ئەسما حوسێنی – قاهیرە /گوڵان
خۆپیشاندانەكانی ئەم ڕۆژانەی دواییی لە سۆدان كە دژی بەرزبوونەوەی نرخەكان و هەڵگرتنی پاڵپشتی لەسەر جۆرەكانی نەوت روویاندا، تا ئێستا بەدەیان كوژراوو برینداری لێكەوتۆتەوە، هیچ كام لە خۆپیشاندانەكانی پێشوو لەماوەی ساڵانی رابردوودا بەم توندییەی ئێستا نەبووە.
ئەمەش بەهۆی ئەوەی بەملیۆنەها كەس لە گەلی سۆدان جەبرو ستەمی چارەكە سەدەیەكی حوكمڕانی كە لەژێر دروشمی حزبێكی ئیسلامیدایە دەچێژێت ڕەت دەكەنەوە. ئەو دوو پاساوەی خەڵكی هێناویانەتەوەو ئەوانی خستۆتە سەر شەقام بریتی بوون لە كەمكردنەوەی سووتەمەنی و بەرزبوونەوەی نرخی شتومەك، بەڵام ئەمانە بەتەنیا هۆكار نین بۆ ئەم ڕاپەڕینەی ئێستایان، بەڵكو لە پاڵیدا ئەم دروشمانەشیان بەرز كردبۆوە كە بریتی بوون لە رووخاندنی رژێم و بەدەستهێنانی مافەكان و ئازادییەكان، بۆیەكەمین جاریش بوو خەڵكی داوای ئەوەی لە عومەر بەشیر دەكرد كە خۆی بداتە دەست دادگای نێودەوڵەتی تاوانەكان، گەلی سودان بەهۆی سروشتی ڕەوەندایەتی و بەدەویەتیەوە ماوەیەكی زۆرە لە سستبوونێكی قووڵدا دەژیان، ئەم ڕاپەڕینەی ئێستایان هەردوو شۆڕشی ئۆكتۆبەری 1964 و ئەبریلی 1985 لە مێژووی سۆداندا دێنێتەوە یاد، پاش ئەوەی باشوور لەسۆدان جیابۆوەو لە75%ی داهاتی پیترۆل دابەزی، هەروەها نرخی جونەیهی سۆدانی لەئاستی هەڵئاوساندا گەیشتۆتە 48%، خەڵكانێك هەن لەناوخۆی كۆشكی حوكمداریدا چاوەءوانی روودانی كودەتایەك دەكەن و كەسانێكیش گرەو دەكەن لەسەر ریفۆرمخوازی لەناو سیستمی فەرمانڕەوایەتی سۆدان، بەتایبەتی لەم كاتەدا كە هەموو نەیارەكانی حوكمدارێتی رێكەوتوون لەسەر رووخاندنی رژێمی بەشیر. كەسانێكیش ترسێكی زۆریان هەیە لەبەرئەوەی گەربێت و حكومەت بڕوخێت و دۆخەكە بەرەو ئاشوب و ئاڵۆزی زیاتر بچێت و چەك و تەقەمەنی بە ناو تاكە تاكەی خەڵكیدا بڵاو بێتەوە، هەموو ئەو كین و رقە ئەستوورەی لە ساڵی 1989 ەوە بەرامبەر حوكمی ئێستا لە سۆداندا هەیە بەتەواوەتی بتەقێتەوەو وەرزی بەهاری چاوەڕوانكراویان لێ بكاتە پایزێكی پڕ لە گێژەڵۆكە ڕەشەباو هاوێنێكی گەرمی سووتێنەر.
وێڕای رووبەڕووبوونەوەی توندی حكومەت لەبەرامبەر خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییە بەڵام دروشمی گۆڕانكاریی سەرتاسەری بۆتە ئامانجێك لەلایەن گەنجان و جەماوەری بەشداربووی سەر بە پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانیشەوە و هەمووان پێكەوە گەلەكۆمەكێیان بەستووە تا ئەلتەرناتیڤێك بدۆزنەوە بەدوور بێت لەو بزوووتنەوە چەكدارییانەی كە دەیانەوێت بە زەبری چەك و هێز رژێم بڕووخێنن. رژێمی سۆدان دانی نەناوە بەبەرپرسیارێتی ئەم بارودۆخەی ئێستا كە بەهۆی سیاسەتە چەوتەكانی خۆیەوە لەماوەی 25 ساڵی فەرمانڕەوایەتیدا كەڵەكە بووە، ئەم ڕژێمە بە بەردەوامی قەبارەی گرفتەكانی ناوخۆ بچووك دەكاتەوەو لە هەیبەت و توانای ئۆپۆزسیۆن كەم دەكاتەوەو وێنەی خۆنیشاندەرانی سڤیل و ئاشتیانە بەشێوازێكی تڕۆو دڕندە نیشان دەدات و تۆمەتی پێشێلكاری یاساو و تێكدەرانەیان دەخاتە پاڵ و وەكو بەكرێگیراوو خیانەتكارو پیلانگێڕ لەسەر ستراتیژی نیشتمانی سەیریان دەكات، بەمەش هێچ دەرفەتێك لەبەردەم چارەسەری گرفتەكان ناهێڵێتەوە،ئەمجارەش رووبەڕووبوونەوەی توندی ئەم خۆپیشاندانانە ناڕەزایەتی نێودەوڵەتی لێدەكەوێتەوە، چونكە بازووی پۆڵاینی دامودەزگا ئەمنیەكانی سۆدان زۆر بەتوندی هەموو ئەوانە لەناودەبات كە دەكەونە دەستی پیاوانی دەزگا ئەمنیەكانەوە، ئێستا ماڵ بەماڵی ناو گەڕەكەكانی خەڕتووم دەپشكنن تاكو خۆپیشاندەرانیان لێ راو بكەن، سەرەڕای ئەوەش دیواری ترس لەلایەن خەڵكییەوە داڕماوە، لاوانی ئەو وڵاتە لایەنگیری و خۆدانەپاڵی خۆیان بۆ پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان وەلاناوە چونكە ئەو پارتانەی ئۆپۆزسیۆن بوونەتە بەربەست لەبەردەم ئامانجە نیشتمانیەكاندا، ئێستا لە دووری پارتە ئۆپۆزسیۆنەكاندا جەماوەر خۆی بە باشترین شێوە ریزەكانی خۆیان مەحكەم كردووە. كەواتە ئەم مانگرتن و خۆپیشاندانانە وەڵامدانەوەی بانگهێشتی پارتێكی سیاسی و پلانی حزب و هات وهاواری حەماسیانەی سەركردەیەكی سیاسی نییە بەڵكو رەنگدانەوەی بارودۆخێكە كە چیتر بۆ كەس لە سۆداندا تەحەمول ناكرێت، ئەویش بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی شتومەكەكان و نەمانی خزمەتگوزاری و كەوتنەوەی بێكاری و گرانی ئەو كەلێنە فراوانەی كەوتۆتە نێوان كەمینەیەكی خاوەن هەموو شتێك و زۆرینەیەكی زۆری خەڵكی كە نانی بژێوی رۆژانەی نییە، چیتر خەڵكیش بڕوایان بە بەڵێنەكانی عومەر بەشیر نەماوە كە بۆ دژایەتیكردنی گەندەڵی هەڵیبڕیبوون. ئەوەتا رژێمی سۆدانیش وەكو رژێمەكانی تری هاوشێوەی رژێمە عەرەبیەكانی كە سەری خۆیان خوارد پەندی وەرنەگرتووە، ئەمیش لەسەر هەمان رێچكەی ئەوانی تر دژ بە گەلەكەی هەڵسوكەوت دەكات، ئێستا سۆدان لەبەرامبەر چەند بژاردەیەكی قورسدایە ئایا وەڵامی دروستی خەڵكی ڕاپەڕیوو دەداتەوەو چارەسەرێكی ریشەیی دۆخەكە دەكات، یان ئەوەتا ئەم نەمامی متمانەیەی نێوان جەمسەرەكان هیچ بوارێكی تێدا نەماوەتەوە بۆ چارەسەرێكی مامناوەندی سیاسی، ئەوەی بارودۆخەكەی ئاڵۆزتریش كردووە هەبوونی ئەو بزووتنەوە چەكدارانەیە كە لەدەوروبەری سۆدان مۆڵیان خواردووەو لە ئامادەباشیدان بۆ هاتنە سەر هێڵی قەیرانەكە، سامناكیەكەی ئەمانە لەوەدایە ئەم خۆپیشاندانە ئاشتیخوازانە وەربگۆڕن بۆ جەنگێكی ناوخۆیی و بە هۆیەوە چەكێكی زۆر بەسەر هاووڵاتیانی سۆدان دابەش بكەن و هەرچی رق و كینەی ساڵەهای ساڵە لەدەروونیاندا پەنگی خواردبێت بەخەبەری بهێننەوە، خۆ ئەگەر ئەمەش رووبدات قەیرانەكە خوێناویی دەبێت و ماوەی چارەسەركردنی گرفتەكانیش درێژتر دەبنەوە هەروەها بە لێشاو پەناهەندەی زیاتر ڕوودەكاتە دەرەوەی سۆدان و كارەساتی مرۆیی گەورەتری لەوەی ئێستا لێدەكەوێتەوە .
هەڵبژاردنی ئەم بژاردەیەش بۆ حكومەتێك بەدوور نازانرێت كە لەخەیاڵی چارەسەركردنی گرفتە ئابوورییەكانی وڵاتەكەدایەو وادەزانێت بەچەند مانگێك هەموو شت وەكو خۆی لێدێتەوە، لەم لایەشەوە ئۆپۆزسیۆن بەهەردوو باڵی سیاسی و چەكدارییەوە لەسەر هێڵن بۆ قۆستنەوەی ئەم خۆپیشاندانانەو گرژتر كردنی شەقامی سۆدانی و قۆزتنەوەی بارودۆخەكەو رانەوەستان و ئارامنەگرتن تا رووخانی تەواوەتی رژێم بەبێ ئەوەی گوێ بدەنە ئەو زەحمەتی و تەحەدییانەی رووبەرووی ئەم وڵاتە دەبێتەوە..