ئاسۆ كەریم

ئێمه‌ هه‌موو ده‌زانین كه‌ ناوچه‌كەمان‌ كێشه‌ى هه‌یه‌، بۆ ئێمه‌ جێگه‌ى داخى زۆره‌ كه‌ خوێنى كورد یان تورك یان هه‌ر گه‌لێكى تر ده‌ڕژێت. ئێمه‌ له‌گه‌ڵ میلله‌تانى خۆمان لێره‌ ده‌ژین و پێویسته‌ ده‌ستى برایه‌تى بۆ یه‌كتر درێژ بكه‌ین و حه‌یفه‌ خوێن بڕژێت. پارتى ئێوه‌و رێبه‌ری ئێوه‌ سیاسه‌تى راستیان گرتۆته‌ به‌ر بۆ چاره‌سه‌ركردنى ئارێشه‌كان. ده‌مه‌وێ لێره‌ سوپاسى ئه‌ردۆغان بكه‌م كه‌ جورئه‌تى خۆى نیشانداو چووه‌ دیاربه‌كر و وتى پێویسته‌ كێشه‌ى برایانى خۆمان كورد چاره‌سه‌ر بكه‌ین و پارساڵ هاته‌ هه‌ولێرو وتى سه‌رده‌مى نكۆڵیكردن له‌ كورد به‌سه‌رچوو. به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ ده‌بینم هه‌موو كورد پشتیوانى له‌و سیاسەته‌ ده‌كه‌ن و پێویسته‌ هه‌موو هێزى كوردى هه‌وڵ بده‌ن خۆیان له‌ توندوتیژى دوور بخه‌ن. هێزى هه‌ر ده‌وڵه‌تێك یان حزبێك له‌وه‌دا نییه‌ چه‌ند سه‌ربازى هه‌یه‌، هێز له‌وه‌دایه‌ چه‌ند كراوه‌ بێت و چه‌ند بتوانێت ئیش بۆ میلله‌تى خۆى بكات، هێزى ئاك پارتى و ئه‌ردۆغان له‌و كرانه‌وەیە‌دایه‌ كه‌ له‌ ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ به‌كارى هێنا.
* ئەو وتووێژو پیلەكانەم لە هەشتاكاندا دێتەوەبیر كە دەگوترا كێشەی كورد، یەك كێشەیە، یان چەند كێشەیەكە. هەر لایەنێكی ئەو گەنگەشەیە، پاساوی بۆ راست و دروستی خۆی دێنایەوە. لێ هەندەی من سەرەدەری لێ دەربكەم، كێشەی كورد بەو پێیەی كێشەی «نەتەوەیەكی ستەملێكراوی هاوچارەنووسە»، بەو مانایە یەك كێشەیە كە ناوەڕۆكێكی دیموكراتی هەیە و ناكرێ تا سەر بێ چارەسەر بمێنێتەوە. چەند كێشەیەكیشە لەبەر هەلومەرجی بەرچاوی سیاسی، ئابووریی- كۆمەڵایەتی و كولتووریی لێكجیای هەر پارچەیەكی كوردستان و ئاستی جیا-جیای داواكاری و داخوازییەكانی بزاڤی سیاسی. بەكورتی هەم كێشەیەكەو هەم چەند كێشەیەكیشە لەهەمانكاتدا.
* غوبنی مێژوو و جیوگرافیا بێ، یان ئەوەتا كورد خۆی هەر هەندەی لەبار بووبێ، وەكو نەتەوە بۆی نەلواوە دەوڵەتی یەكگرتووی خۆی، یان دەوڵەتۆكەیەك دروست بكات. دیارە لەم دنیایەدا، هەر كورد نییە، كە دەوڵەتە نەتەوە Nation-stateی خۆی نییە، بەڵكە دەیان نەتەوەی دیكەش هەن وەك ئەو، لێ كورد لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناویندا، هەم نەتەوەی بە ژمارە گەورەی بێ دەوڵەت و هەم پارچە- پارچەكراو و هەم رووبەڕوو بووە لەگەڵ ستەم و زۆر و هەوڵی تواندنەوەو بێبەشكردن و قڕكردن. بەو مانایە، كورد، گرفت و كێشەی بوون، مانەوەو مافی هەبووەو هەیە لەگەڵ نوخبەی حوكمڕانی دەوڵەتە- نەتەوەی گەلانی سەردەست. بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشەیە، كورد بەناچاری سەرهەڵدان، شۆڕش و راپەڕینی كردووەو رێكخستووە، بە كورتی چەنگە- چڕەی كردووە. بەرەنگاری ئەگەر زۆریش لە سەر كورد كەوتبێ، سەرئێشەی بۆ حكوومەتان دروستكردووە.
* لەگەڵ گۆڕانكاریی سەرەتای نۆهەتەكاندا، دەرفەتێك بۆ كوردی عێراق هاتە پێشەوە كە خۆی، بەشێكی وڵاتەكەی ئیدارە بكات كە ئەمڕۆ بە هەرێمی كوردستان ناسراوە. وردە- وردە ستاتۆیەكی قانوونی –سیاسیی كەمتر لە دەوڵەت، لەناو دەستووری عێراق چەسپا و لە ئاستی هەرێمایەتیی و نێودەوڵەتیشدا پێگەیەك پەیدا بكات و سەرۆكی وەزیران نێچیرڤان بارزانی بگاتە ئەوەی باس لە پێگەی كوردستان لە سەر نەخشەی وزەی جیهانی و «شەراكەی ستراتیجی» بكات. لێ هێشتا كێشەی كورد لە عێراقدا تەواو چارەسەر نەبووە.
* لەئاكامی سەرهەڵدانی پشێوی، بەرفرەبوونی بێسەروبەری و رووبوونەوەو تێكهەڵچوون لە سوریا و لە گرێژنە دەرچوونی نیزامی ئەو وڵاتە، چەند شارو شارۆچكەیەكی كوردنشینی هاوسنووری ئەو وڵاتە لەگەڵ توركیا، جا بە رێككەوتن بێ لەگەڵ نیزامی ئەسەد یان نا، كەوتنە دەست هێزە سیاسییە كوردییەكانی ئەوێ. بەدوور نازانرێ دوای نەمانی نیزامی ئەسەد، یان لەهەر كاكەو برالەیەكدا، «ترتیبات»ێكی سیاسیی –ئیداری ئەوتۆ بێتە گۆڕێ كە بواری جۆرێ لە چارەسەرو خۆبەڕێوەبەری بە كورد بدات كە لەنێوان 12-15%ی سەرجەم دانیشتووانی سووریا پێكدەهێنێ. لە ئێستەشەوە كار بۆ ئەو جۆرە خۆبەڕێوەبەرییە، وێڕای كۆسپ و ئاستەنگی زۆر، دەكرێ و هەرێمی كوردستان-یش لەو پێڤاژۆیە، بێ ئاگا و بێ كاریگەر نییە.





* وەك دەزانرێ، بەشە هەرە گەورەكەی كورد لە توركیایە. بە مەزەندە، كورد نزیكەی 20%ی دانیشتووانی ئەو وڵاتە دەبێت. كێشەی كورد لەوێ رەگئاژۆیە، لێ لە دوای سەرهەڵدانی تێكهەڵچوونی چەكداری نێوان PKK و دەوڵەت (1984)، كێشەكە بەرچاوتربووە. هەڵبەت خیتابی پەكەكە لەو 30 ساڵەدا، گۆڕانی بەسەردا هاتووە، بەتایبەتی دوای گیرانی رێبەری PKK لە 15ی شوباتی 1999 لە نایرۆبی، لە دروشمی دەوڵەتی سەربەخۆوە بۆ ئۆتۆنۆمی دیموكراتی و ئازادیی بەرفرەی كولتووری و ئێستاش بۆ مافی هاووڵاتیبوونی یەكسان و برایەتی نێوان كوردو تورك لە توركیایەكی نوێی دیموكراتدا. لە ماوەی 29 ساڵەی تێكهەڵچوونی چەكداریدا armed conflict، چەندین جار PKK، چ پێش گیرانی ئۆجالان و چ دوای ئەوەش، چ بە ناوبژیوانی و راسپاردەی ئەملاو ئەولا بێت یان نا، یەك تەرەفە ئاگربڕی راگەیاندووە، لێ هەر بۆ ماوەیەك بووەو جارێكی دی توندوتیژی سەریهەڵداوەتەوە. لەدوای هاتنەسەركاری پارتی دادو گەشەپێدان AKP، لە 2002-ەوە، فەزایەكی تر هاتۆتە گۆڕێ. ئەردۆگان، لە 2005 لە دیاربەكر دانی بە بوونی كێشەی كورد نا لە توركیا. ئیدی چ نا راستەوخۆ لە 2006، چ راستەوخۆ لە كۆتایی 2007-ەوە تا بەهاری 2011 لەنێوان میت و رێبەرانی PKKدا، دانوستان هەبووە كە بە «پرۆسەی ئۆسلۆ» ناسراوە. ئەو پرۆسەیە سەری نەگرت. هەر لایەنە هەقایەتی خۆی هەیەو ئۆباڵی شكستەكە دەخاتە ئەستۆی تەرەفی بەرانبەرەوە. ئیدی لە 14ی حوزەیرانی 2011-ەوە تا راگەیاندنی ئەمجارەی ئاگربڕ لەلایەن موراد قەرەیەلانەوە كە لە 23/3ی ئەمساڵدا كەوتە بواری جێبەجێكردنەوە، شەڕو تێكهەڵچوونی سەخت هاتنەكایەوە. ستایلی لەناوبردنی پڵنگەكانی تامیل لە سری لانكا لە توركیا شكستی هێنا و دووبارە نەبۆوە.
هەڵبەت بە سوودوەرگرتن لە كرانەوەو بوونی پەراوێزێكی دیموكراتی لە توركیا، بزاڤێكی سیاسیی- مەدەنیی هاوتەریب و پشتئەستوور بە خەڵك و شارەزای رێساكانی كاری دیموكراتی و مەدەنی كە خۆی لە BDP دەبینێتەوە كە ئافرەتان بەشداریەكی زۆری تێدا دەكەن، هاتە گۆڕێ كە لە هەڵبژاردنی گشتیی 12ی حوزەیرانی 2011دا، سەرباری بەربەستی رێژەی 10% بۆ چوونە ناو پەرلەمان، لە رێگەی كاندیدی تاك تاكەوە، توانی لە ناوچە كوردنشینەكاندا، گرەو لە پارتی دادو گەشەپێدان AKP بباتەوە بە بەراورد بە هەڵبژاردنی گشتیی 2007دا و بزاڤی چەكداریی PKKـەی، بە خەباتی مەدەنی سیاسیی ناو شارەكان، گرێدایەوە. لێ ناكرێ نكوڵی لەوەش بكرێ كە توركیای AKP لە 2005-ەوە، جۆرێ لە كرانەوەی لە راست كورد دا هەبووە و هەندێ تابۆی لەبەرانبەر كوردا هەڵگرتووە.
ئەردۆگان، دوای ئەوەی زیندانیانی سیاسی بە ئاماژەی ئۆجالان كۆتاییان بە مانگرتنی خۆیان لە خواردن هێنا، كلیلەكەی لە ئیمرالی دۆزیەوە. لە رێگەی هاكان فیدان-ی باوەڕپێكراوی خۆی و سەرۆكی دەزگای میت-ەوە، لە كۆتایی ساڵی رابردووەوە، «پرۆسەی ئیمرالی» لەگەڵ ئۆجالان دەستی پێكردووە. لەم پێڤاژۆیەدا، بەر لە جەژنی نەورۆز، ئۆجالان، نامەیەكی بەهەمان ناوەڕۆك بۆ هەر یەك لە «حكوومەتی توركیا، BDP، رێبەرانی PKK لە قەندیل، رێبەرانی كۆما جڤاكێن كوردستان KCK لە ئەوروپا» شاند. دوا بەدوای ئەمەش PKK، (8) دیلی توركیای لەسەر خواستی ئۆجالان بەرهەڵداكرد. ئیدی ئەوەبوو، پەیامەكەی ئۆجالان، لە 21/3 لە نەورۆزی ئامەد، خوێنرایەوە كە تیایدا جاڕی بەسەرچوونی خەباتی چەكداری و هاتنەئارای سەردەمێكی تر دەكات و بە گوێرەی هەندێ نووسەر ئۆجالان لەو پەیامەدا خۆی وەك بەشێك لە چارەسەر نەك گیروگرفت و كێشە نمایش كردووە. ئەو پەیامە زوو بەزوو، لەلایەن حكوومەتی توركیا، لەسەر زاری ئەردۆگان بە پۆزەتیڤ لێكدرایەوە. لەهەمانكاتدا پێشوازییەكی گەرمی لەلایەن سەرۆك بارزانی و حكوومەتی هەرێم، حزبەكانی كوردستان، ئیدارەی ئەمریكا، یەكێتیی ئەوروپی، فەرەنسا، ئەڵمانیا و رووسیا، ئەمنستی ئینتەرناشیۆناڵ و هیومان رایتس وۆچ-ەوە لێكرا. لەهەمانكاتدا، پارتی گەلی كۆماری CHP بە پارێزەوە، سایەدی پرۆسەكە دەكات، هەرچی MHPـەشە بە نزیك لە خیانەت و دەست تێكەڵاوكردن لەگەڵ دوژمن، وەسفی دەكات. دەبێ ئەوەش بگوترێ لەماوەی ئەم 10 رۆژەی دواییدا، دەمودووی بەرپرسانی توركیا، نووسەران و میدكارانی توركیا نیمچە گۆڕانێكی بەسەرداهاتووە، بەو مانایەی لە ئاكامی ئەو هەنگاوانەدا، ئومێدێك بە پرۆسەی ئاشتیی ئەمجارە پەیدابووە چ لەناو كوردان و چ لە توركیادا و رەنگدانەوەو كاریگەری پۆزەتیڤی دەبێ بۆ سەر رای گشتیی توركیا، ئەوەتا ئێستا لە پاڵ دەستەواژەی PKKـەی تیرۆریستدا، PKKـەی لە قانوون بەدەر، PKK بەبێ هیچ نازناوێك و لە جیاتی وشەی «تیرۆریست» بۆ چەكدارانی PKK، وشەو زاراوەی وەك «شەڕڤان- Fighters، میلیتانت Militants، یاخیبووان Rebels»یش بەكاردێ. بەگوێرەی راپرسییەك 58%ی ئەوانەی رایان وەرگیراوە، پشتیوانی لە پرۆسەی ئاشتی دەكەن. بەڵام لەناو دەستەو دایرە كۆنزەرڤاتیڤەكانی توركیادا، كە هەم بنكەی دەنگدەرانی AKP و MHP پێكدێنن، جۆرێ لە پارێزی و دڕدۆنگی هەیە لەبەرانبەر ئەردۆگان و باس لە رووە شاراوەكانی دانوستان و صەفقە dealی نێوان ئەردۆگان و ئۆجالاندا دەكەن، بەو مانایەی كە ئەردۆگان ئەو پرۆسەیەی بۆ خاتری خۆی بەڕێخستووەو دەیەوێ ساڵی 2014 كە هەم هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی لە ئاداری 2014 تێدا دەكرێ و هەم هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كە خۆی تەمای پێیە، لە ئابی هەمان ساڵدا، ساڵێكی بێ گرفت و توندوتیژی بێت. بۆ ئەمەش ئەردۆگان پێویستی بە پشتەوانی یەكێ لە حزبەكانی ئۆپۆزیسیۆن دەبێ كە ئەویش بە BDPی خاوەنی 33 كورسییە لە پەرلەماندا. لەم پێناوەشدا، ئەردۆگان سازش لەگەڵ ئۆجالاندا دەكات. لەناو كوردانیشدا، مەترسی فێڵ لێكردن و دووبارە بوونەوەی رووداوەكانی مێژوو هەیە. بەو مانایە، بنیاتنانی متمانە لە دووتوێی پرۆسەی ئاشتیدا خاڵێكی دەسپێك و یەكلاكەرەوەیە. لێ زوبێر ئایدار گوتەنی، لە سەرخستنی پرۆسەی ئاشتیدا، هەردوو لا قازانج دەكەن، دەنا بازنەی خەسارت - خەسارەت بەردەوام دەبێت. ئەمەش بۆ خۆی تێگەیشتنێكی نوێیە لای كوردی توركیا.
* وەكو دەزانرێ، لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا، نەك هەر لەئاستی ئابووری و بازرگانی، بەڵكە لە ئاستی هامشۆو پێوەندیی دیپلۆماتیدا توركیا زۆر هاتۆتەپێشەوە «ئاداری 2010 كونسڵگەریی توركی لە هەولێر كرایەوە». بە قسەی حەسەن جەمال-ی نووسەری رۆژنامەی میللیەتی توركی، نزیكەی 1000 كۆمپانیای توركیا لە هەرێمی كوردستاندا كاردەكەن. قەوارەی هەناردەی نا فەرمیی لەگەڵ هەرێمدا 10 ملیار دۆلار و بگرە زیاتریشەو 70%ی هەناردەی توركیا بۆ عێراق لەگەڵ هەرێمی كوردستانە. لە بواری وزەدا، كۆمپانیای پەت- ئۆیل و كۆمپانیای گەنەل ئینێرژی لە 2002ـەوە لە هەرێمدا كار دەكەن. لە جیاتی گواستنەوەی نەوتی خاو بە تانكەر و لە رێگەی دەروازەی خابوورەوە، هێڵێكی 255 كیلۆمەتری كە رۆژانە توانای گواستنەوەی یەك مليۆن بەرمیل نەوتی هەبێت لە كوردستانەوە بۆ توركیا كە بەشێكی لێ تەواو بووە، كاری لێ دەكرێ. چونكە بە مەزەندە ناوچەكانی بندەستی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بێ لە كەركووك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم، بڕی 45 ملیار بەرمیل نەوت و 3,5 تریلیۆن سێ جا گازی سروشتیان هەیە. ئەوە لە كاتێكدا توركیا رۆژانە 700 هەزار بەرمیل نەوتی پێویستەو رەنگە ئەم پێویستیەی توركیا لە داهاتوودا زۆرتر ببێ، بەهۆی ئەو نەشونما ئابوورییەی لە توركیا هەیە بەو ئاواتەی خۆی لە ریزی 10 وڵاتە هەرە پێشكەوتووە ئابوورییەكەی جیهاندا ببینێتەوە، چونكە تەنیا 10%ی ئەو پێویستییە لەناوخۆی توركیا دابین دەبێ و ئیدی توركیا بۆ دڵنیابوون لە دەستكەوتنی وزە لە سەرچاوەی تر بێ لە «رووسیا و قەوقاسیاو ئێران و وڵاتانی دی»، هەرێمی كوردستانی دراوسێی نزیكی خۆی، یەكێكە لەو سەرچاوانە. ئەوە سەرباری كە توركیا 55%ی گازی سروشتی لە رووسیا و 21%ی لە ئێران بۆ پێداویستی خۆی لەو دوو وڵاتە دەكڕێ و دیسان ئەو بڕە زۆرەی گازی سروشتی كە لە كوردستان هەیە، هەم دەكرێ توركیا پێویستیی خۆی لێ دابین بكاو هەم بۆ ئەوروپاش بگوازرێتەوە. توركیا كە دەبینێ، لە هەرێمی كوردستاندا، ئەو دەرەتانە هەیە، نەوت و گازی سروشتی بە مەرجی ئاسانتر بۆ خۆی دابین بكات و كۆمپانیای گەورە- گەورەی وەك ئیكسۆن مۆبیل و شیفرۆن و تۆتال و گازپرۆم روویان لە كوردستان كردووەو كاری تێدا دەكەن، بیر لە ئایندەی توركیا لەگەڵ كورد دەكاتەوە و توركیا بە دامەزرانی «شەراكەتێكی ستراتیجی» لەگەڵ هەرێمدا، دەبێتە ئەكتەرێكی سەرەكیی وزە لە ناوچەكەدا. بۆ ئەم مەبەستەش ناوخۆی توركیا و هاریكاری كوردان و دابینكردنی ئاسانكاریی لۆجیستی و بوژاندنەوەی ناوچە كوردنشینەكانی خۆی و پەرەپێدانی وەبەرهێنان دەكەونە بەر رۆژەڤەوە. واتە پێویست دەكات ناوخۆی توركیا، بەتایبەتی ناوچە كوردنشینەكانی لە توندوتیژی دووربخرێتەوەو سەقامگیرییان تێدا بێتەئاراوە. ئەمەش پێویستی بە سازان و كۆتاییهێنان بە توندوتیژی و دۆزینەوەی چارەسەر هەیە لەگەڵ PKK و كورداندا. دەبێ ئەو راستییەش بگوترێ، كە سەركردایەتیی سیاسیی هەرێمی كوردستان، بەتایبەتی سەرۆك بارزانی، زوو دەركی بە بێهوودەیی توندوتیژی و رێگەچارەی سەربازی بۆ بڕانەوەی كێشەكان كردووەو هاریكار بووە بۆ هاتنەئارای پرۆسەیەكی لەم بابەتە. سەرۆكی حكوومەتیش، نێچیرڤان بارزانی پشوودرێژانە بەو ئاقارەدا كاری كردووە كە بەرژەوەندە هاوبەشەكان دواجار بەیەكەوە هەڵكردن و ئاشتی بكەنە پێویست بۆ هەردوولا؛ بۆ كوردان و توركان.




* داخوا، وەك لەسەر زاری ئەردۆگان لە 26/3دا لە میانەی ئاخاوتن لەگەڵ گرووپی پەرلەمەنتاری حزبەكەیدا بۆ چاوەدێری پرۆسەكە و سازدانی رای گشتی، تەنیا دروستكردنی «كۆمیسیۆنی دانایان» بەسە وەك دەستەیەكی راوێژكاری مەدەنی، بەبێ هیچ چەترێكی قانوونیی و بەبێ هیچ دەسەڵاتێكی دیاریكراو. وەك دەزانرێ لەو كۆمەڵگەیانەی پشێوی و ئاژاوەی ناوخۆ و شەڕو شۆڕیان تێدابووە، یان دوای بەكۆتاهاتنی دیكتاتۆری، لە چەندین وڵاتدا مینا باشووری ئەفریقیا و وڵاتانی ئەمریكای لاتین، بۆ پێچانەوەی قۆناخێك و زانین و تۆماركردنی راستییەكان، كۆمیسیۆنی ئاشتەوایی و گەڕان بەدوای راستییەكان یان دادپەروەری، بە قانوون پێكهاتوون. لێ دیار نییە، ئەوەی توركیا چۆنەو لە چ بابەتێكە و پێكهاتەو ماندێت و چوارچێوەكەی چۆن دەبێ؟ داڤید فیلیپس، شارەزا لە بواری كاروباری كورداندا، لە وتارێكی خۆیدا لە 27/3، بوونی كۆمیسیۆنێكی لەم بابەتە بە پێویست دەزانێ. بەهەرحاڵ، لایەنێكی نادیاری پرۆسەكە ئەوەیە كە قۆناخەكانی پرۆسەكەو خشتەبەندییان ئاشكرا نەكراوەو ئەوەی هەیەو نییە لێرەو لەوێ لە دووتوێی نووسینی ئەم یان ئەو نووسەردا بریتین لە:
1. كشانەوەی گەریلاكانی پەكەكە بۆ دەرەوەی سنوور و چەكدانان. باس لەوە دەكرێ كە ئەم پرۆسەیە دەبێ تا مانگی 9ی ئەمساڵ تەواو ببێت. واتە پێش دەسپێكردنەوەی خولی پەرلەمان و پێش وتووێژكردن لەسەر بودجە. ئەوە قۆناخێكی زۆر گرنگە، ژمارەی گەریلاكانی ناو توركیا چەندە، بەكوێدا دەكشێنەوەو چ گەرەنتیەك هەیە لە كاتی كشانەوەدا، سوپای توركیا، یان فڕۆكەكان وەدوویان نەكەون و لێیان نادەن، چونكە هەم سەرۆكی ستادی سوپا، باس لەوە دەكات كە ئەوان لەناو خاكی توركیادا بە گوێرەی یاسا، ئۆپەراسیۆنەكان بەڕێوە دەبەن. ئینجا كشانەوەكە بێ چەكە یان بە چەكەوە، چونكە عەبدوڵڵا گویل-ی سەركۆماری توركیا بابەتێكی لەم چەشنەی هێنایە گۆڕێ. لەكاتێكدا پەیامەكەی ئۆجالان ئاماژەیەكی بۆ ئەو خاڵە تێدا نییە. ئینجا بۆ كوێ دەكشێنەوە؟ تەنیا بۆ ناو كوردستانی عێراق، ئەو گەریلایانەی خەڵكی ئێران، یان سوریا، یان عێراق-ن تەكلیفیان چ دەبێ؟
لێرەدا، پرسیارێ دێتەگۆڕێ داخوا ئەمساڵیش، پەرلەمانی توركیا مۆڵەت بۆ سوپا درێژدەكاتەوە كە لە دەرەوەی سنوورەكانی توركیا، ئۆپەراسیۆن بكات یان نا؟ ئەدی قوروچییەكان، واتە چەكدارە كوردەكانی سەر بەدەوڵەت، كە ژمارەیان كەم نییە، چارەنووسیان چ دەبێ؟ بەهەرحاڵ، ئەم قۆناخە، ریسكی زۆری تێدایە و كۆسپی دێنە رێ.
2. نووسینەوەی دەستوورێكی نوێی مەدەنی و دیموكرات كە هاووڵاتیبوونی وەك یەك Equal citizenship بكاتە بنەما. خوێندن و نووسین بە زمانی دیكە بێ لە توركی. پێدانی دەسەڵاتی زێتر بە شارەوانییەكان كە سەر بكێشێتە جۆرێ لە خۆبەڕێوەبەری. ئەوانە بابەتی بێ گرفت نیین. ئەوە سەرباری هەمواركردنەوەی هەندێ یاسای وەك: یاسای سزاكان، یاسای پارتە سیاسییەكان، یاسای هەڵبژاردن و كەمكردنەوەی رێژەی 10% بۆ چوونە ناو پەرلەمان، یاسای رۆژنامەوانی، خوێندن و فێربوون، قانوونی دژە- تیرۆر بە جۆرێ كە لە رێككەوتننامەی ئەوروپی بۆ مافەكانی مرۆڤ بگونجێن و و پێوەرەكانی كۆپنهاگن-یان تێدا جێ بكرێتەوە. زیندانیكراوەكانی KCK كە ژمارەیان ئێكجار زۆرەو بە گوێرەی قانوونی دژە تیرۆر گیراون، چیان بەسەردێ؟ ئەم قۆناخە، لەناوەخۆی توركیا، بەتایبەتی لە لایەن CHP و MHP و هەندێ دەستەو دایرەی كۆنزەرڤاتیڤ و ناسیۆنالیستی ناو AKP خۆیەوە، رووبەڕوو دەبێ. ئەم قۆناخە پێویستە، بۆ ئەوەی قۆناخی سێیەمی بەدوادا بێت.
3. ئاساییكردنەوە، رێگەدان بە گەریلاكان و ئەندامانی پەكەكە لە دەرەوە (قەندیل و ئەوروپا) بۆ گەڕانەوە ناو توركیا و تێكەڵبوونەوەیان بە كۆمەڵگەو هاتنە ناو پرۆسەی سیاسی. ئەوە قۆناخەش دیسان پێویستی بە رێككەوتن و یاسای لێبوردنی گشتی هەیە. واتە رێبەرایەتی پەكەكە و چارەنووسی ئۆجالان، چ دەبێ؟ رۆڵی ئۆجەلان لە پرۆسەكەدا، چی دەبێ؟ هەر لەناو زیندان دەمێنێتەوە، یان ئازاد دەكرێ؟ چونكە ماقوڵ نییە، دانوستان لەگەڵ یەكێكدا بكرێ و لەسەر دەستی ئەو كۆتایی بە قۆناخێك بێت، هیچ گۆڕانكارییەك بەسەر رەوشی ئەودا نەیەت. ئەوە لەكاتێكدا بەرپرسانی توركیا جەخت لەوە دەكەنەوە، جارێكی تر دادگایی ئۆجالان ناكەنەوە. بە كورتی بەرپرسانی توركیا، جارێ خۆیان لە وەڵامدانەوەی ئەم پرسە دەدزنەوە.
* شایانی باسە، رۆڵی سەركردایەتیی سیاسیی هەرێمی كوردستان، لە هەر یەك لە قۆناخەكانی پرۆسەكەدا، چی دەبێ، بەتایبەتی كە هەردوولای پرۆسەكە، چاوەڕوانییەكی وایان لە هەرێمی كوردستان هەیە كە هاوكاری و پشتەوانیان بكات و هەمیشە سەركردایەتی كوردستانیش جەختی لەسەر هاوكاریكردن كردۆتەوە. ئەرێ كاتی ئەوە نەهاتووە، كوردان كۆنگرەی نەتەوەیی خۆیان گرێ بدەن؟
* بەهەرحاڵ بمانەوێ و نەمانەوێ، ئەم رەوش و پەرەسەندنانە، كاریگەرییان بۆ سەر رەوشی كورد لە ئێران دەبێ. كێشەی كورد بەچ بارێكدا دەكەوێتەوە، شونەواری گۆڕانكارییەكانی ناوچەیان بەسەرەوە دیار دەبێ. هەرچەندە بەگوێرەی ئاگاداری من، تا ئێستا حكوومەتی تاران، هیچ كۆمێنتێكی لەبارەی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا نەداوە و رەنگە چاودێریی هەڵوێست و پەرەسەندنەكان بكات...
* كەواتە، كێشەی كورد لە هەر پارچەیەكدا، بەپێی هەلومەرجی كۆنكرێت، رێگەی خۆی دەبینێتەوەو لەبارێكی وادا، رەنگە سنوورەكان لەنێوان كورداندا، بایەخێكی ئەوتۆیان نەمێنێ، بەبێ ئەوەی پێكهێنانی دەوڵەتە- نەتەوە بكەنە بابەتی رۆژ، بەڵكە جەخت لەسەر تێكەڵاویی و بووژانەوەی ئابووری و كولتووری بكەنەوە لە جیوگرافیاو ژینگەیەكی بەرفرەتردا.