ڕۆژانە ژمارەیەكی زۆری خەڵكی سیڤیلی سوریا دەكوژرێن، ئۆپۆزسیۆنی سوریا وەك ڕەفتاری ڕژێمەكەی ئەسەد پیشانی جیهانی دەدات و، تەلەفزیۆنەكەی ئەسەدیش وەك هەمان كارەسات وەك كاردانەوەی توندوتیژی و كوشتار بەدەستی خۆپیشاندەران پیشاندەدا، لەبەرامبەریشدا هێشتا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بێدەنگە و وەك چاودێرانیش ئاماژەی پێدەكەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئامادەنییە هەڵوێستێكی یەكگرتووی هەبێت، كوشتارەكەی ڕۆژی شەمەی ڕابردوو كە زیاتر لە90 كوژراوی لێكەوتەوە، لۆران فابیۆ وەزیری دەرەوەی فەرەنسا بەقەسابخانە ناوی بردوو داوای كرد كۆبوونەوەی دۆستانی سوریا كە ئێستا بەئامادەبوونی نوێنەری 60 دەوڵەت لەئیمارات بەڕێوەدەچێت، لەفەرەنساش جارێكی دیكە كۆببنەوە، بەڵام هەموو ئەم هەوڵانە نە پێشتر توانیوویانە ڕەفتاری دڕندانەی ڕژێمی ئەسەد بوەستێنن نە پێدەچی لەئاییندەشدا بتوانن بەئاسانی بیوەستێنن، لەوانەیە پرسیاریك لێرەدا بوروژێت ئەویش ئەوەیە ئایا ڕژێمی ئەسەد ناڕووخێت؟ بێگومان ئێستا كەس مشتومڕ لەسەر ئەوە ناكات كە ڕژێمی ئەسەد ناڕووخێت، بەڵكو قسەو باس لەسەر ئەوەیە چۆن هەڵوێستێكی نێودەوڵەتی وەردەگیرێت بۆئەوەی كۆتایی بەم كۆمەڵكوژی و خوێنڕشتنە بێت و ڕۆژێك زووتر ڕژێمی ئەسەد بڕووخێت، سەبارەت بەم بارودۆخەی ئێستای سوریا، پرسیارمان لە د.ئوسامە قازی سەرۆكی سەنتەری سوریا بۆ دیراساتی سوریا لەواشنتۆن و ئەندامی ئەنجوومەنی نیشتمانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا و بەڕێوەبەری تەنفیزی كاروباری دارایی و ئابووری كرد، بەوەی ڕژێمی سوریا بەردەوامە لەسەركوتكردن و كوشتنی خەڵكەكەی، پرسیارەكە ئەوەیە تاكەی ڕژێمی سوریا بەردەوام دەبێت لەسەر سەركوتكردنی خەڵكەكەی بەم شێوەیە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا د.ئوسامە قازی بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو و وتی:(لەڕاستیدا ئەمە پەیوەستە بەچەند فاكتەرێكەوە، یەكێكیان ئەوەیە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرپرسیارێتی ئەو هەموو كوشتارەی دەكەوێتە ئەستۆ كە ڕژێمی سوریا ئەنجامی دەدات، چونكە ئەگەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستێوەردانی بكردایە بۆ ڕاگرتنی كردەوەكانی ڕژێمی سوریا و هاوكاری كردنی خەڵكی سوریا- ئەوا ئەم دۆخە بەردەوام نەدەبوو-، بەڵام كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تەنیا چاودێری ڕوودانی تاوانەكان دەكات. هەروەها ئەگەر كوفی ئەنان ئیعتیراف بەشكستهێنانی ئەركەكەی بكات، ئەوا دەبێت دەستی لێهەڵگرێت، كە من پێموایە دووچاری شكستێكی گەورە بووە، بەتایبەتی بەهۆی ڕووداوەكانی حەولە لە حمس كە نزیكەی 70 بۆ 80 كەس كوژراون كە لەنێویاندا منداڵ و ئافرەت هەیە و تا ئەم ساتەوەختەی ئێمە قسەی تێدا دەكەین، ئەوا بۆردومانی ڕۆكێت و تانكەكان بەردەوامە بۆ حەماس، باوەڕ ناكرێت كە هێشتا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی نەگەیشتۆتە ئەو قەناعەتەی كە دەبێت ڕژێمی سوری بڕووخێت و هێشتا بڕیاری ئەوەی نەداوە كە دەستێوەردان بكات بۆ هاوكاری كردنی خەڵكی سوریا. من پێموایە لەوانەیە ئەمریكا لەم ساتەوەختەدا كە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی دەست پێدەكات نەتوانێ بڕیارێكی یەكلاكەرەوە بدا، ئەمەش یەكێكی ترە لەهۆكارەكان، كە بەهۆی پێگەی جیوپۆلەتیكی سوریاوە دەستێوەردان لەلایەن ئەمریكا ڕێگاچارەیەكی سەرنجڕاكێش نییە، بەڵام پێویستە ئەو خوێنەی لەشار و گوند و شەقامەكاندا ڕژاون پاڵنەرێكی باش بێت بۆ ئەمریكا بۆ ئەوەی قەناعەت بەجیهان بكات كە پێویستە دەستێوەردان بكرێت و هاوكاری خەڵكی سوریا بكرێت و ناوچەیەكی ئارام بۆ سوریەكان دروست بكات)).
سەبارەت بە پەرتەوازەیی ڕیزەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا و دڵنیا نەبوون لەبەدیلی دوای ڕژێمی ئەسەد، پرسیاری ئەوەمان لە د.ئوسامە قازی كرد، ئایا جیهان تاچەند لەبارودۆخی دوای ڕژێم ئەسەد دەترسێت؟ ئەو لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا ئەم ترسەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەساویلكانە ناوبردو وتی:(لەڕاستیدا ئەوە پاساوێكی ساویلكانەیە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەیهێنێتەوە، كەس نەیدەزانی كێ جێی حوسنی موبارەك، یان قەزافی یاخود بن عەلی دەگرێتەوە، ئەمە پاساوێكی نابەرپەرسیارانەیە كە بۆ ماوەیەكی زۆر بەكاردەهێنرێت، چونكە ئێمە خەڵكی شارەزا و پیشەوەر و نیشتمانپەروەرمان هەیە كە دەتوانن بەرپرسیارێتی بگرنە ئەستۆ و ئەو كاتە بەهۆی دیموكراسی و هەڵبژاردنەوە خەڵكی سەركردە و بەرپرسەكان هەڵدەبژێرن و ئێمە دیكتاتۆرێك ناگۆڕین بەدیكتاتۆرێكی دیكە، بەڵكو دیكتاتۆریەت بەسیستمێكی دیموكراتی دەگۆڕین و خەڵكی ناو سوریا دەتوانن كاروبارەكانی خۆیان بەڕێوەببەن و هیچ كەسێكی دیكە لەم دیكتاتۆرە خراپتر نابێت)).
بەڵام ئەوەی د.ئوسامە قازی باسی لێوە دەكات بەوەی ئەوان وەك ئۆپۆزسیۆنی سوریا دەتوانن سیستمێكی دیموكراتی دابمەزرێنن، ئایا ئۆپۆزسیۆن بەم ئاستە یەكگرتوون و هیچ لێكترازانێك لەنێوانیاندا نییە؟ ئەم پرسیارەمان ڕووبەڕووی ڕۆژنامەنووس و شرۆڤەوانی سیاسی د.غەسان عەبدولقادر كردەوە ئەو لەلێدوانیكی تایبەتی بۆ گولان وتی: (بەپێی ئەو پێوەندی و چاوپێكەوتنانەی لەگەڵ موعارەزەی سوریدا كردوومە، دەتوانم بڵێم كە هیچ یەگكرتوییەك نییە لەنێو موعارەزەی سوریدا، ئەو كەسانەی لەناو شۆڕشە و لەناو سوریادا كاردەكەن هیچ پێوەندی و هەماهەنگیەكیان نییە لەگەڵ موعارەزەی دەرەوەدا، لەبەر ئەوە دەبێت ئەو كەسانەی دژی ڕژێمەكەی ئەسەد دەجەنگن، لەدەرەوە و ناوەوە یەكبگرن، بەڵام ئەوەش هەقیقەتێكە كە بەهۆی چل ساڵ دیكتاتۆریەت و نەبوونی دیموكراسی و تاوانەكانی ڕژێمەكەی ئەسەد- دۆخی موعارەزە بەم شێوەیەیە-، لەبەر ئەوە پێویستیان بەكاتی زیاترە، لەكاتێكدا داوایان لێدەكرێت بەڕەوتێكی خێراتر كاربكرێت بۆ ئەوەی زاڵبن بەسەر ئەم كێشەیەدا- كێشەی نەبوونی هاوكاری لەگەڵ یەكدا-. لەپێوەندیدا بەچەكداركردنی موعارەزەوە، ئەوا ئەمە بۆتە ڕاستی، نەك مەسەلەیەك بڕیاری لەبارەوە بدرێت، ئێستا چەك لەناو سوریادا هەیە و چەكی دیكەش بەڕێوەیە. لەبەر ئەوەی خەڵك پێشتر ڕێگای مەدەنی تاقیكردەوە بۆ خۆپیشاندان دژی ڕژێمەكەی ئەسەد و ئێستاش ئەو ڕێگەیە دەگرنەبەر، بەڵام خەڵكانێك بڕیاریان داوە كە بەرگری لەخۆیان بكەن و بەرگری لەخێزانەكانیان بكەن، پێموایە ئەو كەسانەی ئێستا دژی سوپای سوریا شەڕدەكەن پێشتر لەناو ئەو سوپایەدابوون و بەجێیان هێشتووە و ئێستا بوونەتە گروپێكی ڕێكخراو و شارستانین و دژی ڕژێمێكی دیكتاتۆری شەڕدەكەن. لەم بارودۆخەدا ئەوەی من تێبینیم كردووە ئەوەیە لەماوەی شەش مانگی ڕابردودا سوریا لەدەستی ئێرانەوە كەوتۆتە دەستی ڕوسیا و چین، كە ئەوانیش سوود لەبارودۆخەكە وەردەگرن لەكاتێكدا هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكە نزیك دەبێتەوە، هیچ سەرۆكێك، یاخود هیچ ئیدارەیەك سەركێشی ئەوە ناكات لەم كاتە هەستیارەدا كارێك، بەتایبەتی كردەوەیەكی سەربازی، دژی ڕژێمی سوریا ئەنجام بدات. ئێمە دەزانین كە ئەزموونی ڕۆژئاوا لەئەفغانستان و عێراقدا سەركەوتوو نەبووە، لەبەر ئەوە ئێستا سەرقاڵی پلاندانان و چاوەڕێكردنی كاتی گونجاون بۆ ئەوەی بڕیاری گونجاو بدەن، لەوەش زیاتر، تا ئێستا ڕۆژئاوا هەوڵدەدات سەركردەیەكی بەهێز لەنێو موعارەزەی سوریدا بەدی بكات، بەڵام تا ئەم ساتەوەختەش بەدی نەكردووە، ئەمەش هەڵەی موعارەزەی سوریە كە تا ئێستا سەركردەیەكی متمانەپێكراوی بەرهەم نەهێناوە)).
بەڵام ئەو بارودۆخەی ئێستا لەسوریا ڕوودەدات، بەتایبەتی دوای ئەوەی پێشنیارەكەی ئەنان سەركەتوو نەبوو، لەوە دەرچووە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەئاستیدا بێدەنگ بێت، سەبارەت بەم لایەنە و لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان ڕۆژنامەنووس غەسان عەبدولقادر وتی: (هەروەك دەبینین ناكۆكیەكی زۆر هەیە لەنێوان خەڵكی سوریا، كە داوای ئازادی و مافە بنەڕەتیەكانی مرۆڤ دەكەن لەدژی ئەو كارە تاوانكاریانەی ڕژێمی حكومڕان ئەنجامی دەدات لەئێستادا. ڕژێمی حكومڕان كەڵكی خراپ لەبارودۆخەكە وەردەگرێت و هەوڵدەدات گروپە تائیفی و ئیتنییەكان لەدژی یەكتر بەكار بهێنێت بۆ ئەوەی ناكۆكی و ڕووبەڕووبوونەوە هەبێت لەنێوانیاندا. واتە هەوڵدەدات شۆڕشەكە بگۆڕێت بۆ شەڕی ناوخۆ، ڕژێمەكەی پێشتر هەوڵی لەم شێوەیەی داوە و ئێستاش بەردەوامە، ئەمە لەسەر ئاستی سوریا. لەسەر ئاستی لوبنان ڕژێمی سوریا هەوڵدەدات كێشەكە بگوازێتەوە بۆ لوبنان و پشێوی لەو وڵاتەدا دروست بكات و ناكۆكی و ڕووبەڕووبوونەوە لەنێوان گروپە تائیفی و ئاینییە جیاوازەكانی لوبناندا دروست بكات، ئەوجا ئەگەر لێرەوە بێمەوە سەر پێشنیارەكەی ئەنان، ئەوا پێموایە كارێكی ژیرانە بوو كە بەشێك لەم موعارەزە ئەم پلانەی قبووڵكرد و باوەڕم وایە ئەمە دەبێتەهۆی ئیحراجكردنی ڕژێمی سوریا و پێموایە كاراتر دەبێت ئەگەر بەبڕیارێكی ئەنجومەنی ئاسایش پاڵپشتی لێبكرێت، باوەڕم وایە ئەمە سەرەتایەكی باشە، ئەگەرچی هێشتا خوێنڕێژی و كوشتار و تاوانەكانی ڕژێمەكە بەردەوامە و بەبۆچوونی من هەموو ئەو گردبوونەوە و چاوپێكەوتن و كۆنفرانسانە بەدەرئەنجامێكی باش دەگەن، بەڵام هەروەك لەسەرەتای چاوپێكەوتنەكەوە ئاماژەمان پێكرد، دەبێت چاوەڕێی تەوابوونی هەڵبژاردنە سەرۆكایەتیەكەی ئەمریكا بكەین بۆ ئەوەی بڕیارێكی توند دەربچێت و ئەو بڕیارەش لەبەرزترین ئاستی نێودەوڵەتیەوە بێت، كە نەتەوە یەكگرتووەكانە، چونكە هیچ وڵاتێكی ناوچەیی بڕیاری گرتنەبەری كردەوەیەكی سەربازی نادات ئەگەر پاڵپشتی نەكرابێت بەبڕیارێكی نێودەوڵەتی و لەلایەن نەتەوە یەكگرتوەكانەوە پشتیوانی نەكرابێت)).