نە ئەسەد بەجێیدەهێڵێت نەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش هەنگاو هەڵدەگرێت


لەگەڵ ئەوەی دەستێوەردانی سەربازی بۆ هەموو حاڵەتێك ئاكامی ئیجابی نەداوە بەدەستەوە، بەڵام مێژووی دیكتاتۆرەكان بەگشتی و رژێمی بەعس بە تایبەتی پێمان دەڵێت، هەتا ئەگەر دەستێوەردانی سەربازیش بكرێت، ئەگەر ئامانج لەدەستێوەردانەكە رووخانی رژێمەكە نەبێت، ئەوا رژێمی بەعس ئامادەیە شەڕی شەقامەو شەقام بكات و بە ئاسانی خۆی نەدا بەدەستەوە، رژێمی پێشووی بەعس لە عێراقدا نموونەیەكی زیندوو و بەرچاوە بۆ ئەو حاڵەتەی ئێستا لەسوریا بەڕێوە دەچێت، لەبەر ئەوەی مێژووی رژێمی بەعس لەگەڵ هەوڵە نێودەوڵەتیەكان ئەو راستیەمان پێدەڵێت، رژیمەكانی بەعس توانایەكی سەیریان بۆ مانۆڕكردن لەگەڵ چاودێرانی نێودەوڵەتی و بەكارهێنانی نەهامەتیەكانی خەڵك هەیە بۆ ڕەتكردنەوەی سزا ئابوورییەكان، هەریەك لەم دوو رێگەیەش نەدەتوانن رژێمەكە بڕوخێنن، نەدەشتوانن خەڵك هانبدەن بۆ ئەوەی خەڵكی وڵاتەكە خۆی رژێمەكە بڕوخێنن، بۆیە لەم حاڵەتەدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كە رێگە تەقلیدیەكانی پیادەكرد لە دژی رژێمی بەعسی عێراق جارێكی دیكەش لەگەڵ رژێمی بەعس لەسوریا پیادەی دەكاتەوە، كە بێجگە لە كات كوشتن، شتێكی دیكە نادات بەدەستەوە، هەروەها ناردنی چاودێرەكانیش كە هەتا ئێستا لە كۆی 300 چاودێر تەنها 50 چاودێر گەیشتوونەتە سوریا، نەك هەر نەیانتوانیوە باردۆخەكە هێوربكەنەوە، بەڵكو توندوتیژییەكان زیادیان كردووەو تەقینەوەی خۆكوژیش دەستی پێكردووە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كە بارودۆخی سوریا ڕۆژ لە دوای ڕۆژ بەرەو خراپتر دەچێت هێندەی دیكە متمانە بەكاری چاودێرانی نێودەوڵەتی كەم دەبێتەوە، بەم بازنەیەداو سەبارەت بە هەڵشكانی توندوتیژی دوای گەیشتنی چاودێرانی بیانی بۆ سوریا، پرسیارمان لەپرۆفیسۆر چارس گۆردن ماكدۆناڵد ئوستادی یاسای نێودەوڵەتی و سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسی كورد لەزانكۆی فلۆریدا ئەتلەنتیك كرد و لەلێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان پرۆفیسۆر چارلس مەكدۆنالد بەم جۆرە هاتە ئاخاوتن(هەر كاتێك پشێوی باڵی كێشاو دەوڵەت شكستی هێنا ئەوا دۆخێكی تراژیدی و خراپ دروست دەبێت، پێویستە ئەو توندوتیژیەی لە ئارادایە بوەستێنرێت. سەرەڕای ئەوەی كە نەتەوەو لایەنەكان ئۆباڵەكە دەخەنە ئەستۆی یەكتری، ئەوا دەبێت توندوتیژیەكە بوەستێنرێت، لەبەر ئەوەی خەڵكانی بێتاوان بوونەتە قوربانی و بۆ هەتا هەتایە دووچاری كەمئەندامی بوونەتەوە لەلایەن هەردوولاوە. كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەوڵی وەستاندنی توندوتیژی دەدات، بەڵام كاتێك دەوڵەت هەرەس دەهێنێت و یاساو نیزام نامێنێت ئەوا ئەمە كارێكی قورسە، لەبەر ئەوەی هەردوولا ترس و نیگەرانیان هەیە، بەڵام پێكهاتەكانی وەك مەسیحیەكان و كورد و گرووپە كەمینە ئیتنیەكان دەكەونە نێوان بەرداشی شەڕی عەلەوی و عەرەبە سوننەكانەوە. كەواتە وەڵامێكی ئاسان نییە بۆ ئەمە مەسەلەیە، بەڵام دەبێت توندوتیژی بوەستێت لە ئێستادا. من هیچ ڕاسپاردەیەكم نییە جگە لەوەی دەبێت توندوتیژی لەلایەن هەردوولاوە بوەستێنرێت. هەروەها ئەمەریكا توانیویەتی لە ڕێی پرۆسەی نەوای ئارامەوە ناوچەیەكی ئارام لە باكووری عێراقدا دروست بكات، كە ژیانی چەندین هەزار خەڵكی ڕزگار كرد، لە ڕووی مێژووییەوە ئەم ناوچەیە لەسەر سنوورەكان دروست دەكرێت، لە ڕاستیدا ئەمە پرۆسەیەكە لە مەودای كورتدا هاوكار و یارمەتیدەرە بۆ خەڵك، بەڵام چارەسەر نییە لە مەودای دووردا، لەبەر ئەوەی ئەگەر ئەم ناوچەیە دروستكرا، ئەوا ئەو خەڵكانەی دەچنە ئەم ناوچەیەوە دەبێت خۆیان لەپەنابردن بۆ توندوتیژی بپارێزن. لە ڕووی نموونە مێژوییەكانەوە ئەتوانین بڵێین هەر كاتێك ناوچەیەكی بێلایەن دروستكرا لە نێوان لایەنە بەشەڕهاتووەكانداو هەردوولا ڕێزیان لەم ناوچەیە گرت، ئەوا ئەكرێت ئەمە كارێكی یارمەتیدەر بێت. سەبارەت بە دۆخی كوردی سوریا لەم باردۆخەدا، پێموایە كوردەكان لە دۆخێكی سەختدان، ئەوان ڕووبەڕووی ئەگەری دوژمنایەتیكردنی هەردوولا دەبنەوەو ئەوانیش نایانەوێت لە لایەن هیچ لایەكیانەوە بە دوژمن سەیر بكرێن، نەبوونی هاوكاری لە نێوان گرووپە موعارەزەكاندا كێشەیەكی ڕاستەقینەیەو پێویست بە دەركردنی لێبوردن دەكات لە لایەن هەردوولاوە بۆ وەستاندنی توندوتیژی و ڕاگەیاندنی ئاگربەست و گەیشتن بە ڕێگاچارەیەكی ئاشتیانە، هەروەها نابێت هیچ لایەك ترسی ئەوەی هەبێت كە دووچاری سزادان دەبێتەوە لەلایەن لایەنەكەی دیكەوە، ئەگەرنا هیچ لایەك پاڵنەری ئەوەیان نابێت توندوتیژی بوەستێنن، ئەمەش پێویستی بە سەركردایەتیەكی نێودەوڵەتی هەیە، بارودۆخەكەش بۆی هەیە خراپتر بێت و ئەگەری ئەوەش هەیە باشتر بێت. پێم وایە ئەگەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵوێستێك بگرێتەبەر كە تەفزیڵكردنی بۆ بەرژەوەندی لایەنێك تێدا نەبێت، ئەوا هەڵوێستێك دەبێت كە لە قازانجی چارەسەرێكی ئاشتیانەدا دەبێت. . بارودۆخی سوریا ئاڵۆزترە بە بەراورد بە هەندێ وڵاتی دیكەی بەهاری عەرەبی، بە تایبەتی بە هۆی بوونی گرووپی ئیتنی و ئاینی جیاوازەوە. لە ڕاستیدا هاتنە ئارای چارەسەری ئاشتیانە پێویستی بەوە هەیە هەردوولا ڕێز لە كەرامەتی ئینسانی یەكتر بگرن)).
بەڵام بێدەنگی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و كات بەفیڕۆدان بۆ رێگرتن لە هەڵكشانی توندوتیژی لایەنێكی دیكەیەو كێشەكەی زیاتر ئاڵۆز كردووە، سەبارەت بەم لایەنە پرۆفیسۆر جامیس جۆنز ئوستادی یاسای نێودەوڵەتی لە زانكۆی ویكۆنسین لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان بەمجۆرە رای خۆی دەربڕی و وتی (( من گومانم هەیە لەسەر هەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، لە ڕاستیشدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یەكگرتوو نییە لەبارەی ئەوەی چ هەڵوێستێك وەربگرێت. راشكاوانەتر ئەمجارەیان لەكەیسی سوریادا یەكگرتوو نییە بە چەشنی هەڵوێستەكانی پێشووی لە ئاست هەندێ حاڵەتی دیكەی وەك حاڵەتی لیبیا كە ناوچەی دژە فڕینی سەپاند كە قسەی لەبارەوە كراوە، بەڵام هێشتا نەگەیشتونەتە ئەو ئیجماعە . من وەك رای شەخسی دروستكردنی ناوچەیەكی ئارام لەناو سوریا تا رادەیەك بەگرنگ دەزانم، بەڵام كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەم ڕووەوە شكستی هێناوە، واتە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ ماوەیەكی زۆرە شكستی هێناوە لە ئەزموونی سەپاندنی نەوای ئارامدا، بۆ نموونە ئێمە شكستمان هەیە نەوای ئارام لە دارفۆر بسەپێنین. واتە دەبێت زیانێكی زۆر ڕووبدات پێش ئەوەی ئێمە كاردانەوەمان هەبێت، زیانێك دووچاری گرووپگەلێكی بچوك بێت- لە ڕوانگەی جیهانیەوە- وەك خەڵكانی دارفۆر، یاخود كوردەكان، كەواتە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دوودوڵە لەم ڕووەوە.)).
ئەم بێ ئومێدییەی پرۆفیسۆر جامیس جۆنز ئاماژەی پێكرد بە هەمان شێوە جەختی لەسەر دەكاتەوەو لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان پرۆفیسۆر چارلس وتی( پێم وایە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی شەرعیەتی خۆی پێشێلكردووە، لەبەرئەوەی لە هەندێ لەو شوێنانەی بەهاری عەرەب گرتیەوە، لە سایەی یاسای نێودەوڵەتیدا بەو شێوەیەی پێویستە ڕەچاوی پرسی دەستێوەردان نەكراوە. من دژی دەستێوەردانی سەربازیم، بەڵام پێم وایە دەبێت فشار لەسەر هەردوولایەنەكە بكرێت لەلایەن دۆستانی هەردوولاوە بۆ ئەوەی توندوتیژی ڕابگرن و بگەنە چارەسەرێكی ئاشتیانە، هەندێجار كە ناكۆكیەكە درێژە دەكێشێت ئەوا یاسای نێودەوڵەتی ئەو ئامڕازانە فەراهەم دەكات كە لە ڕێیەوە هەردوولایەنەكە، هەروەها كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بۆ وەستاندنی كێشەكەو نەتەوە یەكگرتووەكانیش ڕێگاچارەی دیكە دەخاتەبەردەم لایەنە بەشەڕهاتووەكان و من ئومێدەوارم كە ڕێگاچارەی ئاشتی بە باشتر بزانرێت.. پێم وایە توركیا ئەتوانێت ڕۆڵێكی یارمەتیدەر ببینێت، لە ڕاستیدا دەوڵەتە دراوسێكان ئەتوانن كاری زۆر ئەنجام بدەن، لەبەرئەوەی بەرژەوەندی ئابووری ڕاستەوخۆیان هەیەو ئەم بەرژەوەندیە ئابووریانەش بۆی هەیە كاریگەری هەبێت بەسەر هەردوولایەنە بەشەڕهاتووەكەوە. من پێشبینی ئەوە دەكەم كە ئاوارەی سوریا بچنە خاكی توركیاوەو ئەمەش هەندێ كێشە دروست بكات، كە دەكرێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یارمەتی بدات لەم ڕووەوە. پێم وایە دەوڵەتە دراوسێكانی سوریا ئەتوانن پێكەوە كاربكەن، باوەڕم وایە دەكرێت شتێك بكرێت بۆ وەستاندنی شەڕەكە. پێم وایە توركیا لە پێگەیەكی باشتردایە لە دراوسێكانی دیكەی سوریا. كە كار لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا دەكات بۆ ئەوەی فشار بكات تاوەكو گۆڕانكاری ئاشتیانە بێتەئاراوە.))