرد لەم قۆناخە كە پارتی داد و گەشەپێدان بەرەو هەڵبژاردن دەچێت لەوانەیە نەتوانێت هەندێك هەنگاو هەڵبگرێت وەك ئازادكردنی زیندانیە سیاسییەكان، هەورەها ئازادكردنی عەبدوڵڵا ئۆجەلانیش، لەمبارەوە بەمجۆرە سەرنجەكانی خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو: (كوردەكان نائومێد بوون و چاوەڕوانی ئازادكردنی زیندانە سیاسییەكانیان بوون، بەڵام ئەو ناتوانێت ئەمە بكات، ناتوانێت پێش هەڵبژاردن ئەم كارە بكات، هەروەها حاڵی حازر ئازادكردنی ئۆجەلان زۆر قورسە، مەبەستم ئەوەیە هیچ كەسێك لە توركیادا، بە بەڕێز ئەردۆگانیشەوە بوێری ئەوە ناكەن ئەم بڕیارە بدەن و ئۆجەلان لە زیندان ئازاد بكەن، ئەمە مومكین نییە و ئەو ناتوانێت ئەم كارە بكات، ئەگەرنا شەڕی ناوخۆ دروست دەبێت. پێموایە ئەردۆگان كەسێكی پراگماتی و واقیعیە و دەست بۆ پرسێكی گەرمی لەم شێوەیە نابات، بە دڵنیاییەوە ئەمە ناكات، هەروەها زۆرێك لەو گیراوانەی كەجەكە رزگار ناكرێن، چونكە ئەو پێویستی بە یاسایەكی دیكە دەبێت لەبارەی ئەوەی چۆن گیراوان لە زیندان ئازاد بكرێن...كەواتە ئەم پێشبینیە لەلایەن كورد و بەدەپەوە ناواقیعیە و ئەوانیش باش ئەمە دەزانن، من گوڵتان كشانكم بینی- كە قسەی دەكرد-، ئەوان خەون دەبینن و واقیعی نین. ئەوەش راستە كە وڵاتانی رۆژئاوا بایەخ بەم مەسەلەیە دەدەن، بەڵام ئەم وڵاتانە توركیا بەڕێوە نابەن و ئەوە ئەردۆگانە كە توركیا بەڕێوەدەبات و ئێمەش دەزانین ئەو گفتوگۆ لەگەڵ ئۆجەلاندا دەكات. تەنانەت كاتێك سەرۆكی توركیاش قسەی كرد، لە هیچ شوێنێكی قسەكانیدا ئاماژەی بە ئازادكردنی ئۆجەلان بە شێوەیەك لە شێوەكان نەكرد. لەبەر ئەوە كۆدەنگیەك هەیە لە نێو سەركردەكانی ئاك پارتیدا كە پێویستە ئۆجەلان لە زینداندا بمێنێتەوە...بەڵام ئەوەش راستە كە كوردەكان نائومێدبوون، من باسم لەم پرسە كرد لە بەرنامەی «inside story» كەناڵی جەزیرە، من لەوە تێدەگەم كوردەكان نائومێدبوونە، بەڵام پێشبینی كوردەكانیش زۆر بەرزە، و حاڵی حازر ئەمریكا كێشەی خۆی هەیە و ئەوروپاش دوچاری دژواری بۆتەوە و فشارێكی بەهێز نییە لەسەر حكومەتەكەی توركیا بۆ ئازادكردنی ئۆجەلان. بارودۆخەكە وەك پێنج یان دە ساڵ پێش ئێستا نییە و ئەوان كێشەی خۆیان هەیە و توركیاش پێگەیەكی بەهێزتری هەیە، لەبەر ئەوە من لەم رووەوە لە نائومێدبوونی كورد تێدەگەم، بەڵام لەلایەكی دیكەوە دەبێت كورد خۆشحاڵ بێت بەم چاكسازیە كە پەیوەستە بە بەكارهێنانی زمانەوە و دەبێت ئەو راستیەشمان لە یاد بێت كە هێشتا زۆرێك لە كوردەكانی توركیا دەنگ بە ئاك پارتی دەدەن، نەك بە بەدەپە، رەنگە كەمكردنەوەی رێژەی چوونە نێو پەرلەمان بۆ لە سەدا 5 هاوكاربێت بۆ ئەوەی بەدەپە بچێتە پەرلەمانەوە، راستە رێژەی لە سەدا 10 رێژەیەكی بەرزە، بەڵام ئەگەر كوردەكان 25 ملیۆن كەس بن لە توركیا، بۆچی ناتوانن رێژەی لە سەدا 10 بێنن و بچنە پەرلەمانەوە، ئەمە وەك پرسیارێكی كراوە دەمێنێتەوە، ئەمە ئەوە دەگەیەنێت كە هێشتا كوردەكان لە نێو خۆیاندا دابەشبوونە و بۆچوونێكی یەكگرتویان نییە لە توركیادا. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا كێشەی كورد وەك كێشەیەكی پەیوەست بە سیاسەتی ناوخۆ دەمێنێتەوە و وەك كێشەیەكی بەردەم حكومەتەكەی ئاك پارتی و هەر حكومەتێكی دوای ئاك پارتی دەمێنێتەوە)).