ماوەی ساڵێك زیاترە ڕژێمی ئەسەد دەست لە گەلەكەی خۆی ناپارێزێت و رۆژانە بە دەیان هاووڵاتی دەكوژێت و بەسەدانیش بریندار دەكات، دیمەنی شارەكانی سوریا وەك دیمەنی گۆڕەپانێكی گەورەی شەڕ وایە، كە تیایدا سوپایەكی گەورە رووبەڕووی خەڵكی سڤیل دەبێتەوەو هێشتا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەسەر ئەوە دوودڵە ئایا بڕیارێك بۆ ڕاگرتنی ئەم كۆمەڵكوژییە بدات یان نە، هەفتەی رابردوو دوای كۆمەڵكوژییەكەی حەولە هەندێك لە دەوڵەتان باڵیۆزخانەی سوریایان لەوڵاتەكەی خۆیان داخست و باڵیۆزەكانیان ناردەوە بۆ دیمەشق، بەڵام نەیانتوانی بڕیارێك بدەن بۆ ئەوەی كارە كۆمەڵكوژییەكانی ڕژێمی ئەسەد ڕابگرن، ڕاستە بەرپرسانی ئەمریكی و فەرەنسی جەخت لەسەر ئەوەدەكەنەوە كە ڕژێمی ئەسەد شەرعیەتی حكومڕانی نەماوەو پێویستە دەسەڵات بەجێ بهێڵێت بڕیارەكە تا ئێستا هەنگاوی كردەیی بۆ ئەم پرسە هەڵنەگیراوە و تا ئێستا نەتوانراوە ئەم پرسە یەكلایی بكرێتەوە، سەبارەت بە كاریگەری ئەم هەڵوێستەی هەندێك لە دەوڵەتان بە داخستنی باڵیۆزخانە و ناردنەوەی باڵیۆزەكانی سوریا پرسیارمان لە پرۆفیسۆر مەحجوب زوبێری ئوستادی مێژووی هاوچەرخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كرد لە زانكۆی قەتەر لەوەڵامدا بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی (بە دڵنیاییەوە ئەمە نابێتە هۆی ڕاوەستانی ئەو كوشتارەی لە ئارادایە، بە دڵنیاییەوە ئەوەی لە ئێستادا ڕوودەدات ئەوەیە كە میسداقیەتی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ژێر پرسیاردایەو حاڵی حازر چەندین ڕەخنە ئاڕاستەی چەند هێزێكی جیاواز لە جیهاندا كراوە، لەبەر ئەوەی بێدەنگن لە ئاست ئەوەی لە سوریا ڕوودەدات، ئەوەی ئاشكرایە ئەوەیە ئیرادەیەك نییە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دۆخی سوریادا، ڕەنگە هۆكارەكەش ئەو قەیرانە ئابووریە بێت كە لە چەند وڵاتێكی ئەوروپیدا هەیە، هەروەها هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكەی ئەمەریكا، بڕیاری دەركردنی باڵیۆز و دیپلۆماتكارەكانیش كە دوو ڕۆژ پێش ئێستا ڕوویداو لەلایەن دە وڵاتەوە بوو، پەیامێكی بەهێزە بۆ سوریاو لە ڕووی سیاسیەوە مایەی پتر گۆشەگیركردنی ڕژێمی سوریایە. فشاری زیاتر دەخاتەسەر ڕوسیاو چین كە ئیعتراف بەوە بكەن كە دۆخەكە خراپترە لە سوریا، كەواتە ئەمە هەنگاوێكە، بڕیار بەس نییەو دەبێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كاری زیاتر بكات بۆ وەستاندنی ئەوەی لە سوریادا ڕوودەدات. لە پێوەندیدا بەم كێشەیەوە دوو ڕێگاچارە هەیە، یەكەمیان بریتییە لە دەركردنی بڕیارێك لە سایەی فەسڵی حەوتەمی میساقی نەتەوە یەكگرتووەكانەوەو دەقاو دەق ئەوە ئەنجام بدرێت كە لە ساڵی 2003دا لە دژی عێراق ئەنجامدرا، یان ئەوەی ساڵێك پێش ئێستا لە دژی ڕژێمی لیبیا كرا، ڕێگاچارەی دیكە ئەوەیە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، مەبەست لە دەوڵەتە دۆستەكانی سوریایە، ڕووبەڕووی ڕژێمی سوریا ببنەوە، بێ ئەوەی بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایش دەرچێت، ئەمە كارێكی مومكینەو دەكرێت ئەنجام بدرێت، هەروەك پێشتر لە بۆسناو هێرسك ڕوویدا، كەواتە ئەمە دوو ڕێگاچارەن، ئەوەی لە ئێستادا ڕوودەدات، ئەوەیە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بە تایبەتی هێزەكانی ڕۆژئاوا و توركیا و جیهانی عەرەبی فشار دەخەنەسەر ڕوسیا و چین بەوەی پێیان دەڵێن ئێوە وێنەی خۆتان ناشرین دەكەن، پێم وایە لە ماوەیەكی كەمدا گۆڕانی هەنگاو بە هەنگاو دەبینین لە پەكین و مۆسكۆدا، ڕەنگە بەو شێوەیە نەبێت كە خەڵكی پێشبینی دەكات، هەندێ گۆڕانكاڕی ڕودەدات، هەرچەندە نابێت چاوەڕوانی ئەوە بكەین كە دەست لە پشتیوانیكردنی حكومەتی سوریا هەڵدەگرن)).

ئەوەی پرۆفیسۆر زوبێری جەختی لەسەر دەكاتەوە ئەوەیە كە هەنگاو هەڵگرتن بۆ دەستێوەردانی سەربازی هاوشێوەی ئەو ئۆپەراسیۆنەی كەساڵی 2003 بۆ رووخانی ڕژێمی بەعس لە عیراق و 2011 بۆ رووخانی قەزافی لە لیبیا كرا لە سوریا زەحمەتە رووبدات، هەربۆیە لەمبارەوە پرۆفیسۆر باری رۆبین سەرۆكی سەنتەری دیراساتی نێودەوڵەتی( GLORIA) بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، وای دەبینێت ڕژێمی ئەسەد ئەم بارودۆخە دەقۆزێتەوە لەمبارەیەوە و لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان بەمجۆرە سەبارەت بەم پرسە ڕای خۆی خستەڕوو وتی(با لەو ڕاستیەوە دەستپێبكەین كە شەڕ و ناكۆكیەكە دوولایەنی هەیە، هیچ سازشێكێش لە نێوانیاندا ڕوونادات، یەكێك لەو دوولایەنە براوە دەبێت، بەشار ئەسەد هیچ بەرژەوەندیەكی نییە لە دەستهەڵگرتن لە دەسەڵات و باش دەزانێت ئەگەر دەسەڵات و هاوەڵەكانی لە دەست بدات، ئەوا ئەمە دەرئەنجامێكی خراپی دەبێت بۆ سەر نوخبە سیاسیەكە و بۆ سەر عەلەویەكان، چونكە ئەو كاتە یاخود ڕوودەكەنە مەنفا یان دەكوژرێن، هەروەها موعاڕەزەش ئەزانێت كە ناتوانێت ڕێككەوتنێك لەگەڵ بەشار ئەسەددا بكات، لەبەر ئەوەی ئەگەر دەست لە شۆڕشەكەیان هەڵگرن و بەشار ئەسەد لە دەسەڵاتدا بێت ئەوا ئەشكەنجەیان دەدات و چارەنووسیان كوشتن دەبێت. كەواتە هیچ سازشێك ڕوونادات و هیچ چارەسەرێكی دیبلۆماسی مومكین لە ئارادانییە، لەبەر ئەوە دەبێت سەرەتا ئەمەمان لەبەرچاو بێت. ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد ..بایەخ بەوە نادات كە خەڵكانێك لێدوان بدەن و ڕەخنەی لێبگرن، گرنگی نادات ئەگەر دیبلۆماتكارەكان لێی جیاببنەوەو تەنانەت گوێ بەوەش نادات ئەگەر سزای بەسەردا بسەپێنن، ئەوەی ئەو خوازیارێتی ئەوەیە دەستێوەردان نەكرێت، ئەگەر هێزە دەرەكیەكانیش دەستێوەردان نەكەن و چەك و هاوكارییەكی زۆر بۆ شۆڕشگێڕەكان دابین نەكەن، ئەوا خۆشحاڵ دەبێت و هیچ هەڵوێست و كردەوەیەكی ناگۆڕێت. هەمووو ئەمانەش بە مانای ئەوە دێت كە ئەتوانێت كاتی زیاتر بەدەست بهێنێت بۆ لەناوبردنی شۆڕشگێڕان و درێژە بە كارەكانی خۆیان بدات بێ ئەوەی ترسی دەستێوەردانی دەرەكی هەبێت، گرنگە لەمە تێبگەین. كەواتە ئەگەر هیچ جۆرە دەستێوەردانێكی دەرەكی نەكرێت، ئیتر لە شێوەی دابینكردنی دارایی و چەك بێت بۆ شۆڕشگێران، یاخود لە شێوەی دەستێوەردانی ڕاستەوخۆدا بێت، ئەوا ئەگەری ئەوە هەیە ڕژێمەكە بتوانێت شۆڕشەكە لەناو ببات، ئەگەر ساڵێكیش پێبچێت. ڕاستە سوریا وێران دەبێت، ئەوان گرنگی بەمە نادەن، ئەوەی بەلای ئەوانەوە گرنگە كۆنتڕۆڵكردنی دەسەڵاتە. كەواتە ئەمە بارودۆخەكەیە و هەموو ئەو هەوڵە دیبلۆماسیانەش كە دراون بۆ ئەوەنییە هەلومەرجی سوریا بگۆڕن، بەڵكو بۆ ئەوەیە كە وێنەی هێزە دەرەكیەكان جوان بكەن.... و تەنانەت ئەگەر كاریگەریشیان هەبێت لەسەر ڕووداوەكانی-سوریا-، ئەوا بە هیچ شێوەیەك بۆ ئەو مەبەستە نەبووە. هەربۆیە من پێموایە هێزە نێودەوڵەتیەكان كارێكی ئەوتۆیان بۆ ناكرێت، هەر بۆ نموونە سۆزان ڕایس، باڵیۆزی ئەمەریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان، یەك دوو ڕۆژ پێش ئێستا بە ئاشكرا لە چاوپێكەوتنێكدا ڕایگەیاند كە كردەوەیەكی گەورە ئەنجام نادرێت، هەڵوێستی ئەوان ئەوەیە نابێت هاوكاری موعارەزە بكرێت، لەبەر ئەوەی ئەمە سەردەكێشێت بۆ شەڕی ناوخۆو دەبێت هەوڵ و كۆششی دیبلۆماسی بدرێت، حاڵی حازر شەڕێكی ناوخۆیی توندوتیژئامێز لە ئارادایە، كە تێیدا ئێران بە هاوكاری ڕوسیا یارمەتی ڕژێمەكە دەدەن و چەكی پێدەدەن و پارەی بۆ دابین دەكەن، كێ هاوكاری شۆڕشگێران دەكات، تا ڕاددەیەكی كەم توركیا، هەروەها بە ئەندازەیەكی كەم سعودیە و قەتەر، بە ئاستی ئەو هاوكارییە نییە كە دەدرێتە ڕژێمەكە، واتە ئەو هاوكاری و یارمەتیەی ئێران بۆ ڕژێمەكەی دابین دەكات زۆر زیاترە لەو هاوكاریەی ڕۆژئاوا و وڵاتانی دیكە بۆ شۆڕشگێرانی دابین دەكەن. سەرەڕای ئەوەی جیابوونەوە لە سوپادا ڕوویداوە، هەروەك دەزانین، ئەوا هێشتا یەكەیەكی سوپا بە تەواوی ئەو كارەی نەكردووە و هێشتا جەنەراڵێك جیانەبۆتەوە، كەواتە ڕژێمەكە لە دۆخێكی باشدایە، ناتوانێت شۆڕشەكە لەناو ببات، بەڵام ئەتوانێت سنوورداری بكات و ڕژێمەكەش لە سەروبەندی ڕوخاندا نییە. كەواتە دەستوەرنەدانی ڕۆژئاوا لە سوریادا لە بەرژەوەندی ڕژێمەكەیەو من نابینم هیچ كارێك بكەن. لێرەدا باس لەوە ناكەم كە دەبێت چی بكەن، بەڵام باس لەوە دەكەم كە لە ئارادایە، تا ئێستا بایەخیان بە دروستكردنی ناوچەیەكی ئارام نەداوە، گرنگییان بە دروستكردنی ناوچەی دژەفڕین نەداوە، هەروەها بڕیكی زۆری چەكیان دابین نەكردووە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ڕایدەگەیەنن كە كوفی ئەنان و نەتەوە یەكگرتووەكان و هەوڵە دیبلۆماتكارەكان شكستیان هێناوەو پێویستە سیاسەتێكی نێودەوڵەتی بگیرێتەبەر بۆ یارمەتیدانی شۆڕشگێران، من هیچ ئاماژەیەكی لەو شێوەیە بەدی ناكەم. ئەوانە زەمینەسازی بۆ ئەمە ناكەن، بەڵكو زەمینەسازی دەكەن بۆ ئەوەی هیچ نەكەن، ئەگەر لە هەر لێدوانێك بە جیا بڕوانین، لێدوانی ئیدارەی ئەمەریكا بێت یان ئەوروپییەكان بێت ئەوا پەرۆشیەك نابینین بۆ ئەنجامدانی هیچ كارێك.ئەوە بۆچوونی منە)).

پشتگیری روسیا بۆ ڕژێمی ئەسەد هەوڵەكانی پەكخستووە
لەگەڵ ئەوەی روسیاو چین وەك دوو ئەندامی ئەنجوومەنی ئاسایش دژی هەر بڕیارێكی نیودەوڵەتین دژی ڕژێمی ئەسەد دەربچێت،بەڵام جەختكردنەوەكە بە گشتی لەسەر ڕۆڵی روسیایە و چاودێران پێیان وایە ئەگەر روسیا هەڵوێستی خۆی بگۆڕێت، ئەوا چین بە تەنیا هیچی پێناكرێت، سەبارەت بەم رۆڵەی روسیا بۆ پشتگیری ڕژێمی ئەسەد و پەكخستنی هەوڵە نێودەوڵەتیەكان دەیگرێت، پرسیارمان لە پڕۆفیسۆر ستیڤن زۆنەس ئوستادی زانستی سیاسەت و پێوەندییە نیودەوڵەتیەكان لە زانكۆی سانفرانسیسكۆ و تۆژەر و شرۆڤەوان لەسەر سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەو پشتگیریەی ئێستای روسیا بۆ ڕژێمی بەشار ئەسەد وەك پشتگیری ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبینێت و ئەمەش مانای ئەوەیە هەرگیز كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناتوانێت بڕیارێكی یەكلاكەرەوە بۆ بەرژەوەندی گەلی سوریا و رووخاندنی ڕژێمی ئەسەد وەربگرێت و لەمبارەوە و لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان پرۆفیسۆر زۆنەس بەمجۆرە هاتە ئاخاوتن: (هەڵوێستی ڕوسیا لە ئاست سوریادا تەواو هاوشێوەی هەڵوێستی ئەمەریكایە لە ئاست ئیسرائیلدا لە پێوەندیدا بە ئامادەیی بە ڕێگرتن لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە سەپاندن و جێبەجێكردنی یاسای نێودەوڵەتی مرۆیی، كە ئەمەش هەڵوێستێكە هیچ پاساوێكی نییە. لەگەڵ ئەوەشدا، چەند ئاماژەیەك هەن، كە ئەو بەڵێنە جێبەجێنەكراوانەی ڕژێمەكە بۆ نەتەوە یەكگرتووەكانی دووپات دەكردەوە بۆتە هۆی ئەوەی ڕوسیا دووچاری زەحمەتیەكی زیاتر ببێتەوە لە بەردوامیدان بە ئاستی ئەو پاڵپشتیەی بۆ سوریا هەیەتی. ئامادەیی ڕوسیا بۆ پشتیوانیكردن لە دوایین بڕیاری نەتەوە یەكگرتووەكان ئاماژەیە بە كەمبوونەی پشتیوانیان بۆ سوریا. هەروەها ئیدارەی ئۆباما درك بەوە دەكات كە دەستێوەردانی سەربازی لە سوریادا ئەوەندەی كێشە دەخوڵقێنێت، ئەوەندە چارەسەری ناكات، لەبەر ئەوەی دەبێتەهۆی زیادبوونی پشتیوانی بۆ ڕژێمی سوریا، چونكە بەو شێوەیە خۆی پیشان دەدات كە لە دژی» ئیمپریالیزمی ڕۆژئاوایی» شەڕدەكات و تۆمەتی «داردەستی ڕۆژئاوا» دەداتە پاڵ ئەو كەسانەی بەرگری دەكەن لە دژی ڕژێمەكە، ئەزموونی ئەمەریكا لە عێراقدا بۆتەهۆی نیگەرانكردنی ئەمریكیەكان لە ئاست هەر دەستێوەردانێك لە جیهانی عەرەبدا و ئەزموونی دەستێوەردانیش لە لیبیادا سەلماندی كە ئەو مەسەلەیە لەوە ئاڵۆزتر و زەحمەتترە كە پێشبینی دەكرا، سەرەڕای ئەوەی قەزافی لە زۆر ڕووەوە لە ئەسەد لاوازتر بوو. ئیدارەی ئۆباما پشتیوانی لە موعارەزەیەكی ناتوندوتیژی ڕژێمی سوریا دەكات، كە ئەم موعارەزەیەش وەك هێزێكی بە توانا دەمێنێتەوە و ڕەنگە كاراتر بێت بە بەراورد بە موعارەزەی چەكداری كە موعارەزەیەكی بچوك و دابەش بووە. مێژووی ئەم دواییە ئەوەی خستۆتەڕوو كە خەباتی چەكداری ئەگەری سەركەوتنی كەمترە بە بەراورد بە خەباتی ناتوندوتیژ، تەنانەت لە دژی دیكتاتۆرەكانیش، لەبەر ئەوەی ئەگەری جیابوونەوە لە نێو هێزەكانی ئاسایش و بەرپرسە حكومیەكان، ژمارە بەشداربووە چالاكەكانی بزووتنەوەكە كەم دەكاتەوە، ئەو كەسانە دووردەخاتەوە كە ئەگەری ئەوەیان لێدەكرێت پشتیوانی بكەن و پاساوێكیش دەداتە دەستی ڕژێمەكە بۆ ئەوەی توندتر سەركوتكاری ئەو موعارەزەیە بكات كە بە «تیرۆریست» وەسفیان دەكات. باشترین ئومێد بۆ سوریا بریتییە لە بەردەوامیدان بە ناڕەزاییەتیەكان، مانگرتنەكان و شێوە ناتوندوتیژەكانی دیكەی موعارەزەكردن، هاوشان بە سزای نێودەوڵەتی كە ئامانجی دیاری كراویان هەبێت، كە ئەوەندە نائارامی و ناجێگیری دروست بكات ئەو چینەی بەرژەوەندیەكی ئابووری بەهێزیان هەیە، لەگەڵ كەرتە سەرەكیەكانی دیكەدا كە حاڵی حازر هاوپەیمانی ڕژێمەكەن حكومەتەكە ناچار بە ئەنجامدانی گفتوگۆ بكەن لەگەڵ موعارەزەدا بۆ ئەوەی دەسەڵات بدرێتە دەستی ئەو زۆرینەیەی لە پرۆسەیەكی دیموكراتیدا دێتەئاراوە.))
پرۆفیسۆر مەحجوب زوبیری لە زانكۆی قەتەر هۆكاری پەكخستنی هەوڵەكان بۆ دەستێوەردان لەسوریا گرێناداتەوە تەنیا بە ئاستەنگی روسیاو چینەوەو ئەو پێیوایە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئیرادەیەكی سیاسیی نییە بۆ چارەسەری كێشەكە و لەمبارەوە و لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان وتی: (كاتێك كوشتارەكە بەردەوام دەبێت، و بەشەكانی دیكەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سوریا گۆشەگیر دەكەن، ئەوا ڕوسیاش كەنارگیر دەبێت و ناتوانێت درێژە بەم ڕەوتەی خۆی بدات، ڕوسیەكانیش وەك هێزێك لە خۆیان ئەڕوانن و ئەوە قبوڵناكەن دووچاری دابڕان بن، ئەمە ڕاستیەكەیە، ڕاستیەكی دیكە ئەوەیە ئەوان نایانەوێت وێنەیان ناشرین بێت و دەبێت بەرژەوەندیەكانیان لە ناوچەكەدا لەبەرچاوبگرن و من پێم وایە كاتی ئەوە دێت كە ڕوسیا بڕیاری هەڵبژاردن بدات لە نێوان بەرژەوەندیەكانی لە جیهان و ئەو ناوچەیەدا، هەروەها دامەزراندنی پێوەندیەكانی لەگەڵ ئەم ناوچەیە، لەگەڵ ئەو بەرژەوەندی و پێوەندیانەی لەگەڵ ڕژێمی سوریا هەیەتی. من باوەڕم وانییە كێشەی سوریا تەنیا ڕوسیا و چین بێت، بە بۆچوونی من كێشەكە بریتیە لە نەبوونی ئیرادە، لە نەبوونی ئیرادەی سیاسی، بە چەشنی ئەوەی لە لیبیادا بینیمان، ئەم ئیرادە نێودەوڵەتیە لە سوریادا غائیبە، واتە پێداگیری نییە لەسەر ئەوەی كاری زیاتر بكرێت لە ئاست سوریادا، هەر لەبەر ئەوەش بەم دواییە باس لە چاكسازی و گفتوگۆ دەكرا، ئەمەش بەڵگەی ئەوەیە- بەلای منەوە- كە سووربوونێك بەدی ناكرێت، پێم وایە ئەمە كێشەكەیە، نەك ڕوسیا و چین، باوەڕم وایە هەر كاتێك ئەو ئیرادەیە سیاسیە هاتەئاراوە، ئەوا كاریگەری دەبێت لەسەر هەڵوێستی هەر یەكە لە ڕوسیا و چین. سەبارەت بە هەڵوێستی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاش ڕاستە هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكان ئاستەنگن، دووبارە دەگەڕێمەوە بۆ خاڵی پێشوو و نەبوونی ئیرادەی سیاسی بە كێشە دەزانم، واتە بە بەراورد بەم كێشەیە، كێشەكانی دیكە لاوەكین، لەبەر ئەوەی ئەگەر ئەم ئیرادەیە سیاسیە لە ئارادا بێت، ئەوا نە هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكان دەبنە كێشەو نە ڕوسیاش. من باوەڕم وایە ئەو وڵاتانە ئەولەویەتی جیاوازیان هەبووە و پێم وایە سوریا بەشێك نەبوو لەم ئەولەویاتانە)).

كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی متمانەی بە ئۆپۆزسیۆنی سوریا نییە
ماوەیەكی زۆرە باس لەوە دەكرێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەبری ئەوەی خۆی دەستێوەردان بكات، ئەوا چەك دەداتە ئۆپۆزسیۆن و پشتگیری لێ دەكات بۆ ئەوەی ڕژێمی ئەسەد بڕوخێنن، بەهۆی پەرتەوازەیی ناو ئۆپۆزسیۆن و نەبوونی بەرنامەیەكی ڕوون و ئاشكرا، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كەمتر بایەخی بەم لایەنە داوە، هەندێكیش پێیان وایە كە یارمەتیدانی ئۆپۆزسیۆن بە پارەو چەك ئاسان نییە، سەبارەت بە چۆنیەتی هاوكاری كردنی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بە پارەو چەك پڕۆفیسۆر باری رۆبین لە درێژەی لێدوانەكەیدا بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو(من باوەڕم بەوە نییە و لەوە تێدەگەم كە بۆچی خەڵكی ئەمە دەڵێن، لە ڕاستیدا ئەگەر بیانەوێت پارە و چەك بنێرن بۆ ئۆپۆزسیۆن، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەتوانن ئەم كارە بكەن، ئەتوانن لە ڕێی لوبنانەوە و بە شێوەیەكی قاچاخ ڕەوانەی سوریای بكەن، ئەتوانن لە ڕێی عێراقەوە ئەم كارە بكەن، ئەتوانن لە ڕێی سنوورەكانەوە كاری لەم شێوەیە بكەن، ئەوان بڕیاریانداوە هاوكاری خەڵكی سوریا نەكەن، بۆچی ئەم بڕیارەیانداوە، ڕەنگە مەسەلەكە ئەوەبێت كە ئەم ئیدارەیەی ئەمریكا باوەڕی وابێت دوای ئەم رژێمە سەقامگیری بەتەواوی تێكدەچیت، یاخود ڕەنگە ئیخوان موسلمینی سوری پێیان وتبێت، كە ئەتوانرێت بگەنە سەفقەیەكی سیاسی لەگەڵیدا. هەروەها ڕەنگە دوای ئەزموونی ئەفغانستان و عێراق نەیانەوێت دەستێوەردان بكەن. كەواتە چەند فاكتەرێك هەن لەم مەسەلەیەدا. با نموونەیەك بۆ بهێنمەوە لەبارەی ناڕاستگۆییەوە، سۆزان ڕایس باڵیۆزی ئەمەریكا لە نەتەوە یەكگرتووەكان ڕایگەیاند ئێمە ناتوانین هاوكاری موعارەزە بكەین، لەبەر ئەوەی ئێمە زانیارییەكی كەمترمان هەیە لەبارەی موعارەزەی سووریەوە، بەراورد بەو زانیاریانەی هەمانبوو لەبارەی موعارەزەی لیبییەوە. ڕاستیەكەی ئەوەیە ئەو كاتە زانیاریەكی زۆریان لەبارەی موعارەزەی لبیبیەوە نەبوو، لە لیبیادا چەندین ئیسلامی توندڕەو هەبوون، هەروەها چەكداری ئەل قاعیدە هەبوو لە لیبیا كە هاوكارییان لە ناتۆ وەرگرت وەك هێزێكی شۆڕشگێڕی، ئیتر چۆن ئەتوانی بڵێیت تۆ زانیاریەكی كەمترت هەیە لەبارەی سوریاوە، ئێمە زانیاریەكی زۆرمان هەیە لەبارەی سوریاوە، ئێمە دەزانین لە ناو سوریادا كورد و درووزەكان هەن كە داوای مافی زیاتر دەكەن و داوا دەكەن ئاستێك لە ئۆتۆنۆمی یاخود خۆبەڕێوەبردنیان هەبێت، ئێمە دەزانین كورد و دروزەكان هەڕەشەیان لەسەرە، ئێمە دەزانین كە لە ناو سوپادا ئەفسەرگەلێك هەبوون سوپایان جێهێشتووە و كەسانی پیشەوەرن، ئەمانە سەرچاوەی هەڕەشە نین، بە دڵنیاییەوە ئیخوان موسلمین و سەلەفی هەن، باوەڕم وانییە بتوانن ئەوە یەكلابكەنەوە كە كێ كێیە، ئێمە دەزانین ئەمەریكا یارمەتی ئیخوان موسلمینیدا، كەواتە ئەمانە قسەی بەتاڵن و تەنها بیانوون، هەروەها ئێمە دەزانین 10 هەزار كەس لە سوریادا كوژراون لە ماوەیەكی درورودرێژدا، بێ ئەوەی هیچ شتێكی كاریگەر ئەنجام بدرێت لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیەوە. ئەگەر دووبارە بگەڕێینەوە بۆ لێدوانەكانی سۆزان ڕایس، كە وتی ناتوانین یارمەتیان بدەین، لەبەر ئەوەی ئەمە دەبێتەهۆی خوڵقاندنی توندوتیژی زیاتر، باشە تۆ باسی چی دەكەیت؟ چونكە ئاستێكی توندوتیژیەكی زۆر لەو وڵاتەدا هەیەو خەڵك دەكوژرێن.. كەواتە شتێكی نالۆژیكیە بڵێیت هاوكاری موعارەزەی سوری ناكەین، لەبەر ئەوەی ئەمە سەردەكێشێت بۆ توندوتیژی زیاتر، چونكە ئەو توندوتیژیەی ڕژێمەكە ئەنجامی دەدات خەڵك دەكاتە قوربانی، لەبەر ئەوە پاساوێكی گونجاو و ستراتیجی ناهێننەوە بۆ ڕوونكردنەوەی سیاسەتەكەیان، هەروەها ئامانجێكی واقیعیشیان لە هزردا نییە، لەبەر ئەوەی ڕێككەوتنی دیبلۆماسی نێوان ڕژێمەكەی ئەسەد و موعارەزە واقیعی نییە، كاتێك تۆ ناتوانیت سیاسەتەكانی خۆت ڕوون بكەیتەوە، كاتێك ئامانجێكی گونجاوت نابێت، ئەوا مانای وایە سیاسەتەكەت بێسەروبەرە و نازانیت چی دەكەیت. ئەمەش بارودۆخەكەیە لەگەڵ سوریادا. با قووڵ بینەوە و بەم شێوەیە لە مەسەلەكە بڕوانین، سەرۆكی ئەمەریكا ئەو كارە دەكات كە پێی وایە لە ڕووی سیاسیەوە خزمەتی پێدەگەیەنێت، كەواتە بەهۆی هەڵبژاردنەكانەوە نییە كە ئەمەریكا هیچ كارێك ناكات، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەگەر هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی نەبوایە ئەمەریكا هەڵویستی جیاواز دەبوو؟ وەڵامەكە نەخێرە. من دەزانم و لەوە تێدەگەم كە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەیە، ئەگەر بیانویستایە كارێك بكەن، ئەوا ڕایاندەگەیاند پێویستە ئێوە دەنگ و متمانەی خۆتان بە ئێمە بدەن، لەبەر ئەوەی ئێمە هاوكاری گەلی سوریا و شۆڕشگێرەكان دەكەین لە شەڕەكەیاندا دژی دیكتاتۆریەت، ئەتوانن بەم شێوەیە باس لە مەسەلەكە بكەن، ئەوە ئاشكرایە كە سوپا و سەربازی ئەمەریكا نانێرن بۆ ئەو وڵاتەكە، با ئەمە مەسەلەیە بخەینەلاوە، ئەیانتوانی چەك و پارە بۆ شۆڕشگێڕان بنێرن و بڵێین بڕوانن ئێمە كارێكی باش دەكەین و پێویستە ئێوە دەنگی خۆتانمان پێبدەن. كەواتە ئەوان بۆ ماوەی ساڵێكە ئەم سیاسەتەیان گرتۆتەبەر و پێم وایە بەردەوامیش دەبن لەسەری. كەواتە لەبەر هەڵبژاردنەكان نییە كە دەستێوەردان ناكەن، بەڵكو لەبەر ئەوەیە كە نایانەوێت دەستێوەردان بكەن و بۆچی نایانەوێت دەستێوەردان بكەن، ئەمە مەسەلەیەكی دیكەیە كە ئەتوانین موناقەشەی بكەین)).

توركیا و دەوڵەتانی دراوسێ بە تەنیا هیچیان پێ ناكرێت
لایەنێكی دیكە كە پێشبینی دەكرا ڕۆڵێكی گرنگ لە یەكلایكردنەوەی كێشەكانی سوریا بگیریت توركیا و دەوڵەتانی دراوسێی و دەوڵەتانی ناوچەكەیە، بڕیار لەم باردۆخەدا ئەوانیش ناتوانن بە تەنیا هیچ بكەن لەبەر ئەوەی ئەم كارە پێویستی بە بڕیارێكی نێودەوڵەتی هەیە پڕۆفیسۆر مەحجوب زوبێری لە درێژەی لێدوانەكەیدا سەبارەت بەم لایەنە بە گوڵانی راگەیاند: (توركیا و وڵاتانی دیكە ناتوانن بەتەنیا كار بكەن، ئێمە لە سیستمی سیاسی جیهانیدا نەریتێكمان هەیە كە ناتوانیت بە تەنیا ڕۆڵ ببینیت، بەڵكو پێویستت بەوەیە بەشێك بیت لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، باوەڕمان پێی بێت یان نا، ئەوا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێویستی بەوە هەیە پێكەوە كاربكات و پێكەوە هەنگاو بنێت و هیچ دەوڵەتێك ئامادەنیە ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتی كاركردنی تاكلایەنە ببێتەوە، كەواتە سەرەڕای ئەوەی توركیا دراوسێی سوریایە، ناتوانێت بە تەنیا ئەم كارە بكات، ئەتوانێت هاوكاری مرۆیی سوریەكان بكات، ناتوانێت لەوە زیاتر بكات، مەسەلەی دەستێوەردان و مەسەلەی سزاكان پێویستیان بە ئیرادەی سیاسی هەیە، كە بە داخەوە لە ئارادا نییە، هەروەها سەبارەت بە تەیار كردنی لایەنەكانی ئۆپۆزسۆنیش، دەبێت ئەوە بزانین شۆڕشكردن پرۆسەیەو ڕووداوێك نییە بە یەكجار ڕووبدات، ئەگەر باس لە هەڵوێست بكەیت ئەوا ناتوانیت لە شەوو ڕۆژێكدا كۆیان بكەینەوەو پێیان بڵێیت دەبێت پێكەوە كاربكەن، ئەمە كاتی دەوێت، سووریەكان فێری دەبن، هەروەك ئەوەی میسریەكان و لیبیەكانیش فێری بوون، كە پێویستە یەكگرتوو بن. ئەمە لە شەو و ڕۆژێكدا ڕوونادات، لەبەر ئەوەی ئاسەواری دیكتاتۆریەت ماوە، هەروەها خەڵكانێك هەن كە لە بواری سیاسیدا ئەزموونیان نییە، لەلایەكی دیكە ئەوە ئەو خەڵكانە هەن كە حساباتی خۆیان هەیە بۆ دۆخەكە، كەواتە چەند لایەنێك هەیە لەم مەسەلەیەدا، دووبارە من پێم وانییە كێشە لە موعارەزەی سوریادا بێت، بەڵكو لە نەبوونی ئیرادەی نێودەوڵەتیدایە، چونكە ئەو ئیرادەیە نێودەوڵەتییە یارمەتی موعارەزە دەدات، واتە ئەگەر موعارەزەیەكت هەبوو بێ ئەوەی ئیرادەیەكی سیاسی بەهێز پاڵپشتی بكات، ئەوا ناتوانێت هیچ كارێك بكات بۆ گۆڕینی دۆخەكە لە سوریا)).