حكومڕانی هەڵگرتنی دروشم و هوتاف كێشانی حەماسەت ئامێز نییە، ئیخوان موسلمینی میسر، سەركەوتووبوون لەوەی مێژووی درێژیی خەباتی نهێنیان تەرجەمە بكەن بۆ سەركەوتن لە هەڵبژاردنەكاندا، بەڵام سەركەوتوو نەبوون لەوەی ئەم مێژووە تەرجەمە بكەن بۆ بەئیخوانكردنی سەرجەم دامەزراوەكانی دەوڵەت، ئەمە لەگەڵ ئەوەی بەپێی دەستوورەكەی محەمەد مورسی سەرۆكی تازەی میسر سوپا تارادەیەكی زۆر سەربەخۆیی پێدراوە و رۆڵێكی دیاریكراوی بۆ دەستێوەردان لە ژیانی سیاسیی پێدراوە، كە لەسەردەمی محەمەد حوسنی موبارەكیشدا سوپا ئەم رۆڵەی نەبووە، ئەم پێداگرتنەی مورسی و ئەندامانی دیكەی ئیخوان لە حكومڕانی میسردا بە پێدانی ئەو رۆڵە گەورەیە بەسوپا، ئەوەمان پیشاندەدا، كە مورسی و ئیخوان دەیانەوێت حكومڕانی لەمیسر بەو جۆرە رێكبخەنەوە كە ئایدلۆژیەتی ئیخوان پەسەندی دەكات، نەك بەو جۆرەی كە گەلی میسر دەیەوێت، ئەوەشی كە سیاسەت و ئایدلۆژیەتی ئیخوان مەبەستێتی، بێگومان ئەو میسرەیە وەك پرۆفیسۆر مایكل سینگ بەڕێوەبەری كارگێڕیی ئامۆژگای واشنتۆن بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە توێژینەوەیەكدا ئاماژەی پێكردووە، كە بە چەند خاڵێك سیمای میسری ژێر دەسەڵاتی ئیخوان موسلمینمان بۆ وێنا دەكات:
1. لەو ماوەیەی ئیخوانەكان لە میسر حكومڕانی دەكەن رێژەی بیكاری گەیشتۆتە 13%، ئەمەش مانای ئەوەیە 850000 بێكار لە میسر بوونی هەیە.
2. بەهۆی ئەو ناسەقامگیرییەی حكومڕانی ئیخوانەكان لەمیسر درووستیان كردووە، تەنیا لەبواری وەبەرهێنان و بەپێی ئامارەكانی بانكی ناوەندی میسر زیاتر لە 3.3 ملیار دۆلار زەرەمەند بووە.
3. پێش حكومڕانیی ئیخوانەكان 5.8 جونەی بەرامبەر یەك دۆلار بووە، ئێستا 7.3 جونەی بەرامبەر بە دۆلارێكە، ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی یەدەگی نەختی میسر لە 37 ملیار دۆلارەوە دابەزێت بۆ 13.5 ملیار دۆلار.
4. عەجزی میزانییەی میسری كە تائێستا 17 ملیار دۆلارە، پێشبینی دەكرێت هەتا مانگی تەمموزی دادێ بگاتە 34 ملیار دۆلار.
5. وەزارەتی گەشت و گوزاری میسری بە داتا رایاگەیاندووە لەسایەی حكومڕانیی ئیخوانەكان، كەرتی گەشت و گوزاری میسر 2.5 ملیار دۆلار زەرەرمەندبووە، بەپێی راپۆرتی كۆڕبەندی ئابووری جیهانیش، ئێستا میسر مەترسیدارترین شوێنە بۆ گەشتیاران.
خستنەڕووی ئەم خاڵانە لەگەڵ ئەوەی هەموویان دەرهاویشتەی ئەو بارە ناسەقامگیرەی ئێستای میسرن و پێشبینییەكان بەو ئاراستەیەن كە بەرەو خراپتر بچێت نەك باشتر، بەرهەمی ئەو سیاسەتە هەڵانەیە كە ئیخوان موسلمین لە حكومڕانی چەند مانگی رابردوو پیادەی كردووە، ئەمەش تۆمەت و گومان بەشینەوەی سیاسی یان ئایدلۆژیی نین، هەتا لایەنێكی وەك ئیخوانی پێ تۆمبەتبار بكرێت، بەڵكو ئەم سیاسەتە هەڵانەی ئیخوان لەو ماوەیەی لە میسر پیادەی كردوون، بوونەتە ئاستەنگ لەبەردەم هەوڵەكانی خۆشیاندا بۆ ئەوەی باری ئابووری بەرەو باشتر بەرن، یەكێك لەو هەنگاوانەی مورسی و ئیخوان بیریان لێكردۆتەوە باری خراپیی ئابووری میسری پێ راست بكەنەوە، قەرزكردنی 4.8 ملیار دۆلارە لە سندوقی نەختی نێودەوڵەتی، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا سندوقی نەختی نێودەوڵەتی بە چ مەرجێك ئەم قەرزە دەداتە میسر؟ بێگومان خاڵی سەرەكی لە مەرجەكانی بانكی نێودەوڵەتی داواكارییە لە محەمەد مورسی كە دەست لە بەئیخوانی كردنی دامودەزگاكانی دەوڵەت هەڵبگرێت و ئەو هاووڵاتیانەی میسر كە سەر بە ئایدلۆژیەتی ئیخوان نین، بە هاووڵاتی پلە دوو لەقەڵەم نەدرێن و پۆست و پلەی وەزاریان پێ بدرێت، بەدەق لە مەرجەكانی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی هاتووە: (دەبێت تواناكانی حكومەتی میسر بۆ چاكسازی زیاتر بكرێت، ئەمەش لەمیانەی پشت بەستن بە تواناو لێهاتوویی میسرییەكان لەدەرەوەی ئایدلۆژیەتی ئیخوان موسلمین، بۆ ئەوەی پۆستی وەزاری سەرەكیان پێ بدرێت).
ئەگەر سەرنج لەم داواكارییەی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی بدەین، ئایا چی لەم داواكارییە دەخوێنینەوە؟ ئایا چۆن حكومڕانی ئیخوانەكانمان بۆ وێنا دەكات؟ لێرەدا بەچەند خاڵێك وەڵامی دەدەینەوە:
1. ئەم داواكارییەی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی پێمان دەڵێت، لە روانگەی ئایدلۆژیەتی ئیخوان موسلمینەوە، ئەوەی ئەندامی ئەو رێكخراوە نەبێت هاووڵاتی میسری پلە یەك نییە و ناكرێت پۆست حكومی پێبدرێت، راشكاوانەتر سندوقی نەختی نێودەوڵەتی داوادەكات لەپرۆسەی چاكسازی حكومەتدا پێویستە پشت بە لێهاتوویی ئەو كەسانە ببەسترێت كە دەكەونە دەرەوەی ئایدلۆژیەتی ئیخوان موسلمین، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە دەوڵەت و دامەزراوەكانی حكومەت لە میسر قۆخكراوە بۆ ئەندامەكانی ئیخوان موسلمین.
2. ئەم داواكارییەی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی هۆشداریدانە بە ئیخوانەكان، بەوەی بەوجۆرە حكومڕانی ناكرێت، میسر هی هەموو میسرییەكانە نەك تەنیا هی ئەندامانی ئیخوان موسلمین.
3. ئەم داواكارییە پێمان دەڵێت تێگەیشتنی ئیخوانەكان بۆ دیموكراتی، كورتكردنەوەی دیموكراتییە لە هەڵبژاردن و گەیشتن بەدەسەڵات، لەكاتێكدا مانای دیموكراتی تیگەیشتنە لە بنەمای گەمە سیاسییەكە، كە ئەویش هەوڵدانە بۆ پێشكەشكردنی ئەو بەرنامەو سیاسەتانەی كە گەلی میسر پەسەندی دەكەن، نەك ئەو بەرنامە و سیاسەتانەی كە ئیخوانەكان بە پەسەندی دەزانن.



بۆچی دوای رووخانی موبارەك
گۆڕەپانەكانی تەحریر چۆڵ نەبوون؟
پرۆفیسۆر(H.A. Hellyer) تۆژەرەی باڵا لە ئامۆژگای برۆكینگز و تایبەتمەند لەسەر بارودۆخی میسر لە توێژینەوەیەكیدا بە ناونیشانی: (شۆڕش بەردەوامە: لەمیسر شۆڕش تەنیا دروشم نییە) دەڵێت: (ئەو خەڵكانەی كە لە كانوونی دووەمی ساڵی 2011 لە گۆڕەپانەكانی تەحریر كۆبوونەوە و هەموو پێكەوە هاواریان دەكرد گەل رووخانی رژێمی دەوێت، لەماوەی 18 رۆژدا ئامانجەكەیان هاتەدی و حوسنی موبارەك رووخا، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە ئێستا ژمارەی خەڵك لەو كاتە زیاتر لە گۆڕەپانەكانی تەحریر كۆدەبنەوە و داوای رووخان دەكەن)، ئەو لەوەڵامی ئەم سەرنجەی خۆیدا دەڵێت ئامانجەكانی گۆڕەپانەكانی تەحریر لەوە گەورەتربوو لەوەی میسرییەكان تەنیا داوای رووخانی حوسنی موبارەك بكەن، بەڵكو ئامانجی راستەقینە ئەوەبوو دیكتاتۆریەت نەمێنیت، بۆیە ئامانجی گۆڕەپانەكانی تەحریر تەنیا ئەوە نەبووە دیكتاتۆرێك بە ناوی محەمەد حوسنی موبارەك بڕووخێت و دیكتاتۆرێكی تازە بە ناوی محەمەد مورسی لە جێگەی دابنیشێتەوە، بۆیە ئەگەر لەلایەكەوە بەو جۆرە سەیری ئەو 18 رۆژەی گۆڕەپانەكانی تەحریر بكەین، كە بووە هۆی ئەوەی حوسنی موبارەك بگۆڕێت، بێگومان ئەو چەند رۆژە گرنگە، بەڵام ئەگەر لەو روانگەیەوە سەیری بكەین ئامانج لە كۆبوونەوەو خۆپیشاندانەكانی گۆڕەپانەكانی تەحریر چی بوون، ئەوا هەست دەكەین ئەو ئامانجانەی خەڵك لەپێناویدا چوونە گۆڕەپانەكانی تەحریر، ئەوا ئێستا ئەو ئامانجانە لەمەترسیدان و دەبێت ئەو ئامانجانە بێنە دی كە لەو 18 رۆژەدا لەو گۆڕەپانانە دروست بوون. بۆیە ئەگەر لەروانگەی رەشبینەوە بەو جۆرە سەیری شۆڕشی میسر بكەین و پێمان وابێت شۆڕشەكە بەدەستی ئیخوان موسلمین فەشەلی هێناو قۆرخكرا بۆ ئایدلۆژیەتێكی دیاریكراو، ئەوا لەڕووی گەشبینەوە بە ئیرادەی میسریەكان ئەوە دەخوێنینەوە كە میسرییەكان ئازادییان دەوێت و شەڕە جیاوازەكانیان لە پێناوی ئازادیدا لا گرنگ نییە، بۆیە كاتێك ئازادی قۆرخدەكرێت، ئەوا جارێكی دیكە هەموو میسرییەكان لەگەڵ ئەوانەشی لەماوەی 18 رۆژی پێشوو لە گۆڕەپانەكانی تەحریر كۆبوونەوە، دەتوانن ئەمجارەش كۆببنەوە و دژی دوژمنە تازەكەیان كە ئیخوانە بجەنگن و بیڕووخێنن، لەم روانگەیەوە پرۆفیسۆر هیلیەر ئاماژە بەوە دەكات، كە ئەو 18 رۆژەی ساڵی 2011 چەند راستییەكی ئاشكرا كردووە كە دەبی هەموو دانی پێدا بنێن:
* ئەو 18 رۆژەی ساڵی 2011 كە بووە هۆی ئەوەی حوسنی موبارەك بڕووخێت، ئەوە وەرچەرخان نییە لەوەی بزانین میسرییەكان كێن و ئیرادەیان چەندە، بەڵكو ئەو 18 رۆژە پیشانیدا ناخی میسرییەكان چییان دەوێت و دەیانەوێت میسر چۆن بێت.
* ئاكامی ئەو 18 رۆژە كە میسرییەكان پیشانیدا كە دەبێت فرەیی و فرەڕەنگی بوونی هەبێت و دەبێت ئەم بوونە رەنگدانەوەیەكی ئەخلاقی كۆمەڵگەی تازەی میسر بێت.
* لەو 18 رۆژەدا میسرییەكان یۆتۆبیا یان خەیاڵێكی سەرۆیان بونیاد نەنا، بەڵكو بە شێوەیەكی راستەقینە تاكی میسریان پێناسەكردەوە و زۆر بەباشی نوێنەرایەتی تاكی میسریان كرد.
* لەماوەی ئەو 18 رۆژەدا گۆڕەپانەكانی تەحریر سەلامەترین شوێن بوون بۆ هاووڵاتیانی میسر، لەو گۆڕەپانانە ژنانی میسر بە رێزەوە سەیر دەكران، هەموو بیروبۆچوونە جیاوازەكان جێگەیان دەبۆوە، پێكەوە گونجانی ئایینیی لەوپەڕیدا بوو، هەستدەكرا هێزی كۆمەڵگەی مەدەنی بوونی هەیە، هەموو ئەمانەش هەڵقوڵاوی ئیرادەی میسرییەكان بوون، نەك هێزێك لەدەرەوە بەسەریاندا فەرزی كردبوو.
ئەم واقیعە كاتێك دوای دووساڵ سەیری دەكەینەوە، هەست دەكەین ئەو گیانە میسرییەی كە هەموو پێكەوە بە جیاوازی زمان و ئایین و بیروبۆچوونی سیاسیەوە یەك ئامانج كۆی كردبوونەوە، ئەو گیانە لەباربراوە، راستە ئێستاش هەمان ئیرادە لە گۆڕەپانەكانی تەحریر بوونیان هەیە، بەڵام ئەو ئیرادەیە پەرت و بڵاو كراوە و پێویستی بەدووبارە كۆكردنەوە و رێكخستنەوە هەیە، هەربۆیە ئێستا گۆڕەپانەكانی تەحریر شێوێندراون، پیشتر ئەو گۆڕەپانانە رێزی ئافرەتی تیادەگیرا، ئێستا لەو گۆڕەپانانە لەلایەن ئەندام و لایەنگرانی ئیخوانەوە دەستدرێژیان دەكرێتە سەر، ئێستا بەشێك لە هاووڵاتیانی میسر وەك ئامێر لەلایەن ئیخوانەوە دژی میسرییەكان بەكاردەهێنرێنەوە، هۆكاری راستەقینە بۆ ئەم كێشەیە ئەوەیە كاتێك ئیخوان و حزبە ئیسلامییەكان، تۆوی مەزهەب و تائیفەگەریان خستە ناو ئەو گۆڕەپانانە، نەخۆشی دووبەرەكی خستە ناو ریزەكانی كۆمەڵگەی میسرەوە، هۆكاری سەرەكی ئەم نەخۆشییەش ئەوەیە كە ئامانجی گۆڕەپانەكانی تەحریر بەدەستهێنانی كۆمەڵگەیەكی كراوە و فرەیی بوو، نەك كۆمەڵگەیەك لەلایەن رێكخراوی ئیخوان موسلمینەوە، بە ئیخوانی بكرێت و هەوڵبدرێت هەموو لە ناو چوارچێوەی ئایدلۆژیەتی ئیخواندا لە قاڵب بدرێن. پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا میسر دەتوانێت لەم قۆناخە رووبەڕووی ئەم تەحدیانە بێتەوە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا تۆژەران پێیانوایە ئەو 18 رۆژەی گۆڕەپانەكانی تەحریر كۆمەڵێك ستاندەری بونیاد ناوە، هەروەها ئەو 18 رۆژە مانیفیستۆیەكە ئاییندەی میسر وێنا دەكاتەوە، بۆیە هەتا نەگەڕێنەوە بۆ ئەو ستاندەرانە و ئەو مانیفیستۆیە جێبەجێ نەكرێت، بارودۆخی میسر باش نابێت، ئەوەشی رێگرە لە گەڕانەوە بۆ ئەو ستاندەر و مانیفیستۆیە ئەوەیە:
1. ئێستا ئیخوانەكان هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە قەوارەی ئەو كێشانە كەمبكەنەوە كە رووبەڕووی میسر دەبێتەوە، ئەمەش چەند بەردەوامی هەبێت، هێندەی دیكە خۆیان لە ستاندەر و مانیفیستۆی ئەو 18 رۆژە دوور دەخەنەوە.
2. ئیخوانەكان هەوڵیان بۆ ئەوەیە لە بەهای پابەندبوون بەو ستاندەر و مانیفیستۆی گۆڕەپانەكانی تەحریر كەمبكەنەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ئیخوانەكان دەیانەوێت كۆمەڵگەی كراوە و فرەیی رەتبكەنەوە.
بەڵام ئەوەی لێرەدا بۆ گەلی میسر گرنگە، ئەوەیە كە ستاندەر و مانیفیستۆی ئەو 18 رۆژە بكەنە ستراتیژی شۆڕش و سوربن لەسەر ئەوەی دەبێت ئەوە جێبەجێ بكرێت، راستە ئەمە ئامادەباشی دەوێت، بەڵام دەبێت خۆشیان ئەو پرسیارە لەخۆیان بكەن، چۆن ئەو خەڵكە بەخۆشحاڵی و بوێرییەوە هاتنە گۆڕەپانەكانی تەحریر و دیكتاتۆریەتیان رووخاند؟ وەڵامی سادە بۆ ئەم پرسیارە ئەوەیە هەموو پابەندبوون بەو پرانسیپانەی كە گۆڕەپانەكانی تەحریر بەرهەمی هێنابوون، ئێستاش تەنیا بە پابەندبوون بەو پرانیسپانەوە، ئەو واقیعەی ئێستای مسیر دەگۆڕێتەوە.
تووڕەیی مورسی لەبەردەم
تەنزی باسم یوسفدا
وەك پەیامنێرمان لە قاهیرەوە پێی راگەیاندین، كاتێك ئەم دێڕانە دەنووسین باسم یوسف پێشكەشكاری بەرنامەی (البرنامج) لە كەناڵی cbc میسری بە كەفالەت ئازادكراوە، بەڵام پارێزەرێكی گرووپی ئیخوان موسلمین داوای راگرتنی بەرنامەكەی كردووە، بە هەرحاڵ ئەڵقەی 19ی بەرنامەی ناوبراو مورسی سەرۆكی تازەی میسری بە ئاستێك تووڕە كرد كە پێشكەشكاری بەرنامەكە راپێچی بەردەم دادگا بكرێت بۆ لێكۆڵینەوە، ئەم بەرنامەیە سێ بەش بوو كە بریتی بوون لە: (ئەشق قەدەغەیە، ئەلف لیلە و لیلە، ئاژانسی ناسا)، پێش دەسپێكی بەرنامەكە، كەناڵەكە زۆر سوپاسی سەرۆك محەمەد مورسی كرد، بەوەی كار ئاسانی زۆری بۆ ئەم ئەڵقەیە كردووە و گوتارەكانی سەرۆك مورسی كارێكی زۆری لەسەر شانی كارمەندانی كەناڵەكە كەمكردۆتەوە، لەم بەرنامەیە 3 رەخنە ئاراستەی سەرۆك مورسی كرا، كە هەر سێ رەخنەكە بەراوردكردنی گوتارەكانی سەرۆك مورسی بوو:
1. محەمەد مورسی لە كاتێكدا ئۆپۆزسیۆن بووە گوتاری بەو شێوەیەداوە ئەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئەمریكا هەبێت دژی بەرژەوەندییەكانی میسرە، لە هەمان كاتدا هەر خۆشی لە دیمانەیەكدا دەڵێت پەیوەندییەكی دۆستانەو گەرموگوڕم لەگەڵ ئیدارەی ئەمریكی و سەرۆك ئۆباما هەیە.
2. لەبەشی دووهەمدا باسم یوسف بارودۆخی میسری كردووە بە چیرۆكی ئەلف لیلە و لیلە، لەو چیرۆكەدا ئەندامانی ئیخوان موسلمین، راگەیاندكار و رۆژنامەنووسان بە شەلاتی و گێرەشێوێن (بەلتەجی) ناو دەبات، ئیخوانەكان شێوازی دیالۆگ و لێكتێگەیشتن دەكەن بە نەڕە نەڕ و خۆسەپاندن.
3. لەبەشی سێهەمی بەرنامەكە دیمانەیەكی مورسی پیشاندەدا، بەوەی پێشتر راوێژكاری بزوێنەری رۆكیت بووە لە ئاژانسی ناسا بۆ گەردوون، ئیخوانەكانیش ئەم پۆستەی مورسیان لە ناسا كردۆتە بەشێك لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی مورسی بۆ سەرۆكایەتی میسر، پاش ئەوەی لێكۆڵینەوەی رۆژنامەوانی لەم كارە دەكرێت دەردەكەوێت محەمەد مورسی هیچ كاتێك راوێژكاری بزوێنەری رۆكێت نەبووە لە ئاژانسی ناسا، سەرۆك محەمەد مورسیش لە دیمانەیەكی دیكەدا رەتی دەكاتەوە كە رۆژێك لە رۆژان نە لەدوور نە لەنزیك كاری لەگەڵ ناسا كردبێت، سەبارەت بە بەركارهێنانی ئەو پۆستەش لە هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن، محەمەد مورسی بێ ئاگایی خۆی لە نووسینەوەی ژیاننامەكەی دەردەبڕێت و وای پیشاندەدا، كە ئەو گرووپەی هەڵمەتەكەیان بۆ بەڕێوەبردووە، ئەوەیان نووسیووە، بۆ زیاتر ئاشنا بوونیش بە ناوەرۆكی ئەم بەرنامەیە، ئەم بەرنامەیە لە یوتۆب (youtube) بە تەواوی هەیە.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا باسم یوسف شتێكی هەڵبەستراوی بۆ سەرۆك مورسی دروست كردووە؟ یان ئایا ئەوەی باسم یوسف پێشكەشی كردووە دژی یاساكانی میسرە؟، بێگومان ئەوەی دوای ئەو رووداوە پێمان دەڵێت ئەوەیە كە نە یاساكانی میسر ئەو جۆرە بەرنامانە قەدەغە دەكەن، نە رای گشتی جیهانیش بە كاری سووكایەتی پێكردنی دەزانێت، بەڵام كاتێك محەمەد مورسی ئەمە بە سووكایەتی بۆخۆی و بۆ ئیسلام لە قەڵەم دەدات، ئەوا وەك پرۆفیسۆر ئاریك تراگر لە ئامۆژگای واشنتۆن لە وتارێكدا ئاماژەی پێكردووە(میسر هەنگاو بە هەنگاو بەرەو سەركوتكاری و ناسەقامگیری هەنگاو هەڵدەگرێت) پرۆفیسۆر تراگر لە نووسینەكەیدا ئاماژەی بەوەكردووە دادگایی كردنی هونەرمەندی تەنز ئامیز باسم یوسف، حاڵەتێكی دیاریكراوی حكومڕانی سەردەمی ئیخوانەكان نییە لەمیسر، بەڵكو بەپێی ئاماری تۆڕی عەرەبی بۆ زانیاری مافەكانی مرۆڤ كە بارەگاكەی لەمیسرە، ئەو داوایانەی كە لەماوەی سەد رۆژی یەكەمی مورسی لە سەرۆكایەتی میسر بە بیانووی (سووكایەتی كردن بەسەرۆك) بۆ دادگا بەرزكراوەتەوە، دوو هێندەی هەموو ئەو داوایانەیە كە لەماوەی 30 ساڵی حكومڕانی حوسنی موبارەكەدا بۆ دادگا بەرزكراونەتەوە، پرۆفیسۆر تراگر هۆكاری ئەمە دەگێڕێتەوە بۆ ئەندامانی ئیخوان موسلمین و ئاماژە بەوە دەكات هەر كەسێك رەخنە لە شێوازی سیاسەتی ئیخوان بگرێت، ئەوان بەوە تۆمەتباری دەكەن سەر بە رژێمی پێشووی حوسنی موبارەكە و خۆشیی بە حكومڕانی ئیخوان نایەت، ئێستاش كە ئیخوان لە هەوڵی ئەوەدایە پرۆژە یاسای هەڵبژاردنێكی تازە تێپەڕێنێت و بەپێی ئەو یاسایە بوار بدرێت دروشمی ئایینی بەرز بكرێتەوە، ئەمە مانای ئەوەیە ئیخوان دەیەوێت دادگاكان بە سیاسەت بكرێن، سەروەریی یاسا بوونی نەمێنیت.
بۆ ئەوەی ئەم كارەشیان ئاسانتر بۆ مەیسەر بێت ئێستا محەمەد مورسی ئەندامێكی گرووپی ئیخوان موسلمینی كردۆتە وەزیری راگەیاندن، ئامانجیشی لەم كارە ئەوەیە دەزگاكانی راگەیاندنی دەوڵەت هەمووی بكاتە ئەندامانی ئیخوان و راگەیاندی دەوڵەت بۆ پرۆژەی ئایدلۆژی ئیخوان قۆرخ بكات.




ئیخوان لەگەڵ دیموكراتی ناگونجێت
نەك ئیسلام
ئەزموونی یەكەم و فاشیلی رێكخراوی ئیخوان موسلمین سەلماندی ئەوە موسڵمانان نین لەگەڵ دیموكراتی ناگونجێن، بەڵكو ئەوە رێكخراوی ئیخوان موسلمینە كە هەموو ئیسلام لە ئایدلۆژیەتی خۆیدا بچووك دەكاتەوە و ناسنامەی موسڵمانبوون لە پێناسەی ئەندامی رێكخراوەكەیدا لە قاڵب دەداتەوە، ئەمەش راشكاوانە واتە، ئەوەی ئەندامی رێكخراوی ئیخوان موسلمین نەبێت هاووڵاتی پلە یەكی میسر نییە، ئەوەی ئەندامی رێكخراوی ئیخوان موسلمین نەبێت مافی حكومڕانی نییە، ئەوەی ئەندامی رێكخراوی ئیخوان موسلمین نەبێت لە ئایینی ئیسلام و شەریعەت تێ ناگات، ئەوەی ئەندامی ئیخوان موسلمین نەبێت، یان سیاسەتی ئیخوان موسلمینی بە دڵ نەبێت و رەخنەی لێ بگرێت، ئەوە خائینە و سەر بە رژێمی پێشووی حوسنی موبارەكە، ئەوەی پێڕەوی ئیخوانی بەدڵ نەبێت و خۆپیشاندان دژی حكومڕانی ئیخوان بكات، ئەوە كافرە و دەبێت مامەڵەی كافری لەگەڵ بكرێت، هەروەك پرۆفیسۆر هیلیەر لە ئامۆژگای برۆكینگز بە بەڵگە لە نووسینەكەی (شۆڕش بەردەوامە) ئاماژەی پێكردووە، دەستدرێژیی سێكسی كراوەتە سەر ئەو ژنانەی كە خۆپیشاندانیان كردووە و بەدڕندەترین شێوە ئەشكەنجەدراون و سووكایەتیان پێكراوە، ئەمە لەكاتێكدا لە 18 رۆژی یەكەمی خۆپیشاندانەكانی میسر بۆ رووخانی موبارەك، لە گۆڕەپانەكانی تەحریر رێز لە ژنان دەگیرا و شان بەشانی پیاو لە قەڵەم دەدران.
پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەوەی ئایدلۆژیەتی ئیخوان موسلمین تەكفیر و تەحریمی دەكات، ئایا مەرجەعیەتی ئەزهەر و شێخی ئەزهەر پشتگیری لێدەكەن؟ وەڵامی ئەم پرسیارە بەندە بە پەیوەندی نێوان ئیخوان و ئەزهەرەوە، لەبەر ئەوەی ئیخوان، ئەزهەریش بە دوژمنی خۆی دەزانێت و هەر لەم پێناوەشدا بوو هەفتەی راربردوو بەرێگەی ژەمێك خواردنی مریشكی ئێكسپایەرەوە، ئیخوان شەڕی خۆی لە دژی ئەزهەریش راگەیاند بۆ ئەوەی ئەم كارە ببێتە بیانوویەك بۆ ئەوەی ئەحمەد خەتیبی شێخی ئەزهەر دووربخاتەوە، بەڵام ئەو هەنگاوانەی شێخ ئەحمەد خەتیب هەڵیگرت وایكرد، ئیخوان ئەم شەڕەش بدۆڕێنێ، ئەگەر لەسەر دوژمنایەتی ئیخوان بۆ ئەزهەر رابوەستین و بپرسین بۆ ئیخوان رقی لە ئەزهەر هەڵگرتووە؟ بێگومان رووداوەكان پێمان دەڵێن لەبەر ئەوەی ئەو هەنگاوەی محەمەد مورسی بۆ چاكسازی ئابووری هەڵیگرتووە و بەنیازە چەكی بانكی ئیسلامی پیادە بكات، ئەزهەر ئەم هەنگاوەی مورسی رەتدەكاتەوە، لە هەمانكاتدا ئەوەی رێكخراوی ئیخوان موسلمین بانگێشەی بۆ دەكات بەوەی باسم یوسف سووكایەتی بەئیسلام كردووە، هەتا ئێستا ئەزهەر بەرەسمی هیچ هەڵوێستێكی نەبووە، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەگەر باسم یوسف سووكایەتی بە ئیسلام بكردایە، ئەزهەر بێدەنگ دەبوو؟ بێگومان بێدەنگ نەدەبوو، ئەمەش بەرەو پرسیارێكی دیكەمان دەبات، ئایا دەبێت ئیخوانەكان بڵێن سووكایەتی بە ئیسلام كراوە، بەڵام ئەزهەر هەڵوێستێكی دیكەی هەبێت، ئەمە لە كاتێكدا ئەزهەری شەریف مەرجەعی بڕیار و فەتوایە نەك هەر بۆ میسر، بەڵكو بۆ تەواوی وڵاتانی ئیسلامی، بۆیە ئەمە پێمان دەڵێت، ئەو ئیسلامەی ئیخوان موسلمین بانگێشەی بۆ دەكات، ئایدۆلۆژیەتی حزبی رێكخراوی ئیخوان موسلمینە، راستە پشتیان بە دەقە ئایینییەكان بەستووە، بەڵام تەفسیری ئەو دەقە جێگەی قەناعەتی تەنیا ئەندامانی خۆیانە، موسڵمانان مافی خۆیانە تەفسیری دیكەی بۆ بكەن، لەبەر ئەوەی تەفسیری دەقەكانی قورئان لەوە گەورەترە رێكخراوێكی سیاسیی بەسەر هەموو خەڵكدا فەرزی بكات، ئەگەر ئەم مەسەلەیە گومانی لەسەرە بۆچی ئەزهەر لەگەڵ تەفسیری ئیخوان بۆ دەقەكانی قورئان یەكناگرێتەوە و كێشە لە نێوانیاندا هەیە، ئەگەر وایە بۆ حزبی ئیسلامی دیكە لە میسر بوونی هەیە، خۆ ئەگەر ئەو تەفسیرەی ئیخوان بۆ دەقەكانی قورئان موسڵمانانی بگەیاندایە قەناعەت، ئەوا ئێستا دەبوو هەموو موسڵمانان ئەندامی رێكخراوی ئیخوان موسلمین بن، بەڵام لەبەر ئەوەی ئەندامانی رێكخراوەكانی ئیخوان موسلمین ئەم قەناعەتەیان بۆ دروست نابێت و شێتگیر دەبن كە پێیان دەگوترێت، تەفسیری ئێوە بۆ قورئان تایبەتە بە ئەندامەكانی خۆتان نەك موسڵمانان، ئەوا كاتێك حكومڕانیان دەكەوێتە دەست وەك ئێستا لە میسر لە بەردەستیانە، ئەگەر رەخنەیان لێبگیرێت بەرامبەر بەوە تۆمەتباری دەكەن، كە سووكایەتی بە ئیسلام كردووە، یان ئەگەر حكومڕانی ئیخوانەكانیان بەدڵ نەبێت، بە دارو دەستەی رژێمی پێشوو تۆمەتباریان دەكەن، كەواتە ئەوەی لەماوەی حكومڕانی ئیخوانەكان لە میسر تێبینی دەكەین، تەنیا تەكفیركردنی خەڵك نییە، بەڵكو تەخوین كردنیشە، ئەمە مانای ئەوەیە ئەوەی سیاسەتی ئیخوانی بەدڵ نەبێت، با ئەو كەسە شێخی ئەزهەریش بێت، ئەوە ئەگەر كافریش نەبێت، خائینە و سەر بەرژێمی پێشووە و كەیفی بە كۆماری دووەم نایەت وەك سەرۆك مورسی ناوی دەبات.
لایەنێكی دیكە كە نیفاق و دووڕوویی سیاسەتكردنی گرووپی ئیخوان موسلمین لە حكومڕانی پیشاندەدا، چۆنییەتی مامەڵەكردنی ئەو حكومەتەیە لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەو مەرجانەی كە رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان دایانناوە، هەر بۆ نموونە یەكێك لەو خاڵانەی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی بۆ پێدانی قەرز بە میسر دایناوە، ئەوەیە كە پشتگیری دارایی بۆ سووتەمەنی كەمبكرێتەوە، ئەمەش واتە ئەو پارەیەی تەرخانكراوە بۆ ئەوەی نرخی سووتەمەنی و ئازووقە بۆ هاووڵاتیان هەرزان بێت، دەبێت ئەو پارەیە وەبەرهێنانی پێ بكرێت بۆ ئەوەی هەڵاوسان كەمبێتەوە، ئەگەر سەیری مامەڵەی حكومەتەكەی ئیخوان بكەین لەگەڵ ئەو مەرجانە، دەبینین ئەو مەرجەی كە دەبێتە هۆكاری بارگرانی بۆ خەڵك پێش هەموو مەرجەكانی دیكە جێبەجێی دەكات، لە چەند رۆژی رابردوو حكومەتەكەی ئیخوان پشتگیری لەسەر نرخی سووتەمەنی هەڵگرت، بەمەش لە 100% نرخی سووتەمەنی بەرز بۆوە، بوتڵێك گازی ماڵان لە 4 جونییەوە بەرز بووەوە بۆ 8 جونەی، كە بێگومان بەرەو هەڵكشانی زیاتریش دەچێت، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئەی ئەو مەرجەی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی داوای كردووە، ئیخوانەكان دەستبەرداری سیاسەتی ئەخوەنەی دامودەزگاكانی دەوڵەت بن كەی جێبەجێ دەكرێن؟ شارەزایان سەبارەت بەم پرسە پێیانوایە نە مورسی و نەئیخوان ناتوانن هەنگاو بۆ ئەم مەرجە هەڵبگرن هەتا هەڵبژاردنی داهاتوو بەڕێوە دەچێت، وەك مەهدی عاكفی مورشدی گشتیی پێشووی ئیخوانیش جەختی لەسەر دەكاتەوە هەتا حزبی حریە و عەدالە حزبی حاكم نەبێت، پرۆژەی نەهزە سەركەوتوو نابێت. ئەمەش مانای ئەوەیە پرۆژەی نەهزەی ئیخوان پێویستی بە ئەخوەنەكردنی هەموو دەوڵەت هەیە، ئەمەش نەك هەر دژی دیموكراتیە بەڵكو دژی بنەماكانی ئایینی ئیسلامیشە، كە حكومڕانی گرێدەداتەوە بەراوێژكردنی هەموو كۆمەڵگە، نەك گرووپێكی كەمینەوە، بەڵام شانسی ئیخوان ئەم گروپە كەمینەیە لەبەر ئەوەی ئەزموونی كاری رێكخراوەیی نهێنیان هەبووە توانیان گەمەی هەڵبژاردن ببنەوە.
لەمەوە ئەگەر هەڵوەستە لەسەر حكومڕانی چەند مانگی ئیخوان بدەین، هەست دەكەین ئەوە ئایدلۆژیەتی ئیخوان موسلمینە لەگەڵ دیموكراتی یەكناگرێتەوە، نەك ئیسلام دژی دیموكراتی و لەگەڵی یەكنەگرێتەوە، هەر بۆ نموونە پارتی داد و گەشەپێدانی توركیا خۆ ئەویش پاشخانێكی ئیسلامی هەیە، بەڵام لەچوارچێوەی دەستوورێكی عەلمانی حكومڕانی دەكات و قەت بانگێشەی بۆ ئەوە نەكردووە شەریعەت بكرێتە سەرچاوەی سەرەكی بۆ هەموو یاساكان، لەمەش گرنگتر پارتی داد و گەشەپێدانی توركیا، هەوڵدەدات دەستوور دابڕێژێتەوە، بەڵام نەك بۆ ئەوەی ئازادییەكانی هاووڵاتیانی توركیا لە قاڵب بدات، بەڵكو بۆ ئەوەی دەستورەكەی لەگەڵ پێوەرەكانی یەكێتیی ئەوروپا هاوتا بكات، ئەگەر بەراورد بكەین لەنێوان میسر و توركیا، دەبینین لەو كاتەوەی پاتی داد و گەشەپێدان لە دەسەڵاتە، توركیا زیاتر بۆتە وڵاتێكی گەشتیاری، هەروەها نرخی لیرەی توركی دەیان بەرامبەر زیادی كردووە، بەڵام لە میسر رۆژ لەدوای رۆژ نرخی جونەی دادەبەزێت و رۆژ لەدوای رۆژ گەشتیاران لەمیسر دوور دەكەونەوە، ئەم بەراوردە لەوانەیە بۆ مالیزیاش راست بێت، لەبەر ئەوەی مالیزیاش دەوڵەتێكی ئیسلامییە و لە هەمانكاتدا دەوڵەتێكی گەشتیارییە، پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی ئیسلامەتیەكەی سەرۆك مەهاتیر محەمەد رێگە دەدات مالیزیا بە وڵاتێكی گەشتیاری بمێنێتەوە، بەڵام ئیسلامەتیەكەی سەرۆك محەمەد مورسی رێگە نادات میسر وەك وڵاتێكی گەشتیاری بمێنێتەوە، پرسیاری دیكە ئەوەیە بۆ لەهەموو مەغریب ئاساییە شەریعەت یەكێك بێت لەسەرچاوەكانی یاسا دانان، بەڵام لە میسر دەبێت بێجگە لەوەی شەریعەت سەرچاوەی سەرەكیی یاسا دانان بێت، لەهەمانكاتدا یاسایەكی دیكەش هەبێت بۆ ئەوەی دەقەكانی قورئان بكرێنە دروشمی هەڵبژاردن، ئایا ئەو ئیسلامەی لە مەغریب هەیە جیاوازە لە ئیسلامەكەی میسر؟.