((رۆژنامەنووسان كاراكتەرێكی گرنگن بۆ پێكهێنانی ڕای گشتی، هەربۆیە بەچەمكێك ڕۆڵی رۆژنامەگەر دەردەبڕدرێت كە پێی دەڵێن چاوی ئێشكگر (Watchdog)، ئەركی رۆژنامەنووس چاودێری كردنە، هەربۆیە كاتێك چاوی ئێشكگر شتێكی نادروست دەبینێت یان شتێكی نامۆ و نادروستی بینی دەبێت وەك پاسەوان دەنگی لێ بدات و لێی بێتەدەنگ و كۆمەڵگەی لێ ئاگادار بكاتەوە، ئەمەش ڕۆڵێكی هێجگار گرنگە))
پرۆفیسۆر و رۆژنامەنووس دینس لاوری بۆ گوڵان


ئێمە وەك فەرەنسییەكان خاوەنی ئیمپراتۆریەتێك نەبووین هەتا بەشێوازی ناپلیۆن رۆژنامە بۆ خزمەتی دەسەڵات و داگیركاری دەربكەین، ئێمە وەك بەریتانیەكان نەبووین هەتا لەژێر سێبەری ماگناكاراتادا یەكەم رۆژنامەگەری ئازاد دەربكەین و ناوی لێ بنێین دەسەڵاتی چوارەم، ئێمە وەك ئەمریكیەكان نەبووین لە دوای سەربەخۆیی، رۆژنامەگەری لە پەرلەمانێكی ئازاد بەگرنگتر بزانین، ئێمە تاق و تەنیا نەتەوەی بێ دەوڵەتین لەم جیهانە، بەڵام بێ مێژووی رۆژنامەگەریی نین، بۆیە ئەگەر لە مێژووی هەر نەتەوەیەكدا مێژووی رۆژنامەگەری مانایەكی هەبێت، ئەوا لەمێژووی نەتەوەی ئێمەدا، مانایەكی جیاوازی هەیە، ئەگەر رۆژنامەگەری لە مێژووی نەتەوەكانی دیكەدا خواستی ئیمپراتۆری و فراوانبوونی ئیمپراتۆریی، یان خواستی چاودێریكردنی خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات بێت، یان پاراستنی سەربەخۆیی و ئازادی بوو بێت، ئەوا لەمێژووی ئێمەدا رۆژنامەگەری گەیاندنی دەنگی نەتەوەیەك بووە كە دەنگی نەبووە، بۆیە پەیامی رۆژنامەگەری ئێمە لە سەرەتادا پەیامێك نەبووە ئاڕاستەی خەڵك بكرێت، بەڵكو پەیامێك بووە ئاڕاستەی ئەو دەوڵەتانە كراوە كە كوردستانیان دابەشكردووەو گەلێكیان لە ناسنامە بێ بەشكردووە، بۆیە ئەگەر پێناسەی كاری رۆژنامەگەری بەو جۆرە ئەركی سەرشانی رۆژنامەنووس دیاری بكات كە دەنگی ئەو هاووڵاتیانەیە كە دەسەڵات دەنگیان نابیستێ، ئەوا پێناسەی رۆژنامەگەری كوردی و كوردستانی ئەركی سەرەكی ئێمەی رۆژنامەنووسی كوردو كوردستانی هەتا ئێستاش بەو شێوەیە دیاری كردووە كە پەیامی خۆمان ئاڕاستەی جیهان بكەین و پێیان بڵێین ئێمە نەتەوەیەكین كاتی ئەوە هاتووە گوێمان لێبگرن و ڕێز لە ئیرادەی میللەتەكەمان بگرن بۆ ئەوەی خۆی ئاییندەی خۆی دیاری بكات، بۆیە ئەگەر لەم قۆناخەداو لەسایەی ئەو ئەزموونە دیموكراتیەی ئەمڕۆ لە كوردستاندا هاتۆتە ئاراوە هەست بكەین ئەركەكەمان تەنیا بریتیە لە ئەركی ناوخۆو چاودێری كردنی دەسەڵات و بەس، ئەوا لەمەدا خۆمان بە هەڵەدا دەبەین و واقیع پێمان دەڵێت هێشتا ئەركی سەرەكی و گرنگ كە ئەركی نیشتمانی و بونیادی كیانە بۆ ئەم نەتەوە مەزڵوومە كۆتایی نەهاتووە، لەم چوارچێوەیەدا دەكرێت رۆژنامەنووسان زەمینەی هاوبەش بۆ لێكتێگەیشتن لەنێوان خەڵك و دەسەڵات دروست بكات ببێتە رایەڵێك و خواستی رۆژانەی خەڵك بە خواستە نیشتمانیەكانەوە گرێبداتەوەو هەم كارێك بكات خەڵك خۆشگوزەران بێت بۆ ئەوەی هەست بەنامۆیی و پەراوێزبوون لە كۆمەڵگە نەكات و سەرەنجام دڵسۆزی و ئینتمای بۆ خاكەكەی لاواز بێت، هەمیشە بەرپرسانی ئەم وڵاتە بهێرێنەوە هۆش و پێیان بڵێن ئەم قۆناخە راگوزەرو ناسكە بەرگەی تەخشان و پەخشان و گەندەڵی ئێوە ناگرێت، هەوڵدان بۆ ڕاگرتن و هێشتنەوەی ئەو ڕایەڵە لەنێوان خواستەكانی خەڵك و خواستە نیشتمانیەكاندا ئەركی سەرەكی ئەم قۆناخەیەو ئەوەی هەوڵبدات ئەو رایەڵە بپچڕێنێت، هەقە وەك پرۆفیسۆری رۆژنامەنووس دینس لاوری كە تایبەت بە گوڵانی راگەیاندووە، رۆژنامەنووسان چاوی ئێشكگر بن بۆ پاراستنی ئەو ڕایەڵەو هەر كەس هەوڵیدا ئەو ڕایەڵە بپچڕێنێت ئەوا لێی بێتە دەنگ و كۆمەڵگەی لێ ئاگادار بكرێتەوە. بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كاتێك یادی كەڵەمێردی بواری رۆژنامەگەری كوردی میقداد مەدحەت بەدرخان دەكەینەوە، دەبینین پێداویستی نەتەوەیەك لەناو جیهانێكی بێ ویژداندا رۆژنامەگەری كوردی هێناوەتە بوون و هەربۆیە یەكەم ژمارەی لە دوورە وڵات و لە قاهیرەی پایتەختی میسر دەرچووەو ژمارەكانی دیكەشی هەرچەند ژمارەیەكی دیكەی لە وڵاتانی دیكە دەرچووە، بۆیە كاتێك دەگەڕێینەوە بۆ ئەم مێژووە، ئەو پرسیارە ڕووبەڕوومان دەبێتەوە، ئایا ئەو مێژووە كۆتایی هاتووە، كورد بۆتە خاوەنی دەوڵەتێك كە بتوانێت وەك ناسنامەی نەتەوەیی خۆی، لەم جیهانەدا خۆی بناسێنێتەوە؟
ڕۆژنامەگەری قۆناخی رزگاری نیشتمانی و خەباتی شاخ
لەبەرئەوەی بە درێژایی مێژوو هەڕەشەی مان و نەمانمان لەسەر بووە، بۆیە رۆژنامەگەری ئێمەش خۆی لەو واقیعە بینیوەتەوە و بەردەوام لەسەنگەری پێشەوەی خەباتی هۆشیاركردنەوەدا بووە، دوژمنانی نەتەوەو داگیركارانی كوردستانیش هێندەی مەرامیان بووە هۆیەكانی راگەیاندنی شۆڕشگێڕی وەك ئێزگە و چاپخانەو تەنانەت ستێنسڵ و رۆنیۆش لەبەردەستی شۆڕشگێڕاندا نەهێڵن هێندە مەبەستیان نەبووە كە بارەگایەك یان شوێنێكی دیكەی سەربازی كۆنترۆڵ بكەن، بۆیە راگەیاندن و رۆژنامەگەری هەمووكات بەشێكی سەرەكی بوون لە خەبات و قوربانیدان و موقاوەمەتدا، لەبەر ئەوەشی وەك پێشتر ئاماژەمان پێكرد ئەم قۆناخە، قۆناخی رزگاری نیشتمانی كوردستان كۆتایی نەهاتووە، بۆیە رۆژنامەگەری لای ئێمە هەتا ئێستاش سیمای رۆژنامەگەری دەوڵەتی و كۆمەڵگەیەكی دیموكراتی لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی سەربەخۆدا وەرنەگرتووە، لە بەشێكی سەرەكی كاری رۆژنامەگەری كوردستاندا هێشتاش هۆشیاری نیشتمانی و نەتەوەیی پانتاییەكی فراوانی بواری كاری رۆژنامەگەری ئێمە داگیر دەكات و لەسەردەمی شۆڕشی زانیاریەكانداو لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراقدا كۆتا بۆ كوردی یەزیدی و كوردی شەبەك دادەنرێت، بۆیە ئەم لایەنە كە داكۆكیكردنە لە ناسنامەی نیشتمانی نەتەوەیمان ئەركێكی گرنگی كاری رۆژنامەگەریمانە.
رۆژنامەگەری
وەك فاكتەرێك بۆ بونیادی دیموكراتی
لەم سەردەمەدا كە شۆڕشی تەكنەلۆژیاو تۆڕی كۆمەڵایەتی بە ئاستێك فراوانكردووە كە هەموو هاووڵاتیەك ببێتە رۆژنامەنووس و توانای ئەوەی هەبێت زانیاری بڵاو بكاتەوە، ئەوا ئیدی لەوە دەرچووە كە هیچ كەسێك بتوانێت كۆنترۆڵی زانیاری بكات یان زانیاری بشارێتەوە، یان لەمەش سەیرتر ئەوەیە هەوڵبدات بە گوتاری ناڕاست ئاڕاستەی رەوتی ڕووداوەكان بگۆڕێت، بۆیە ئەم واقیعە تازەیەی شۆرشی زانیارییەكان و تەكنەلۆژیا، تەنیا رێگەیەك لەبەردەمی رۆژنامەنووساندا دێڵێتەوە ئەویش ئەوەیە یان دەبێت رۆژنامەش لەچوارچێوەی پیشە و ئەخلاقی رۆژنامەگەریدا كاری خۆی بكات ئەگەر نا لە كاروانەكە دادەبڕێت و ناتوانێت جێگەی خۆی بكاتەوە، سەبارەت بەو پێشكەوتنەی كە ئێستا هەموو هاووڵاتییەك بۆتە رۆژنامەنووس، پرۆفیسۆر دینس لاورس ئوستادی رۆژنامەنووسی لەزانكۆی ئیلنۆیس لە لێدوانێكی تایبەتدا بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی:
(رۆژنامەنووسان كاراكتەرێكی گرنگن بۆ پێكهێنانی ڕای گشتی، هەربۆیە بەچەمكێك ڕۆڵی ڕۆژنامەگەر دەردەبڕێت كە پێی دەڵێن چاوی ئێشكگر(Watchdog)، ئەركی رۆژنامەنووس چاودێری كردنە، هەربۆیە كاتێك چاوی ئێشكگر شتێكی نادروست دەبینێت یان شتێكی نامۆ و نادروستی بینی دەبێت وەك پاسەوان دەنگی بدات و لێی بێتەدەنگ و كۆمەڵگەی لێ ئاگادار بكاتەوە، ئەمەش ڕۆڵێكی هێجگار گرنگە، هەروەها ئەو زاراوەیەتانم بەدڵە كە دەڵێن: ئەمڕۆ لە میدیای كۆمەڵایەتی هەموو كەسێك بووە بە ڕۆژنامەنووس، ئەو شتەمان لە زۆربەی وڵاتەكاندا بینیوە بۆنموونە هەموو ڕۆژێك كە سەیری تەلەفزیۆن دەكەم دەبینم زۆربەی ئەو وێنانەی كە لەسەر سوریا بڵاودەكرێنەوە لەلایەن هاووڵاتیانی ئاساییەوە گیراوە بە كامێراو بەمۆبایل و پاشان بڵاویانكردۆتەوە، هەربۆیە بۆچوونەكەتان لەمڕووەوە دروستەو ئەمڕۆ هەموو كەسێك بووە بە رۆژنامەنووس، سەبارەت بە ئەركی ڕۆژنامەنووس لەم سەردەمەدا بەڕای من ئەم ئاڕاستەیە بەردەوام دەبێت، مەبەستم لەوەدایە كە بارەكە هەر درێژە دەكێشێت و بەردەوام دەبێت بەوئاستەی كە میدیاو كەناڵە سەرەكییەكان بەردەوام جەماوەرەكانیان لەدەستدەدەن هاوكات سەرچاوە ئەڵتەرناتیڤەكان بەتایبەتی ماڵپەڕەكانی ئەنتەرنێت بەردەوام دەبێت لە فراوانبوون و هەروەها هاووڵاتییە رۆژنامەنووسەكانیش ڕوو لە فراوانبوون و گەشە دەكەن، بۆیە بەگشتی خوێندنەوەم بۆ ئەم مەسەلەیە زیاتر پۆزەتیڤە نەك نێگەتیڤ، هەر بۆ نموونە یەكێك لە كەناڵە تەلەفزیۆنییە گەورەكانی ئەم وڵاتەدا كە لەماوەی 10 – 20 ساڵی رابردوودا گەورەترین كەناڵی تەلەفزیۆنی بوو بەڵام ئەمڕۆ ملیۆنەها بینەری لەدەستداوە لەبەرئەوەی ئەمڕۆ چەندین سەرچاوەی ركابەر لەئارادا هەیە بەتایبەتی سەرچاوە ئۆنڵاینەكان، هەربۆیە من پێموایە كە باشترین چارەسەر ئەوەیە فرەیی لە دەنگ و سەرچاوەكان هەبێت بەوشێوەیەی كە ئەگەر هات و میدیایەك لایەنگری ئاڕاستەیەك بوو ئەوە میدیاكانی دیكە یان سەرچاوەكانی ئەنتەرنێت لایەنگری ئاڕاستەكانی بەرامبەر بن بۆئەوەی بتوانن هاوسەنگیی بارودۆخەكە بپارێزن)).
كەواتە ئەوەی پرۆفیسۆر لاوری ئاماژەی پێكرد رۆژانە لەسەر ئاستی جیهان ڕێژەی خوێنەر و بینەری هۆیەكانی راگەیاندن كەمدەبێتەوە، ئەمەش بەو مانایە نییە كە خەڵك لە ڕاگەیاندن و كاری ڕۆژنامەوانی بێزار دەبێت، بەڵكو هۆیەكانی ڕاگەیاندن ئاسانتر دەتوانن بگەنە هاووڵاتی لەمبارەشەوە پرۆفیسۆر لاوری جەخت لەسەر ئەوەدەكاتەوە لەبەرئەوەی میدیا بەپێی پێویست كارناكات بۆیە لێرەدا ڕۆڵی ئەنتەرنێت هاتۆتە ئاراوەو ئەمڕۆ ماڵپەڕو سەرچاوەی ئەڵتەرناتیڤمان هەیە بۆ وەدەستهێنانی هەواڵ و زانیاری و چیتر قەتیسكراو نین بە یەك تاكە میدیای سەرەكییەوە.
بەڵام سەبارەت بەوەی چۆن رۆژنامەنووسان لەم قۆناخە دەتوانن ڕۆڵی خۆیان پارێزگاری پێوە بكەن، پرسیارمان لە پرۆفیسۆری ڕۆژنامەگەری فیلیپ مایەر كرد لە زانكۆی كارۆلینا سەبارەت بەم لایەنە پرۆفیسۆر مایەر بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی:(ڕۆژنامەنووسان نەك گرنگن، بەڵكو بنەڕەتین، بۆ ئەوەی هاووڵاتیان لە دیموكراسیدا بتوانن حوكم بدەن، ئەوا دەبێت زانیاریان هەبێت، ئەمە تەقلیدێكی دێرینە لە دیموكراسیەكاندا، كە لە ئینگلیزەكانەوە وەریانگرتووە، ئەوانیش لە بیرمەندەكانی چاخی ڕۆشنگەریەوە وەریانگرتووە، كە پێیان وابوو،بێ بوونی هاووڵاتیەكی هۆشیارو ئاگادار دیموكراسی مەحاڵە. بەڵام رۆژنامەنووسیش دەبێت رەچاوی سنوورەكانی پیشەی رۆژنامەگەری بكات، ئەوە تەنیا چوارچێوە نییە، بەڵكو لە ئەمەریكا چەند سنووربەندییەك هەن لەسەر كاری ڕۆژنامەگەری، یەكێك لەوانە یاسایە كە سزای لە خۆگرتووە، بۆ نموونە كاتێك تۆ زانیاریی هەڵە لەبارەی كەسێك بڵاودەكەیتەوەو لەكەداری دەكەیت، تەنانەت ئەگەر تۆ ئەركی وتنی ڕاستیت لە ئەستۆ بێت. مەسەلەی دووەم، بازاڕە، چونكە تەنانەت ئەگەر تۆ زانیاریش بڵاوبكەیتەوە، ئەوا بێسوود دەبێت ئەگەر خەڵكی سەرنجی نەدەنێ و بایەخی پێنەدەن، لەبەر ئەوە دەبێت ڕۆژنامەنووسان ئەو زانیارییانە بڵاوبكەنەوە كە خەڵكی پارەیان پێبدەن، یاخود كەسانێكی دیاریكراو پارەی پێبدەن، كەواتە بازاڕیش بۆ خۆی سنووربەندیە. سێیەم، ئەخلاقیانی ڕۆژنامەگەریە كە لە ئەمەریكادا زۆر بە باشی برەوی پێنەدراوە، ئەگەرچی ئەوەش ڕاستە كە كۆمەڵە ڕۆژنامەنووسە پیشەوەرەكان ڕێسای ئەخلاقی خۆیان هەیەو دەزگا ڕاگەیاندنە جۆراجۆرەكانیش ئەخلاقیاتی كاركردنی خۆیان هەیە، كەواتە ڕاستە ئەخلاقیاتی ڕۆژنامەنووسی گرنگە، بەڵام بەهۆی بەرەوپێشچوونی تەكنەلۆجیاوە من دڵنیانیم لەوەی چۆن دەتوانرێت چیتر ڕۆژنامەگەری ئەنجام بدرێت و كێ پارەی پێدەدات و چۆن دەتوانرێت ستانداردەكانی كاری پیشەگەری پیادەبكرێن، لەبەر ئەوەی ئێستا ڕۆژنامەگەری ئەو كەسانە پەیدا بووە كە پیشەوەر نییە، یاخود ڕۆژنامەگەری هاووڵاتیان پەیدا بووە. كەواتە ئێمە پێدەنێینە جیهانی دیكەوەو دیارنییە ڕۆژنامەگەر چۆن كارەكانی ئەدا ئەكات و ڕۆڵی چی دەبێت. كە من نیگەرانم لەوەی لەم ئەزموونە نوێیەدا هەڵەی زۆر ڕوودەدات))
سەبارەت بەو ڕەشبینیەی پرۆفیسۆر مایەر كە بەپێچەوانەی پرۆفیسۆر دینس لاوریی بوو، لێمان پرسی بۆ بەڕەشبینی سەیری پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا دەكەیت؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەی گوڵانیشدا بەمجۆرە وەڵامی دایەوە: (ئەو كەسانەی لە سەدەی هەژدەدا دەستووری ئێمەیان نووسیوە، ڕایانگەیاند تەنیا ئەو كاتە دیموكراسی سەركەوتوو دەبێت كە خەڵكی بەشداربن و چالاكبن، ئەوان نیگەران بوون لەم بارەیەوە، نیگەرانیەكەی ئەوانیش زیاتر لە هەر كاتێكی دیكە لە ئێستادا پاساوی خۆی هەیە. ئەویش بەهۆی بەرەوپێشچوونی تەكنەلۆجیەوە، لە ئەدەبی ئینگلیزدا دوو نووسین هەیە لەبارەی خەیاڵی زانستیەوە كە باس لە ئایندە دەكەن، باس لەوە دەكەن كە ئاڕاستەی مەسەلەكان لە ئایندەو لە وڵاتە دیموكراسیەكاندا بە ئاقاریی هەڵەدا دەڕوات. یەكێكیان، هەكسل نووسیویەتی، بەو شێوەیە پێشبینی ئایندە دەكات كە حكومەت كۆنترۆڵی خەڵك دەكات ئەویش لە ڕێی ئەوەی خەڵكی ئارەزوومەندانە ماددەی هۆشبەر بەكاردەهێنن، ئەوی دیكەیان ناوی جۆرج وێڵە، كە باس لەوە دەكات حكومەت لە ڕێی چاودێری بەردەوام و پۆلیسەوە كۆنتڕۆڵی خەڵك دەكات، بەلای هەندێك لە ئێمەوە بەرەپێشچوونی تەكنەلۆجیا جیهان پتر بەو شێوەیە دەگۆڕێت وەك ئەوەی هەكسلی پێشبینی كردبوو، بەڵام لەبری ئەوەی خەڵك ئارەزوومەندانە ماددەی هۆشبەر بەكاربهێنن، ئەوا تەرفیه ئەو ڕۆڵەی بینیوە، ئەوەی پەیوەست بێت بە ڕۆژنامەگەرییەوە ئەوا ئێمە نیگەران بووین لەمە، تەنانەت پێش شۆڕشی تەكنەلۆجی، لە ئێستادا لەبەر ئەوەی خەڵكانێكی زۆر سەرقاڵن بە ڕاگەیاندنی كۆمەڵایەتیەوە، ئەوا من نیگەرانم لەوەی كاتی پێویستیان نەبێت كە تەرخانی بكەن بۆ بە دواداچوونی كاروبارە گشتیەكان. ئەگەرێكی دیكە ئەوەیە بەهۆی ئاسانبوونی پێوەندییەكانەوە، ئەوا خەڵكی پتر بایەخ بە كاروبارە گشتیەكان بدەن. هەربۆیە بەهۆی بڵاوبوونەوەی زانیارییەكی زۆرەوە، كێشەكە بۆتە ئەوەی دەبێت ئەو زانیارییانە ڕێكبخرێن و هەرس بكرێت، شیبكرێنەوەو بخرێنە سیاقی خۆیانەوە، بە چەشنێك هاووڵاتیان بزانن چۆن ئەو زانیارییانە پێوەندیان بە ژیانی ئەوانەوە هەیەو بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای ئەو زانیاریانە دەنگ بدەن. دوو ڕەوتی ڕۆژنامەگەری بۆ ڕووبەڕبوونەوەی ئەم دۆخە دروستبوونە، یەكەمیان هەڵدەستێت بە كۆكردنەوەی زانیاریەكی زۆرو بە پێی بەكارهێنانی شێوازی زانستی كۆمەڵایەتی، هەندێ جار بەهۆی بەكارهێنانی كۆمپیوتەرو ئەزمونكردنی گریمانەكانەوە. شێوازەكەی دیكە بریتیە لە بەكارهێنانی تەكنیكی گێڕانەوەی چیرۆك لە كاتی داڕشتنی هەواڵەكاندا، كە ئەمە لە حەفتاكاندا باوی هەبوو، هەروەها ئەم شێوازە گرنگی خۆی هەیە كە لە زۆرێك لە زانكۆكاندا ساڵانە وێركشۆپی بۆ دەكرێتەوە، من لەگەڵ ئەوەدام تێكەڵ بكرێن، یەكەمیان بۆ شیكردنەوەی زانیاریەكان و دووەمیان بۆ ڕوونكردەنەوەیان، ئەمەش یارمەتی هاووڵاتیان دەدات مامەڵە لەگەڵ ئەو شەپۆلە ڕانەوەستاوەی زانیاریدا بكەن ))
سەبارەت بە پێوەندی نێوان خەڵك و ڕۆژنامەنووس و متمانەی نێوانیان و كاریگەری لەسەر پرۆسەی دیموكراتی، پرسیارمان لە رۆژنامەنووس كیم نیوتن یاریدەدەری پرۆفیسۆر لە بواری رۆژنامەگەری لە زانكۆی ئیریزۆنا كردو كە لەهەمان كاتیشدا وەك رۆژنامەنووسێكی ئازاد كاردەكات دەربارەی ئەم پێوەندیە لە لێدوانێكی تایبەت بەگوڵان وتی(ڕۆژنامەنووسان ڕۆڵێكی گرنگ دەبینین لە ڕاگەیاندن و خستنەڕووی هەردوو لایەنی مەسەلەكەدا، یاخود خستنەڕووی بیروبۆچوونی هەردوولایەنەكە، بە تایبەتی ئەگەر بتوانن دەستیان بە زانیاریەكانی هەردوولایەندا ڕابگات، هەروەها ئەگەر بتوانن ژیرانە ئەو مەسەلەیە بە ڕای گشتی بگەیەنن. هەربۆیە ئەخلاقیاتی ڕۆژنامەوانی گرنگە بۆ ڕۆژنامەگەری ئازادو بۆ ڕۆژنامەگەری ڕاستگۆ، هەروەها ئەمە كرۆكی كاری پەیامنێرەكان یاخود وێنەگرەكانە كاتێك ئەركەكانی خۆیان ئەدا ئەكەن. كاری ڕۆژنامەوانی پەیوەستە بە میسداقیەتەوە، ئەگەر خەڵكی هەست بكەن ئەو زانیاریانەی پێیان دەگات میسداقیەتی نییە، ئەوا تۆ متمانەت لای خوێنەران نامێنێت. لە ڕاستیدا هەر دەزگایەكی ڕاگەیاندن ڕێنمایی و ڕێسای خۆی هەیە كە دەبێت ئەو كەسانەی كاری بۆ دەكەن پیادەی بكەن، بەڵام ئەخلاقیاتە بنەڕەتیەكان وەك وتنی ڕاستی، گرنگن بۆ ڕۆژنامەگەریەكی ڕاستگۆ، هەر بۆیە ئەگەر كاری ڕۆژنامەگەری میسداقیەتی هەبوو خەڵكیش بەو شێوەیە سەیریان كرد، ئەوا پێم وایە پرسیارەكەتان خۆی وەڵامی خۆی دەداتەوە. ئەو كاتە ڕۆژنامەگەری دووچاری كێشە دەبێت كە حكومەت زانیارییەكان سنووردار بكات و سانسۆر ببێتە بەشێك لە پرۆسەی بڵاوكردنەوەی هەواڵەكان، ئەمە دەبێتەهۆی بەرچاولێڵكردنی هاووڵاتیان))