دەسەڵاتە رەهاكانی محەمەد مورسی شكستی حكـــــومڕانی ئیخـــوان موسلمین تۆمار دەكات
December 13, 2012
راپۆرتەکان
ئیخوان موسلیمین هەلیان بۆ هەڵكەوت
بەڵام نەیانزانی سوودی لێوەربگرن
لەدەسپێكی راپەڕینەكانی خەڵكی میسر، ئیخوان موسلیمین هەڵوێستی جیاجیای هەبووە، جارێك رایاندەگەیاند ئەوان نایانەوێت بچنە دەسەڵات و جارێك دەیانووت ئێمە حزبی سیاسیی دروست ناكەین و هەروەها جارێكیش دەیانووت ئێمە كاندیدمان بۆ سەرۆكایەتی میسر نابێت، بەڵام لەگەڵ سەركەوتنی راپەڕینی میسر و رووخانی رژێمی حوسنی موبارەك، ئیخوان موسلیمین هەم حزبی سیاسیشیان دروست كرد هەمیش كاندیدی خۆیان بۆ سەرۆك كۆمار دەسنیشانكرد، زیاد لەمەش بارودۆخەكەیان قۆستەوە و دەسكەوتی راپەڕینەكانیان بۆ خۆیان چنیەوە، ئەوەشی لەهەمووی خراپتر بوو نەیانتوانی بەشێوەیەكی میانڕەوانە یەكڕیزی و یەكدەنگی لەنێو خەڵكی میسردا دروست بكەن، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لە پرۆفیسۆر محەمەد نەمر ئوستادی پرۆگرامەكانی ئیسلام و كاروباری جیهانیە لەزانكۆی واشنتۆن، بەوەی بۆچی ئیخوان موسلمین نەیتوانی كۆدەنگیەك لە شەقامی میسری دروست بكات؟ لەوەڵامدا جەختی لەسەر ئەوەكردەوە ئەوە خاڵی لاوازی ئیخوان موسلیمینە كە هەستیان نەكرد لەچ پێگەیەكدان، لەمبارەوە بە گوڵانی راگەیاند: (ئەگەر ئیخوان موسلمین بیانزانیبایە پێگەیان لە پرۆسەی وەدیهێنانی چاكسازی لە میسر چیە، ئەوا ئەوكات دەیانتوانی كەمێك زیاتر بونیاتنەری كۆدەنگی بن، بەڵام بەداخەوە نەیانزانی، ئیخوانی موسلمین وەكو لایەنێكی زۆرینە و بەهێز سەریهەڵدا، لەسەرەتادا بەپێی ئەو بنەمایانەی ئیخوانی لەسەر دامەزرابوو، ئەجێندا و ئایدیۆلۆژییان لەبارەی خودی دەسەڵات نەبوو، بەڵام دواتر بە تێكەڵبوونیان لەگەڵ سیاسەت بەبێ جیاكارییەكی روون لەنێوان رۆڵی سیاسەت و رۆڵی پەروەردە، ئەوا هەڵوێستی ئیخوانی شێواندووە و ئەمەش زۆربەی لایەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی تۆقاندووە، ئەم ترسەش ئەو كاتە زیاتر بوو كە لەسەر بنەمای حزبایەتی ئیخوان پرۆژەی نووسینەوەی دەستووری تێپەڕاند، راستە پێشبینی ئەوە دەكرا ئیخوان موسلیمین لە میسر بگاتە دەسەڵات و حكومڕانی بكات، بەڵام ئەوەی ئیخوانی موسلمین كردی ئەوە بوو كە توانیی لەگەڵ سووپا بگاتە كەمپرۆمایز، بەڵام نەیتوانی لەگەڵ ركابەرە مەدەنییەكان كەمپرۆمایز بكات كە ئەوان هەڕەشەیەكی كەمترن لەسەر ئیخوان، من بەم شێوەیە پارتایەتیی ئیخوانی موسلمین دەخوێنمەوە و سەیری دەكەم وەكو فاكتەرێكی نایاریدەدەر لە پرۆسەكە، لەكاتێكدا گرووپەكانی دیكەیش حزبایەتییان هەیە لەبەرئەوەی ئەگەر سەیرێكی خۆپیشاندەرە دژە ئیخوانی موسلمین بكەین دەبینین ئەو خۆپیشاندەرانە هەندێك درووشمیان بەرزكردووەتەوە كە پەیوەندیی بە هیچ ماددەیەك لە دەستوورەكە نییە، بەڕای من ئۆپۆزسیۆن دەیانتوانی داوابكەن رێگری بكرێت لەو رێكخراونەی بۆ مەبەستی ئایینی و خێرخوازی دامەرزاون بگۆڕێن بۆ حزبی سیاسی، بەڵام ئاسایی بوو ئەندامانی ئەو رێكخراوانە ببنە ئەندامی حزبی سیاسی، بۆیە ئەگەر ئۆپۆزسیۆن داوای ماددەیەكی لەمجۆرەیان بكردایە باشتر بوو، بەڵام ئێستا دەركەوتووە كە ئیخوان هەردوو لایەنەكەی دەوێت هەم دەیەوێت رێكخراوی ئایینی و خێرخواز بێت هەم دەیەوێت حزبیش بێت و حكومڕانی بكات، هەڵبەتە ئەم دوو لایەنەیش بریتین لە دوو رۆڵی دژەیەك، بەڕای من ئەمە هۆكاری سەرەكییە لەپشت ئەو ناكۆكییانەی كە ئەمڕۆ سەری هەڵداوە، بەڵام بەداخەوە تاكو ئەمڕۆیش نە سەركردەكانی ئیخوانی موسلمین و نەیش ئۆپۆزسیۆن هیچ لایەك ئەم خاڵەی نەخستوونەتەڕوو)).
هەر لەچوارچێوەی سوود وەرگرتنی ئیخوان لەبارودۆخەكە و هەوڵدانی بۆ ئاڵۆزكردنی بارودۆخەكە پرسیارمان لە پرۆفیسۆر ستیڤن لیفینگستۆن ئوستادی میدیا و كاروباری نێودەوڵەتی لەزانكۆی جۆرج واشنتۆن كرد، ئەویش سەبارەت بە قۆستنەوەی هەلەكە لەلایەن ئیخوانەوە بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو و وتی: (لە ڕاستیدا ئیخوان موسلمین سوودیان لە بارودۆخەكە وەرگرت، ئەویش بە حوكمی ئەوەی ئەزموونێكی هەشتا ساڵییان هەبوو- ئەگەرچی بە شێوەیەكی ڕەسمیش نەبو- و كاتێكیش بەهاری عەرەبی ئاسانكاری كرد- كە بە تەنیا ئەم كارەی نەكرد- بەڵكو ڕاگەیاندنیش هاوكار بوو، ئەوا بۆشایی دەسەڵات دروست بوو بە نەمانی موبارەك، بەڵام ڕۆیشتنی موبارەك تەنیا هەنگاوی یەكەم بوو، كە كرانەوەیەك ڕوویدا و ئیخوان موسلمینیش سوودی لێوەرگرت، بە حوكمی ئەوەی توانایەكی باڵای ڕێكخستنی هەبوو. ئەمەش وای كرد خەڵكی میسر لەو ڕاستیە بە ئاگابێنەوە كە ئەمە ئەو دۆخە نەبوو كە كاریان بۆ دەكرد و قوربانییان بۆ دا لە سەرەتای ساڵی 2011ـەوە لە مەیدانی تەحریر و لە شوێنەكانی دیكە، واتە ئەمە ئەو هەل و مەرجە نەبوو كە خالید سەعید لە هزری خۆیدا وێنای كردبوو. كەواتە هێشتا ململانێی دەسەڵات بەردەوامە، بە دەربڕینێكی دیكە بەهاری عەرەبی و هەڵبژاردنەكان هەنگاوی كۆتایی نەبوون، بەڵكو سەرەتای گۆڕانكاریەكی شۆڕشگێڕی بوون لە میسر و ئێمەش بەردەوام دەبین لە بینینی ئەم دۆخە. پێم وایە لایەنە عەلمانیەكانی موعارەزەی ئیخوان موسلمین دەنگی خۆیان بە ڕوونی گەیاندووە و دەبێت هەنگاوی داهاتوویان بریتی بێت لە خۆڕێكخستن و كارەكەیان تەنیا خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین و ڕژانە سەر شەقام نەبێت، كە تەكنەلۆجیا هاوكارە تێیدا، بەڵكو دەبێت بگەڕێنەوە بۆ شێوازە كۆنەكەی خۆڕێكخستن بۆ ئەوەی مورسی و ئیخوان موسلمین بخەنە بەردەم لێپرسراوێتیەكانیان. لە ڕاستیدا تەنیا خەڵكە ئاساییەكە ناڕەزای دەرنەبڕیوە، بەڵكو دەسەڵاتی قەزائیش ئەم كارەی كردووە و ڕاوێژكارە باڵاكانی دەست لە كار دەكێشنەوە و پەیامێكی ڕوونیان پێداوە كە ئەو سنووری دەسەڵاتی خۆی تێدەپەڕێنێت و ئەو كارێك دەكات كە پێگەی خۆی لاواز دەكات. لەبەر ئەوەی دەبێت ڕژێمی حكومڕان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بێت یان لە هەر شوێنێكی دیكە پابەند بێت بە بنەما دیموكراسیەكان و بە بەرپرسیارێتیەوە. لە نێو ئەو نەتەوانەی ناوچەكەدا كە شەپۆلی بەهاری عەرەبی گرتینیەوە لە باكووری ئەفریقیادا، ئەوا تونس- ئەگەرچی بێ كێشە و نیگەرانی نەبووە- گەورەترین گەشبینی هەبووە بەوەی بتوانێت گەورەترین بەرەوپێشچوون بەدەست بهێنێت....... بەڵام هێشتا زووە بۆ ئەوەی بڵیێت چی لە میسردا ڕوودەدات، چونكە ئەو كەسانەی لەسەر شەقامەكانن زۆر گەشبین نین، بەڵام هێشتا مێژوو نەنووسراوەتەوە و نازانین ڕەوتی ڕووداوەكان بۆ كوێ دەچن. من تارادەیەك گەشبینم لە ئاست میسردا، چونكە سوپای ئەو وڵاتە بە چەشنی سوپای سوریا و لیبیا دەستی نەكرد بە كوشتن و سەركوتكردنی خەڵكەكە. ئێستا من قسە لەگەڵ كوردێك دەكەم و دەبێت ئەوە بزانین كە كوردەكانیش خەباتێكی زۆریان كردووە لە ئێران و عێراق و توركیا بۆ بەدەستهێنانی مافی بڕیاردانی چارەنووس ئەمە شتێكە من هۆشیارم لە ئاستیدا، بە داخەوە زۆر كەس وەك پێویست ئەم ڕاستیە نازانێت و دوایین جار كە لە هەولێرم بووم ئەوا مەشخەڵی ئومێدم بینی لە سلێمانی و شوێنەكانی دیكە و من هەمیشە كوردەكان لە هزرمدان كاتێك بیر لە ئازادی دەكەمەوە و ئومێدی ئایندەیەكی باشتریان بۆ دەخوازم)).
كەم ئەزموونی
هۆكاری هەڵەكانی ئیخوان موسلمینە
زۆر لە پسپۆران پێیان وابوو دوای بەهاری عەرەبی ئەزموونێك بۆ ئیخوان موسلیمین هاتۆتە ئاراوە، با لێیان گەڕێین بزانین چۆن حكومڕانی دەكەن، بەڵام دەركەوت ئەوەی لەمیانەی رێكخراوە ئایینیە خێرخوازەكاندا بانگێشەیان بۆ دەكرد، لەگەڵ شێوازی حكومڕانیان دوو شتی لێكجیاوازە، سەبارەت بەم جیاوازییە پرسیارمان لە پرۆفیسۆر سەید سەعید ئەمینداری گشتی رێكخراوی ئیسلامی لەباكووری ئەمریكا كرد و لەوەڵامی پرسیارەكەی گوڵاندا جەختی لەسەر ئەوەكردەوە هۆكاری سەرەكی ئەو كێشانە كەمئەزموونی ئیخوان موسلمینە لە حكومڕانیدا، لەمبارەوە بەمجۆرە رای خۆی بۆ خستینەڕوو و وتی: (دەبێت ئەوە بزانین كە بۆ چەندین نەوە ئیخوانەكان دوچاری سەركوتكاری هاتن و هەرگیز حكومڕانیان نەكرد و ئەوە یەكەمجارە ئەو دەرفەتە بۆ میسر دروست دەبێت، من لە ئەمریكاوە قسەت لەگەڵ دەكەم و ئێمە لە ساڵی 1776 دەستوورمان پەسەند كرد و لە دەستووردا وتمان هەموو ئەمریكیەك مافی دەنگدان و هەڵبژاردنی حكومەتی هەیە، بەڵام دووسەد ساڵی زیاتری خایاند تاوەكو كەسێكی ڕەشپێست بچێتە كۆشكی سپیەوە، كەواتە هەمیشە ڕووبەڕووی تەحەددی جیاواز دەبیتەوە، تەحەددیەك لە ئەمریكا كۆیلایەتی بوو، شەڕی ناوخۆ بوو، شەش سەد هەزار كەس لە شەڕە ناوخۆییەكەدا كوژرا، لە هەردوولا كەسانی مەسیحی هەبوون، هەندێكیشان دژی كۆیلایەتی شەڕیان دەكرد و هەندێكیان بۆ مانەوەی كۆیلایەتی شەڕیان دەكرد. كەواتە ئەمە سەدان ساڵان دەخایەنێت و ناكرێت چاوەڕێی بكەین ئیخوان موسلمین و میسر و عێراق و وڵاتانی دیكە لە ماوەی ساڵێك یان مانگێكدا ببنە بە دیموكراسیەكی پلە یەك. ئەوەی چاوەڕێی دەكەین ئەوەیە پابەندبوون هەبێت بەو ئاڕاستەیەوە، بە ئاڕاستەی بەهێزكردنی دەسەڵاتی خەڵك و بە دامەزراندنی دیموكراسیەوە، ئێمە دەزانین كە كێشە دروست دەبێت و ئەمە قوربانیدانی دەوێت و دەبێت ئەو قوربانیە بدەن. بۆیە ئەمانە هەنگاوی سەرەتایین بەرەو دیموكراسی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەهاری عەرەبی ئاڕاستەیەكی نوێی بە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەخشی، لەبەر ئەوەی دوای پەنجا بۆ شەست ساڵ لە دیكتاتۆریەت خەڵكی ناوچەكە بۆ یەكەمجار ئەزموونی دیموكراسیان كرد. دیموكراسیش لە پڕێكدا نایەتەدی و كاتی دەوێت و گرژی و ناكۆكی دروست دەبێت، بەڵام هەموو ئەوانە كۆتاییان دێت. ئێوەش لە كوردستان دووچاری دژواری و كێشە بوونە، بەڵام پێدەچێت ئێوە پابەند بن بە دیموكراسیەوە و ئێمە دوعاتان بۆ دەكەین و ئومێد دەكەین ئێوە ببنە مۆدێلێك بۆ كەسانی دیكە. من دەزانم زۆرێك لە وڵاتە ئیسلامیەكان دیموكراسی نین، و نایانەوێت دیموكراسی لە وڵاتە دراوسێكاندا گەشە بكات، لەبەر ئەوەی ئەوە دەبێتەهۆی مەترسی لەسەر بەرژەوەندیەكانیان و زۆرێكیان ئیسلام بەكار دەهێنن بۆ برەودان بە تێگەیشتن و بە ئایدۆلۆژیایەكی دژ بە دیموكراسی، ئەمە مایەی نیگەرانیە، بەڵام ئەوان سەرچاوەی ئەوەیان نییە كە ئەو جۆرە ئایدۆلۆژیایە بسەپێنن بەسەر حكومەتێكدا و ئەوان شكستسان هێناوە لەوەدا. لە ڕاستیدا ئەوان خۆشیان لە مەترسیدان، كە دەبێت خۆیان لەگەڵ ئەو هێڵی بەرەوپێشچوونە بگونجێنن كە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هاتۆتەئاراوە و من وانازانم ئاییندەیەكیان هەبێت لەو ناوچەیەدا، لەبەر ئەوەی لەگەڵ هەموو ئەو قوربانیانەدا ئەوا خەڵكی سوریا سەركەوتوو دەبن، ڕاستە ڕێگاكە مەترسیدارە و موعارەزەش زۆر بەرفراوانترە و من خۆشحاڵ بووم كە موعارەزە یەكەم باڵیۆزی خۆی لە فەڕەنسا دیاری كرد، كە كەسێكی سوننە نییە، بەڵكو عەلەویە، ئەمە نیشانەی ئەوەیە موعارەزە بنكەیەكی فراوانی هەیە و هەموو گرووپە ئیتنی و خێڵەكی و و یاخی-شۆڕشگێڕ-و تائیفیەكان لە خۆدەگرێت)).
پرۆفیسۆر سەید سەعید لە لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان جەختی لەسەر ئەزموونی هەرێمی كوردستان كردەوە، بۆیە لێمان پرسی ئایا ئەو تاچەند بڕوای بە كێشەی كورد هەیە و تاچەند لەنزیكەوە ئاگاداری دۆزی ئێمەیە، بۆیە لەوەڵامدا بەمجۆرە رای خۆی بۆمان دەربڕی و وتی : (گومان لەوەدانییە كە لە ماوەی نیو سەدەی ڕابردوودا هزری موسڵمانان لەو بەشەی جیهاندا شوێنراوە و ڕێگایان پێنەداون لە ڕووی ڕۆشنبیرەوە پەرە بە خۆیان بدەن و بواریان پێنەدراوە دامەزراوەی سیاسی و پەروەردەییان هەبێت، واتە كۆت و بەند هەبووە، بەڵام هەر مرۆڤێك لە دایك دەبێت خەونی ئازادبوونی هەیە و خەونی ئەوەی هەیە پەرە بە خۆی بدات، ئیسلامیش ئەو خەونە تاكەكەسیانەی لەبەرچاو گرتووە. بەڵام ئازادی بە خۆڕایی بەدەست نایەت و قوربانی دەوێت و دەبێت چاوكراوە بین، چونكە كاتێك ئازادی بەدەست دەهێنیت كەسانێك دروست دەبن دەیانەوێت لێت زەوت و بكەن و بەكاری بهێنن، ئەمەمان لە عێراق و لە پاكستان بینی، هەردوو وڵاتەكە دەیانەوێت دیموكراسی بن، بەڵام كەسانێك هەن ئایین و سیاسەت و ڕێگای جیاواز بەكار دەهێنن بۆ ئەوەی لە خەڵكەكەی زەوت بكەن، كەواتە ئەم ململانێیە بەردەوام دەبێت، بەڵام دڵنیایین لەوەی كە ئەم شەپۆلی دیموكراسیەی لە ڕۆژهەڵاتدا دروست بووە ناڕوات و ناڕەوێتەوە. سەبارەت بەكوردیش، من كچەكەم داوە بە كوڕە كوردێك و وەك دەڵێن «اكرادنا اكبادنا»، واتە كوردەكان دڵ و ڕۆحی ئێمەن، هەروەها سەركردەیەكی مێژوویی مەزنی وەك سەڵاحەددین كورد بوو، كە نەك هەر تەنها پاڵەوانێكی شەڕ بوو، بەڵكو جێی سەرسامی ڕۆژئاوای مەسیحی بوو و ڕێزێكی زۆریان لێدەگرت ئەگەرچی دوژمنیان بوو، لەبەر ئەوەی كەسێكی مرۆڤدۆست و پڕ لە سۆز بوو. كەواتە دەبێت كوردستان نموونەیەكی پڕشنگداری دیموكراسی بێت كە هەموو كوردێك، بە پیاو و ئافرەتەوە، بە گەنج و پیرەوە پەرە بە توانای خۆیان بدەن و دامەزراوەكانیش لەسەر بنەمای ڕێزگرتنی دوولایەنە و كەرامەت بنیات بنرێن، كە ڕێزی تەواو لە كەمینەكان بگرێت. ئەمە شتێكە لە كوردستانی چاوەڕێ دەكەین و - انشالله- ئەمە دەبێتەهۆی بەهێزكردنی ئەو دیموكراسیەی تازەیەی لە بەشەكانی دیكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست گەشە دەكات)).