ئایا هاوپەیمانی سیاسیی تازە لە میسر..توانای ڕووبەڕووبوونەوەی هەژموونی ئیخوان موسلمینی دەبێت؟

ئایا هاوپەیمانی سیاسیی تازە لە میسر..توانای ڕووبەڕووبوونەوەی هەژموونی ئیخوان موسلمینی دەبێت؟
لەم دواییەدا ئاراستەیەكی تازە لە گۆڕەپانی میسردا سەری هەڵدا،هێزو حزبە سیاسییەكان ئەوانەی سەر بە ڕەوتی ئیسلامی نین لە میسر دەستیان كرد بە رێكخستنی هاوپەیمانێتیی نێوانیان، بۆ ئەوەی بگەنە هەماهەنگییەك و ململانێی سیاسییان لە ماوەی داهاتووی میسردا بۆ مسۆگەر بكات، بە ئاڕاستەی سەركەوتنی ئیسلامییەكان وگەیشتنی یەكەم سەرۆكی ئیخوان بە لووتكەی دەسەڵات و لەكاتێكدا میسریش بەرەو ریفراندۆمێكی میللی تایبەت بە ماددەو دەقەكانی دەستوور هەنگاو دەنێت، تا دواتر بچنە نێو گۆڕەپانی شەڕێكی سەختی هەڵبژاردنەوە بۆ هەڵبژاردنی نوێنەری تازەی ئەنجوومەنی گەل(پەرلەمان) دوای ئەوەی دوا پەرلەمانی بە فەرمانی دادگا هەڵوەشایەوە، كە وا چاوەڕوان دەكرێت ئەم هەڵبژاردنە لە كۆتایی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت،ئەم هەڵبژاردنەش لە شەڕێكی قورس دەچێت كە ئیخوان موسلمین هەوڵدەدات بە هەمووهێزێكیەوە بەشداری بكات بە مەبەستی گەڕاندنەوەی هەژموونی خۆی بەسەر دەسەڵاتی یاسادانان و تەواو داگیركردنی پۆستەكانی حوكم و بڕیار لە میسر. ئەمەش دوا دەرفەتە بۆ هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی میسر بە جیاوازیی بۆچوونەكانیانەوە تاكو بەرەو ڕووی هەژموونی ئیخوان ببنەوە و بتوانن كۆنترۆڵی جومگەكانی دیكەی دەوڵەت و كاروباری ژیان بكەن.ئەم هەوڵانەی حزبەكانی میسر و هاوپەیمانەكانیان جۆرە گەشبینییەكی بە دیمەنی سیاسیی میسر بەخشی، بەوەی كە توانایەك دێتە ئاراوە كە ڕكابەریی سیاسیی تا ڕادەیەك فەراهەم دەكات.جا مادام ئەوهێزوحزبە سیاسییانەی میسر جا چ لەسەردەمی رژێمی پێشوو یان لەوماوەیەی دوای شۆڕشی یەنایەر هەوڵیانداوە هاوپەیمانێتیی لە نێوان خۆیاندا پێك بهێنن لەژێر دروشمی قەبەوگەورەدا، ئەوا دوای یەكەم رێكەوتنی هەڵبژاردن ئەوانە پەرت وبڵاودەبن، بۆیە ئێستا ئەو حزبانە دركیان بەوە كردووە كە لەم سەردەمەدا زۆر پێویستە یەكبگرن و هەموو تەگەرەكانی بەردەم هاوپەیمانێتییەكەیان بەلاوە بنێن.
دیارترین ئەو هاوپەیمانێتییەش كە بەم دواییە سەری هەڵدا بریتییە لە ڕەوتی میللی، كە حەمدین سوباحی پاڵێوراوی پێشووی سەرۆكایەتی و دامەزرێنەری حزبی كەرامە سەرۆكایەتیی دەكات، ئەم رەوتەش لە بەیاننامەی دامەزراندنیاندا روونیانكردەوە كە خەبات دەكەن بۆ وەدیهێنانی ئامانجەكانی شۆڕشی یەنایەر و داواكارییە ئابووری وكۆمەڵایەتییەكەی،ئەویش بە سێ تەوەر، كە بە سیسستەمێكی سیاسی ودیموكراسی دەست پێدەكات بە سەرپەرشتی دەوڵەتێكی مەدەنیی تازە كە پرانسیپەكانی سەروەریی گەل بەرجەستە بكات،ئەو سیستەمە پشت بە دەستوورێكی تازە ببەستێت كە ئازادییە گشتییەكان دابین بكات و جیاوازیی نێوان دەسەڵاتەكان بینێتەدی و دامەزراوەكانی دەوڵەت بنیادبنێتەوەو سەربەخۆیی دادگا و ئازادیی راگەیاندن و رۆژنامەگەری وداهێنان و بیروباوەڕ بپارێزێت. تەوەری دووەمیش بریتییە لە هەوڵدان بۆ وەدیهێنانی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی كە پشت بە گۆڕانكاریی ڕیشەیی كۆمەڵایەتی ببەستێت كە بنەمای پرۆژەی گەشەپێدانی سەرتاسەری سەربەخۆ بێت، كە هاوكوفیی دەرفەت و بەرهەم و دادپەروەری لە دابەشكردنی سامانی نیشتمانی دەستەبەربكات و ماڵ و موڵك و سامان لە تاڵان و بڕۆ رزگاربكات،تەوەری سێیەمیش بریتییە لە وەدیهینانی كەرامەتیی مرۆیی كە بە سەربەخۆیی نیشتمانی پارێزراو دەبێت ومیسریش جارێكی دیكە پێگە و ڕۆڵی پێشەنگی لەنیۆ نەتەوەی عەرەب وئەفریقادا بگێڕێتەوە.


هاوپەیمانییەكی دیكەش بریتییە لە(ئوممە)ی میسری كە چەندین كەسایەتیی گشتی و چالاكوانانی ناوداری سیاسی لەخۆ دەگرێت لەوانە پاڵێوراوی پێشووی سەرۆكایەتی عەمرو موسا، وێڕای هەردوو حزبی وەفد و غەدی شۆڕش،ئەم هاوپەیمانێتییەش چەند ئامانجێكی بۆ خۆی دەست نیشانكردووە لەوانە پارێزگاری كردن لە مەدەنییەتی دەوڵەتی میسر، ئەویش بەڕێگەگرتن لەوەی یەك پێكهاتەی سیاسی كۆنترۆڵی دامەزراوەكانی دەوڵەت نەكات،هەروەها خستنە ڕووی چەند بیروبۆچوونێك لەمەڕ نووسینەوەی دەستووری میسر وگەیشتن بە هاوپەیمانێتی بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژارنەكانی وڵاتدا،كاركردن بۆ پەیداكردنی كۆدەنگییەكی كۆمەڵایەتی بۆ بەدواداچوونی پێشهاتە سیاسییەكان.حزبی دەستوور كە محەمەد بەرادعی سەرۆكایەتیی دەكات ژمارەیەكی گرنگ لە گۆڕەپانەكە پێكدێنێت لە پاڵ ئەوحزبانەی كە هاوپەیمانێتییان لەگەڵدا دەكات،ئەوانیش بەوە گەشبینن كە لەگەڵ پێكهاتەو حزبەكاندا هاوپەیمانێتی بكەن لەپێناو گەیشتن بە بنیادنانەوەی دەوڵەتێكی تازەی میسری كە لەسەر بنەماكانی دیموكراسیەت و زانست و توانا و لێهاتوویی و شارەزای سیاسیی وڵات بەڕێوە ببات، بە شێوەیەك یاسا سەروەر بێت ومافەكانی مرۆڤ پارێزراو بێت و ئابووریی وڵاتیش پتەو بێت و سامانەكەیشی بە یەكسانی لە خزمەت وبەرژەوەندیی گەلدا بێت،هاوكات هەموو پێداویستی و داخوازییەكانی توێژوچینەكان فەراهەم بكات و پێناسەی گەل و توانای كۆمەڵگە بپارێزێت و بیخاتە ڕیزی گەلانی پێشكەوتووی دیكەی جیهان. بە پێچەوانەی ئەوانەی پشت بەوهاوپەیمانێتییە سیاسییە تازانە دەبەستن، نووسەری رۆژنامەنووس و توێژەری سیاسی ئەنوەر ئەلهەواری بەگوڵانی راگەیاند: ئەم هاوپەیمانێتییانە سوودیان نییە، چونكە زۆربەی سەركردەكانی ئەو حزبانە لەبەرئەوەی بەتەمەنن لەهەمان كاتیشدا مووچەخۆرن، هەر بۆ بەسەربردنی كات لە سیاسەتدا كاردەكەن. ئەلهەواری وای دەبینێت كە ئەوەی ئیخوان هەرەس پێ دێنیت یان ركابەرییان دەكات هاوپەیمانێتیی ئۆپۆزسیۆن نییە، بەڵكو بێتوانایی خۆیان و پێشهاتەكانی ئیقلیمی و داواكاریی نێودەوڵەتییە، روونیشی دەكاتەوە كە بێتوانایی ئیخوان بەرەو شكستیان دەبات، چونكە گەورەترین كۆسپ كە دێتە ڕێیان گرفتی ئابوورییە، بەتایبەتیش دوای چوونەدەرەوەی وەبەرهێنان و سامانی نیشتمانی و بیانیی لە میسر، كە وڵاتی تووشی بارێكی خراپی ئابووری كردووەو ناتوانن تەنانەت قەرزی نێو دەوڵەتیش وەربگرن و مەرجەكانی بانكی نێودەوڵەتی جێبەجێ بكەن، وێڕای بێتواناییان لە ڕووبەڕووبوونەوەی داخوازی و پێداویستییەكانی خەڵك، چونكە توانایان نییە نرخی كارەبا یان بەنزین یان پشتیوانی لە نان بەرز بكەنەوە، نەبادا شۆڕشێكی راستەقینەی برسێتیی رووبەڕوویان ببێتەوە.
ئەلهەواری ئاماژە بەوە دەكات كە مەترسیدارترین رووبەڕووبوونەوەی بەردەم ئیخوان لە میسر بریتییە لە تەحەددای قیبتیەكان، واتا یەك پێكهاتەیی نەتەوەو وەدیهێنانی ئاشتیی كۆمەڵایەتی، ئەو دۆسێیەش زیاتر كاریگەرو مەترسیدارتر دەبێت كاتێك كۆمارییەكان لەهەڵبژاردەكانی سەرۆكایەتیی ئەمەریكادا سەردەكەون و دواتریش ئەوەی دەبێتە جێگرەوەی پاپا شنودە لە پێگەی كەنیسەی میسردا، بێجگە لە دۆسێی سینا وئاسایشی نەتەوەیی میسر، هەروەها دۆسێی ئەلنۆبە لە میسر وەكو ئەلنۆبەی سودان، ئەلهەواری باس لە قەیرانی سوریاش دەكات كە ڕۆژ لەدوای ڕۆژ پەرەدەسێنێت وكاریگەریی گەورەو ڕاستەوخۆی بۆ سەر میسر دەبێت، بەمەش هەژمووونی ئیسرائیل زیاد دەكات دوای ئەوەی تەلئەبیب دەبێتە تاكە هێزی پتەو لەهەرێمێكی پەرتەوازەو پارچەكراودا.ئەلهەواری زیاتر جەخت لەوە دەكاتەوە كە هێزی ئۆپۆزسیۆنی راستەقینە گەلی میسرە، كە لە هەموو ئۆپۆزسیۆنێك بەهێزترە، ئەو گەلە ئەوەندە بەهێزە كە دەتوانێت لە هەمووساتێكدا بتەقێتەوە دوای ئەوەی بەربەستی ترس و تۆقێنی بەزاند.سەبارەت بەوەی كە هەوڵەكانی ئیخوان لەباریدایە كۆنترۆڵی هەموو جومگەكانی دەوڵەت بكات و بەمەش قەبارەی ئۆپۆزسیۆنی میللی كەم دەبێتەوە، ئەو پێی وایە بە پێچەوانەوە ئەنجامەكەی بەشێوەیەكی دیكە دەبێت واتا لاوازدەبن چونكە بڵاوەپێكردنی ئەندام و لایەنگرانیان لەنێودەزگاكانی دەوڵەتدا دەبێتە هۆی لاوازی وكەم بوونەوەی دەسەڵاتیان.
بەڵام دكتۆر ئەحمەد سەید ئەحمەد توێژەری سیاسی پێچەوانەی ئەم ڕایەی هەیە، ئەو بە گوڵانی گوت:ئەم ئاڕاستەیە بە گۆڕانكارییەكی گرنگ دادەنرێت لە كارلێكەوتەی ژیانی سیاسی وحزبی لە میسر، رەنگدانەوەی پێگەیشتنی هزرو قەناعەتێكی ئاشكرایە كە ئاییندەی دیموكراسییەت لە میسر مەیسەر نابێت ئەگەر حزبی سیاسی بەهێزنەبێت وركابەریی یەكتر بكەن لەسەر پرۆسەی دەستاودەست كردنی دەسەڵات، ناوبراو زیاتر دەڵێت كە دیموكراسییەتی بەهێز لەسەر دووباڵی تەواوكەر بەیەكتر دادەمەزرێت، كە بریتین لە بوونی حزبی فەرمانڕەوا یان زۆرینەی بەهێز هەروەها ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز كە ژیانی سیاسی دەوڵەمەند دەكات هاوكات بەڕێچكەیەكی دروستیدا دەبات، بۆیە ئەمەش پرسیار دروست دەكات بەوەی بۆچی حزبی زۆرینە كە ئازادی و دادپەروەرییە و گوزارشت لەئیخوان موسلمین دەكات، توانی سەركەوتن بەدەست بهێنێت، دواتریش تاوانباركرا بەوەی كە كۆنترۆڵی كایەكانی كردووە، هەرچەندە كە ئەو حزبە لە ڕێگەی سەندووقی دەنگدانەوە گەیشتۆتە دەسەڵات، بۆیە باشترین چارەسەر بۆ ئەكتیف كردنەوەی حزبەكانی میسر ئەوەیە كە بەخۆدا بچنەوەو رێبازی كاركردنیان بگۆڕن، چونكە بەر لە شۆڕش ئەو حزبانە تووشی نەخۆشیی درێژخایەن بووبوون توانای كاركردنی سیاسییان نەمابوو، بە واتایەكی دیكە بریتی بوون لە حزبی كارتۆنی و تەنیا رۆژنامەیەكی تایبەت بەخۆیان هەبوو و بنەماكانی دیموكراسییەتیان تێدا بەدی نەدەكرا، لە بازنەی تاكە كەسێك دەخوولانەوە و تەنیا لە پایتەختدا بوونیان هەبوو لە شارو گوندەكاندا بارەگایان نەبوو، وێرای ئەوەی كە بەرنامەیان لاواز بوو و زۆر لە واقیعیشەوە دوور بوون.
بەڵام ئەو پێی وایە كە ئەوهاوپەیمانێتییانە تووشی جۆرەها گرفت و كێشە دەبنەوە هەرچەندە كە لەژێر یەك چەتردا كۆبوونەتەوە و ئامانجیان دروستكردنی بەرەیەكە بەرامبەر ئەو حزبانەی كە پاشخانێكی ئیسلامییان هەیە و ومەبەستیان سەركەوتنە لەهەڵبژاردەكانی پەرلەماندا، بەڵام لەنێو خۆیاندا زۆر جیاوازن و بۆچوونی سیاسییان و هزروئایدیۆلۆژییەتیان لەگەڵ یەكدا ناكۆكە، چونكە لەو هاوپەیمانێتییەدا حزبی ناسری و لیبرال و چەپ هەن، بۆیە پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە ئای ئەمە هاوپەیمانێتیی كاتییە یان دوای هەڵبژاردنیش هەر بەردەوام دەبێت، ئایا چۆن دەكرێت ئەو بیروڕا جیاوازە سیاسییانە لە نێو یەك بەرنامەی سیاسیدا بتوێنەوە،هەروەها گرفتی سەركردایەتی كردن دێتە پێشەوە ئایا كێ بوار بەوی دیكە دەدات ببێتە سەركردەو پێشەوا لەبەر ڕۆشنایی ئەو كەلتوورەی كە هەر یەكەیان خۆی پێ باشترو بە تواناتر دەزانێت لە سەركردایەتیكردندا، هەروەك لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا ڕووی دا.
لەلایەكی دیكەوە چۆن ئەو حزبانە دەتوانن ریفۆرمێكی ڕیشەیی لەناو خۆیاندا بێننە كایەوە بەر لەوەی بچنە نێو ئەو هاوپەیمانێتییانە جا یان بە چەسپاندنی دیموكراسییەت لەنێوخودی حزبەكاندا یان بە هاوسۆزیی لەگەڵ هاووڵاتییانداو بە پێشكەشكردنی ئەوبەرنامانەی كە گوزەران و ژیانیان خۆشدەكات و،چونكە لەكۆتاییدا پرۆسەی هەڵبژاردن بریتییە لەوەی چۆن متمانەی هاووڵاتی بەلای خۆتدا دێنیت، تا بێتە پاڵ حزبی سیاسییەوەو دواتر دەنگی بۆ بدات، ئەگەر شۆڕشی 25ی یەنایەر دەرگای كردبێتەوە لە بەردەم دامەزراندنی حزبی تازە لە میسر بەتایبەتیش كە ئێستا گەیشتۆتە 60 حزب و چاوەڕوانیش دەكرێت بگاتە 100 حزب، ئەمەیان دیاردەیەكی دروستە، بەڵام ناواقیعیشە چونكە دیموكراسییەتە دێرینەكان زیاتر پشت بە دووحزب یان زیاتر دەبەستێت لە دەستاودەست كردنی دەسەڵات لە گەڵ بوونی چەند حزبێكی دیكەی سیاسی بە هەمان قورسایی، بەڵام بە تێپەڕبوونی كات و بڵاوبوونەوەی كەلتووری دیموكراسی وزیادبوونی هۆشیاریی هاووڵاتی، ئەم حزبانە هەڵدەوەشێنەوە یان یەكدەگرن لەسەر بنەمای مانەوە بۆ هەرە باشەكەیان كە بتوانێت بەرنامەی خزمەتگوزاری پێشكەش بە هاووڵاتیان بكات و كاری سیاسی پیادە بكات نەك وەكو دیكۆرێكی سیاسی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەو حزبانە كاتێك دەبنە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە گوزارشت لەوە دەكەن كە دەتوانن دوای سەركەوتنیان لە هەڵبژاردنەكاندا بەرنامەی سیاسیی خۆیان هەبێت و سەركردایەتیی دەوڵەت بكەن ودەسەڵاتیش دەستاودەست پێ بكەن، كە ئەمەش یارمەتی پرۆسەی دیموكراسییەت دەدات بەوناوەی كە ئەوانە حزبی بەهێزو پڕجەماوەرن و دەبنە باڵێك لە باڵەكانی دامەزراوەیەكی دیموكراسی لەگەڵ بوونی سەرۆكێكی هەڵبژێردراو و پەرلەمانێكی كاریگەر و دەستوورێكی تازە، ئەم دامەزراوە خزمەت بە میسر و پێشكەوتنی ئەو وڵاتە دەكات، دیموكراسییەت واتا ژینگەیەكی لەبار بۆ سەرهەڵدانی پرۆسەی گەشەپێدان وپەرەپێدان لەسایەی بوونی بەرچاو ڕوونی و زیادبوونی رۆڵی هاووڵاتی لە دروستكردنی بڕیار و بوونی میكانیزمەكانی چاودێری و لێپرسینەوە لەرێگەی سەندووقەكانی دەنگدانەوە، هەروەها ئۆپۆزسیۆنی راستەقینە و كارا ئەوەیە كە لەسەر بنەمای رەخنەگرتن و بەرهەڵستی كردنی سیاسەتی چەوت هەڵسوكەوت بكات، نەك لە دژی كەسەكان لە دەرئەنجامی تەبا نەبوونی ئایدیۆلۆژیەت، تەنانەت ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆن لەوەش زیاترە كاتێك سیاسەتی ئەلتەرناتیف پێشكەش دەكات كە خزمەت بەنیشتمان بكات.
Top