((حكومەتی توركیا لەڕێی بەهێزكردنی پێوەندیەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان هەوڵدەدا كاریگەری ئابووری و سیاسی خۆی لەناوچەكەدا زیاتر بكات ئەمە ڕووداوێكی مێژوویی نوێیە كە پێشتر بوونی نەبووە و ئێستاش توركیا ناتوانێ نكۆڵی لەمە بكات. بەتایبەتی كە ئێستا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانە، بەڕێزیان یەكێك لەو كەسایەتیانەی كە لەتوركیا ڕێزێكی زۆری لێدەگیرێ و لەئەوروپاش بەهەمان شێوەو یەكێكە لەسیاسەتمەدارە سەركەوتوو و ڕاست و دروستەكان)).


ئەگەر هەتا ساڵی پار و دەسپێكی گۆڕانكارییەكانی وڵاتانی عەرەبی هەڵوێستی توركیا لەهەندێك بواردا لەگەڵ هەڵوێستی ناتۆ و ئەمریكا یەكی نەگرتبێتەوە، لەدەسپێكی ئەمساڵەوە توركیا بەو ئاراستەیە سیاسەتی دەرەوەی خۆی ڕێكخستۆتەوە كە لەگەڵ سیاسەتی ڕۆژئاوا پێچەوانەوە نەبێتەوە، سەبارەت بەم لایەنەی توركیا ڕۆڵی لەكێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پرۆفیسۆر تالیب كوكچان ئوستادی سیسیۆلۆژی لەزانكۆی ئەستەنبوڵ و ڕاوێژكاری سەرۆك كۆماری توركیا بۆ ئەنجوومەنی خوێندنی باڵا لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان بەمجۆرە سەبارەت بەڕۆڵی توركیا لەناوچەكە هاتە ئاخاوتن: (توركیا هەر لەسەرەتای ساڵانی 2000ـەوە بەهۆی سەقامگیری ئابووری و سیاسییەوە بوژانەوەیەكی گەورەی بەخۆیەوە بینیووە و بۆتە ئەكتەرێكی سەرەكی لەناوچەكەدا. هۆكاری ئەمەش بۆ ئەوە گەڕایەوە كە سیاسەتەكانی ئەمریكا لەو كاتەدا لەهەمبەر عێراق و ناوچەكە دژایەتی دەكرا و یەكێتی ئەوروپاش بەهۆی قەیرانی ئابوورییەوە ڕۆڵی كەمتربووەوە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا ڕۆڵی توركیا زیاتر دەركەوت، لەبەر ئەوەی بۆشاییەك لەناوچەكە هەبوو، توركیاش دەستی كرد بەپڕكردنەوەی ئەم بۆشاییە و ئەمەش ڕەنگدانەوەی پەیڕەوكردنی سیاسەتی دەرەوەی توركیا بوو، لەبەر ئەوەی توركیا تا نزیكی ساڵی 2010 كەمتر بایەخی بەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەدا، بەڵام دواتر بایەخی زیاتری پێدا و ئەو ئاستەی ئەمڕۆ توركیا پێی گەیشتووە بەهۆی بوونی بە17 گەورەترین ئابووری جیهان و 6 گەورەترین ئابووری ئەوروپا بۆتە خاوەنی كاریگەر و سەرمایەیەكی زۆر بەهێز، واتە ئەم گەشەسەندن و گەورەبوونەی توركیا زۆر كاریگەر و گرنگە ئەمەش بەرەنجامی ئەو سیاسەتەیە. دووەم، توركیا تا ئەم دواییانە نەیتوانیبوو پێوەندیەكی تەندروست لەگەڵ خەڵك و سەركردەكانی ناوچەكە دروست بكات، بەڵام ئێستا توانراوە پێوەندی باش لەگەڵ سەركردەكان و خەڵكی ناوچەكە دروست بكرێت و توركیا وەك نموونە و مۆدێلێك هاتە پێشەوە، هەرچەندە خۆی بەمۆدێل و برا گەورە لەقەڵەم نادات لەناوچەكە، بەڵام كاتێ سەیری ڕاستیەكان دەكەین دەبینین بەپێی بۆچوونەكانی ڕۆژئاوا و پسپۆرانی جیهانی عەرەبی و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێیانوایە كە توركیا دەوڵەتێكە دەتوانرێ ببێتە سەرچاوەی ئیلهام بۆ زۆربەی دەوڵەتانی ناوچەكە، چونكە توركیا پێوەندییە ئیقلیمەییەكانی بەجۆریك ڕیكخستۆتەوە كە لەگەڵ ناوچەكە دەگونجێت و لەسەر ئاستی ناوخۆش هەنگاوەكانی بەو جۆرەن بەتەواوەتی ببێتە دەوڵەتێكی مەدەنی و دیموكراتی، لەهەمان كاتدا توركیا پێوەندیەكانی لەگەڵ ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بەشێوەیەكی هاوسەنگ بەڕێوەدەبات، واتە نە بەلای ڕۆژهەڵاتیدا ڕۆیشتووە و نە بەلای ڕۆژئاوادا ڕۆیشتووە، ئەمەش توركیا بەهێزتر دەكات واتە وەك جارانی پێشوو توركیا تەنیا هێز لەسەربازەوە وەرناگرێ، بەڵكو هێزی ڕاستەقینە لەرێگەی سەرمایەیەكی كلتوور و مێژوو و كۆمەڵایەتی و میدیاو...تاد. بەدەست دەهێنرێ و توركیاش خاوەنی ئەم سامانەیە. ئەو وڵاتانەی كە تا دوێنێ لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كاریگەر بوون وەك وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئەوروپا چیتر كاریگەر نین، چونكە بەكێشەكانی خۆیانەوە سەرقاڵن و لەلایەكی تریشەوە ئەوروپا و ئەمریكا هەرگیز نەبوونەتە سەرچاوەی ئیلهام بۆ كۆمەڵگە ئیسلامیەكان، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا سیستەم و شێوازی نوێ چۆن دەبێ، لەكاتیكدا توركیا یەكێكە لەوڵاتانی ناوچەكە كە دەشێ وەك نموونەیەكی سەركەوتوو ببێتە سەرچاوەی ئیلهام بۆ دەوڵەتانی تر، چونكە توركیا وڵاتێكە كە زۆرینەی موسڵمانە و بەردەوامە لەگەشەسەندن و پێشكەوتن و سەقامگیری. بۆیە بەكورتی توركیا بەهۆی كاریگەری ئابووری و كرانەوەی سیستەمی سیاسی و لەمەش گرنگتر كە وڵاتێكە زۆرینەی دانیشتوانەكەی ئیسلامن، بۆتە هۆكاری ئەوەی وەك نموونەیەكی سەركەتوو لەناوچەكە سەیر بكرێت، لەمەش زیاتر بۆچوونی توركیا سەبارەت بەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەوجۆرەیە ئەگەر كێشەیەك لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەبێ، ئەوا پێویستە چارەسەریش لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە بدۆزرێتەوە و دەكرێ پرس بەئەمریكا و ئەوروپاش بكرێ و ئاڵووێری بیروڕا بكرێ، بەڵام بەدڵنیاییەوە پێویستە چارەسەر بۆ كێشەی ناوچەكە لەناوچەكەوە بدۆزرێتەوە بەبێ هیچ دەستێوەردانێكی سەربازی دەرەكی، چونكە دەستتێوەردانی سەربازی دەبێتە هۆی دروستكردنی نموونەی وەك عێراق و ئەفغانستان و ئاڵۆزی و كێشە دەنێتەوە. توركیا بەدوای دۆزینەوەی چارەسەری ناوچەییە بۆ كێشە ناوچەییەكان و پاڵپشتی ئەمە دەكات، بۆیە كاریگەری زیاتر دەبێت و بەهۆی مێژوو و جوگرافیا و داهاتووی هاوبەش پاڵپشتی ئەم بیرۆكەیەی دەكات، چونكە توركیا هەروەكو ئیران و عێراق و سوریا بەشێكی ئەم جوگرافیایە پێكدەهێنێ و بڕوای وایە كە پێویستە بەیەكەوە بژین، بەڵام ئەمە شتێكی قورسە كە لەدەرەوە بەم شێوەیە لێكبدرێتەوە، ئەگەر ڕۆژئاوا پێی خۆشبێ یان نا و ئەمریكا بیەوێ یان نا توركیا هێزێكی كاریگەری ناوچەكەیە. لەماوەی 10 ساڵی ڕابردوو وەزیری دەرەوە و بەرپرسان و وەزیرانی تری توركیا بە بەردەوامی لەچاوپێكەوتن و سەردان دان لەگەڵ سەركردە و بەرپرسانی وڵاتانی ناوچەكە و هەوڵدەدەن بۆ بەهێزكردن و چڕكردنەوەی پێوەندیەكان و لەڕووی ئابووریەوە هەر بەهەمان شێوە گەشەسەندنێكی ئەوتۆمان بەخۆمانەوە بینیوە هەموو ئەمانە توركیایان كردە ئاكتەرێكی بەهێزی ناوچەكە، بەڵام بوونە ئاكتەرێكی بەهێز پێویستە مانای ئەوە نەگەینێ كە ئێمە دەتوانین بەشێوەیەكی نوێ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست بكەینەوە)).

ئەوەی پرۆفیسۆر كوكچان ئاماژەی پێكرد، ئاماژە كردنێكە بۆئەوەی توركیا توانیوویەتی بەشێوەیەكی تاڕاددەیەك جیاواز بۆشاییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پڕبكاتەوە، بەڵام هەندێك لەچاودێران وایدەبینن كە ئەم جیاوازییە نابێت لەگەڵ هەڵوێستەكانی ڕۆژئاوا پێچەوانە بێت، بەڵام وەك ساڵی پاریش بینیمان توركیا لەمەسەلەی هێرشەكانی ناتۆ بۆسەر لیبیا هەڵوێستی جیاواز بوو، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لەپرۆفیسۆر حوسێن باغچی ئوستادی پێوەندییە نێودەوڵەتیەكان لەزانكۆی تەكنیكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەئەنكەرا كرد و ئەویش لەلێدوانێكی تایبەت بەگوڵان بەمجۆرە هاتە ئاخاوتن: (گەشەسەندنەكانی ئەم دواییانە لەناوچەكەدا هەلی ئەوەیان بۆ توركیا ڕەخساند كە ببێتە یەكێك لەو دەوڵەتانەی كە سیستەمێك لەناوچەكە دروست دەكەن، بێگومان توركیا ناتوانێ بەتەنیا بەم كارە هەڵسێ، بەڵكو پێویستە بەهەماهەنگی لەگەڵ ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا ئەم كارە ئەنجام بدات و هەروەكو باسم كرد ئەم گەشەسەندنەی بەم دواییانەی توركیا لەڕووی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی شایەنی ئەوەیە وەك نموونە وەربگیرێت لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەرەو زیاتر كاریگەرتر بوونی توركیا لەناوچەكە دەڕۆین، لێرەدا پیۆیستە توركیا زیاتر بە بەئیمكانییەت و لەسەرخۆبێ و پێوەندیەكانی بەهێزتر و باشتر بكات لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی، بەڵام بەم دواییانە دەبینین كە چەند كێشەیەك لەپێوەندیەكانی توركیا لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی هەیە وەك ئیران و عێراق و سوریا و ئەگەر ئەرمەنستانیش بخەینە پاڵ ئەمانەوە، ئەوا ئەوەمان بۆ دەردەكەوێ كە لەنێوان 10 دراوسێی توركیا لەگەڵ چواریان كێشە و ناكۆكی هەیە. بەڕاستی پێویستە ئەوەش بزانین كە توركیا لەڕووی سیاسی و ئابووریەوە گەیشتە ئەو ئاستەی كە بتوانین هەست بەكاریگەریەكەی بكەین لەناوچەكەدا. سەبارەت بەهەڵوێستی جیاوازی توركیاش لەسەر مەسەلەی دەستیۆەردانی لیبیا من پێموانییە توركیا هەڵوێستێكی دژ بەئەمریكای هەبووبێ، بەڵام ئەگەر مەبەستتان ناتۆیە، ئەوا لەبواری لیبیا توركیا سەرەتا هەڵوێستێكی دژایەتی وەرگرتبوو دواتر لەگەڵ ناتۆ بەیەكەوە و لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بەیەكەوە جوڵانەوە، ئەمە بەسیاسەتی پراگماتیكی ئەردۆگان ناونرا، واتە هەستی كرد كە هێز لەكوێیە و پاڵپشتی هێزەكەی كرد و دواتریش وەكو دەزانن توركیا بنكەی ئیزمیری بۆ هێزی ناتۆ كردەوە لەلوتكەكەی شیكاغۆ كە لەمانگی مایسی ئەمساڵ ئەنجامەدرا پێشبینی ئەوە دەكەم توركیا لەئاستی وڵاتێكی لاوەكیەوە دەگوێزرێتەوە بۆ وڵاتێكی میحوەری بەهێز و زیاتر لەمیحوەر نزیك دەبێتەوە، ئەمەش وا لەناتۆ دەكات كە لەمەودوا زیاتر گوێڕایەڵی دەنگی توركیا بێت لەئۆپەراسیۆنەكانی داهاتوو و لەدوایین گەشەسەندن كە دوێنێ ڕوویدا توركیا پێوەندی نێوان ناتۆ و وڵاتانی تری وەك یۆنان و ڕووسیا ڕاگرت و توركیا ڤیتۆی لەبەرامبەر مافی بەیەكەوە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی ئیسرائیلی و ناتۆ بەكارهێنا، ئەمە لەرۆژئاوا وەك هەڵوێستێكی دوژمنانە لەبەرامبەر ئیسرائیل لەقەڵەم درا و ڕەخنەیەكی زۆری لێگیرا، بەڵام لەمێژووی توركیا بۆ یەكەمین جارە كە توركیا سیاسەتێكی وا پەیڕەو بكات، لەڕاستیدا لە2008 لەوەتەی لوتكەی بوداپست توركیا سیاسەتێكی ناكۆك و گرژ لەبەرامبەر ناتۆ پەیڕەو دەكات، بەواتایەكی تر توركیا دەستی كرد بە بەكارهێنانی ئەو مافانەی كە تا ئێستا بەكاری نەهێناون لە لەئەنجامی ئەمەشدا ئێستا جێگری دووەمی ناتۆ توركە و لەلوتكەكەی بوداپست بەهێزترین دەوڵەت كە دژی بەئەندام بوونی جۆرجیا و ئۆكرانیا وەستا توركیا بوو، بۆ یەكەمین جارە توركیا دەستكاری سیستەمی ناوەكی ناتۆ دەكات و هەروەك چۆن فەرەنسا و وڵاتانی تر ڕێگرن لەبەردەم بەئەندامبوونی توركیا لەیەكێتی ئەوروپا، بەهەمان شێوە توركیاش هەمان كار لەناو ناتۆ دەكات، هەرچەندە توركیا چەندین ڕەخنەی لێگیراوە لەدەوڵەتانی ڕۆژئاوا، بەڵام لەوە ناچێت واز لەم سیاسەتەی بێنێ هەروەكو پێشینان وتویانە (چاوێك بەرامبەر چاوێك) هەروەك چۆن ئەوان ڕێگری و بەربەست بۆ توركیا دروست دەكەن لەڕێگای بوون بەئەندام لەیەكێتی ئەوروپا بەهەمان شێوە توركیا هەمان كار لەناتۆ دەكات و ئەمەش لەمێژووی ناتۆ یەكەمین جارە كارێكی وا ڕووبدات، هەربۆیە پێویستە بەم شێوەیە سەیری توركیا بكەین كە خەریكە ببێتە هێزێكی ئاسایشی نێودەوڵەتی و ئەمەش مانای بەرپرسی ئەندامێتی نوێ دەگەینێ و تەنانەت لەكاتی پێویستدا دەتوانێ بڕیار بدات بۆ دەست تێوەردان لەوڵاتانی تر، ئەمەش بریتییە لەسیاسەتی پاراستن، لەم ڕووەوە ناتۆ دامەزراوەیەكی نەگۆڕ نییە، بەپێچەوانەوە لەماوەی داهاتوودا گۆڕانی ناوەكی گەورە بەخۆیەوە دەبینێ و پێموایە ئەگەر ناتۆ لەماوەی داهاتوودا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەئاسیای ناوەڕاست بمێنێتەوە، ئەوا سكرتێری گشتی دەبێتە تورك)).
پرۆفیسۆر كوكچانیش هەڵوێستی توركیای لە مەسەلەی لیبیا بەدواكەوتن وەسف دەكات نەك جیاوازی هەڵوێستی نێوان توركیا و ناتۆ و ئەمریكا، لەمبارەوە و لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان كوكچان وتی: (سەبارەت بەهەڵوێستی توركیا لەلیبیا ئێمە دواكەوتین بەتایبەتی ئێمە پاڵپشتی داواكاری خەڵكمان لا پەسەند بوو بۆ گۆڕانكاری، بەڵام لەڕووی ئۆپەراسیۆنی "ناتۆ"وە تۆزێك دواكەوتین، ئەویش لەبەر ئەوەبوو، چونكە توركیا پێی وابوو ڕووخاندنی ڕژێمێك لەڕێی دەست تێوەردانی سەربازیەوە مەترسی زۆری لێدەكەوێتەوە. لێرەدا وێنە گەورەكە ئەوەیە ئایا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست داواكاری گۆڕانكاری هەیە یان نا؟ بێگومان بەڵێ، لێرەدا پێویستە ئەوە بزانین ئایا هەڵوێستی توركیا لەبەرامبەر ئەم گۆڕانكاریانە چی بوو؟ دەبێت بەم شێوەیە ڕووداوەكان بخوێنینەوە، لەتونس و میسر كە داواكاری بۆ گۆڕینی ڕژێم سەریهەڵدا توركیا پاڵپشتی كرد و پێی وابوو پێویستە پرۆسەی بەدیموكراتیبوون و ئازادی دەست پێبكات و پێویستە سەیری ئەم هەڵوێستە بكەین ئایا پێویستە چۆن ئەم پرۆسەیە پەیڕەو بكرێ، لێرەدا لەوانەیە لەڕێگەیەك زیاتر هەبێ، چونكە بۆ نموونە لەتونس و میسر، توركیا پاڵپشتی خەڵكی كرد كە بەڕێگایەكی مەدەنیانە خەڵك ئەم گۆڕانكارییە ئەنجام بدات، بەڵام بەهۆی لاوازی كۆمەڵگەی مەدەنی لەلیبیا و لاوازبوونی ئۆپۆزسیۆن و بەهێزبوونی لەشكری قەزافی لەوێ، هەستكرا كەوا بەبێ دەست تێوەردانێكی دەرەكی ناتوانرێ هیچ گۆڕانكاریەك بكرێ و توركیاش تۆزێك درەنگتر ئەمەی بەپێوست زانی، بۆیە هەڵوێستی توركیا لەپاڵپشتیكردنی ناتۆ لەلیبیا وادەركەوت، ئەمەش مانای ئەوە ناگەینێ كە هەمان هەڵوێستی ئەمریكای وەرگرتووە بەرامبەر لیبیا، بەڵكو توركیا تەنیا پاڵپشتی داواكاری گۆڕانكاری دەكات و كاتێ ئەمەش دەكات هەوڵ دەدا بەبێ كەوتنەوەی هیچ زەرەر و زیانێك و بەبێ دروست بوونی شەڕ و كوشتار بیكات بۆیە من هەڵوێستەكەی لیبیا بەم شێوەیە لێكدەدەمەوە و دواتر توركیا خۆی لەناو گروپی پاڵپشتیكارانی ناتۆ دۆزیەوە، بەڵام هیواخواز بووین كە بەبێ ناتۆ ئەم گۆڕانكاریە بەدەست هێنرابا. هەروەها كاتێ باسی سوریا دەكەین، ئەوا هەروەكو دەزانن لەماوەی 10 ساڵی ڕابردوو توركیا لەچاوپێكەوتنەكانی لەگەڵ سوریا هەمیشە ئەوە دوپات دەكاتەوە كە پێویستە ڕیفۆرم و گۆڕانكاریەك بكرێ و ئەگەر بێتو ئەسەد ئەم گۆڕانگاریە بكات، ئەوا دەبێتە سەركردەیەكی مێژوویی و هەمیشە وەك سەرۆك لەسوریادا دەمێنێتەوە. و تا مانگی ئابی ساڵی ڕابردوو توركیا بەهیچ شێوەیەك شێوازێكی توندی بەرامبەر سوریا بەكارنەهێنابوو، بەڵام لەدوای دەسپێكردنی كوشتاری بەكۆمەڵ لەمانگی ئاب كاتێ لەمانگی ڕەمەزانیش هەر بەردەوام بوو لەكوشتی خەڵكی مەدەنی، ئەوا توركیا گوشاری خۆی زیاتر بەكارهێنا، كە ئەم گوشارەشی كرد داواكاری لەوڵاتانی عەرەبی كرد هاوكاری بكەن، داوای هاوكاری لەئەمریكا و ڕۆژئاوا نەكرد، ئەم هەوڵی توركیاش لەپێناوی ئەوەبوو زیاتر گوشار بخرێتە سەر ئەسەد بۆئەوەی گۆڕانكاری بكات، هەروەها توركیا بۆ سوریاش دژی دەستێوەردانی سەربازییە، بەڵام پشتگیریش لەپلانەكەی كۆفی ئەنان دەكات، هەرچەندە كە ئەم پلانە زۆر بەواقیعانە نابینێ، چونكە ئەسەد داواكاریەكانی گەلەكەی پشتگوێ خستووە و خەڵكی مەدەنی دەكوژێ. توركیا تەنیا دەیەوێ داواكاریەكانی خەڵك بەشێوەیەكی ئاشتیانە جێبەجێ بكرێ ئەگینا بەهیچ شێوەیەك هێرشی سەبازی لا پەسەند نییە و ئەگەر هێرشیش بكرێ، ئەوا زۆرترین زیان بەتوركیا دەگات، بۆیە ناتوانین بڵێین سیاسەتی دەرەوی توركیا پەیوەستە بەسیاسەتی دەرەكی ئەمریكاوە، بەڵكو توركیا بەم دواییانە دەستی كرد بەپەیڕەوكردنی سیاسەتێكی دەرەكی تەندروستتر و كاتێ ئەمە دەكات لەوانەیە جار جار هاوشێوەی ئەمریكا بێ یاخود هاوشێوەی ئیران بێ یاخود هاوشێوەی ڕۆژئاوا بێ، ئەمەش ئەوە ناگەینێ كە خاوەنی هەمان سیاسەتە لەگەڵ ئەو دەوڵەتانە، بەڵكو هەروەك وتمان پێویستە سیستەمی ڕژێمەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرلەنوێ دابمەزرێتەوە، چونكە ئەو ڕژێمانەی كە هەن تۆتالیتار و یەك حزبین، بەڵام توركیا لەناو خۆیدا گۆڕانكاریەكی گەورەی بەخۆوە بینیوە و دیموكراتتر و مەدەنی و پێشكەوتووتر بووە.. لێرەوە دەكرێت بڵێین توركیا سەرچاوەكانی هێزی خۆی سەرلەنوێ دۆزیەوە و بەمانایەكی تر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی سەرلەنوێ دۆزیەوە و لەمە بەدوا لەبری پەیڕەوكردنی سیاسەتێكی دەرەكی ڕوو لەڕۆژئاوا بەتەنیا، سیاسەتێكی هاوسەنگی ڕوو لەڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا پێكەوە پەیرەو دەكات، واتە لەوكاتەی هەوڵ بۆ ئەوەدات ببێتە ئەندامی یەكێتی ئەوروپا، لەهەمانكاتدا ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشی لەیاد نەكردووە و سیاسەتی سفر كێشەی لەگەڵیان بەكار هێناوە و پێوەندی ئابووری توندی لەگەڵ بەستوون، هەر بۆیە توركیا ئێستا لەبەردەمی ئەم هەڵبژاردەیە نییە یان ڕۆژهەڵات یان ڕۆژئاوا، بەڵكو توركیا لەگەڵ ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بەیەكەوە لەهەمان كات بووەتە پردێك لەنێوانیان. ئەندامێتی توركیا لەناتۆ، توركیای بەهێز كردووە و بوونی بەئەندامی یەكێتی ئەوروپا توركیا زیاتر بەهێز دەكات و گرنگی توركیاش لەلایەن ڕۆژئاوا بەهۆی شوێنە ستراتیژیەكەیەتی كە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە و ئێستا توركیا یەكێكە لەگرنگترین دەرگاكانی ڕۆژئاوا بۆسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.))

توركیا خەریكە لەمالیكی بێزار دەبێت
زۆر لەچاودێران پێیانوایە حكومەتی مالیكی نەیتوانیووە پێوەندیەكی هاوسەنگ لەگەڵ توركیا دروست بكات، بەڵام هەرێمی كوردستان پێوەندیەكی هاوسەنگی لەگەڵ توركیا هەیە، سەبارەت بەبێزاری توركیا لەسیاسەتەكانی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی حكومەتی عێراق، پرۆفیسۆر حوسێن باغچی لەدرێژەی وتووێژەكەی لەگەڵ گوڵاندا بەمجۆرە هەڵوەستەی كردو وتی: (لەبەر ئەوەی توركیا و عێراق دراوسێن، ئەوا عێراق گرنگیەكی گەورەی بۆ توركیا هەیە، بەڵام بەهۆی دوایین لێدوانەكانی مالیكیەوە بۆتە هۆی گرژی و جۆرێك لەناكۆكی لەپێوەندیەكانی نێوان توركیا و عێراقدا، بەڵام پێوەندیەكانی توركیا لەگەڵ هەرێمی كوردستانی عێراق بەتایبەتی بەم دواییە كە زیاتر بەرەو پێش چووە و ڕۆژ لەدوای ڕۆژ لێك نزیكتر دەكەونەوە بەشێوەیەك كە ئەگەر پێویستبێت توركیا لەنێوان هەرێمی كوردستان و عێراق هەڵبژاردنێك بكات، ئەوا لەوە دەچێ كە هەرێمی كوردستان هەڵدەبژێرێ و هەروەها هاشمی لەلایەن ئنتەرپۆلەوە بەدوای دەگەڕێن، بەڵام توركیا بەنیازی بەدەستەوەدانی هاشمی نییە و ڕایگەیاند كە كەسێك بەدەستەوە نادەن كە پاڵپشتیان كردبێ، ئەمە لەئاستی نێودەوڵەتی وەك تەحەددا لەقەڵەم درا، ئەمەش بەمانای گرژی و ناكۆكی لەگەڵ حكومەتی مالیكی دێت، چونكە ئەگەر هاشمی لەتوركیا بێت و توركیاش ڕازی نەبێت بیداتە حكومەتی مالیكی، ئەوا ئەم ڕووداوە دەبێتە هۆی ناكۆكی لەگەڵ حكومەتی مالیكی، بێگومان ئەمەش بڕیاری حكومەتی توركیایە و بەڕای من گرژییەكی توند لەنێوان عێراق و توركیا هەیە و توركیا بەراددەیەكی زۆر پاڵپشتی بارزانی دەكات ئەمەش قازانجی دوو لایەنە لەئارادایە و بەڕای من ئەو خاڵەی كە بنەڕەتیە لەم بوارە بریتییە لەو گەشەسەندنە ئابووریە گەورەیەی كە هەرێمی كوردستان بەخۆیەوە بینیوە، بۆ نموونە هەفتەی ڕابردوو هۆتێلی دیوان لەهەولێر كرایەوە بێگومان ئەمە پرۆژەیەكی گرنگی 100 ملیۆن دۆلاریە. ئەم جۆرە پرۆژانە سەركردەكانی ناوچەكە و دەوڵەتانی ناوچەكە بەوردی چاودێری دەكەن و من پێموایە توركیا یەكێكە لەو دەوڵەتانەی كە بەوردی چاودێری ناوچەكە دەكات، ڕوونكردنەوەكانی مالیكیش لەبەرامبەر توركیا نیشاندەری نزیكی پێوەندی نێوان ئیران و عێراقە، بەڵام سەرەڕای هەموو شتێك توركیا و عێراق دوو دەوڵەتن كە پێویستیان بەیەكە و دڵنیام كە پرۆژەی نابوكۆ سەركەوتوو نابێ تا گرژی بەم شێوەیە لەعێراق هەبێ، ئەوا چاوەڕوان ناكرێ كە بەشداربێ لەپرۆژەیەكی لەم شێوەیە و من پێموانییە كە ئەمە بگاتە ڕاددەی شەڕ و پێكدادان. لێرەدا دەمەوێ شتێكی تر بڵێم ئەگەر لەكۆتایی ئەمساڵ ڕێفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان بكرێ، ئەوا ئەوسا لەوانەیە بزاڤ و جوڵانەوەیەك لەناوچەكە ببینین، سەبارەت بەم لایەنەش من وای دەبینم هەرێمی كوردستان ناوچەیەكی بچووكە و كرانەوەی دەریایی نییە و لەكاتی ئێستادا سەربەخۆبوونی لەقازانجی توركیا نییە، بەڵام ئەمڕۆ دەبینین كە لەوانەیە ئەو بیرۆكەیەی 1990ـەكان توركوت ئۆزاڵ كە باسی لەسیستەمێكی فیدراڵ دەكرد لەگەڵ كوردەكان ئێستا بێتەدی، ئایا دەبێ و نابێ ئەوە لەكاتی ئێستادا دیار نییە، بەڵام پێموایە هەر كاتێ كوردستانی سەربەخۆ دامەزرا، ئەوا توركیاش پێوەندیەكانی بەپێی ئەوە ڕێك دەخات. پێموایە ئەمە بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ كوردەكانی توركیاش پێوەندیدار دەكات واتە حكومەتی توركیا لەڕێی بەهێزكردنی پێوەندیەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان هەوڵدەدا كاریگەری ئابووری و سیاسی خۆی لەناوچەكەدا زیاتر بكات ئەمە ڕووداوێكی مێژووی نوێیە كە پێشتر بوونی نەبووە و ئێستاش توركیا ناتوانێ نكوڵی لەمە بكات. بەتایبەتی كە ئێستا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانە، بەڕێزیان یەكێكە لەو كەسایەتیانەی كە لەتوركیا ڕێزێكی زۆری لێدەگیرێ و لەئەوروپاش بەهەمان شێوە یەكێكە لەسیاسەتمەدارە سەركەوتوو و ڕاست و دروستەكان بێگومان دووبارە هەڵبژێردرانەوە و سەردانی توركیای شتێكی گرنگە و منیش پێموایە ئەم سەردانە كارگەریەكی پۆزەتیڤی دەبێت و پێوەندیەكان لەنێوان دوو لایەنی كە متمانەیان بەیەكتر نەبوو و لەهەنگاو هەڵگرتن دوودڵ بوون گۆڕا بۆ پێوەندی نێوان دوو لایەن كە پێوەندی ئابووری و كۆمەڵایەتیان هەیە و لەداهاتوودا لەوانەیە پێوەندی سیاسی بەهێزتریشیان بۆ دروست ببێ، بەلای منەوە ئەم گۆڕانە زۆر گرنگە لەپێوەندیەكان و وا دیارە ئێستا توركیا چاوەڕوانی ئەوە دەكات كە بزانێ پێكهاتەیەكی چۆن دێتە ئاراوە، بۆیە هاتنی بەڕێزیان گرنگە، چونكە تا دیالۆگ و چالاكی كۆمەڵایەتی نێوان ئەم دوو لایەنە زیاتر بێ، ئەوا زیاتر هەلی بەیەكەوە ژیان و ئاشتی زیاتر دەبێ توركیاش پێویستە ئەم هەلە لەدەست نەدات)).