بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی كابینەی حەوتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەڕێوڕەسمی متمانەپێدانی وەك سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، وتارێكی پێشكەش كرد و تیایدا هێڵە گشتیەكانی بەرنامەی حكومەتەكەی دیاریكرد، لەهەمانكاتدا ئاماژەشی بەوەكرد بەرنامەی ئێمە گشتگیرە بەستراتیژی تازەوە لەئاییندە دایدەڕێژین و بەڕەزامەندی پەرلەمان دەیخەینە بواری جێبەجێ كردنەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە یەكەم هەنگاوی كابینەی حەوتەمی كوردستان داڕشتنی ئەو بەرنامە گشتگیرەیە كە ستراتیژێكی تازە لەخۆی دەگرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی تەمەنی ئەم كابینەیە كورتە لەماوەی ساڵێك و چەند مانگێك زیاتر نییە، ئەوا دەبێت لەماوەیەكی زۆر كورتدا ئەو بەرنامە گشتگیرە دابڕێژرێت و لەماوەی ئەو ساڵ و چەند مانگەش دەبێت جێبەجێ بكرێت، بۆیە لەم ڕوانگەیەوە مەزندە دەكرێت ستراتیژی تازەی كابینەی حەوتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان دوو ئاست لەخۆ بگرێت:
1- لەسەر ئاستی لۆكاڵ وەك وەڵامدانەوە بۆ خواست و داواكارییەكانی خەڵك و لەخوارەوە بۆ سەرەوە پلانێكی كورت مەودای خێرا دابنرێت بۆ ئەوەی لەنزیكترین دەرفەتدا ئەم بەرنامەیە بكەوێتە واری جێبەجێكردن.
2- لەسەر ئاستی نیشتمانی كوردستانیش بەرنامەیەكی گشتگیر لەچوارچێوەی ستراتیژێكی تازە دابڕێژرێت بۆئەوەی ئەم ستراتیژە ببێتە بناخە بۆ كابینەی داهاتووی حكومەتی هەرێمی كوردستان.
ئەم دوو خاڵە ئەوەمان پێدەڵێن كە كابینەی حەوتەمی هەرێمی كوردستان دوو مەسەلەی گرنگی كردۆتە ئەولەویەتی بەرنامەی كاری خۆی، كە یەكەمیان هەوڵدان دەبێت بۆ چارەسەركردنی كێشەو كەموكورتیە ناوخۆییەكان كە ئەمەیان پێوەندی بەخواستی خەڵكەوە هەیە و پێویستە لەسەر ئاستی تێڕوانین و خواستی خەڵك بەرنامەی بۆ دابڕێژرێت و هەنگاو بۆ جێبەجێكردنیان هەڵبگرێت و میكانیزمی تازە و گونجاو بدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی خزمەتگوزارییەكان بەئاستێك بن كە خەڵكی كوردستان لێی ڕازی بن، دووەمیشیان چارەسەركردنی كێشە نیشتمانییەكانە، لەپێش هەموویانەوە كێشەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا كە پێویستە بۆ ئەمەیان خواستە لۆكاڵەكانی خەڵك بەئاستێك بەرز بكرێنەوە بۆئەوەی ڕایەڵێك دروست بێت و لەگەڵ بەرژوەندییە نیشتمانییەكان پێكەوە گرێ بدرێتەوە، لەهەردوو حاڵەتەكەشدا چ بەرنامەی حكومەت وەك بەرنامەیەكی كورت مەودا بۆ ئاستی كێشە ناوخۆییەكانی هەرێم و چ دوور مەودا لەسەر ئاستی كێشە نیشتمانییەكان، پێویستیان بەزەمینەیەك هەیە كە دەبێت لەچوارچێوەی پلانی كورت مەودا زەمینەیەك بڕەخسێت بۆئەوەی بتوانرێت هاوسەنگی لەنێوان خواستە ناوخۆییەكان و خواستە نیشتمانییەكان بێتە ئاراوە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كاتێك لەسەر زاری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەخەڵك ڕادەگەیەنرێت لەداهاتوودا بەرنامەیەكی گشتگیر بەستراتیژیی تازەوە دادەڕێژین، ئەمە مانای ئەوەیە ئەم حكومەتە شێوازێكی تازەی حكومەتداری لەكوردستان پیادە دەكات و لەسەر ڕۆشنایی خواست و داواكاری و پێداویستیەكانی خەڵك بەرنامە دادەڕێژێت و ئەوەی خەڵك بەگرنگ و پێویستی دەزانێت، حكومەتیش ئەوە بەگرنگ دەزانێت، بۆیە دەكرێت لەخوێندنەوە بۆ ئەم ستراتیژە تازەیە ئاماژە بەم خاڵانە بكەین:
1- ئەم كابینەیە بەسەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی مودیلێكی تازە لەحكومەتداری پیادە دەكات، ئەم مۆدیلە تازەیە بریتییە لەگرنیگدان بەپێداویستی و خواستەكانی خەڵك، ئاماژەیە بۆئەوەی بەرنامەی ئەم حكومەتە هەتا ئەگەر بەرنامەی هەردوو حزبی هاوپەیمان پارتی و یەكێتیش بێت، ئەوا پارتی و یەكێتی وەك دوو حزبی مۆدێرن و هەڵسوڕاو بۆ بونیادی دیموكراتی ئەو جوغزە ئایدلۆژییە كلاسیكیەیان بەجێهێشتووە كە پێشتر حزب پێی وابوو دەبێت ئەوەی حزب بەگرنگی دەزانێت خەڵكیش بەگرنگی بزانێت، لەتێڕوانینی حزب بۆ حكومەت و جیاكردنەوەی حزب و حكومەت لەیەكتری.
2- لەبەر ئەوەی حكومەت توخمی سەرەكی ناو پرۆسەی حكومڕانی دەوڵەتە و پێوەندی بەهەموو توخمەكانی كەرتی گشتی و كەرتی تایبەتەوە هەیە، ئەوا گۆڕینی شێوازی هەڵسوڕانی حكومەتداری و بەرنامەی حكومەت لەبەرنامەی حزبەوە بۆ بەرنامەی خەڵك، ئەمەش مانای ئەوەیە هەموو توخمەكانی حكومڕانی بەكەرتی گشتی و كەرتی تایبەت و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و هۆیەكانی ڕاگەیاندنەوە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی خەڵك هاوكاری حكومەت دەكەن و لەسەر بنەمای بەرژەوەندی خەڵك مامەڵە لەگەڵ حكومەت دەكەن، ئەم شێوازە كە جۆرە هاوسەنگی و تەباییەك لەنێوان هەموو توخمەكانی حكومڕانی دروست دەكات، دەبێتە هەنگاوی یەكەم بۆ بونیادی حكومڕانی باش.
3- ئەگەر لەسەر خواست و پێداویستیەكانی خەڵك بەرنامە دابڕێژرێت، ئەمە مانای ئەوەی حكومەت بڕوای بەوە هەیە كە دەبێت هاووڵاتیان لەلایەك بەشداربن لەجێبەجێكردنی بەرنامەی خۆیان، لەلایەكی دیكەش دەبێت خەڵك بزانێت چۆن ئەو بەرنامەیە جێبەجێ دەكرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەم حكومەتە نەك هەر بڕوای بەشەفافیەت و لێپرسینەوە هەیە، بەڵكو ئامادەیە زانیاری پێویست بداتە میدیا و هاووڵاتی بۆئەوەی چاودێری كارەكانی بكەن.
4- بوونی شەفافیەت و لێپرسینەوە، زەمینەیەك دەڕەخسێنێت بۆئەوەی بیروبۆچوونە سیاسیە جیاوازەكان لەبری ئەوەی یەكتری ڕەتبكەنەوە، بەرنامەی باشتر لەیەكتر بەخوێندنەوەی جیاواز بەرهەم دەهێنێت، ئەمەش ململانێی سیاسیی نێوان پارتە سیاسییەكان لەململانێی ئایدلۆژییەوە دەگۆڕێت بۆ ململانێی دانانی بەرنامەی باش و باشتر و خستنەڕووی بۆ بەردەم ڕای گشتی بۆئەوەی هاووڵاتیان بتوانن لەنێوان ڕێگەچارە جیاوازەكاندا بۆ چارەسەری كێشەكان باشتر و باشتریان هەڵبژێرێت.
5- وەرچەرخان لەبیركردنەوەی حزبەكان و دانانی بناخەیەكی پتەو بۆ سیستمی پارتایەتی لەكوردستان، هۆیەكانی ڕاگەیاندن بەسەربەخۆ و حزبیەوە ناچار دەكات ئەو زانیاریانە بۆ هاووڵاتی بگوازنەوە كە هاووڵاتی بۆ بەشداری لەپرۆسە سیاسیەكە پێویستی پێیەتی و دەیەوێت لەڕوانگەی ئەو زانیاریانەوە هەم دەسنیشان بكات و هەمیش هەڵبژێرێت، ئەمەش دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە هاووڵاتی بەشدارییەكی كارای لەپرۆسەی سیاسی و پرۆسەی دروستكردنی بڕیار و جێبەجێكردنی بڕیاردا هەبێت.
6- بەشداری فراوانی هاووڵاتی لەپرۆسە سیاسیەكە چەمكی حكومەتداری لەحكومەتی حزبەوە دەگۆڕێت بۆ حكومەتی خەڵك، واتە ڕاستە حكومەتەكە حكومەتی ئەو حزبە یان ئەو هاوپەیمانییە كە لە هەڵبژاردندا زۆرترین دەنگی هێناوە، بەڵام حكومەتەكە حكومەتی هەموو خەڵكە بەوانەی دەنگیان پێداوەو بەوانەشی دەنگیان پێنەداوە، بۆیە لەم حاڵەتەدا حكومەت لەبری ئەوەی بەرنامە بۆ بەرژەوەندی حزبەكەی دابنێت، ناچار دەبێت بەرنامە بۆ بەرژەوەندی خەڵك دابڕێژێت، كەواتە ئەم ئەزموونەی نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت لەكابینەی حەوتەم و لەماوەیەكی كورتدا جێیبەجێی بكات، ئەوەیە كە دەیەوێت حكومەت لەحكومەتی حزبەوە بكاتە حكومەتی خەڵك و خەڵكی كوردستان دەنگی بە پارتی و یەكێتی دابێت یان نەدابێت ئەم حكومەتە بەهی خۆی بزانێت و هاوكاری بكات.
حكومەت لەناو فەزای بیروبۆچوونەكانی خەڵكدا
گۆڕینی شێوازی بڕیاردان لەشێوازی تەقلیدی هەرەمیەوە بۆ شێوازی لەخوارەوە بۆ سەرەوە، ئەوەمان فێردەكات كە خەڵك ملكەچی حكومەت نییە، بەڵكو حكومەت ملكەچی خەڵكە، ئەم شێوازە لەگەڵ ئەوەی هەتا هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو بۆ حزبێكی وەك حزبی كرێكارانی بەریتانیا جێگەی هەڵوەستە كردن بووە، هەروەك پرۆفیسۆر كینس وۆلاك سەرۆكی ڕێكخراوی (NDI) لەموحازەرەیەكدا لەئامۆژگای كارینجی ئاماژەی پێكردووە، بەوەی حزبی كرێكارانی بەریتانیا نەیدەزانی هۆكاری چییە خەڵك دەنگ بە بەرنامەكەی نادەن، یان ڕاشكاوانەتر بۆ خەڵكی بەریتانیا دەنگ بە بەرنامەی پارتی پارێزگاران دەدەن و دەنگ بە بەرنامەی حزبی كرێكاران نادەن، وۆلاك لەموحازرەكەیدا دەڵێت لەبەر ئەوەی لەهەشتاكانی سەدەی ڕابردوو حزبی كرێكاران بەو شێوەیە بەرنامەی دادەڕشت ئەوەی حزبەكە بەگرنگی دەزانی هەوڵیدەدا خەڵكیش بەگرنگی بزانێت، هەتا ناوەڕاستی نەوەدەكان بۆیان دەركەوت ئەو میتۆدە هەڵەیە و پێویستە حزب بەرنامە لەسەر خواست و داواكاری و پێداویستی خەڵك دابڕێژێت و ئەوەی خەڵك بەگرنگی دەزانێت، حزبیش بەگرنگی بزانێت، ئەم میتۆد گۆڕینە وایكرد بۆ چەند جارێك لەسەر یەك حزبی كرێكاران هەڵبژاردنەكانی بەریتانیا بەرێتەوە، بۆیە ئەم شێوازەی ئێستای نێچیرڤان بارزانی بەنیازە لەكابینەی حەوتەمدا پیادەی بكات، شێوازێكی بیركردنەوەی مۆدێرنە لەحكومڕانی دیموكراتیدا و لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەكەش بۆ یەكەمجارە ئەم شێوازە پیادە دەكرێت، تەنانەت بە بەرنامەی حكومەتی توركیاشەوە كە دەكرێت وەك سیستمێكی دیموكراتی باش لەسەر ئاستی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەقەڵەم بدرێت، بۆیە ئەم شێوازە كە نێچیرڤان بارزانی لەسەر بنەمای خواست و پێداویستی خەڵك هەنگاوی بۆ هەڵدەگرێت، جارێكی دیكە حكومەت و خەڵك لەبازنەیەكدا كۆدەكاتەوە و بەرنامەی حكومەت دەكاتە بەرهەمی بیروبۆچوونە جیاوازەكانی خەڵك و جێبەجێكردنی ئەم بەرنامەیە دەبێتە ئەركی حكومەت و خەڵكیش دەبێت ئاگادار بێت لەمیكانیزمی شێوازی جێبەجێەكردنی ئەو بەرنامەیە، بۆیە لەم حاڵەتەدا كە بەرنامەی حكومەت دەربڕی ڕای گشتی كۆمەڵگە بێت، ئەوا حكومەت خۆی دەبێتە بەشێك لەناو فەزای گشتی و كارەكتەرێكی دیالۆگ و وەڵامدەرەوە بۆ ئەو پرسە سەرەكیانەی لەناو فەزای گشتی باسی لێوەدەكرێت و پێوەندی ڕاستەوخۆی بەژیانی ڕۆژانەی هاووڵاتیانەوە هەیە، ئەم حاڵەتەش پرۆسەی دیموكراتی لەپرۆسەی نوێنەرایەتی كردنی حزبەوە بۆ خواستی هاووڵاتیان، دەبێتە پرۆسەی دیموكراتی ڕاوێژكاری، ئەمەش واتە حكومەت بەڕاوێژ لەگەڵ خەڵكی خۆی بەرنامە دادەڕێژێت و هەر بە ڕاوێژیش لەگەڵ خەڵكی خۆی جێبەجێی دەكات، ئەم پرۆسەیەی ڕاوێژكارییەی نێوان خەڵك و حكومەتیش بەردەوامی و نوێبوونەوە بەپرۆسە دیموكراتیەكە دبەخشێت و دیموكراتی لەژێر چەتری سەروەری یاسادا دەبێتە بەشێك لە كەلتوری كۆمەڵگە و ئامانجێكی گشتگیری تاك و حزبە سیاسیەكانیش، بە واتایەكی دیكە پرۆسەی دیموكراتی یان سیستمی سیاسی و دامەزراوەیی لەو خاڵە چەقبەستووییە ڕزگار دەكات، كە نەك هەر دەوڵەتانی تازە پێگەیشتوو بەدەستیەوە دەناڵێنن، بەڵكو زۆر لەدەوڵەتانی ڕۆژئاواش هەستیان پێكردووە كە لەم لایەنەوە پێویستیان بە بەخۆداچوونەوە هەیە، هەروەك چۆن لەسەر ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم خاڵە چەقبەستووییە لەئەمریكا، بیرمەندی ئەمریكی ئەمیتا ئیتزایۆنی تیۆری كۆمەڵگەی چالاك (Active Society) داناو، جۆن ڕۆلز تیورۆ دادپەروەری و دادپەروەری وەك ویژدانی (A Theory of Justice) داڕشت، كە ئەمانە و چەندین هەوڵی دیكە بۆ ئەوەبوو خۆیان لەو حاڵە چەقبەستووییە ڕزگار بكەن كە كۆمەڵگە پێشكەوتووەكانیش تێی دەكەون، لەهەندێك وڵات بەتایبەتی فەرەنسا ئەم حاڵەتی چەقبەستنە وەك كۆتایی مۆدێرنە سەیریان كردووە و پۆست مۆدێرنەیان ڕاگەیاندووە، بەڵام هابرماس پێیوایە مۆدێرنە بەردەوامی هەیە و كۆتایی نەهاتووە و ئەو ئەقڵەی توانی مودێرنە بەرهەم بهێنێت دەشتوانێت بەردەوامی بداتێ و ئەو كارەی توانی ئامێری پیشەسازی گەورە بەرهەم بهێنێت، دەتوانێت كارێكی بەردەوام بێت كارلێك لەگەڵ ئێستای كۆمەڵگە بكات و بەپێی ئاستی پێشكەوتنی ئێستا كارلێك لەگەڵ مرۆڤەكان بكات و بەردەوامی پێبدات، لەم ڕوانگەیەوە بەرنامەی نێچیرڤان بارزانی هەوڵێكە بۆ ڕزگاركردنی كۆمەڵگەی كوردستان لەو حاڵەتی چەقبەستوویەی كە خەریك بوو ڕایەكی گشتی ئەوتۆ دروست دەبوو ناتوانرێت لەو بارودۆخە چەقبەستووەدا هەنگاو بۆ بەردەوامی هەڵبگیرێت، بۆیە نێچیرڤان بارزانی نەك هەر توانی ئەو حاڵەتە چەقبەستوویە تێپەڕێنێت، بەڵكو توانی جووڵەیەكی ئەوتۆ لەناو كۆمەڵگە دروست بكات، كە چەمكی دەسەڵات و حكومڕانی لەو جوغزە تەسكە بهێنێتە دەرەوە كە حكومڕانی تەنیا ئەركی ئەو حزبە یان ئەو هاوپەیمانییە بێ كە هەڵبژاردنی بردۆتەوە، گەیاندیە ئەوەی حكومڕانی ئەركی هەموو توخم و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەیە بەكەرتی گشتی و تایبەت و حزبە سیاسییەكان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییەوە و ئەگەر هەموو پێكەوە لەسەر ئامانجی هاوبەشی حكومڕانی باش و خۆشگوزەرانی هاووڵاتیانی خۆمان هاودەنگ و یەكڕیز نەبین، ئەوا حكومەت بەتەنیا هیچی پێناكرێت، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا، نێچیرڤان بارزانی بەڕێگەی هۆیەكانی تۆڕی كۆمەڵایەتی و پێوەندییە حزبیەكان و پێوەندییە كەسیەكانی خۆی هەوڵیدا ڕایەڵی هاوبەش لەنێوان بۆچوونە سیاسیە جیاوازەكان و خواست و داواكاری خەڵكی كوردستان بدۆزێتەوە، كەئەم هەنگاوەش گەیشتۆتە ئەو ئاستەی لەمیانەی بەرنامەی كابینەی حەوتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەكردەیی هەنگاوی بۆ هەڵبگرێت، سەبارەت بەم هەنگاوەش، پرسیارمان لەپرۆفیسۆر فرانسیس ڕۆسنبلس ئوستادی سیاسەتی بەراوردكاری و ئابووری و تایبەتمەند لەسەر حكومەتی ژاپۆن كرد، سەبارەت بەپلانی حكومەتی سەركەتوو لەسیستمی دیموكراتی، سەبارەت بەم پرسەو لەلێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (لە پێوەندیدا بەپلانی كورت مەودای سەركەتووەوە، ئەوا یەكەم شت كە ڕەنگە پێویست بێت حكومەتی دیموكراتی بیكات، ئەوەیە ڕێوشوێنگەلێك بگرێتەبەر كە ببێتەهۆی دروستكردنی متمانە لەنێوان لایەنە ڕكابەرەكان و لەنێوان دەنگدەران و حكومەتدا، ئەوەش دەبێتە بناغەیەك بۆ توانای داڕشتنی پلانی دوورمەودا، كەواتە هەر حكومەتێك كە زۆرینەی هەبێت لەدەسەڵاتی یاساداناندا دەبێت ئەوە لەبەرچاو بگرێت كە دەنگدەران چیان دەوێت، كەواتە دەبێت ئەو سیاسەتە دابڕێژن لەمەودای نزیكدا دەرئەنجامی باشی هەبێت،. حكومەت دەبێت لەئاست خواستی خەڵكدا بێت، نەك لەئاستی گرووپێكی بچووكی خەڵكدا. نموونەی حكومەتی بەریتانیا وەربگرن، سیستمی ویستمینستەری پەرلەمانی كە ڕكابەری لەخۆدەگرێت، كە پەرلەمان لەم وڵاتەدا لەنێوان دوو پارتی ڕكابەردا ئاڵوگۆڕ دەكات، بەڵام زۆرینە تەنیا خواستی خەڵكانی خۆی لەبەرچاو ناگرێت، بەڵكو خواستی هەموو خەڵكی وڵاتەكە لەبەرچاو دەگرێت)).
ئەوەی خاتوو فرانسیس ئاماژەی پێكرد ئەوەیە كە حكومەت بتوانێت ڕایەڵێك لەنێوان خەڵك و ئۆپۆزسیۆندا دروست بكات، ئەوە ئەو حكومەتە دەتوانێت بەرنامەكەی خۆی بەسەركەوتوویی جێبەجێ بكات، بەڵام پرۆفیسۆر فلیپ شمیتر ئوستادی سیسیۆلۆجی لەزانكۆی ئەوروپا و تۆژەر لەسەنتەر بادیە فیسۆلانای ئیتاڵی و ماوەیەكیش ڕاوێژكاری حكومەتی میسیر بووە لەسەردەمی موبارەك بۆ ڕێكخستنی كاری پەرلەمانی لەو وڵاتە، ئەو پێیوایە كاركردن بەپێی خواست و ویستی خەڵك كارێكی گرنگە و خەڵك مەبەستیانە حكومەتەكەیان بەرنامەی پراكتیكی خێرای هەبێت، سەبارەت بەم لایەنە و لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان پرۆفیسۆر شمیتەر وتی:(بەدڵنیاییەوە نابێت خواست و داخوازییەكانی خەڵك بەهەند هەڵنەگرین، خەڵكی لەوە زیرەكترن كە ئێمە بیری لێدەكەینەوە، دەرفەتیان پێبدە، ئەوان سوودی لێوەردەگرن. لەپرۆسەی بەدیموكراتی كردندا خەڵك پتر بایەخ بەسیاسەت دەدەن بە بەراورد بەڕابردوودا، كەواتە دەبێت دەرفەت بەخەڵك بدرێت بەشداری لەكاروبارە سیاسییەكاندا بكەن. دەقاودەق دیموكراسیش بریتییە لەوە، كە خەڵكی ئەزموونی عەمەلیان هەبێت. مەسەلەی گرنگ ئەوەیە هانی خەڵك بدرێت بەشداری چالاكانەی هەبێت. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە بۆچی گرنگە لەسەر ئاستی محەلی كار لەسەر كێشەی خەڵك بكرێت. لەبەر ئەوەی زۆربەی خەڵك مورتاح نین بەكاركردن لەسەر ئاستی نەتەوەیی، چونكە زۆر دوورە و زۆر قورسە بزانێت كە پێویستە چی بكەیت، كەواتە زۆر گرنگە لەسەر ئاستی محەلی كار لەم مەسەلانە بكرێت. لەبەر ئەوە زۆر گرنگە بایەخ بەسیاسەتی محەلی بدرێت، بەو ئەزموونە ڕاستەوخۆیەی كە خەڵك هەیانە لەگەڵ سیاسەتدا، ئەویش لەمیانەی ژیانی ڕۆژانەیاندا، ئەوە تا دوا ئەندازە گرنگە. یەكێك لەو گلەییانەی لەخەڵكەوە گوێت لێدەبێت ئەوەیە پرۆسەی بەدیموكراتیكردن زیان بەئابووری دەگەیەنێت، كاتێك دەست دەدەیتە پرۆسەی بەدیموكراتیكردن، ئەوا بەرهەمی ناوخۆیی دادەبەزێت، ئەمە شتێكی نائاسایی نییە، ئەمە شتێكی تەواو سروشتیە، لەبەر ئەوە جێی سەرسووڕمانتان نەبێت كە خەڵكی گلەیی لەبارەوە بكەن و خەڵكی لێی بێزاربن، كە ئاستی داهات دادەبەزێت بەهۆی بەدیموكراتیكردنەوە، چونكە ئاستێكی دیاریكراوی پشێوی و نادڵنیایی لەپرۆسەكەدا دروست دەبێت كە كاریگەری سلبی هەیە لەسەر گەشەی ئابووری و لەسەر ژیان. بەڵام دەبێت ئەمە بۆ خەڵك شیبكرێتەوە، دەبێت لەوە تێبگەن كە ئەمە باجێكە و شایستەی ئەوەیە بیدەن لەمەودای نزیكدا لەپێناو باشتربوونی دۆخەكە لەمەودای دووردا، هەربۆیە ئەو كاتە خەڵك هەست بەگۆڕانی شێوازی مامەڵەكردن دەكەن لەلایەن دەسەڵاتەكانەوە لەگەڵیاندا، بەڕاستی ئەوە ئاكامی باشی لێدەكەوێتەوە، كەواتە ئەمە یەكێكە لەلایەنە گرنگەكان كە ئومێد دەكرێت لەڕێیەوە دیموكراسی بنیات بنرێت، دیموكراسی دەبێت بنیات بنرێت، لەبەر ئەوە لەپڕێكدا ڕوونادات، بەخێرایی ڕوونادات، ئاستی چاوەڕوانی خەڵك بەرزە، پێشبینی دەكەن هەر ئێستا دیموكراسی بێتەدی، بەڵام دیموكراسی لەئێستادا نایەتەدی. ئەوەی دەتوانرێت بەخێرایی بگۆڕێت بریتییە لەشێوازی مامەڵەكردن، ئەمەش ڕواڵەتێكی ئیجابی دیموكراسیە)).