ئەگەر لەو ڕوانگەیەوە عێراق وەك دەوڵەتێكی فاشیل پێناسە بكەین، كە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس، وەك دەوڵەتێكی هاوچەرخی فیدرالی و دیموكراتی خۆی بونیاد بنێتەوە و زام و نەهامەتیەكانی گەلانی عێراق ساڕێژ بكات، ئەوا لەدوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەكۆتایی ساڵی ڕابردووەوە لەعێراق و دروستبوونی ئاستەنگ و ئاڵۆزی لەنێوان هەردوو قەوارەی سەرەكی لیستی ئەلعراقیە و لیستی دەوڵەتی یاسا و پەكخستنی تەواوی كارە خزمەتگوزارییەكانی حكومەت و هەڵكشانی ڕێژەی توندوتیژی لەناوچەكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق بەگشتی و بەغدا بەتایبەتی، ئەمە مانای ئەوەیە حكومەتی عێراقیش وەك حكومەتی فیدرالی شكستی هێناوە و ئێستا بەكردەیی وەك حكومەتێكی سەنتراڵی ڕەفتار دەكات و دەیەوێت دەسەڵاتی خۆی بەسەر پارێزگاكانی عێراقدا(بێجگە لەهەرێمی كوردستان) بسەپێنێت، هەروەها لەلایەكی دیكەشەوە پابەندنەبوون بەڕێككەوتن و پێكهاتنەكانی نێوان قەوارە سیاسییەكان، هەربۆیە هەموو چاودێران مەزندەی ئەوە دەكەن ئەم حكومەتەی ئێستای عێراق نەتوانێت لەئاستی داخوازی هاووڵاتیانی عێراقدا بێت، لەم لایەنەوە پرسیارمان لەپەرلەمانتاری عێراق سەفیە سوهیل كرد، ئەویش سەبارەت بەباری ئێستای پرۆسەی سیاسی و هەروەها ئاستی كارەكانی حكومەتی عێراق لەلێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (ئاشكرایە قەوارە سیاسییەكانی ئێمە كێشەیان هەیە لەتێگەیشتنی ڕاستەقینە بۆ «هاوبەشی» لەبەڕێوەبردنی حكومەتی عێراق و هەروەها تێگەیشتنی جیاواز لەنێو هێزە سیاسییەكاندا هەیە لەسەر چۆنیەتی كاركردنی هاوبەش هەر لەساڵی 2003ـەوە و پاش حكومەتە یەك بەدوای یەكەكان و گۆڕینی «حكومەتی نیشتمانی یەكگرتوو» بۆ «حكومەتی هاوبەش» هەتا دەگاتە ڕێككەوتنەكەی «هەولێر» و پێكهێنانی حكومەتی ئێستا، بەڵام ئاشكرایە كە وێڕای هەموو وتووێژ و دانوستانەكان هێشتا هیچ ئارەزوویەكی ڕاستەقینە لەئارادا نییە بۆ گەیشتن بەتێگەیشتنێكی هاوبەش كە مایەی پتەوكردنی هاوبەشبوون بێت لەبەڕێوەبردنی حكومەتدا لەلایەن پێكهاتەكانەوە، بەڵام تاكو ئەمڕۆیش كێشەی نامتمانەیی هەیە لەڕووی كاری هاوبەش بۆ بونیادنانی ئاییندە و فەراهەمكردنی مافەكانی هەموو پێكهاتەكان. بۆیە ئەگەر لەم بارودۆخە ڕزگارمان بێت، من تەنیا ڕیگە بەگەڕانەوە بۆ دەستوور دەبینم، بەڕای من ئێستا كاتی ئەوە هاتووە جەخت بكەینەوە لەسەر جێبەجێكردنی ڕاستەقینەی ژمارەیەك لەماددەكانی دەستووری عێراق، لەبەرئەوەی دەستوور هەندێك ماددەی تێدایە پێویستیی بەهەمواركردن هەیە، دڵنیام ئێوەیش ئاگادارن كە ئەم مەسەلەیە چەند گرنگ بوو، لەبەر ئەوەی دوای هەڵبژاردنەكانی 2010 بیینمان كام لیست هەڵبژاردنەكانی بردەوە و كام هاوپەیمانێتی پاش بردنەوەی هەڵبژاردنەكان پێكهێنرا بۆ پێكهێنانی قەوارەی گەورەتر لەناو پەرلەماندا، بۆیە پێویستە لەم مەسەلانەدا بگەڕێینەوە بۆ دەستوور و ئەو تەمومژییە لەسەر هەندێك لەماددەكانی دەستوور هەڵگرین لەڕێگەی ئەنجامدانی هەموارەكان و جەختكردنەوە لەسەر پرۆسەیەكی دیموكراسیی ڕاستەقینە و لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییە باڵاكان و دووركەوتنەوە لەبەرژەوەندییە تایبەتییەكانی پارت و لایەنە سیاسییەكان لەپێناو بونیادنانی حكومەتێك كە لەتوانایدا هەبێت خزمەت بەگەل بگەیەنێت، نەك قەیرانی یەك بەدوای یەكی بۆ بخوڵقێنێت. ئاشكرایە ناكۆكییەكان پەیوەستە بەهەوڵی لایەنەكان بۆ وەدەستهێنانی دەسەڵات لەسەر حسابی لایەنەكانی بەرامبەر. هەربۆیە كە دێنە سەر باسی دەستوور و پابەند بوون بەدەستوورەوە، سیاسەتوانەكان ئەو بڕگانە لەدەستوور وەردەگرن كە لەگەڵ بەرژەوەندییەكانیان دەگونجێت، بەڵام ئەگەر هات و مەسەلەیەك هاتەپێشەوە و هەستیان بەوەكرد كە لەگەڵ بەرژەوەندییەكانیان ناگونجێت، ئەوكات زیاتر هەوڵدەدەن بۆ دۆزینەوەی شیكارێكی تەمومژ نەك شیكردنەوەیەكی ڕوون و ئاشكرا بۆ ماددەكانی دەستوور)).
خاتوو سەفیە هۆكاری فەشەلی حكومەت بۆ ئەوە دەگێڕێتەوە كە هێشتا سیاسەتمەدارانی عێراق لەچەمكی بەشدار و هاوبەشی ڕاستەقینە لەحكومەت تێنەگەیشتوون، لەم حاڵەتەشدا ناگەڕێنەوە بۆ دەستوور، هەتا ئەگەر بشگەڕێنەوە، بەپێی بۆچوونی خاتوو سەفیە هەندێك لەبڕگەكانی دەستوور تەفسیری جۆرا و جۆری بۆ دەكرێت، هەروەك چۆن لەپێكهێنانی ئەنجوومەنی سیاسەتە باڵاكان ئەم ئاستەنگە دروستكرا و ئێستاشی لەگەڵدا بێت نەتوانرا ئەم كێشەیە یەكلا بكرێتەوە، بۆیە سەبارەت بەچۆنیەتی خۆ قوتار كردن لەم پرسە و گێڕانەوەی پرۆسەی سیاسیی عێراق بۆسەر سكەی خۆی و دووبارە پێكەوە كاركردنی قەوارە جیاوازەكان، پرسیارمان لەپەلەمانتار جەمال بەتیخ كرد، ئەویش لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستەی كردو وتی:(هەر لەساڵی 2003ـەوە تاكو ئەمڕۆ بەقۆناغی گواستنەوە تێپەڕیوین، بەڵام هێشتا نەگەیشتووینەتە بارودۆخێكی ئەتۆ قەیران و ناكۆكیەكانمان كۆتاییان بێت، هۆكاری قەیرانەكانیش لەسەركردە سیاسییەكانەوە سەرچاوەیان هەڵگرتووە، ناكۆكییەكانی نێوان سەركردە سیاسییەكان كاریگەریی لەسەر ڕەوشی سیاسی هەیە، هەندێك لەلایەنە ناكۆكییەكان بریتین لەلایەنی تایفەگەری و لایەنی مەزهەبی و لایەنی قەومی بەوشێوەیەی كە دەبینین ڕكابەری و ململانێ لەئارادا هەیە لەپێناو وەدەستهێنانی بەرزترین ڕێژە لەدەسەڵاتەكان لەڕووی ماددی و مەعنەوی، هەروەها زۆربەی سیاسەتوانەكانمان خۆیان لەپشت ڕێككەوتنی سیاسی حەشارداوە كە زۆرجار ئەو ڕێككەوتنە سیاسییانە وەكو كارتی فشار بەكاردەهێنرێت لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندییە تایبەتییەكانی خۆیان، لەبارودۆخی لەم جۆرەدا بێگومان هەموو شت دەبێتە ڕێككەوتن و سەفقەی سیاسی، ئەمەش دەبێتە هۆكاری ئەوەی دەستوور پشتگوێ بخرێت، كە دەستووریش پشتگوێ خرا، ئەوا دەوڵەت و حكومەت لاواز دەبێت و ئاكامەكەشی دەبێتە هۆكاری سەهەڵدانی كێشە و ناكۆكی، لەم بارودۆخەدا من پێموانییە بارودۆخەكە بەئاسانی هێور بێتەوە، بەڵكو وای دەبینم چارەسەری ئەم بارودۆخە پێویستی بەوە هەیە ئەو بۆمبە سیاسییەی ئێستا لەناو پرۆسە سیاسییەكەدا بوونی هەیە پوچەڵبكرێتەوە، من تێناگەم ئەوە نزیكەی 9 ساڵ تێپەڕیووە، بەڵام نە پڕۆژەی پەرەپێدان ئەنجامدراوە و نە ڕەوشێكی ئەمنیی سەقامگیر دابینكراوە، لەڕاستیدا تێكهەڵكێشییەكی زۆر هەیە لەنێوان قەیرانە سیاسی و ئەمنییەكان، ئێمە هیوای ئەوە دەخوازین «عێراق» هەنگاو هەڵگرێت بەرەو ئاڕاستەی ئارامی و ڕێككەوتنی سیاسی و ڕەفتاری ئەقڵانە و دووركەوتنە لەقۆناغی «هەرزەكاریی سیاسی» كە ئەمڕۆ هاووڵاتیانی ئاسایی ڕۆژانە لەمیدیاكان و كەناڵە ئاسمانییەكاندا بەدواداچوونی دەكەن و باسی دەكەن، هەربۆیە وێڕای كێشە و ناكۆكییەكان، پێویستە سەركردە سیاسییەكان هەڵستن بەپێداچوونەوەی بارودۆخەكان بەتایبەتی هەڵوێستەكانی خۆیان لەسەر ئاستەكانی حزبی و قەوارەكان، ئەگەر نا ئەم «تۆنێلە» دەروازەی دەرچوونی نییە، لێرەدا بەكورتی ئاماژە بەچەند خاڵێكی گرنگ دەكەم، هەربۆ نموونە: هۆكاری سەرەكیی ئەم مەسەلەیە پەیوەستە بەنامتمانەیی و ڕقوكینە لەنێوان سەركردەی قەوارە سیاسییەكان، هۆكاری ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ تایفەگەری و ناوچەگەری، بەڵام وێڕای ئەمانە هۆكاری دیكەیش لەپشت ململانێی نێوان تایفە و گرووپەكان هەیە بۆنموونە ناكۆكیی (شیعە – شیعە) لەگەڵ ناكۆكیی (سوننە – سوننە)، هەروەها ناكۆكیی (شیعە – سوننە) لەگەڵ ناكۆكیی (عەرەب – كورد)، ڕاستە هەموو سەركردەكان پێكەوە دادەنیشن، بەڵام لەواقیعدا ئەو هەموو ناكۆكییانە لەنێوانیاندا هەیە، تێكهەڵكێشییەكی زۆر هەیە لەنێو سەركردە باڵادەستەكانی وڵات و ئەمەیش بۆتەهۆی نالەباربوونی سیاسەتی وڵات و ڕێگرە لەبەردەم «عێراق» و ناهێڵێت جێگەی خۆی بكاتەوە، لایەنی كەمەوە لەنێو وڵاتانی هەرێمی و وڵاتانی جیهان، پێویستە ئەم كێشەیە بەكۆتابێت لەڕێگەی سەرهەڵدانی سەركردەی دڵسۆز كە گەلەكەیان خۆشبوێت و گەلیش ئەو سەركردانەیان خۆشبووێت ئەویش پاش ئەوەی بەرەوپێشەوەچوون لەبارودۆخەكان ببینن لەڕووی چارەسەركردنی كێشەی نیشتەجێ و كێشەی بێكاری و باشتركردنی سیستەمی پەروەردەیی و ڕەخساندنی هەلی كار و ناردنی گەنجەكانمان بۆ وڵاتانی دەرەوە بەمەبەستی مەشق و ڕاهێنان، ئەگەر هات و هاووڵاتی هەستی بە بەرەوپێشەوەچوون كرد لەم بوارانە، ئەوكات خۆشەویستیی لەلا دروست دەبێت بەرامبەر سەركردەكانی و لەبەرامبەریشدا سەركردەكانیش هاووڵاتییان خۆشدەوێت و ئەو هەستە دەبێت بەهەستێكی دوولایەنە و دەبێتە مایەی خوڵقاندنی ژینگەیەكی پڕ لەخۆشی و ئاسوودەیی)).
كەواتە هەردوو پەرلەمانتار سەفیە سوهیل و جەمال بەتیخ دان بەو ڕاستیەدا دەنێن ئەگەر هەوڵێكی جددی لەئارادانەبێت بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخەكە ئەوا هەرگیز ڕووناكی لەكۆتایی تونێلی قەیرانەكانەوە دەرناكەوێت، ئەمەش دەبێتە فاكتەرێكی دیكە بۆ ئەوەی هاووڵاتیانی عێراق باجەكەی بدەن، سەبارەت بەكەموكورتی خزمەتگوزارییەكان و خەمساردی حكومەتی عێراق بۆ بەدەنگەوە چوونی خزمەتگوزارییە پێویستەكان، سەفیە سوهیل لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان وتی:(حكومەتی عێراق نەیتوانیووە لەئاستی دابینكردنی لانی كەمی خزمەتگوزراییەكانی هاووڵاتیان بێت، لەبەر ئەوەی هەموو قەوارە سیاسییەكان لەسەر بنەمای خزم خزمێنە و نزیكی لەسەركردە سیاسییەكانەوە، كەسەكانیان بۆ پۆستەكانی حكومەت هەڵبژاردووە، هەربۆیە ئەگەر وەزیر و كاربەدەستەكان بیانتوانیایە خزمەتگوزاری و كاروبارەكان بەشێوەیەكی دروست و گونجاو و دوور لەگەندەڵی بەڕێوەبەرن، ئەوە بارودۆخەكە نەدەگەیشتە ئەمڕۆ، كە من پێموایە ئەمڕۆ هیچ ئیرادەیەكی ڕاستەقینە لەئارادا نییە بۆ چارەسەركردنی ئەو گەندەڵیەی ئێستا لەحكومەتی عێراقدا هەیە، ئەگەر هەوڵێكیش بدرێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی ئەوە تەنیا لەسەر گەندەڵكارە بچووكەكان پیادە دەكرێت نەك لەسەر گەندەڵكارە گەورەكان، كەواتە چۆن حكومەت دەتوانێت خزمەتگوزارییەكان بۆ گەل دابین بكات لەكاتێكدا وەزارەتەكان ڕێگەیان لەبەردەم گیراوە و ناتوانن پڕۆژە و بەرنامەكانیان جێبەجێ بكەن؟ بەڕای من زۆربەی هۆكارەكانی بۆ گەندەڵی دەگەڕێتەوە، بۆنموونە ئەو بڕە پارەیەی كە بۆ كارەبا تەرخانكراوە، بەپێی ئەو هەموو ڕاپۆرتانەی كە بەدەستمان دەگات، بۆمان دەركەوتووە كە یان ئەوەیە دەسەڵاتی جێبەجێكاری و سەرپەرشتیارانی پڕۆژەكان ناشیاون و ناتوانن ئەركەكانیان جێبەجێ بكەن، یانیش ئەوەیە گەندەڵیی دارایی و بەفیڕۆدانی پارەكان ڕوویداوە، تەنانەت گەر بەمەبەست بێت یان بەبێ مەبەست، لەئاكامیشدا دەبینین سێ چارەگ لەپارەی تەرخانكراو بۆ هەر پڕۆژەیەك بەفیڕۆ دەڕوات، بەفێرۆدەدرێت، یان دەدزرێت، لەئاكامیشدا دۆسیەی خزمەتگوزارییەكان هەر هیچ بەرەوپێشەوەچوونێك بەخۆیەوە نابینێت، ئەگەر بۆ مەسەلەی كارەبا سەیری هەرێمی كوردستان بكەین، دەبینین هەرێم توانیوویەتی ئەم كێشەیە چارەسەر بكات تەنانەت ئەگەر بەڕێگەی كەرتی تایبەتیش بێت، هەربۆیە نەتوانینی چارەسەركردنی كێشەی كارەبا لەناوەڕاست و باشوور، ئەمە بەڕای من پەیوەستە بەگەندەڵیی حزبی و هەروەها پەیوەستە بەهەندێك هاوكێشە كە بەڕێوەبەری وەزارەت و دامەزراوەكان و لایەنە پێوەندارەكان بەهەلی وەردەگرن لەڕووی بڕیاردان لەسەر هەندێك لەمەسەلەكان بۆئەوەی تەنیا خۆیان یان پارتەكەیان یانیش گرووپەكەیان سوودمەند بن و هەوڵدەدەن بەتەواوەتی سوودمەندبن لەهەموو جموجۆڵ و جووڵانەوە و هەروەها لەسەر ئاستی هەموو پڕۆژە و كاروبارەكان، هەروەها هەلی یەكسان بۆ هەموو عێراقییەكان نییە و جیاوازی و ناعەدالەتیی تێداكەوتووە، من تێناگەم و نازانم بۆ ئەم لایەنەیان لەبەرچاو نەگرتووە، زۆرجار لەلێدوان و وتارەكانیاندا دەیبیستین ئاماژە بەئەزموونی «كوردستانی عێراق» دەكەن و بانگەشەدەكەن بۆ پیادەكردنی لەڕووی بەڕێوەبردنی حكومەت، هەرچەندە لەناو كوردستانیشدا ڕێژەیەك لەگەندەڵی بوونی هەیە، بەڵام بەلایەنی كەمەوە لەهەرێم دەسكەوت بەدەست هاتوون و هەر كەسێك سەردانی «هەولێر» و «سلێمانی» و «دهۆك» بكات دەبینێت چی وەدەستهێنراوە و هەست بەجموجۆڵ دەكات لەڕووی دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان بۆ كۆمەڵگە و هەروەها لەگەڵ ئەنجامدانی چاكسازییەكانیش لەلایەن حكومەت و سەرۆكایەتیی هەرێم، هەربۆیە خۆی لەخۆیدا بەڕای من گرنگە سەیری ئەزموونەكەی كوردستان بكەین لەگەڵ ئەزموونی هەندێك لەوڵاتەكان كە وەكو «عێراق» بەبارودۆخی سەخت تێپەڕیون لەڕووی مێژووییەوە و كە لەقۆناغی گواستنەوەدان و لەكاركردندان بۆ بونیادنانی دامەزراوەكان و بونیادنانی دیموكراسییەتێكی كارا لەپێناو خزمەتگەیاندن بە هاووڵاتیان، نموونەی زۆر هەیە كە دەتوانن پیادەی بكەن و پشتی پێ ببەستن لەڕووی جێبەجێكردنی پڕۆژەكانی پەرەپێدان و جەختكردنەوە لەسەر دابینكردنی خزمەتگوزارییەكانی ژێرخانەكان و لەهەندێك مەسەلەی پێوەندار بەپێداویستییەكانی هاووڵاتیان و بودجەی گشتیی «عێراق» – نەك تەنیا بۆ ئەمساڵ، بەڵكو بۆ هەموو ساڵەكانی دیكە – كە بودجەی یەكجار فراوان و زۆر بوو و پێی دەگوترا بودجەی «تەقینەوە و دەسپێك» و كە هەمووان پشتیان پێی ئەستوور بوو بارودۆخەكان بەرەو باشتر بەرێت، بەڵام زۆر بەداخەوە شەقام و هاووڵاتیی عێراقی دەبینێت هەموو ساڵێك دەرفەتێكە بۆ دەوڵەمەندبوونی هەندێك لەكەسایەتییەكان لەسەر حسابی هاووڵاتی، بۆیە بەڕای من ئەم مەسەلەیە پێویستیی بەئیرادەی سیاسی هەیە بۆ بەگژداچوونەوەی گەندەڵی، هەروەها هەبوونی ئیرادەی سیاسی پێویستە بۆ گەیشتن بەڕێككەوتن و گونجاندن لەنێوان لایەن و قەوارە سیاسییەكان، پێویستە خەڵكی شیاو و لێهاتوو و شارەزا كاندید بكەن بۆ حكومەت و وەزارەتەكان كە بزانن چۆن مامەڵە لەگەڵ كاروبارەكانی وەزارەتەكان بكەن.