لە كۆبوونەوەی ئابووری و وزە كە لەساڵی 2012 لە ئەستەنبوڵ گرێدرا، یەكێك لە پەنێڵەكانی تایبەت بوو بە گرنگیدان بە هەرێمی كوردستان (Focus on the Kurdistan region of Iraq) لەم پەنێڵەدا كە بێجگە لە وەزیری سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان و نوێنەرانی چەندین كۆمپانیا كە لە كوردستان وەبەرهێنان دەكەن، چەندین دیپلۆماتكار و پسپۆر و تایبەتمەندیش بەشداربوون، یەكێك لەو بەشداربووانە باڵیۆز جامیز فراكلین جیفری بوو، لە ساڵانی 2011بۆ 2012 باڵیۆزی ئەمریكا بووە لەعێراق، ئەو لەدەسپێكی قسەكانیدا ئەو پرسیارەی وروژاند: ئایا بۆچی ئەمڕۆ ئێمە لێرە كۆبووینەتەوە؟ باڵیۆز جیفری بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە دەگەڕێتەوە بۆ لێدوانێكی عەلی باباجان جێگری سەرۆك وەزیرانی توركیا بۆ كاروباری ئابووری و تەنەر یەڵدز وەزیری وزەی توركیا، كە ئاماژەیان بەوەكردووە لەپەیوەندی نێوان (سیاسەت و ئابووری و وزە)دا جۆرە تێهەڵكێشیەك هەیە، باڵیۆز جیفری لەم روانگەیەوە دەڵێت: (بێگومان ئەمە لەسەر ئاستی ئەم هەرێمەش و لەسەر ئاستی جیهانیش راستە، من وەك كەسێك كە ماوەی 20 ساڵ ئەزموونم لەم ناوچەیە هەیە، هیچ شوێنێك وەك عێراق و دەوروبەری وەرچەرخانی بەسەردا نەهاتووە، بە تایبەتیش هەرێمی كوردستان، بۆیە گرنگە ئەم مەسەلەیە لە روانگەی سیاسی و جیۆستراتیژی و تەنانەت سەربازی و دیپلۆماتیشەوە سەیر بكەین، سەبارەت بەوەی پێشان چۆن بووە و ئێستا چۆن دەبێت و تاچەند كاریگەری لەسەر ئاییندەی پرشنگداری وزە و پەرەپێدانی ئابووری ناوچەكە دەبێت).
هەروەها ژەنرال جیم جۆنز كە یەكێك بووە لەو ئەفسەرانەی لە ساڵی 1991 بەشداری پرۆسەی نەوای ئارام(پرۆڤاید كۆمفۆرت)ی بۆ باكووری عێراق كردووە و ئێستا سەرۆكی سەنتەری برانت سكرۆكرافتە لە ئامۆژگای ترانس ئەتلەنتیك، لە پەنێڵێكدا كە بۆ قسەكردنی وەزیری سامانە سروشتیەكانی هەرێمی كوردستان لە مانگی نیسانی رابردوو لە ئامۆژگای ناوبراو رێكخرابوو، ئەم وەرچەرخانەی سیاسەتی لۆژیكانەی هەرێمی كوردستان بۆ بەڕێوەبردنی سامانە سروشتیەكان پێڕەوی كردووە، دوای ئەوەی نەوت و گازی كوردستان گەیشتە توركیا و ئەوروپا كودەتایەكی جیۆسیاسیی دروستكردووە، ئەمەش مانای ئەوەیە وەك د.خالید صالح سەرۆكی زانكۆی كوردستان لە وتارێكیدا كە لەم ژمارەیە لەگوڵان بڵاوبۆتەوە، (ئێمە بووینە بەشێك لە شتێكی دیكە) ئەمەش واتە بووینە بەشێك لە سیاسەتی وزەی جیهانی، ئەم بەشەش كاریگەری لەسەر سیاسەتی وزەی جیهانی دەبێت، هەروەك چۆن كاتێك حكومەتی هەرێمی كوردستان ساڵی پار ناچار بوو لەبەر هەندێك هۆكار كە پەیوەندی بە نەدانی پارەی دەرهێنانی نەوت هەبوو بۆ كۆمپانیاكان لەلایەن حكومەتی فیدرالیەوە، بۆ ماوەیەك هەناردەكردنی نەوتی راگرت و، ئەم راگرتنەش، وەك پرۆفیسۆر یۆست هیلترمان لە توێژینەوەیەكیدا كە سەرەتای ساڵی 2013 لە گۆڤاری فۆرین ئەفیرز بەناونیشانی (تۆڵەسەندنەوەی كورد.. دوور كەوتنەوەیە لەبەغدا) ئاماژەی پێكردووە، راگرتنی هەناردەی نەوتی كوردستان بۆتە هۆكاری ئەوەی نرخی سووتەمەنی لە بازاڕەكانی جیهان بەرز بێتەوە، بۆیە لەم روانگەیەوە و بۆ ئەوەی هاوسەنگی بازاڕی جیهانی وزە تێكنەچێت ئەمریكا گوشاری كردووە بۆ ئەوەی دووبارە دەست بە هەناردەكردنی نەوت بكرێتەوە.
ئەوجا لێرەوە گرنگە ئێمەش ئەو پرسیارەی باڵیۆز جامیز جیفری بەجۆرێكی دیكە بكەینەوە، ئەویش ئەوەیە، ئایا ئێمە بۆ ئەم راپۆرتە لەسەر بایەخی سەرچاوە سروشتیەكانی هەرێمی كوردستان دەكەین؟ ئایا مەبەستمانە ئەوە بەخوێنەری خۆمان بڵێین، پارەی ئەو نەوت و گازە راستەوخۆ دێتە هەرێمی كوردستان؟ بێگومان ئێمەش بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێویستە بگەڕێینەوە بۆ وتارێكی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی كە لە كتێبی (هەرێمی كوردستان. وەبەرهێنان بۆ ئاییندە) بڵاوكراوەتەوە و تیایدا بەڕێزی ئاماژە بەوە دەكات، پەسەندكردنی یاسای نەوت و گازی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە لەژێر چەتری دەستووری عێراقدایە و پیادەكردنی مافێكە كە لەدەستووردا بە هەرێمی كوردستان دراوە و بەپێی ئەم یاسایە بەڕێوەبردنی ئەو كێڵگە نەوتیانەی دەدۆزرێنەوە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەڕێوە دەبرێن، داهاتی ئەو نەوتەش تەنیا بۆ هەرێمی كوردستان نییە، بەڵكو بۆ سەرجەم عێراقیەكانە. كەواتە لەڕوانگەی ئەم بۆچوونەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، ئامانج لە بەڕێوەبردنی باشی سەرچاوە سروشتیەكانی هەرێمی كوردستان لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، بۆ راستكردنەوەی تەواوی سیاسەتی پەترۆڵی عێراقە كە پێویستە عێراقیەكان شەریكی راستەقینە بن لە دابەشكردنی دەسەڵات و داهاتدا و نابێت جارێكی دیكە لە عێراقدا، دەسەڵات و داهات لەدەستی دەستەبژێرێكی كەمی پێكهاتەیەكی عێراقدا بێت، بەڵكو پێویستە پێكهاتەكانی عێراق شەریكی راستەقینە بن لە داهات و دەسەڵاتدا، ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێم لە وتارێكیدا كە لەناوەڕاستی مانگی نیسانی رابردوو لە (ریەڵ كلیەر وۆرد – Real Clear world) بڵاوی كردۆتەوە راشكاوانە ئاماژەی بەوەكردووە (هیچ كەسێك هێندەی كورد بەو راستیە تاڵە ئاشنانییە، كەچۆن ئەو سەرچاوە زۆرەی وزەی عێراق بۆ ماوەیەكی دوورودرێژ بۆ بەفیڕۆدراوە و داهاتی ئەم سەرچاوەیە كرابووە ئامێرێك بۆ كێشەی هەرێمی و سەركوتكردنی گەلی كوردستان بەكار دەهات، هەربۆیە كورد بووە ئامانجی سەرەكی ئەو شاڵاوە دڕندانەی رژێمی پێشووی عێراق لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو و گەیشتە ئەوەی كورد جینۆساید بكرێت و بە چەكی كیمیایی هەڵەبجە بۆمباباران بكرێت. بەڵام لە ئێستا سەرچاوە سروشتیەكان بوونە سەرچاوەی سەقامگیری بۆ هەرێمی كوردستان و بۆتە هۆكاری دابینكردنی ئەو ئاسایشەی كە دەتوانین پشتی پێ ببەستین بۆ ئەوەی نەوت و گاز بگەیەنینە بازاڕەكانی جیهان).
ئەوەی وەزیری سامانە سروشتیەكانی كوردستان دەیەوێت بە جیهانی رابگەیەنێت، ئەوەیە كە سیاسەتی سەنترالیزەكردنی نەوت و گاز، مێژوویەكی خراپی لە عێراقدا هەیە و سەرچاوەی هەموو كارەسات و نەهامەتیەكانی گەلانی عێراق بووە، بۆیە ئەگەر بمانەوێت عێراق ببوژێتەوە و پێگەی خۆی لە جیهانی هاوچەرخدا وەربگرێتەوە، ئەوا دەبێت سیاسەتی پەترۆل بەوجۆرە بێت كە لەدەستووری عێراقدا ئاماژەی پێكراوە، ئەویش ئەوەیە كە دەبێت هەرێمەكان مافی بەڕێوەبردنی ئەو سەرچاوە سروشتیانەیان هەبێت كە لەدوای پەسەندكردنی دەستووری عێراق لە 2005 دۆزراونەتەوە.
هەرێمی كوردستان
پایتەختی وزەی دەسكاری نەكراو
پسپۆرانی بواری نەوت پێیانوایە هەرێمی كوردستان تەنها شوێنە لەسەر هەسارەی زەوی مابێت، كە خاوەنی نزیكەی 45 ملیار یەدەگی نەوت و 3-6 ترۆلیۆن مەتر سێجا گازی سروشتی بێت و هێشتا دەسكاری نەكرابێت، كەواتە مەسەلەكە لێرەدا ئەوەنییە كە هەرێمی كوردستان خاوەنی گەورەترین یەدەگی نەوتە لە جیهاندا، بەڵكو مەبەست ئەوەیە گەورەترین یەدەگی نەوت و گازە كە هەتا ئێستا دەسكاری نەكراوە، هەربۆیە زۆر جار كە ئەو پرسیارە دەكرێت، ئایا بەڕاستی كوردستان گەورەترین یەدەگی نەوتی جیهانیە؟ ئەوا جۆرە ئیشكالیەتێك لەوەڵامی ئەم پرسیارە دروست دەبێت، لەبەر ئەوەی راستە لەوانەیە یەدەگی نەوتی زیاتر لە شوێنی دیكەی جیهان هەبێت، بەڵام ئەمە تەنها ناوچەیە لە جیهاندا كە ئەم یەدەگە گەورەیەی نەوت و گازی هەیە و هەتا ئێستا وەبەرهێنانی تێدا نەكراوە، بۆیە لەم راستەوە كە كۆمپانیا گەورەكانی جیهان دێنە هەرێمی كوردستان، راشكاوانە ئاماژە بەوە دەكەن هەرێمی كوردستان پایتەختی وەبەرهێنانە لە نەوت و گازدا، ئەم وەرچەرخانە گەورەیەی لە سێكتەری وزە لە هەرێمی كوردستان هاتۆتە ئاراوە، بەرهەمی تەنها 5 ساڵی سیاسەتی حكومەتی هەرێمی كوردستانە و لەمەش گرنگتر ئەوەیە كە ئەم ژێرخانەی بۆ وەبەرهێنانی وزە لە كوردستان بونیادنراوە لە سفرەوە دەستی پێكردووە و پێشتر هیچ ژێرخانێكی نەبووە، ئەمەش نیشانەی ئەوەیە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێت ئەو داهاتەی لەنەوت و گاز دەستدەكەوێت ببێتە هۆكارێك بۆ دووبارە بونیادنانەوەی عێراق، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە كە ئەمە ئامانجی سیاسەتی پەترۆڵی كوردستان بێت، بۆچی ئەوە چەندین ساڵە ناتوانرێت یاسای نەوت و گازی حكومەتی فیدرالی پەسەند بكرێت؟
یەك سیاسەتی پەترۆڵ، یەك وڵات، یەك دەستوور
زۆر جار دەسەڵاتدارانی حكومەتی فیدرالی كە باس دێتە سەر یاسای نەوت و گاز، ئاماژە بەوە دەكەن، عێراق یەك دەوڵەتە و دەبێت یەك سیاسەتی پەترۆڵی هەبێت، ئەمەش مانای ئەوەیە ناكرێت هەرێمی كوردستان ئەو مافەی هەبێت كۆنتراكتی نەوت لەگەڵ كۆمپانیا جیهانیەكان ئیمزا بكات، ئەم بانگەوازە كە هەوڵێكە بۆ خۆدزینەوە لەدەستووری عێراق زۆر جار بۆتە هۆكاری ئەوەی كە حكومەتی عێراق سوودی لێوەربگرێت، هەر بۆیە وەزیری سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە زۆر بۆنەدا، جەختی لەسەر ئەوەكردۆتەوە كە پێویستە لەسەر ئەم بانگەوازەی ناوەند راشكاوانەتر قسەبكرێت و باشتر روونبكرێتەوە، لەبەر ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەیەوێت لە عێراقدا یەك سیاسەتی پەترۆڵی و یەك دەوڵەت و یەك دەستووری هەبێت، ئەو دەستوورەی كە زیاتر لە %80ی گەلانی عێراق دەنگیان پێداوە، بۆیە بەپێی ئەم دەستوورە ئەو سیاسەتی پەترۆلیەی حكومەتی هەرێمی كوردستان پیادەی دەكات پابەندبوونە بەدەستووری عێراق و ئەوەی حكومەتی بەغدا پیادەی كردووە تا ئێستا هەوڵدان بووە بۆ بەسەنترالیزەكردنی سیاسەتی نەوت و رێگرتن لەوەی كە داهات و دەسەڵات بەشێوەیەكی عادیلانە دابەش بكرێت. سەبارەت بەم لایەنە پرۆفیسۆر یۆست هیلترمان لە توێژینەكەی فۆرن ئەفیرزدا، ئاماژەی بەوەكردووە كە دووركەوتنەوەی كورد لەبەغدا هۆكاری ئەوەیە كە بەغدا نایەوێت ئەو مافەی دەستووری عێراق بە هەرێمی كوردستانی داوە، هەرێمی كوردستان پیادەی بكات و لەمبارەوە نووسیویەتی: (كورد بە ئاشكرا رایگەیاندووە، خوازیارە پابەند بێت بە عێراقی نوێوە، ئەم پابەندبوونەش پەیوەستە بەوەی عێراقی نوێ عێراقێكی دیموكراتی و فیدرالی بێت، كورد پابەندە بە یەكپارچەیی عێراقەوە ئەگەر بە تەواوی شەریك بێت لە پرۆسەی سیاسیدا.. بەڵام حكومەتی عێراق لە دوای ساڵی 2006ـەوە لەبری ئەوەی هەنگاو بەرەو فیدرالی هەڵبگرێت، زیاتر هەنگاوی بۆ سەنترالیزەكردنەوەی عێراق هەڵگرتووە. ئەمەش وایكردبوو كە ساتەكانی سەربەخۆبوونی كوردستان نزیكتر ببنەوە و كورد بەشێوەیەكی سەربەخۆ دەستبەرداربێت لە پابەندبوون بە یەكپارچەیی عێراقەوە، بۆیە لەو قۆناخەدا كورد دەستی كرد بە پیادەكردنی ئەو مافانەی كە لەدەستووردا بۆی دیاریكراوە.. ئاشكرایە هەرێمی كوردستان یەدەگێكی گەورەی نەوتی تێدایە، لە ساڵی 2007 دوای وتووێژیان لەگەڵ بەغدا نەتوانرا یاسای نەوت و گازی حكومەتی فیدرالی دابڕێژن، بۆیە لەو كاتەوە هەرێمی كوردستان لەچوارچێوەی ئەو مافەی لەدەستوور بۆی دیاریی كراوە، دەستی كردووە بە پەرەپێدانی كەرتی هایدرۆكاربۆن، هەر لەسەرەتاوە هەندێك گەڕانی كەم دەستی پێكرد دەركەوت كە بەڕاستی یەدەگێكی گەورەی نەوت و گاز بوونی هەیە، بۆیە لە كۆمپانیای بچووكەوە دەستیان پێكرد و پاشان بۆ مامناوەندی و تا گەیشتە هاتنی كۆمپانیای گەورە وەك كۆمپانیای ئیسكۆن مۆبیل. كاتێك نەوت گەیشتە ئەو ئاستەی هەناردەی دەرەوە بكرێت، حكومەتی هەرێم ناچاربوون پەنا بۆ ئەو بۆرییە نەوتانە بەرن كە كەركوكی بە بەندەری جیهانەوە گرێدەدایەوە، لەساڵی 2009 لەبەر ئەوەی حكومەتی عێراق پێویستی بەداهات بوو، گەیشتە رێككەوتنێك بۆ ئەوەی نەوتی هەرێم بنێرێتە دەرەوە، ئەمەش واتە نەوتەكە فرۆشراو داهاتەكەی گەڕایەوە بۆ حكومەتی ناوەندی، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان كەوتە ژێر گوشاری خەرجی ئەو كۆمپانیانەی كە نەوتیان لەكوردستان بەرهەم هێناوە، بەڵام سەرۆك وەزیرانی عیراق نوری مالیكی پاپەند نەبوو بەوەی پارەكە بدات و داوای دەكرد دەبێت لە بودجەی هەرێمی كوردستان بدرێت، لەساڵی 2011 كاتێك بەرهەمی نەوت لەكوردستان زیادی كرد، كورد و بەغدا گەیشتنەوە رێككەوتنێكی دیكە بەمەرجێ حكومەتی عێراق پابەندبێت بەوەی پارەی كۆمپانیاكان بدات، بەڵام ئەم رێككەوتنەش تەمەنی درێژنەبوو، بۆیە كورد ناچار بوو هەناردەی نەوت لەرێگەی بۆرییەكانی كەركوك جیهانەوە رابگرێت، بەڵام لەم حاڵەتەدا كار گەیشتە ئەوەی بەوەی ناكرێت ملیۆنەها بەرمیل نەوت بەرهەم بێت و ئامادەبێت بۆ فرۆشتن بەڵام نەتوانرێت بگەیەنرێتە بازاڕەكانی جیهان، بۆیە هەموو پێیانوابوو بەهای ئەو نەوتە بەغدا ناچار دەكات كە رێگە بدرێت ئەو نەوتە بفرۆشرێت، هەروەها توركیاش ئامادەباشی پیشاندا نەوتی كوردستان بكرێت و لەمەش زیاتر توركیا ئامادەی پیشاندا كە تەجاوزی بەغدا دەكات و ئەوەشی ئاماژە پێكرد كە بۆری بۆ گواستنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان دەبێت))
ئەو قسانەی ناو كەوانەكە كە پوختەیەكە لە توێژینەوەكەی یۆست هیلترمان لە فۆرن ئەفیرز، ئاماژەیەكی دیكەیە بۆ ئەوەی دەبێت ئەم كێشەی نێوان هەرێم و بەغدا بە ئاشتیانەو بە رێگەی دیالۆگ چارەسەر بكرێت، هۆكاری ئەمەش بۆ ئەوەیە كە نەوت و گازی هەرێمی كوردستان لە خاڵێكدا بەرژەوەندی (عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئەمریكا و تەنانەت توركیاش) یەك پێدەگرێتەوە، لەوانە:
1. لەبەر ئەوەی داهاتی نەوت موڵكی هەموو عێراقیەكانە و عێراقیش لە قۆناخی بونیادنانەوەیە، ئەوا بەرهەمهێنانی نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان، دروستكردنی سەرچاوەیەكی دیكەی داهاتە تا عێراقیەكان لەم قۆناخە هەستیارە سوودی لێوەربگرن.
2. لەبەر ئەوەی بەرژەوەندی عێراق لەوەدایە پەرە بە كەرتی هایدرۆكاربۆن بدرێت و ئاستی بەرهەمهێنان بۆ بەرزترین ئاست بەرز بكرێتەوە، ئەوا لەم خاڵەدا بەرژەوەندی هەرێم و ناوەند یەكدەگرێتەوە.
3. لەبەر ئەوەی ئەم زیادكردنی بەرهەمە دەبێتە هۆكارێك بۆ سەقامگیری بازاڕی وزە لە جیهانداو، بەرژەوەندی ئەمریكاش لەوەدایە سەقامگیری لەو كەرتە هەبێت، ئەوا لەم خاڵەشدا بەرژەوەندی ئەمریكا لەگەڵ پەرەپێدانی كەرتی هایدرۆكاربۆنی هەرێمی كوردستان و عێراق یەكدەگرێتەوە.
4. لەبەر ئەوەی ئەم نەوتە بەرێگەی توركیا دەگاتە بازاڕەكانی جیهان، ئەوا توركیا بێجگە لەوەی لە رێگەیەكی نزیكەوە بەشی خۆی لێدەكڕێت، لەهەمانكاتدا توركیا سوودمەند دەبێت لە گواستنەوەی ئەم نەوتە بەخاكی ئەودا، بۆیە لەم خاڵەدا بەرژەوەندی توركیاش لەگەڵ بەرژەوەندی هەرێم و عێراق و ناوچەكە یەكدەگرێتەوە.
سیاسەتی لۆژیكانەی هەرێمی كورستان
لە مێژووی ناوچەكەدا سەرچاوەی ئاشتیە
لەدوای سەردانەكەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدا و پاشان هاتنی نوری مالیكی بۆ هەولێر و دوای ئەویش سەردانەكەی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ بەغدا، خەریكە جۆرە لێكتێگەیشتنێك بۆ چارەسەری كۆی كێشەكان و دەروازەیەك بۆ یاسای نەوت و گازی حكومەتی فیدرالی عێراق دەكرێتەوە، ئەم هەنگاوانە كە ئێستا كۆمەڵێك لیژنەی بۆ پێكهێنراوە بۆ ئەوەی ئەو كێشانە چارەسەر بكەن، بەڵام گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە و ئەو بارودۆخەی سوریا پێیدا تێدەپەڕێت، كاریگەری لەسەر رەوشی عێراق دەبێت، بۆیە ئەگەر هەوڵبدرێت لەم قۆناخە پەلە لە گەیشتن بە چارەسەر بكرێت، ئەوا دەتوانرێت عێراق سوودێكی گەورەی لێ ببینێت، ئەم دەستپێشخەرییەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كاتێكدایە كە هەرێمی كوردستان لە قۆناخێكدا بووە كە دەیتوانی نەوتەكەی هەناردەی بازاڕەكانی جیهان بكات، لەبەر ئەوەی وەك پێشتریش لەم راپۆرتە ئاماژەمان پێكرد، لەبەر ئەوەی راگرتنی نەوت كاریگەری نەرێنی لەسەر هاوسەنگی و سەقامگیری بازاڕی وزەی جیهانی هەیە، ئەوا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی رازی نابێت لەم كاتەی كە سیاسەتی نێودەوڵەتی لەگەورەترین تەنگژەدایە، راگرتنی نەوت ببێتە هۆكارێك بۆ دروستبوونی ناسەقامگیری لە بازاڕی وزەی جیهانیدا، بۆیە وەك توركیاش ئامادەباشی پیشاندابوو كە ئامادەیە نەوتی كوردستان هەناردەی بازاڕەكانی جیهان بكرێت، ئەوا نەدەكرا رێگە لە راگرتنی نەوتی هەرێمی كوردستان بكرێت، بەڵام هەرێمی كوردستان لەو كاتەی رێگرییەكانی لەبەردەم هەناردەی نەوتی كوردستانی بەرەو چارەسەركردن دەبرد، لەو كاتە دەستپێشخەری كرد بۆ ئەوەی لەگەڵ بەغدا بگەنە لێكتێگەیشتنێكی هاوبەش، ئەمەش مانای ئەوەیە سیاسەتی لۆژیكانەی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوە نییە خۆی لە عێراق جیابكاتەوە، بەڵكو بۆ ئەوەیە ئەو عێراقە تازەیە بونیاد بنرێتەوە كە لەدەستووری عێراقدا نەخشە رێگەی بۆ دیاری كراوە و عێراقێكی فیدرالی و دیموكراتیە و لەنێو پێكهاتەكانی عێراقیشدا دەبێت بەشێوەیەكی راستەقینە داهات و دەسەڵات بە شێوەیەكی عادیلانە دابەش بكرێت، ئەمە بەپێچەوانەی بۆچوونی هەندێك لەوانەی بەو شێوەیە بیریان دەكردەوە كاتێك كورد داوای مافەكانی خۆی دەكرد، ئەوان بەو جۆرە تەفسیریان دەكرد، كورد بیر لە دابەشكردنی عێراق دەكاتەوە، ئەم هەنگاوەی هەرێمی كوردستان سەلماندنی كە كورد بەشێك نابێت لە عێراقێك كە بیەوێت بگەڕێتەوە بۆ سەردەمی سەنترالیزم، بەڵكو كورد دەبێتە بەشێك لە عێراقێك كە دیموكراتی و فیدرالی بێت، لەم روانگەیەوە هەنگاو هەڵگرتنی خێرا بۆ چارەسەری كۆی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا لەچوارچێوەی دەستووری عێراقدا، ئەوا ئەمە مانای ئەوەیە جارێكی دیكە دەستووری عێراق دەبێتەوە بە چەترێك بۆ كۆكردنەوەی سەرجەم پێكهاتەكان و گێڕانەوەی حكومڕانی بۆسەر سكەی راستی خۆی كە پابەندبوونە بەدەستووری عێراقەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە هەوڵدانە بۆ پاراستنی عێراق و مانەوەی وەك دەوڵەتێكی فیدرالی.
هەروەها ئەم سیاسەتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆتە هۆكاری ئەوەی پەیوەندی باش لەگەڵ دراوسێكانی هەرێم بونیاد بنرێت و ئەم پەیوەندییە باشە كاریگەری ئەوەی هەبێت كە هەوڵبدرێت هەرێمی كوردستان هۆكارێك بێت بۆ چارەسەری كێشەی دەوڵەتە دراوسێكانی، كە باشترین نموونەش لەمبارەوە، پشتگیری هەرێمی كوردستانە بۆ چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی كورد لە توركیا و دروستكردنی دیالۆگە لەنێوان پەكەكە و حكومەتی توركیادا، ئەم كێشەیە لەگەڵ ئەوەی كێشەیەكی تا ئەوپەڕی سەخت و دژوار بووە، بەڵام لەبەر ئەوەی حكومەتی توركیا باشتر لە لایەنەكانی دیكە تەفەهومی ستراتیژیەتی راستی هەرێمی كوردستانی دەكرد، ئەوا وەك دەبینین لە مێژووی هاوچەرخی توركیا ئەمە یەكەمجارە بەو ئاستە سیاسەتی كرانەوە بەرەو چارەسەری كێشەی كورد بە شێوازی ئاشتی و دیالۆگ لە توركیا هەنگاوی بۆ هەڵدەگیرێت،، ئەم ئاكامە كە بەرهەمی پەیوەندیی ئابووری و بازرگانی و وزەی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیایە، هەنگاوی هەڵگرتووە بۆ ئاستی سیاسیی و دیپلۆماتی و ئاكامی لەسەر ئاستی سیاسی و دیپلۆماتیش بەدەست هێناوە.
لێرەوە ئەگەر سەیری سیاسەتی لۆژیكانەی هەرێمی كوردستان بكەین، بە تایبەتی لەبواری نەوت و گاز، دەبینین هەموو كات سیاسەتی نەوت و گازی عێراق وەك ئامێرێك بۆ دروستكردنی تەنگژە و كێشە لەگەڵ دراوسێكان و سەركوتكردنی گەلانی عێراق بەكارهاتووە، بەڵام ئێستا بارودۆخەكە تەواو پێچەوانەیە و ئەو سەرچاوە سروشتیەی هەتا دوێنی سەرچاوەی هەڕەشە و ماڵكاولی بووە، ئەمڕۆ بۆتە هۆكارێك بۆ سەقامگیری و ئاشتی لەناوچەكەدا.