((هێز لە رەوشی گۆڕاوی ئەتمۆسفیر دەچێت، هەموو كەس پشتی پێدەبەستێت و باسی دەكات، بەڵام كەمن، ئەوانەی لێی تێدەگەن، جووتیارێك یان كەشناسێك هەست بە گۆڕانی كەش و هەوا دەكەن، سەركردە سیاسییەكان و شرۆڤەوانان هەوڵدەدەن لە پێوەندیەكانی هێز تێبگەن و مەزندەی بەكارهێنانی سەرچاوە جیاوازەكان بكەن، هەروەها هێز لە خۆشەویستیش دەچێت، تاقیكردنەوەی ئاسانترە لە دیاریكردنی)).
جۆزیف نای
سەرۆك ئۆباما لە ئیدارەی یەكەمداو لەیەكەم بۆنە دوای دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكی ئەمریكا لە خولی یەكەمدا و، لە بۆنەی 200 ساڵەی لەدایكبوونی ئەبراهام لنكۆڵن داوای ئەوەی كرد، ئەمریكا ئەمڕۆ بەهەمان سەردەمی لنكۆڵن پێویستی بە بڕیاری بوێرانە هەیە، بڕیارێك كە سەرەنجام داكۆكی لە ئازادی بكات
بەڕێز هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق لە دیمانەیەكی تایبەتی ئەم ژمارەیەی گوڵاندا ئاماژە بەوە دەكات كە ساڵی 2013 ساڵێكی سەخت دەبێت بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و عێراق بەتایبەتی، هەروەها ساڵێكی سەختیش دەبێت بۆ سیاسەتی ئەمریكا بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەموو ئەو كێشانەی لە ناوچەكە و لە عێراق روودەدەن، زیبینۆ برژنسكیش كە لەسەردەمی ئیدارەی كارتەردا، راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا بووە، لەدواین وتاریدا كە رۆژی 18ی ئەم مانگە لە گۆڤاری فۆرین پۆلیسی بە ناونیشانی (ساتەوەختی ئۆباما – (Obama’s moment بڵاویكردۆتەوە، ئاماژە بەو تەحدیانە دەكات كە رووبەڕووی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا دەبێتەوە لە ئیدارەی دووەمی ئۆبامادا، برژنسكی لەگەڵ ئەوەی جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە ئۆباما دیكتاتۆر نییە هەتا رەسمی سیاسەتی دەرەوە بە تەنیا بكات، بەڵام ئاماژەش بەوە دەكات بەپێی سیستمی دابەشكردنی دەسەڵاتەكان لە ئەمریكا، سەرۆكی ئەمریكا بوارێكی فراوانی لەبەر دەستە بۆ ئەوەی لە ئاراستەی سیاسەتی دەرەوەدا بڕیاری یەكلاكەرەوە بدات، ئەمەش مانای ئەوەیە راستە بنەما سەرەكییەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا بەشێوەیەكی گشتی گۆڕانكاری بەسەردا نایەت، بەڵام لە میكانیزمی جێبەجێكردنی ئەم بنەما سەرەكیانە سەرۆكی ئەمریكا دەسەڵاتێكی فراوانی هەیە بۆ ئەوەی سەرچاوەی هێز (ئەوجا هێزی نەرم بێت یان رەق – SOFT&HARD POWER) دیاری بكات، ئەمەش بەو مانایەی وەك جۆزیف ئێس نای یاریدەدەری پێشووی وەزیری بەرگری ئەمریكا لە كتێبی (هێزی نەرم میكانیزمێكی سەركەوتوو بۆ سیاسەتی نێودەوڵەتی) ئاماژەی پێكردووە و ئاماژە بەوە دەكات و دەڵێت لەبەر ئەوەی من خۆم یاریدەدەری وەزیری بەرگریی ئەمریكا بووم، ئەوا من دوایین كەس دەبم كە نكۆڵی لە بایەخی هێزی سەربازی ئەمریكا بكەم، بەڵام ئەمریكا بێجگە لەوەی هێزێكی سەربازی و ئابووری گەورەی هەیە لە هەمانكاتدا هێزی سێهەمیشی هەیە كە دەكرێت پێی بگوترێت هێزی نەرم، جۆزیف نای لەمیانەی مانا گۆڕاوەكانی هێز لەنێوان (هێزی نەرم و هێزی رەق) ئاماژەی بەوەڵامێكی كۆڵن پاولی وەزیری دەرەوەی ئیدارەی یەكەمی جۆرج دەبلیو بوش دەكات، كاتێك لەوەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بە هێزی نەرم ئاراستەی كرابوو، لەوەڵامدا پاول وتبووی: (ئەمریكا پێویستی بەوە بوو پەنا بۆ هێزی رەق بەرێت بۆ ئەوەی شەڕی دووەمی جیهان بەرێتەوە، بەڵام ئایا دوای بردنەوەی شەڕی دووەمی جیهان هەوڵیدا بەهەمان هێز ئەوروپا داگیر بكات؟ بێگومان نەخێر هێزی نەرمی لەچوارچێوەی پلانی مارشاڵ بۆ ئاوەدانكردنەوەی ئەوروپا پیادەكرد، هەمان شتیشی لە ژاپۆن پیادە كرد)، ئەم وەڵامەی پاول بۆ تێگەیشتن لەمانا جیاوازەكان و سەرچاوە جیاوازەكانی هێز، جۆزیف نای بە پێناسەیەكی ماقووڵ و سەركەوتووی لەقەڵەمدەدات، بۆیە لەبەشێكی دیكەی كتێبەكەیدا ئاماژە بە گووتەیەكی میكافیلی دەكات، بەوەی پێش 400 ساڵ بەوجۆرە رێنمایی ئەمیرەكانی كردووە بەوەی گرنگە ئەمیر ترسی هەبێت زیاتر لەوەی خۆشەویست بێت، بەڵام بۆ ئێستا پێویستە هەردووكیان هەبێت، واتە هەم ترسی هەبێت و هەمیش خۆشەویست بێت.
كەواتە كاتێك جۆزیف نای كتێبی (هێزی نەرم)ی بڵاوكردەوە وەك رەخنەیەك لە ئیدارەی یەكەمی جۆرج دەبلیو بوش و وەزیری بەرگریەكەی دۆناڵد رامسفیڵد كە هیچ بڕوای بە هێزی نەرم نەبووە، ئەوا ئەمە مانای ئەوەنییە جۆزیف نای هەموو سەرچاوەكانی هێزی ئەمریكای لە یەك سەرچاوە كە ئەویش سەرچاوەكانی هێزی نەرمە دەبینێتەوە، بەڵكو لەباری واقیعدا جۆزیف نای مەبەستی ئەوەیە سەرچاوەكانی هێزی ئەمریكا تەنیا لەیەك یان دوو سەرچاوە بچووك نەكرێتەوە، بەڵكو پێویستە هەموو سەرچاوەكانی هێز پێكەوە خزمەتی بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بكەن بۆ ئەوەی ئەمریكا وەك بەهێزترین دەوڵەت بمێنێتەوە، بە واتایەكی دیكە ئەمریكا ئێستا لاسایی ئیمپراتۆریەتی رۆمانی نەكاتەوە كە هێزەكەی تەنیا سوپا و سەربازەكانی بێت، بەڵكو ئەمریكا لەهەموو روویەكی هونەری و مرۆییەوە بەهێز بێت و جیهان وەك نەتەوەیەكی نموونە سەیری بكات، ئەم نەتەوە نموونەیەش پێویستی بە كارلێكی هەموو سەرچاوەكانی ئەو هێزانە هەیە كە ئەمریكا هەیەتی، بۆیە جۆزیف نای داوا دەكات لەمانای هێز تێبگەین و چۆن هێزە جیاوازەكان بۆ ئامانجە جیاوازەكان بەكاردەهێنرێت، لەم چوارچێوەیەدا ئەو پێیوایە: (هێز لە باری ئەتمۆسفیر دەچێت، هەموو كەسێك پشت بەكەش وهەوا دەبەستێت و باسی لێوە دەكات، بەڵام كەمن و ئەوانەی لێی تێدەگەن، هەروەك چۆن جووتیارێك كەسەیری كەش و هەوا دەكات دەزانێت باران دەبارێت یان نە، سەركردە سیاسییەكان و شرۆڤەوانان هەوڵدەدەن پەیوەندییەكانی هێز پێناسە بكەن و مەزندەی پەنابردن بۆ سەرچاوە جیاوازەكانی هێز بكەن، هەروەها هێز وەك خۆشەویستی وایە، تاقیكردنەوەی لە دیاریكردنی ئاسانترە، بەڵام هەموو ئەوانە هیچ لەو راستیە ناگۆڕن كە هێز شتێكی هەقیقیە).
لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ وتارەكەی برژنسكی كە راشكاوانە ئیدارەی ئۆباما لەو تەحدیانە ئاگادار دەكاتەوە كە لەمساڵدا رووبەڕووی ئیدارەی ئۆباما دەبێتەوە و ئەو تەحدیانەش كۆمەڵێك زەمینەیان لە سیاسەتی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا ونكردووە و پێویستە ئەو زەمینانە دروست بكرێتەوە بۆئەوەی سیاسەتی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا بگەڕێتەوە بۆ شكۆی، ئەوا بەراشكاوی ئاماژە بە دەسەڵاتەكانی سەرۆك دەكات كە سیستمی حكومڕانی ئەمریكا بۆی فەراهەمكردووە، برژنسكی راشكاوانە دەست دەخاتە سەر برینەكان و دەڵێت راستە كۆنگریس و خەڵك گرنگن بۆ بڕیاردانی شەڕ، راستە گرنگە بڕیارەكانی سەرۆك پشتگیری خەڵك و كۆنگرێسی هەبێت، بەڵام هیچ دەسەڵاتێك هاوتای دەسەڵاتی سەرۆك نییە، سەرۆك ئۆباماش لە ئیدارەی یەكەمداو لەیەكەم بۆنە دوای دەستبەكاربوونی وەك سەرۆكی ئەمریكا لە خولی یەكەمدا و، بە بۆنەی 200 ساڵەی لەدایكبوونی ئەبراهام لنكۆڵن داوای ئەوەی كرد، ئەمریكا ئەمڕۆ بەهەمان سەردەمی لنكۆڵن پێویستی بە بڕیاری بوێرانە هەیە، بڕیارێك كە سەرەنجام داكۆكی لە ئازادی بكات، بێگومان ئۆباما لەوتارەكەیدا راشكاوانە ئاماژەی بەوەكرد كە لەسەرەتادا لنكۆڵن بۆ پاراستنی ئازادی و مانادانەوە بەو ئازادییەی لەدەستووری ئەمریكادا هاتووە، پەنای بۆ هێزی رەق برد، واتە بەبێ پشتگیری كۆنگرێس بڕیاری شەڕیدا بۆ ئەوەی كۆیلەتی نەمێنی، لەهەمانكاتدا بینایەی كۆنگرێسی (بینایەی ئێستای كۆنگرێسی ئەمریكا) دروستكرد بۆئەوەی دوای كۆتایی هاتنی شەڕ لەناو كۆنگرێس لەسەر بەكارهێنانی هێزی رەق و راگەیاندنی شەڕ لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكەن، بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا لنكۆڵن هێزی رەقی بەكارهێنا بۆئەوەی خۆی بكاتە دیكتاتۆر؟ بێگومان نەخێر، بەڵكو هێزی رەقی بەكارهێنا بۆ ئەوەی ئەو مەترسیانەی كەوتبوونە سەر ئازادیی بیانڕەوێنێتەوە و بە هێزی نەرم ئازادی بپارێزێت، هەروەك چۆن دوای ئەوەی شەڕ تەواو بوو، تفەنگ و ئەسپەكانی لە سەربازە بە دیلگیراوەكان نەسەند و پێی گووتن: (لەمەودوا تفەنگەكانتان بۆ راوكردن بەكاربهێنن و ئەسپەكانتان زەوی پێ بكێڵن)، ئەگەر ئەمە گرێبدەینەوە بە پێناسەكەی كۆڵن پاول بۆ مانای هێز، ئەوا هەمان دووبارەكردنەوەی قسەكەی لنكۆڵنە بۆ پاراستنی ئازادی، بەڵام لنكۆڵن بۆ پاراستنی ئازادی لە ئەمریكا پەنای بۆ بردووە و رۆزفەڵەت بۆ پاراستنی ئازادی لە جیهاندا، بۆیە هەموو ئەمانە بەرەو ئەو ئاراستەیەمان دەبەن، كە دیاری كردنی پێشوەختەی هێز، ئەوجا هێزی نەرم بێت یان رەق، بۆیە برژنسكی روودەكاتە ئۆباما و پێی دەڵێت:
1. سەرۆكی ئەمریكا بەرپرسی یەكەمە لەوەی چۆن ئەمریكا لەم جیهانە پڕكێشەیەدا بەسەلامەتی هەنگاو هەڵدەگرێت.
2. سەرۆك سەیری كۆتایی بڕیارەكان دەكات بۆ بەرژەوەندی ئەمریكا، ئەوجا ئەو بڕیارانە پێویستی بە دیپلۆماتیەت بێت، یان نفوزی ئابووری یان تەنانەت پلاندانان بێت بۆ پەنابردن بۆ هێزی سەربازی.
ئەوەی لەم چوارچێوەیەدا بە پێچەوانەی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بوش بۆتە رەخنە لەسەر سیاسەتی ئیدارەی ئۆباما ئەوەیە، ئیدارەی بوش ئەولەویەتی دابوو بە هێزی رەق واتە پەنابردن بۆ هێزی سەربازی بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكان هەروەك چۆن سەرۆك بوش دوو بڕیاری گرنگ و مێژوویی لەماوەی ئیدارەی یەكەمدا دەركرد، كە ئەوانیش(رووخانی رژێمی تاڵیبان بوو لە ئەفغانستان و رووخانی رژێمی بەعس بوو لە عێراق)، ئەوانەی رەخنە لە ئیدارەی بوش دەگرن، ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە لەهەردوو شەڕی ئەفغانستان و عێراقدا، ئیدارەی بوش توانی لەماوەیەكی زۆر كورتدا گەورەترین و سەرسوڕهێنەرترین سەركەوتنی سەربازی بەدەست هێنا، بەڵام نەیتوانی دوای ئەو سەركەوتنە سەربازییە گەورانە سەقامگیری لەو دوو وڵاتە دابین بكات، ئەگەر ئەمە لایەنێكی ئەو رەخنانە بێت كە لە ئیدارەی بوش دەگیرێت، پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا بە پیادەكردنی هێزی نەرم و كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، ئێستا عێراق هەنگاو بۆ پێكەوە ژیان و دیموكراتی هەڵدەگرێت، یان خەریكە دیكتاتۆرێكی دیكە بەرهەم دەهێنێتەوە؟ بەدووبارە كردنەوەی هەمان شێواز لە ئەفغانستانیش، ئایا بارودۆخی ئەفغانستان سەقامگیر و دیموكراتی دەبێت؟ ئەمە ئەو ئیشكالیەتەیە كە لەپێش تاقیكردنەوەی سەرچاوە جیاوازەكانی هێز، دیاری دەكرێت یان كاریگەریەكەی دەپێورێت، ئەمەش وەك پسپۆران جەختی لەسەر دەكەنەوە، كۆمەڵێك تەحدی گەورە بۆ سیاسەتی ئەمریكا لە ساڵی 2013 بە تایبەتی و ئیدارەی دووەم بەشێوەیەكی گشتی دروست دەكات، ئەگەر سەرۆك ئۆباما بەجۆرێكی دیكە رەفتار نەكات، رەوشێكی ئاڵۆز دروست دەبێت.
دیاریكردنی جۆری هێز
بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەقڵە نادیموكراتەكان
یەكێك لەو سیمایانەی دەوڵەتانی لیبرال دیموكراتی شانازی پێوە دەكەن، ئەوەیە كە بەدرێژایی نزیكەی 200 ساڵی رابردوو لەنێوان دوو دەوڵەتی لیبرال دیموكراتی شەڕ دروست نەبووە، ئەگەر ئەم دیاردەیە وەك بنەمایەك بۆ دیاریكردنی سەرچاوەی جۆری هێز بكەینە بنەما، ئەوا ئەم دیاردەیە ئەوەمان پێدەڵێت كە دیاریكردنی جۆری هێز پەیوەستە بەو ئەقڵەی كە خاوەنی هێز مامەڵەی لەگەڵ دەكات، هەر بۆ نموونە لەدوای شەڕی جیهانی دووهەم، ئەڵمانیا دابەشبوو بۆ ئەڵمانیای رۆژهەڵات و رۆژ ئاوا، ئایا هێزی نەرمی بەها دیموكراتیەكانی ئەڵمانیای رۆژئاوا توانی دیواری بەرلین بڕووخێنت هەتا گۆرباچۆف بیرۆستریكای رانەگەیاند، نموونەی لەمە زیندووتر دابەشبوونی كۆریایە لە ساڵی 1953ـەوە كە هەتا ئێستا بەردەوامە، پرسیار ئەوەیە ئایا هێزی نەرمی كۆریای باشوور توانیوویەتی پەرژینە سیمەكەی سەر هێڵی 38 كە بۆتە سنووری نێوان هەردوو كۆریا لابەرێت و كۆریاش وەك ئەڵمانیا یەكپێبگرێتەوە، لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و بە تایبەتی لەسەر پرسی سوریا، ئەوە ماوەی نزیكەی دووساڵە هەموو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەهێزی نەرم مامەڵە لەگەڵ رژێمی بەشار ئەسەد دەكات، ئایا توانیان بەشار ئەسەد رازی بكەن دەست لە كوشتاری گەلەكەی هەڵبگرێت، یان ئەگەر بەهەمان شێوە مامەڵە لەگەڵ كەیسی لیبیادا بكرایە، ئایا قەزافی لەدەسەڵات لادەبرا؟ ئەمانە كۆمەڵێك پرسیارن كە واقیعی پرسە جیاوازەكان خۆیان وەڵامی دەدەنەوە، ئەم راستیانەمان بۆ ئاشكرا دەكەن:
1. پرۆفیسۆر تۆم جی پالمەر لە توێژینەوەیەكیدا سەبارەت بە رۆڵی دامەزراوەكان، ئاماژە بەكۆریای باشوور و كۆریای باكوور دەكات و دەڵێت، ئەگەر بمانەوێت كاریگەری رۆڵی دامەزراوەكان هەڵبسەنگێنین ئەوا هێندە بەسە بەشەو بەفڕۆكە بەسەر كۆریادا تێپەڕیت، ئەوكات دەبینن كە كۆریای باشوور چراخانە و كۆریای باكوور تاریكستانە، راشكاوانەتر كۆریای باشوور لەژێر سایەی سیستمێكی دامەزراوەیی مۆدێرندا بۆتە وڵاتێكی پێشكەوتوو، بەڵام كۆریای باكوور لەژێر سایەی رژێمێكی كۆمۆنیستی گەڕاوەتەوە بۆ دواوە و تەنانەت توانای دابینكردنی كارەباشی نییە، بێگومان ئەوەی تۆم جی پالمەر باسی دەكات واقیعێكە هەموو كەس دەتوانێت بیبینێت، بەڵام پرسیار ئەوەیە لەماوەی زیاتر لە 58 ساڵ كە دەكاتە تەمەنی چەند نەوەیەك هێزی نەرم نەیتوانیووە كاریگەری لەسەر بەشێكی وڵاتێك هەبێت، ئایا دەبێت چەندی دیكە چاوەڕێی بكرێت هەتا رژێمی بیویانگ بە هۆش خۆی دێتەوە؟ پرسیاری دیكە لێرەدا ئەوەیە ئایا هاووڵاتیانی كۆریای باكوور هەست بەوە ناكەن كە هاونیشتمانییەكانیان لە كۆریای باشوور لە ژیانێكی زۆر باشدا دەژین؟ بێگومان هەست دەكەن و ئەوانیش دەیانەوێت یان هەڵبێن و بچنە كۆریای باشوور یان كۆریای باكووریش بەهەمان شێوە حكومڕانی بكات، بەڵام كۆریای باكوور بە هاوكاری چین ئێستا هێندەی دیكە سنوورەكانی قایمكردووە و سزای دەستگیركردنی هەڵاتوانی گەیاندۆتە سزای مەرگ، ئایا لەبەرامبەر ئەم هەڵوێستە دڕندانەی كیم جۆن وان هێزی نەرم چ كاریگەریەكی دەبێت؟ بەپێچەوانەوە كۆریای باكوور سەردانی سەرۆكی دامەزراوەی گوگڵ دەكاتە پڕوپاگەندە بەوەی كۆریای باكوور لەبواری فەزا زۆر پێشكەوتووە.
2. لەكۆتایی ئیدارەی یەكەمی ئۆباما، واتە لەچەند مانگی رابردوو، هیلاری كلینتۆن وەزیری دەرەوەی پێشووی ئەمریكا، بەجیهانی راگەیاند مەترسی ئەوە هەیە كە رژێمی بەشار ئەسەد چەكی كیمیایی دژی گەلەكەی بەكاربهێنێت و بەكارهێنانی چەكی كیمیاییش هێڵی سورە و ئەمریكا بێدەنگ نابێت، بەڵام با بزانین بەپێی ئاماری نەتەوە یەكگرتووەكان ئەمریكا بەرامبەر چی بێدەنگ بووە؟ بەپێی ئاماری كۆمسیۆنی مافی مرۆڤ لە نەتەوە یەكگرتووەكان هەتا مانگی 12ی ساڵی 2012 زیاتر لە 60 هەزار هاووڵاتی سوریا كوژراون، زیاتر لەسەد هەزاریش برینداربوون و زیاتر لە دوو ملیۆن هاووڵاتی لەناوخۆی وڵات و پەنابردنیان بۆ دەوڵەتانی دراوسێ ئاوارە بوون، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم ژمارانە لە قوربانیانی بەكارهێنانی چەكی كیمیایی زیاتر نین؟ ئایا رۆژ لەدوای رۆژ ژمارەی قوربانیان و برینداران و ئاوارە بوون زیاتر نابێت؟ بۆیە گرنگە دان بەو راستیەدا بنرێت كە هێزی نەرم لەگەڵ ئەقڵیەتێكی وەك بەشار ئەسەد هیچ سوودێكی نابێت.
3. لەكۆتایی ساڵی 2011 ئەمریكا بە رێككەوتنی لەگەڵ حكومەتی عێراق، هێزەكانی خۆی لە عێراق كێشاوەتەوە، لەماوەی ئەم ساڵەدا عێراق نەك هەر بە بارودۆخێكی ئاڵۆزدا گوزەری كردووە، بەڵكو پرۆسەی سیاسی كەوتۆتە لێواری هەڵدێر و سەرۆك وەزیرانی عێراق هەنگاوی بەرەو تاكڕەوی و دیكتاتۆریەت هەڵگرتووە، ئیدارەی ئەمریكیش لەهەوڵی ئەوەدایە بەهێزی نەرم پرۆسەی سیاسی لەعێراقدا رێكبخاتەوە یان چاوەڕێی ئەوە دەكات هەتا هەڵبژاردنی داهاتوو بارودۆخەكە وەك خۆی بهێڵێتەوە، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا بارودۆخی ئێستای عێراق بواری ئەوەی بۆ ماوەتەوە چاوەڕێی هەڵبژاردنی داهاتوو بكرێت؟ یان ئایا ئەو ئامادەباشیە لە سەرۆك وەزیرانی عێراق چاوەڕێ دەكرێت كە بە دیالۆگ و ئاشتیانە و لەچوارچێوەی دەستووری عێراقدا كێشەكانی چارەسەر بكات؟
4. سەبارەت بە ئەفغانستان كە ئێستا پەرلەمانی ئەفغانستان(لۆیە جەرگا) سەرقاڵی تاوتوێكردنی چۆنییەتی رێككەوتنی (SOFA) یە بۆ كشانەوە یان مانەوەی بەشێكی هێزەكانی ئەمریكا، باری ئاسایش و سەقامگیری ئەفغانستان زۆر لە عێراق خراپترە، لەدواین سەردانی حامید كارزای بۆ ئەمریكا، راشكاوانە كارزای بە ئیدارەی ئۆبامای راگەیاندووە نەك هێزەكانی ئاسایشی ئەو وڵاتە توانای راگرتنی سەقامگیریان نییە، تەنانەت توانای بەكارهێنانی تەكنۆلۆژیاشیان نییە، رۆژانەش هەواڵەكان بڵاوی دەكەنەوە هێزەكانی تاڵیبان و ئەوانی دیكەش لە خۆڕێكخستنەوە و هێرشەكانیان بۆ سەر شارە جیاوازەكانی ئەو وڵاتە بەردەوامن، ئەمە بێجگە لەوەی لە سنووری پاكستان و ئەفغانستانیشەوە جوڵەی تیرۆریستان بەردەوامە. هەربۆیە ئەگەر وڵاتێك بەم شێوەیە بێت و ئێستا هێزەكانی ناتۆ لەسەر زەوی بوونیان هەیە بەمجۆرە بێت، ئایا دوای كشانەوەی هێزەكان چی بەسەردێت؟
تەحەدییە دیارەكان
لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
دەسپێكی ئیدارەی دووەمی ئۆباما هاوكاتە لەگەڵ دووەمین ساڵی دوای گۆڕانكارییەكانی وڵاتانی عەرەبی، كە بێگومان ماوەی ئەو دووساڵە كۆمەڵێك گۆڕانكاری هاتوونەتە ئاراوە كە لەدەسپێكدا هیچ ئاماژەیەك بۆ دیموكراتی بەدی ناكرێت، ئەمە بێجگە لەوەی لەمیسر هەڵبژاردن كراوە و ئیسلامیەكان باڵا دەست بوون و سەرلەنوێ میسر بەرەو بارودۆخێكی ئاڵۆز هەنگاو هەڵدەگرێت و مەترسی ئەوەش هەیە كە محەمەد مورسی ببێتەوە بە دیكتاتۆرێكی هاوشێوەی حوسنی موبارەك، لەسەر ئاستی پرۆسەی ئاشتی نێوان فەلەستین و ئیسرائیلیش بارودۆخەكە بەرەو خراپتر چووە بەرەو باشتر نەچووە، لەسەر ئاستی كێشەی ئەتۆمی نێوان ئێران و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش، راستە گەمارۆكان چڕتر كراونەتەوە، بەڵام لەسەر ئاستی دیكە بارودۆخەكە وەك خۆی ماوەتەوە، سەبارەت بە سوریاش كە زۆر لە چاودێران بەكلیلی گۆڕانكاری ناوچەكە لەقەڵەمی دەدەن، پێشبینییەكان بەوجۆرەن لەم ساڵدا كۆتایی بێت، عێراقیش كە بەشێكی گەورە لە سیاسەتی ئەمریكا لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست داگیر دەكات، ئەویش لەسەر لێواری تەقینەوە و هەڵدێرە، بۆیە بە لەبەر چاوگرتنی ئەم تەحدیانە و جەختكردنەوە لەسەر ئەوەی سیاسەتی ئەمریكا هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نایەت، ئەوا ئەمە بەرەو ئەوەمان دەبات بەدیدێكی رەشبین سەیری بارودۆخەكە بكەین و بە ساڵێكی سەخت ناوی بەرین.