«هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی لە نێوان محەمەد مورسی و ئەحمەد شەفیق»

مانگی ڕابردوو زیاتر لە پەنجا ملیۆن كەس لە خەڵكی میسر لە ڕووداوێكی ناوازەی مێژوویدا بۆ هەڵبژاردنی یەكەمین سەرۆكی هەڵبژاردەی ئازاد بۆ وڵاتەكەیان ڕوویان كردە سندوقەكانی دەنگدان، ئەم ڕووداوە نەك تەنیا لەسەردەمی شۆڕشی یۆلیۆی 1952 كە كۆتایی بە حوكمی داگیركاری ئینگلیزی هێناوە، بەڵكو تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت ڕووداوێكی ناوازەیە، یەكەمین جاریشە بە ئیرادەیەكی میللییەوەو بەم شێوەئازادانەیەو لە پاش ئەو هەموو پاشاو سەرۆكانەی میسرەوە كەسێك بۆ سەرۆكایەتی هەڵدەبژێردرێت..
وێڕای ئەوەش هێشتا دیمەنەكە لە میسر ئەرخەوانی نییەو، لە پاش دەركەوتنی ئەنجامە بەراییەكانی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی كە بە گرنگترین قۆناغ دەژمێردرێت بۆ هەنگاوەكانی داهاتووی ئاوەدانكردنەوەی دەوڵەتی داهاتووی میسری،ململانێیەكی زۆر هەیە لە نێوان هێزو تەوژمە هەمەجۆرەكان، ئێستاش جەخت كراوەتەوە لەسەر خوولێكی تری یەكلاكەرەوە لە نێوان هەردوو كاندیدكراو بۆ سەرۆكی میسر محەمەد مورسی پاڵێوراوی پارتی ئازادی و دادپەروەری سەر بە ئیخوانەكان لە بەرانبەر ئەحمەد شەفیق دوایەمین سەرۆك وەزیرانی سەردەمی حوسنی موبارەك، هێشتا ئەنجامە یەكلایكەرەوەكە ماوە، دابەشبوون و پەلكێش و ڕاكێشەكان زیاتر بوون، هەن پێیان باشە ئەوەی دێتە كۆشكی كۆمارییەوە كەسێكی ئیسلامی بێت تا بە شەرعی خواوەند حوكم بكات و هەشن دەیانەوێت كەسێكی لیبرالی بێت تاوەكو مەدەنی بوونی دەوڵەتەكە بپارێزێت، خەڵكانێكیش پێیان وایە پێویستە كەسایەتییەكی شۆڕشگێڕانە بێت تا گوزارشت لەو هەموو قوربانیانە بكات كە لە پێناوی ئازادی میسردا خوێنیان ڕشتووەو گیانی خۆیان كردۆتە قوربانی، هەشن پێیان باشە درێژبووەوەی ڕژێمی كۆن بێت و میسر لە تارمایی ئەم فەوزایەی ئێستا ڕزگار بكات، مەترسی زۆریش هەیە لە دواخستنی یان ساختە پێكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، وێڕای زەماناتی ئەنجومەنی سەربازی كە شتی وا ڕوونادات، ڕەنگە سەرەتای هەنگاوەكانی داهاتوو بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو هەموو بارگرانیەی هاتۆتە سەر شانی میسر لە ڕووی سیاسی و ئەمنی و ئابووری و كۆمەڵایەتی چ لە ناوەخۆیدا یان لە دەرەوەیدا ئەم هەڵبژاردنەی سەرۆكی میسر بێت..
هەردوو كانیدكراوەكە بە هەموو ئامڕازەكانەوە بزاڤ و چالاكیەكانی خۆیان چڕ كردۆتەوە بۆ ڕاكێشانی دەنگدەران چ لە ناو گوندو شارەكانەوە تا دەگاتە گەڕەكە شارستانیەكان و تەنانەت لە ناو خەڵكی دەستەبژێرو پەراوێزخراوەكانیشەوە، هەر یەكەیان بە شێوەیەك لە هەوڵدایە سەرنجی خەڵكی بۆ پێداویستی میسر لە ئاسایش و سەقامگیركردنی باری ئابووری و سیاسی ڕابكێشێت، یەكێكیان لە ڕێی وتاری حەماسی وئایینیەوە سۆزی دەنگدەران دەجوڵێنێت و بۆ پشتگیری كردن لە بیرو ڕاكانی پیاوانی ئاینی دوای خۆی خستووەو پرۆژەی نەهزەی ڕاگەیاندووە كە جەخت لەسەر جێبەجێ كردنی شەریعەتی ئیسلامی دەكات ئەوی تریان بە خیتابی عەقڵانییەوە خۆی وەك دەوڵەتمەدارێك نیشان دەدات كە لە توانایدایە كاروبارەكانی دەوڵەت مەدەنیانە بەڕێوەبەرێت و متمانەی هەموو عەرەب و جیهانیش بەو شێوەیە بەدەست بێنێت، هەر یەكەشیان لە هەوڵدان ئەو فراكسیۆنانە بە لای خۆدا ڕاكێشن كە لە خولی یەكەمین دەرپەڕێنراونەتە دەرەوەی ڕكابەری كردن..
بە پێچەوانەی ڕاپرسیەكانەوە كە چاوەڕێ دەكران عەمرۆموساو عەبدولمونعیم عەبدولفتوح كەوتنە ڕیزبەندی چوارەمین و پێنجەمینەوە، كەچی حەمدین سەباحی بەرەو ڕیزبەندی سێیەم سەركەوت، میسریەكان دەخوازن سەرۆكی داهاتوویان گرفتەكانی بێكاری و گرانی نرخەكان و نەبوونی خانووی نیشتەجێ بوون و ئەو هەژارێتییەیان بۆ چارەسەربكات كە ڕێژەكەی گەیشتۆتە 50% دانیشتووانی وڵات، وێڕای گرفتەكانی زیادبوونی تاوان و بڵاوبوونەوەی نەخۆشی و بارگرژی بەردەوام و خراپ بوونی باری ئابووری كە لە دوای بەهاری عەرەبیەوە ڕێژەكانی زۆر زیاتر بوون..
گۆڤاری گوڵان ڕای خەڵكانێكی زۆری سەبارەت بە خەسڵەتەكانی سەرۆكی داهاتوو وەرگرتووە كە زۆربەیان پێیان باش بووە سەرۆكی داهاتووی میسر لە دەرەوەی مەنزوومەی (كۆسوڕی) گەندەڵی ڕژێمی پێشوو كاربكات بۆ گەڕانەوەی هەیبەتی دەوڵەت لە ناوەوەو دەرەوەیدا، تێڕوانینی ئایندەیی هەبێت و دادپەروەرانە هەست بە بەرپرسیارێتی بكات لە بەرانبەر ئازارو موعاناتی ڕۆژانەی خەڵكی و ئەركەكانی خۆی لە بەرانبەر خواو نیشتمان و گەل بە دادپەروەرانە ڕاپەڕێنێ، بۆ ئەو مەبەستەش پێویستە زۆرترین دەنگ بەدەست بهێنێت تا زۆرینەی میسرییەكان پشتگیری لێ بكەن و شەرعیەتی میللی لەسەریان هەبێت تا دەوڵەت مەتین بێت و گەلێكی یەكگرتوو دروست بكاتەوەو بەرنامەكانیشی لە سنوورێكی زەمەنی دیاریكراودا جێبەجێ بكات، هەر زوو بە زوویی بودجەی تەرخان كراوی سەرۆكایەتی دابەزێنێتە خوارەوەو شەفافانە مووچەی خۆی بۆ گەلەكەی ڕابگەیەنێت، لە هەموو پارێزگاكان كۆشكەكانی سەرۆكایەتی بكاتەوە بە موڵكی گەل و وردە خەرجیەكانی حكومەت كەم بكاتەوەو گەندەڵی كارگێڕێتی نەهێڵێت و دینگەكانی دەوڵەتی یاساو دادوەری و یەكسانی و پێشكەوتنی خەڵكی و وڵاتەكە پێش هەموو بەرژەوەندییەكی تر بخات، هەموو ئەم ئومێدانە لای شەقامی میسرییەوە هەبوون، بەڵام تا ئێستا دەستووری میسری دانەڕێژراوەتەوە بۆیە بازنەی سەڵاحیاتەكانی سەرۆكی داهاتوو دیار نییە ئەمەیە كە ئەنجوومەنی سەربازی هان داوە ئەو دەسەڵاتانەی سەرۆكی داهاتوو دیاری بكەن بە پێی ڕاگەیاندنێكی دەستووری..
لەو بارەیەوە گۆڤاری ئیكۆنۆمیستی بەریتانیایی پێی وایە بە پێی ئەو ئیلهامەی گەلی میسر تا ئێستا كاندیدكراوێكی ئەوتۆ بوونی نییە، بەڵام هەڵبژاردنێكی بێگەرد باشترین هەنگاوە كە بۆ پێشەوە دەنرێت، گۆڤارەكە پێی وایە لە پاش ساڵ و نیوێك تێپەڕینی شۆڕشەكەوە میسر ئەم هەنگاوە دەنێت بۆ ڕۆیشتن بەو ڕێگە سەختەی دیموكراتیەت، كە نیگەرانی و ترسی زۆر هەیە لەوەی سەرۆكێكی ئیسلامی بە پاڵپشتی پەرلەمانێك كە ئیسلامی و سەلەفیەكان تێیدا زاڵ بن یاسای كۆمەڵایەتی دواكەوتووانە داڕێژنەوە، وا دەریش دەكەوێت جەنەڕاڵە سەربازییەكان دودڵ بن لە پرۆسەی تەسلیم كردنی فەرمانڕەوایی دەسەڵات و ناو بە ناو هەندێك فڕو فێڵ لە پرۆسەی دیموكراتی دەكەن، یەكەمین كاری داهاتووی سەرۆك داڕشتنەوەی دەستوورە، بەڵام بە بوونی پەرلەمانێك كە ئیسلامییەكان تێیدا زاڵ بن ئەمە بۆ سەرۆكێكی عیلمانی كارێكی زەحمەت دەبێت، ئەركی سەرۆكی دادێت نەهێشتنی كەلێنی بەرینی نێوان ئیسلامیەكان و عیلمانیەكانە، هەروەها ئەركی هەردوولاش چۆنیەتی بەڕێوەبردنی سوپایە، هەروەها هەستانەوەی ئەو بارە ناهەموارەی ئابووری وڵاتە..
لە لایەكی ترەوە هەندێ لە توێژینەوەكان ئاماژە دەدەن بە تێچووی گرانبەهای پرۆپاگەندەكانی هەڵبژاردن كە بۆ هەر پاڵێوراوێك لە دە ملیۆن جنێی میسری تێپەڕیوە
لەو بارەیەوە دكتۆر عادل عامر سەرۆكی ناوەندی توێژینەوە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیەكانی میسر ڕایگەیاند كە هەندێك لە كاندیدكراوان لە دەرەوەی میسرەوە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكەیان تەمویل كراوە بە تایبەتی لە لایەن هەندێك وڵاتی كەنداوەوە ئەوەش بە پێچەوانەی قسەكانی خۆیانەوە كە دەڵێن لە هەوادارانیانەوە تەمویل دەكرێن، چونكە تەمویلەكە بە گشتی بەهای زۆر بەرز بووە لە نێوان 120 تا 150 ملیۆن جنیە بووە، واتە بۆ هەر پاڵێوراوێك كە چەندین پسپۆڕیان بە كرێ گرتووە بۆ پرۆپاگەندەو فێركردنی هونەری ئەتەكێت و چۆنیەتی مامەڵەكردنیان لەگەڵ میوانان و جەماوەردا، هەر لەو توێژینەوەیەدا دوو دەوڵەتی كەنداو تۆمەتباركراون بەوەی گوایە تەمویلی كاندیدكراوانیان كردووە تا كاڵای بە قەد باڵای كە ئەوان كە پێواویانە بدوورن، بێ ئەوەی ناوی دوو دەوڵەتەكەو ناسنامەی پاڵێوراوەكە دەربخات، بەوەی گوایە سەرەتا 50 ملیۆن جنیەی پێدراوە لە كۆی 200 ملیۆن ئەوەش تەنیا بۆ پروپاگەندەی هەڵبژاردنی، ئەگەری ئەوەی كردووە كە كۆی تێچووی پارەی سەرفكراو بۆ پروپاگەندەكان دەگاتە دە ملیار جنیەی میسری، لە كاتێكدا لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكان تەنیا دە ملیۆن جنیەی بۆ هەر پاڵێوراوێك تەرخان كردبوو، بەڵام بەهای هەر هەڵمەتێكی هەڵبژاردنی پاڵێوراوێك هاتۆتە نزیكەی 150 ملیۆن جنیە..
هەریەكەیان لە پێناوی بردنەوەدا پشتیان بە ڕاوێژكارانی پروپاگەندەی ڕاگەیاندن بەستووەو گرێبەستیان بۆ ئەو مەبەستە ئەنجامداوەو هەر بۆ نموونەش باس لە كۆمپانیای بروموفسنی لوبنانی كراوە كە لە ڕێگەی كەناڵەكانی ئاسمانییەوە 50 ملیۆن جنیەی میسرییان لە هەڵمەتی عەمروموسا سەرف كردووەو هەر ریكلامێكیان بە 10 هەزار جنیە بۆ دابەزاندووە، هۆكاری پەنا بردنە بەر كۆمپانیاكانی دەرەكی پروپاگەندەیی هەڵبژاردن دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەوەی كە ئاژانسەكانی ناوخۆ شارەزاییان نییە و ئەمە یەكەمین ئەزموونە لە ناو میسردا كە كێبەركێی لێ دەكەوێتەوە بۆ پایەی سەرۆكایەتی لە نێوان كۆمەڵێك پاڵێوراودا..
لەو بارەیەوە ئەلبەرت شەفیق بەڕێوەبەری كەناڵی (ON TV) پێی وا بوو كە كەناڵە ئاسمانیەكان زۆرترین كاریان بۆ پرۆپاگەندە دەكردو بەشی شێریان لەو بارەیەوە هەبووە بەو حیسابەی ئاسانترین ئامڕاز بوون لە گەیاندنی دەنگی پاڵێوراوان بە خەڵكی میسرو ئاماژەی داوە بەوەی بەهای تێچووی هەر ریكلامێك لە 3 هەزار جنیە دەرنەچووە، وەك ئەوەی بڕیاری لەسەردرابوو كە ئەوەندە بێت، هەروەها سایتەكانی فەیس بووك و تویتەریش رۆڵێكی كارایان گێڕاوە لە گەیاندنی هەواڵەكانی پاڵێوراوان بەو حیسابەی كەمترین تێچوویان هەبووە بۆ پاڵێوراوان..
هەروەها ئاماژەشی داوە بەوەی كە هانا براوەتە بەر پسپۆڕانی ئەتەكێت بۆ زانینی چۆنیەتی جلوبەرگ پۆشینی سەرۆك و چۆنیەتی پێكەنین و فرمێسك ڕشتن و قسەكردن و توڕەبوونی لە بەرانبەر دەنگدەران و بینەران و میوانانی بیانیشدا..
لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكان رێگەی دابوو بە بەخشین بە مەرجێك 2% ی بودجەكەی خۆپاڵاوتن تێنەپەڕێت و بەخشەریش لایەنی میسری بێت و ژمارەی حیسابی لە بانكی میسریدا هەبێت.
بیرمەندو شاعیری ناسراو فارووق جویدە لە لایەن خۆیەوە پێی وتین((خودا فرسەتی سەرۆكی داهاتووی میسر بدات كە میراتێكی قورسی لە گەندەڵی بۆ بەجێماوە، كە گەندەڵی وەك مێژوو كەلتورێكی لێ هاتووە، لەبەردەم سەرۆكی نوێدا زۆر دۆسیە هەن لە تاوانكارییەكانەوە دەست پێدەكات و بە خەونەكانی ئەم گەلە كۆتایی دێت، ئەویش خەونیان بۆ داهاتوویەكی باشترو ژیانێكی پڕ لە كەرامەتە، لەبەردەم سەرۆكی داهاتوودا زۆر كاری ئەستەم هەن كە دەكەونە پێش بونیادنانەوەی نیشتمانەوە، نیشتمانێك دەستی گەندەڵی هەموو شتێكی تێك داوەو خاوەن ویژدانانێك كە هەموو شتێكی نیشتمانیان تاڵانفرۆش كردووە، ئێستا ئەو هەڵە باوەی ڕژێمی پێشوو دەركەوتووە كە هەردەم دەیوتەوە كە میسر وڵاتێكی هەژارەو بەرپرسیارێتی تێركردن و تێگەیاندن و خوێندن و نیشتەجێ كردن و چارەسەری تەندروستی 85 ملیۆن نەفەر پێویستی بە كاركردنی موعجیزەییە، هەمیشە پێیان دەوتین چاوەڕێی هاریكاری و پشتگیری بن ئەمەش وەك درۆیەكی شاخدار، زۆربەی چاودێران ڕاوبۆچوونەكانی جویدە پشت ڕاست دەكەنەوەو دەڵێن ڕاستە سەرۆكی داهاتووی میسر بەسەر پلێتێكی سوورەوەبووەوەیە، چونكە فەرمانڕەوایی گەلێك دەكات كە لە حاڵەتی شۆڕشگێڕیدان و بۆ ساڵانێكی دوورو درێژ ئارام نابنەوە، ئەوەش قۆناغێكی مەترسیداری ژیانی گەلانە، بەڵام قۆناغی دامەزراندن نییە بەڵكو قۆناغێكی بەر لە دامەزراندنە، هەموو شتەكان چارەنووسیان دیار نین، پێویستمان بە كاتی زیاترە تا ئەم گێژەڵوكانە دەنیشنەوەو شتەكان بە جوانتر ڕووندەبنەوە، لەوێوە دەتوانین بنەماكانی دامەزراندنی دەوڵەت بچەسپێنین كە بۆ دواتر نەوەكانی داهاتوو لە بەرهەمەكەی دەچننەوە..