لەماوەی كەمتر لەچەند هەفتەیەكدا (توركیا و قەتەر و میسر و فەرەنسا) پێشوازییان لەئۆپۆزسیۆنی سوریا كردەوە و كۆبوونەوەیان بۆ گرێداون، لەهەمانكاتدا وابڕیارە لەم هەفتەیەشدا سێرگی لافرۆفی وەزیری دەرەوەی ڕوسیا لەگەڵ دوو لەسەرانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا كۆبێتەوە، پێشنیارەكانی ئەم كۆبوونەوانە بەشێوەیەكی گشتی لەچەند خاڵێكدا چڕدەبنەوە بۆئەوەی گواستنەوەی دەسەڵات بەشێوەیەكی ئاشتیانە لەسوریا بگوازرێتەوە، ئەمەش بەو مانایەی بەشار ئەسەد دەستبەرداری دەسەڵا بێت، بێگومان ئەم پێشنیارە لای هەموولایەك جێگەی گەشبینی نییە، لەبەر ئەوەی چاوەڕێی ئەوە ناكرێت سەرۆكی سوریا بەشێوەیەكی ئاشتیانە دەستبەرداری دەسەڵات بێت، هەربۆیە لەكۆبوونەوەی پاریسدا داوای ئەوەكراوە ئەگەر ئەسەد بەشێوەیەكی ئاشتیانە ئەم پێشنیارەی ڕەتكردەوە، ئەوا دەبێت نەتەوە یەكگرتووەكان سوریا بخاتە ژێر فەسڵی حەوتەمی پاكتی نەتەوە یەكگرتووەكان و دەرگا بۆ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بكرێتەوە بۆئەوەی بەدەستێوەردانی سەربازی ڕژێمی ئەسەد بڕووخێنن، ئەمەشیان كە جارێكی دیكە سیناریۆی ئۆپەراسیۆنی ئازادكردنی عێراقمان لەساڵی 2003 بیردێنێتەوە، هەست دەكرێت دروستبوونی كۆدەنگی نێودەوڵەتی لەسەر ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد بەڕێگەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەو ئاسانییە دروست نابێت كە لەساڵی 1991 بۆ ئازادكردنی كوەیت دروست بوو، هەروەها بەوشێوەیەش نابێ كە لە2001 بۆ ڕووخانی ڕژێمی تاڵیبان لەئەفغانستان ڕوویدا، بەڵكو زیاتر لە شەڕی 2003ی عێراق دەچێت، كە بەبێ چەتری نێودەوڵەتی و لەچوارچێوەی هاوپەیمانییەكی ئارەزوومەندانە و لەدەرەوەی بڕیاری نەتەوە یەكگرتووەكان ڕژێمی بەعس لەعێراقدا ڕووخێنرا، بەڵام پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە ئایا ئێستا ئەمریكا بەهاوشێوەی 2003 ئامادەیە هەمان موجازەفە دووبارە بكاتەوە، ئەوا لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا پێویستمان بە بەراوردێك دەبێت لەنێوان هەوڵەكانی كۆڵن پاول وەزیری دەرەوە لەپۆستی یەكەمی ئیدارەی بوش بۆ قەناعەتپێكردنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، لەگەڵ هەوڵەكانی هیلاری كلینتۆن وەزیری دەرەوە لەئیدارەی ئۆباما لەقەناعەت پێكردنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، لەوانەیە پرسیار لێرەدا ئەوەبێت خۆ كۆڵن پاوڵیش بەهاوشێوەی هیلاری كلینتۆن سەركەوتوو نەبوو لەڕازی كردنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، ئایا جیاوازی نێوانیان چیە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا دەڵێین ئەو هەوڵە جددیانەی كە پاول لەناو تەلاری نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ ڕازیكردنی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دای و سەركەوتوو نەبوو، ئەو جددیەتە لەهەوڵەكانی هیلاری كلینتۆن نابینرێت، بۆیە ئەو جددیەتەی پاول نیشانەی سوربوونی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بوش بوو بۆ ڕووخانی ڕژێمی بەعس لەعێراق و ئەم ساردییەی هیلاری كلینتۆنیش، دیسان ئاماژەیە بۆئەوەی كە ئیدارەی ئۆباما هاوشێوەی ئیدارەی جۆرج دەبلیو بۆش سوور نییە لەسەر ئەوەی دەبێت ڕژێمی بەعس لەسوریاش بڕووخێت، ئەمەش نیشانەی ئەوەیە ڕاستە لەپایتەختە جیاوازەكانەوە بانگێشە بۆ لابردنی ئەسەد دەكرێت و داوا دەكرێت ئەگەر ئەسەد وەڵامدانەوەی پۆزەتیفانەی بۆ ئەم داوایە نەبوو، ئەوا دەبێت هەڵوێستكی یەكگرتوو لەنەتەوە یەكگرتووەكان دەربچێت، ئەمەشیان ئەو حاڵەتە قورسەیە كە پێناچێت بەئاسانی ئەو بڕیارە دەربچێت، سەبارەت بەم بارودۆخە ئاڵۆزەی سوریا پرسیارمان لە د.مایكل دریزن مامۆستای زانستی سیاسەت لەزانكۆی نۆرس داما كرد كە تایبەتمەندە لەسەر سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دەوڵەتانی دەریای سپی ناوەڕاست، لەمبارەوە و لەلێدوانێكی تایبەتدا بەگوڵانی ڕاگەیاند:(پێشبینیكردن قورسە، و پێدەچێت ناكۆكیەكە بەشێوەیەك بێت كە بەشار ئەسەد بەئاسانی دەستەبەرداری دەسەڵات نەبێت، هەروەها توندوتیژی زیاتر بەدی دەكەین و بارودۆخەكە بەرەو شەڕی ناوخۆیی دەڕوات، ئەگەرچی لەهەندێ حاڵەتدا ئاماژەی شەڕی ناوخۆیی بەدی دەكرێت، كەواتە بەداخەوە لە ئێستا توندوتیژیەكی زیاتر ئەبینین. بێگومان لەماوەی چەند مانگی ڕابردودا بەرزبوونەوەی ئاستی توندوتیژمان بینی، هەروەها كۆمەڵكوژی زیاتر و زیاتر، كە ڕەنگە بەس بێت بۆئەوەی هێزەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەو بارەیەوە كارێك بكەن، لەڕاستیدا ئەم كۆمەڵكوژیانە بەئاشكرا و لەهەموو شوێنێك ڕوودەدەن، بۆ نموونە ئەگەر واشنتۆن پۆست و نیویۆرك تایمز، یان هەر ڕۆژنامەیەكی جیهانی بخوێنیتەوە، ئەمە بەكومەڵكوژی سربرنیتشا بە بۆسنییە دەشوبهێنن، كە بووە هۆی ئەوەی لەو كاتەدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستێوەردان بكات، بەڵام هێشتا ئەمە لەسوریا ڕووینەداوە. من نازانم دەقا و دەق هۆكارەكە چیە، ئایا جیاوازی هەیە لەنێوان ئۆباما و پۆتیندا؟ ....... پێموایە ئەگەر كۆمەڵكوژیەكە بەردەوام بێت، ئەوا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناتوانێت خۆی لەگرتنبەری كردەوەیەك لابدات، بەڵام كێشەكە ئەوەیە ئایا ئەتوانرێت لەئێستادا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی والێبكرێت ئەو كارە بكات، چونكە هەروەك پێشتر ئاماژەم پێكرد ئەوەندە كۆمەڵكوژی ڕوویاندا، كە پێشبینی دەكرا بەس بن بۆئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستێوەردان بكات، بارودۆخەكە خراپە و من نازانم بۆ ئەمە ڕوونادات.. بۆیە ناتوانین بڵێین كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەنگاوی هەڵنەگرتووە، بەڵام بەشێوەیەكی كارا هەنگاوی هەڵنەگرتووە، هۆكاری ئەمەش بەڕای من بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە بوونی ئیسلامیەكان لەموعارەزەدا كێشەكەیان قورستر كردووە، بەدڵنیاییەوە بردنەوەی ئیخوان موسلمین لەمیسر كێشەكەی قورستر كردووە. هیچ لایەك لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا خوازیاری ئەوەنییە لەپڕێكدا سوریا بكەوێتە دەستی ئیسلامیەكان و دواتر هاوپەیمانێتی لەگەڵ میسردا بكات و بەرژەوەندیەكانی ئەوان بخاتە مەترسیەوە، بەدڵنیاییەوە ئەوە دژوارییەكە كە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە. لەڕاستیدا ئۆباما و ڕۆژئاوا دركیان بەوە كردووە ئەگەر بیانەوێت بارودۆخەكە بەرەوپێشبچێت، ئەوا دەبێت بگەنە سەفقەیەك لەگەڵ ڕوسیا.......كەواتە لەئێستادا ئیرادەیەك، گڕ و تینێك نابینین لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە... بەداخەوە من پێشبینی ناكەم لەئایندەیەكی نزیكدا ئەمە بگۆڕێت، من هەمیشە گەشبینم، بەڵام ئەمە بارودۆخێكی ئاڵۆزە و لەم ساتەوەختەدا گەشبینییەكی كەمم هەیە)).





ئۆپۆزسیۆنی سوریا و
خۆ ئامادەكردن بۆ ڕووخانی ئەسەد
ئەو ئۆپۆزسیۆنەی هەتا ئێستا لەسوریا بوونی هەیە، مەزندەی ئەوەی لێناكرێت بتوانێت ڕووبەڕووی هێزی ڕژێمی ئەسەد بێتەوە، ئەمە بێجگەلەوەی نەشیتوانیووە ببێتە چەترێك هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی سوریا بەكورد و مەسیحی و عەلەوی و سوننەوە كۆبكاتەوە، بۆیە ڕێكخستنی ئۆپۆزسیۆنیكی لەمجۆرە و ئامادەكردنی بۆ ئەو ئەركە قورسە كاركێكی ئاسان نییە و هەوڵێكی زۆری دەوێت تا بتوانێت ئەم كارە جێبەجێ بكات، لەمبارەوەش د.مایكل دریزن لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان بەمجۆرە هاتە ئاخاوتن: (ئەگەر ئۆپۆزسیون و ئەو چەكدارانەی ئێستا لەناو سوریا شەڕ لەگەڵ ئەسەد دەكەن بتوانن شوێنی زیاتر كۆنترۆڵ بكەن، ئەوا لەوانەیە بارودۆخەكە وەك لیبیای لێ بێت، بەڵام دەبێت لێرەدا ڕەچاوی ئەوە بكەین، كە ئەم بارودۆخە بەو خێرایە نابێت كە لە لیبیا ڕوویدا، كاتی زیاتری دەوێت، ئەمەش زەمینە خۆش دەكات بۆئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی زیاتر پشتگیری ئۆپۆزسیۆن بكات یان هەوڵبدات دەستێوەردان بكات، كارێكی لەمجۆرەش پێویستی بەڕەزامەندی ڕوسیا هەیە، ڕاستە ڕوسیا بەئاشكرا ئەو ڕەزامەندیە دەرنابڕێت، بەڵام ڕەنگە بەنهێنی و ئەویش دوای ئەوەی زەمانەتی بەرژەوەندیەكانی دەكرێت لەسوریادا ڕەزامەندی پیشان بدات. كەواتە دۆخەكە پشێوی باڵی بەسەردا كێشاوە و نازانرێت چی ڕوودەدات، موعارەزە چەكی زیاتر و زیاتری دەستدەكەوێت و هەروەها زیاتر پشتیوانی لێدەكرێت لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و هەروەها لەڕاگەیاندنەكانەوە، بۆ نموونە هەواڵی كۆمەڵكوژیەكان بۆتە مانشێتی ڕاگەیاندنەكان. كەواتە پشتیوانی زیاتر بۆ موعارەزە و چەكی زیاتر بەموعارەزە دەدرێت، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەو پشتیوانییە بەس دەبێت بۆئەوەی تەنگ بەڕژێمەكەی ئەسەد هەڵچنن و دەست بەسەر وڵاتەكەدا بگرن؟ ئەمە پرسیارێكی باشە، بەڵام من پێموایە پێویستە شان بەشانی هەوڵە سەربازیەكان كۆششی دیپلۆماسی پشت پەردەش بكرێت. خۆ ئەگەر لەم حاڵەتەدا ڕژێمی ئەسەدیش لەدەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەوا ئەگەر بەشار ئەسەدیش لەدەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەوا دۆخێكی لەرزۆك دێتەئاراوە، واتە هەر پشت بەئاگر و ئاسن دەبەستێت بۆ حكومڕانییەكەی، بەڵام موعارەزەیەكی چەكداری دەبێت كە هاوسۆز نابێت، لەم حاڵەتەدا پێموانییە ئێران هیچ ڕێگاچارەیەكی باشی هەبێت لەئاست سوریادا، ڕاستە پشتیوانی ڕژیمی ئەسەد دەكات، بەڵام ئەمە لەبەر ئەوەیە كە نایەوێت پشتیوانی ڕۆژئاوا بكات. كەواتە تەنانەت ئەگەر ئەسەدیش لەدەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەوا بارودۆخەكە بەتەواوەتی لەبەرژەوەندی ئێراندا نابێـت و لەڕاستیدا بەتەواوەتی لەبەرژەوەندی هیچ لایەكدا نابێت، كەواتە ئەمە ناكۆكی و شەڕێكی ئاڵۆزە... و توندوتیژیەكە بەردەوامە و پێناچێت بەدیلێك هەبێت بۆی، هەربۆیە باشترین دەرفەت لەبەردەم موعارزەی سوری مابێت پەنای بۆ ببات، بەكارهێنانی ئەو زمانەیە كە بووە هۆی بەهێزكردنی شۆڕشی میسر و تونس، كە بوونی پەیامێكی یەكگرتوو بوو، بریتی بوو لەڕەتكردنەوەی ڕژێمەكە و خستنەڕووی بەدیلێكی یەكگرتوو بوو كە هەمووانی لەخۆگرتبوو، لەبەر ئەوە كارێكی باش دەبێت ئەم شێوازە بگیرێتەبەر كە كوردەكان و ئیسلامی و عەلمانییەكان لەخۆبگرێت، بەڵام ئێمە دەزانین كە ئەسەد و ئەسەدی باوك لەماوەی پەنجا ساڵی ڕابردودا كاریان لەسەر ئەم دابەشبوونە قوڵانە كردووە، لەبەر ئەوە زاڵبوون بەسەریاندا ئاسان نییە، بەڵام بەداخەوە ئەوە واقیعەكەیە. تەنانەت لەناو موعارەزەشدا دوورخستنەوە هەیە، ئێمە دەزانین لەخۆگرتنی كوردەكان لەبەرژەوەندی ئەواندایە، لەبەر ئەوەی پێویستیان بەهەموو پشتیوانییەكە بتوانن بەدەستی بهێنن، چونكە تاوەكو زەمینەیەكی ئەخلاقی باشتر بەدەست بهێنن، ئەوا زیاتر پشتیوانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەدەست دەهێنن و ئەمەش گڕ و تینێكی مەعنەویان پێدەدات لەناوچەكەدا بۆئەوەی ڕایبگەیەنن ئەم ڕژێمە كۆتایی پێدێت، ئێمە ئەم حاڵەتەمان لەلیبیا و تونس و میسردا بینی، كە بەس بوون بۆئەوەی كۆتایی بەڕژێمەكە بهێنن، ڕاستە زەحمەتە لەم ساتەوەختی ناكۆكیەدا ئەم كارە بكرێت، بەڵام بەدڵنیاییەوە كوردەكان لایەنێكی باش دەبن بۆ ئەو كارە)).