دوای بڕیارەكەی لیستی ئەلعراقیە بەگەڕانەوەی پەرلەمانتارەكانی بۆ ناو هۆڵی پەرلەمان هەست دەكرێت جۆرە خاوبوونەوەیەك لەتەنگژەی نێوان لیستی ئەلعراقیە و دەوڵەتی یاسا بەدیدەكرێت، ئەم خاوبوونەوەیە كە هەندێك بە تاكتیكێكی دیكەی لیستی دەوڵەتی یاسای دەزانن بۆ ئەوەی پرۆژە یاسای بودجە پەسەند بكرێت و حكومەت بتوانێت دەست بەكارەكانی بكات، هێندە بەهەنگاوێكی گرنگی نازانن بۆ چارەسەركردنی كێشەكان، هەربۆیە زۆر لەپسپۆران پێیانوایە ئەم تەنگژەی ئێستای عێراق بەمزوانە كۆتایی نایەت و لەوانەیە درێژە بكێشێت، هۆكاری ئەم درێژە كێشانە بەپێی قسەكانی پرۆفیسۆر مایكل نایت گەورە تۆژەری ئامۆژگای واشنتۆن بو دیراساتی ڕۆژهەڵاتی نزیك، كە تایبەت بۆ ئەم ژمارەیەی گوڵان قسەی كردووە دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە ئەمریكا پشتگیری مالیكی دەكات و لەگەڵ ئەوەدایە حكومەتی ناوەندی بەغدا حكومەتێكی بەهێز بێت، بەڵام هەرچۆنێك بێت گەڕانەوەی پەرلەمانتارەكانی لیستی ئەلعراقیە هەنگاوێكە بۆئەوەی زیاتر دەرگای وتووێژبكرێتەوە، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لەپەرلەمانتار محەمەد سەهیود لەلیستی دەوڵەتی یاسا كرد، بەمجۆرە سەبارەت بەبارودۆخی ئێستا بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (من هەرگیز ئەم مەسەلەیەم بەقەیران نەدەزانی، بەڵكو زیاتر پێموابوو كە بریتییە لەجیاوازی لەبیر و بۆچوونەكان یاخود كێشە و گرفت بەو ئیعتیوبارەی كە زاراوەی «قەیران» بەواتای پەككەوتنی دامەزراوە دەستووری و تەشریعی و یاخود جێبەجێكاریەكان دێت، ئەمە لەكاتێكدا لەمیانی ئەم كێشە و گرفتانە پەرلەمانی عێراقی و دەسەڵاتی جێبەجێكاری پەكیان نەكەوت، بەواتای هەردووك لەدەسەڵاتەكان بەشێوەیەكی ئاسایی بەڕێوەدەچوون، بەڵێ دروستە كێشە و گرفت لەئارادا هەیە، بەڵام چەندین كێشە و گرفتی جیاواز هەیە و هاوكات لایەنەكانی كێشە و گرفتەكانیش زۆر و جیاوازن، بۆنموونە لەوانەیە كێشەكان بریتی بن لەكێشەكانی نێوان حكومەتی ئیتیحادی و حكومەتەكانی هەرێم و پارێزگاكان، لەوانەیشە كێشەكان لەنێوانی لیست و قەوارە سیاسییەكان بێت، بەڵام وادیارە ئەم كێشە و گرفتانە بەرەو ئاڕاستەی چارەسەر هەنگاویان هەڵگرتووە، ئێمەیش ئەمڕۆ چاوەڕوانی دەستپێشخەرییەكەی سەرۆك كۆمار دەكەین لەگەڵ گرێدانی «كۆنگرەی نیشتمانی» و ئەجێندای ئەو كۆنگرە نیشتمانییە چەندین لەو كێشە و گرفتە هەڵپەستراوانەی لەخۆگرتووە، تەنانەت گەر لەڕووی كێشەكانی نێوان لیست و قەوارە سیاسییەكان بێت یانیش كێشەكانی نێوان حكومەتی ئیتیحادی و هەرێم و پارێزگاكان. بۆیە خۆی لەخۆیدا پێویستە هەموو كێشەكان لەڕێگەی دامەزراوە دەستوورییەكان و بەپێی دەسەڵاتە دەستوورییەكاندا چارەسەربكرێ، لەلایەكی دیكەوە هەموو قەوارە سیاسییەكان نوێنەریان هەیە لەپەرلەمان و حكومەتی عێراقی، بۆیە دەكرێ كێشەكانی نێوان قەوارە سیاسییەكان لەچوارچێوەیەكی دەستووری لەدەسەڵاتی تەشریعی چارەسەربكرێن، لەگەڵ چارەسەركردنی كێشە هەڵپەستراوەكانی نێوان حكومەتی ئیتیحادی و حكومەتەكانی هەرێم و پارێزگاكان لەحكومەت بەو ئیعتوبارەی كە هەموو قەوارە سیاسییەكان نوێنەریان هەیە لەحكومەت)).

ئەوەی لەقسەكانی سەهیود سەرنج دەدرێت ئەوەیە كە لیستی دەوڵەتی یاسا دەیەوێت هەنگاو بەرەو خاوبوونەوەی بارودۆخەكە هەڵبگرێت، بۆیە لەمبارەوە پرسیارمان لەپەرلەمانتاری ئەلعراقیە ناهیدە داینی كرد، ئەویش بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن: (هیوادارین بۆچوونەكان پۆزەتیڤانە بن بەتایبەتی پاش ئەوەی كە ماوەیەكی زۆر تێپەڕیوە لەسەر دابڕانی «عێراقیە» لەكۆبوونەوەكانی نێوان قەوارە سیاسییەكان لەبەرئەوەی كۆبوونەوەكان بەهیچ ئەنجامێك دەرنەدەچوون، بەڕای من بایكۆتەكەی وەزیر و نوێنەرەكانی لیستی «عێراقیە» بەم دواییانە پەیامێكی پۆزەتیڤانە بوو بۆ قەوارە سیاسییەكان لەم ڕووەوە كە زۆربەی ڕێككەوتنەكان جێبەجێ نەكراون، هەربۆیە ئێمە هیوادارین كۆنگرەی نیشتمانی سازبكرێت یان كۆبوونەوەی هێزە سیاسییەكان لەپێناو چارەسەركردنی دۆسیە هەڵپەستراوەكان و ڕاستگۆیی و لێبوردەیی لەئارادا هەبێت بۆ پاپەندبوون بەدەستوور و بۆ جێبەجێكردنی ڕێككەوتنەكان، ئەوە بۆ مەبەستی گەیاندنی پەیامێك بوو بۆ قەوارە سیاسییەكان لەوبارەیەی كە لیستی «عێراقیە» خاوەن چەند مافێكە و هەوڵیداوە لەڕێگەی میدیاكان داوای مافەكانی بكات و كە 2 ساڵ تێپەڕیوە و بێئەوەی داواكاری و مافەكانی جێبەجێبكرێت، هەربۆیە بارەكە وای پێویستكرد هەڵوێستێكی پراكتیكی ئەنجامبدرێت نەك هەڵوێستێكی تیۆری، ئەوە بوو لەماوەی ڕابردوودا وەزیر و نوێنەرەكانی «عێراقیە» كشانەوە و لەئاكامیشدا پەیامەكە گەیشت).

بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا تاچەند گەڕانەوەی پەرلەمانتارانی عێراقیە زەمینە سازییە بۆ گەڕانەوەی وەزیرەكانیان، سەبارەت بەم لایەنە زوهیر ئەعرەجی پەرلەمانتاری لیستی عێراقیەی سپی بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی وتی: (سەرەتا دەمەوێ بڵێم گەڕانەوەی لیستی «عێراقیە» بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، بەپشتیوانی خودا-یش پلان هەیە بۆ گەڕاندنەوەی وەزیرەكان بۆ ئەنجوومەنی وەزیران، بەڕای من ئەمە هەنگاوێكی باشە بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشە هەڵپەستراوانەی كە هەندێكیان نوێیە و هەندێكی دیكەشی كۆنە و من ناوم لێیان ناوە بەكێشەی كۆن-نوێ، من نامەوێ لێرەدا ناویان لێ بنێم «قەیران» بەڵكو دەڵێم «كێشە»، بەپشتیوانی خودا ئەم كێشە و گرفتانە ڕوویان لەچارەسەری تەواو كردووە و هاوكات هەموو سەركردە سیاسییەكان و سیاسەتوانەكان و سێ سەركردایەتییەكان و سەرۆك قەوارە سیاسییەكان هەوڵ و كۆششی زۆریان هەیە لەمڕووەوە، با لێرەیشدا ڕۆڵی بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان و ڕۆڵی بەڕێز سەرۆك كۆمار لەیاد نەكەین كە هەوڵ و كۆششی خێرایان هەبووە بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵپەستراوەكانی نێوان قەوارە سیاسییەكان بەتایبەتی لەمیانی كێشەكانی نێوان لیستی «عێراقیە» و «دەوڵەتی یاسا»، لەهەمان كاتیشدا چەندین لێژنەی تەكنیكی هەن كە شەو و ڕۆژ كاردەكەن و كۆبوونەوەی بەردەوام سازدەكەن لەناو و لەدەرەوەی تەلاری پەرلەمان و هەروەها لەبنكەكانی قەوارە سیاسییەكان بۆمەبەستی گەیشتن بەچارەسەری گونجاو كە بەلای هەمووانەوە پەسەندبێت لەپێناو بەرەوپێشەوەچونی پڕۆسە سیاسییەكە، هاوكات بەڕای من پێویستە ئەوەیش لەیاد نەكەین كە پاش كشانەوەی تەواوی هێزەكانی ئەمریكا ئەمڕۆ سیادەی «عێراق» بۆتە بەرپرسیارەتییەك لەسەر شانی هەمووان، بۆیە ناكرێ ئەمڕۆ لیستی «عێراقیە» لەپڕۆسە سیاسییەكە دووربخەینەوە و ئەم كێشە و گرفتانە چارەسەرنەكەین، ئەمڕۆیش هەمووان ڕێككەوتوون لەسەر گەیشتن بەئەنجامێكی كۆتایی بۆ چارەسەركردنی هەموو كێشەكان بەتەواوەتی و لەوانەش جێبەجێكردنی ڕێككەوتنەكانی «هەولێر» لەبارەی وەزارەتە ئەمنییەكان و ئەنجوومەنی نیشتمانی بۆ سیاسەتە باڵاكان، وێڕای چەند داواكارییەك لەلایەن برایانمان لەلیستی «عێراقیە» لەسەر مەسەلەی هاوسەنگی و مەسەلەی پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجوومەنی وەزیران و مەسەلەی دیكە، هەڵبەتە لەوانەیە ئەم كێشە و گرفتانە بەدیالۆگ چارەسەر بكرێت و هەر لەمبارەیەشەوە سەركردەكانی لیستی «عێراقیە» لەوانە «د. ئەیاد عەلاوی» ئاڕاستەیەكیان هەیە بۆ كرانەوە لەڕووی هەموو قەوارە سیاسییەكان و خواستێكی تەواویان هەیە بۆ چارەسەركردنی ئەم ئیشكالییاتانە بەڕێگەچارەی تەندروست و دوور لەلێدوانی میدیایی و پەیامی دوولایەنە كە بەهیچ شێوەیەك خزمەت بەپرۆسە سیاسییەكە ناگەیەنێت، ئەمڕۆیش هەردووك لەبەڕێزان «ئەیاد عەلاوی» و «نوری مالیكی» ڕەزامەندبوون لەسەر سازدانی چاوپێكەوتن لەچوارچێوەی دیالۆگێكی تەندروست لەنێوان هەردوولا، هاوكات لەتەلاری پەرلەمان سەرۆك قەوارەكان بەهەموو جددییەتێك كاردەكەن بۆ چارەسەركردنی ئەم ئیشكالییاتانە بەشێوەیەكی دروست و تەندروست، بۆیە ئێمەیش هیوادارین لەچەند هەفتەی داهاتوودا ئەنجامی بەرچاو بێتەكایەوە و لەوانەیشە ئەوكات هیچ پێویستییەكمان نەبێت بەگرێدانی كۆنگرەیەكی نیشتمانی یاخود كۆبوونەوەی سەرۆك قەوارەكان بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشە و گرفتانە بەتەواوەتی. هەروەها ئێمە لەمبارەیەوە ئەو پرسیارەمان ئاڕاستەی لیستی «عێراقیە» كرد و بەپێی وەڵامەكەیان وتیان گوایە دەیانەوێ پەیامێك بۆ هەموو قەوارە سیاسییەكان بنێرن لەوبارەیەی كە لیستی «عێراقیە» چەند داواكارییەكی هەیە كە پێویستە بایەخ بەو داواكارییانەی بدرێت، پەیامەكەشیان گەیشت، بۆیە بەپشتیوانی خودا هیوادارین بەم زووانە ئەنجامی بەرچاو بدۆزرێتەوە، هەرچەندە ئەو پەیامەیان ناوەڕۆكی لەخۆگرتووە و پەیامەكەیان گەیشت، بەڵام دەمەوێ ئەوە بڵێم كە ئەو بایكۆتكردنە كاریگەریی لەسەر ئەنجوومەنی نوێنەران و كارەكانی هەبوو لەڕووی تەشریعكردنی یاساكان و هاوسەنگییەكەی زۆر دواخست، هەربۆیە هیوا دەخوازین پاش ئەو 40 ڕۆژە لەبایكۆتەكەیان لیستی «عێراقیە» ئامادەبوونی هەبێت لەدانیشتنەكانی پەرلەمان و ئەنجوومەنی نوێنەران لەپێناو چارەسەركردنی زۆربەی كێشە هەڵپەستراوەكان)).


عێراقیەكان پێویستیان بە خزمەتگوزارییە
سەبارەت بەلایەنی كەموكورتی خزمەتگوزارییەكان تاریق حەرب یاسا ناس و چاودێری سیاسیی ئاماژەی بەوەكرد خزمەتگوزارییەكان وەك پێویست نین و هاووڵاتی مافی خۆیەتی داوای خزمەتگوزاری بكات، هەروەها باسی لەوەكرد ئەوان هەڵسەنگاندنێكیان بۆ تێكڕای وەزیرەكانی عێراق كردووە هەر لە 2003ـەوە تا ئێستا، لەناویاندا هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوە لەهەموو وەزیرەكان باشتر بووە، لەمبارەوە لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان تاریق حەرب وتی: (بەڕاشكاوەیی دەیڵێم، پێویستە ئەو راستییە لەبەرچاوبگرین كە وەزیرەكان ناشیاون، ئەوانەی كە لە پارێزگاكان دانراون و پارەكان خەرج دەكەن كەسانێكی ناشیاون، زۆربەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران بایەخ بە ژیانی گشتی بە پڕۆژەكان نادەن و هەربۆیە بارودۆخەكە گەیشتووەتە ئەم ئاستە، بەڕێوەبەرە گشتییەكان لەلایەن قەوارە سیاسییەكانەوە دەستنیشان كراون، بێگومان هەندێك جار نەزانی و گەمژەیی و بێ ئەقڵی ئاكامی ترسناكیان لێ دەكەوێتەوە، هەموو ئەو لایەنانە وێڕای گەندەڵیی ئیداری و دارایی، بۆنموونە سیمینارێكمان سازكرد و پرسیارێكمان ئاڕاستەكرد كە ئایا كێ باشترین وەزیرە لە 9/4/2003ـەوە؟ هەموومان كۆدەنگ بووین لەوبارەیەی كە وەزیری دەرەوە باشترین و بەتواناترین و كامڵترین و شیاوترین وەزیرە لە هەموو حكومەتە یەك بەدوای یەكەكانی «عێراق» هەر لە 9/4/2003ـەوە لە سەردەمی «پۆڵ برێمەر»ـەوە تاكو ئەمڕۆمان، لەبەرئەوەی هەستمان بەوە كردووە كە ئەو پیاوە پەراوێزی هەیە لەڕووی دامەزراندنەكان و دەسەڵاتی هەیە لەڕووی رەتكردنەوەی ئەو كەسانەی پەسەندیان ناكات، بۆنموونە ئەگەر روویدابێت فەرمانبەرێك بەخراپە مامەڵەی كردبێت ئەوە یەكسەر ئەو فەرمانبەرەی دەركردووە، ئێمە پێویستیمان بەم جۆرە كەسایەتییانە هەیە و ئەم جۆرە رەفتارانەیە كە بوونەهۆی بونیادنانی دیموكراسییەت و ئەنجامدانی كاری باش و ئەمە لەسەر ستایلی ئەمریكی-یە، پێویستە ئێمە بۆ ئەم مەبەستە هەوڵبدەین و كار لەپێناوی بكەین، ئەگەر هات و گەیشتینە ئەو ئاستە و ئەگەر هات و هەموو وەزیرەكان وەكو «هۆشیار زێباری» بوون بەشێوەیەك كە هەر كەسێك بەپێی پسپۆری و شارەزایی خۆی دەستنیشانكرا، ئەوكات سەركەوتوو دەبین، پێویستە راستگۆیی و مصداقییەت هەبێت لەمیانی ئەنجامدانی ئەركەكانیان و ڕای جیاواز پەسەند بكەن تەنانەت گەر دژی بۆچوونەكانیشیان بوو، ئەمەیە ئەو رەفتارەی كە پێویستمانە و ئێمە خوازیارین ببین بە خاوەنی ئەم تێڕوانینە لە «عێراق»، پێویستە هەر هەموومان خاوەن ئەم هەستە بین تەنانەت گەر وەزیر بووین یاخود بەڕێوەبەر یان باڵیۆز یانیش فەرمانبەر، ئەگەر زۆربەیان وەكو «هۆشیار زێباری» بوونایە ئەوە ئەوكات بارودۆخەكان بەشێوەیەكی بنەڕەتی دەگۆڕا. هەروەها هاووڵاتیی عێراقی مافی خۆیەتی داوابكات و ئەوە ئەركی حكومەتە داواكارییەكانی جێبەجێ بكات، دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان ئەركی سەر شانی حكومەتە و ئەركی هەموو فەرمانبەرێكی حكومەتە و هەروەها ئەركی سەر شانی هەموو كەسێكە كە پۆستی حكومیی وەرگرتووە، هاووڵاتی مافی خۆیەتی داوای شتی زیاتر بكات و مافی خۆیەتی داواكار بێت بۆ وەدەستهێنانی شوێنی نیشتەجێبوون یان بۆ كڕینی ئۆتۆمبێل هەروەها مافی خۆیەتی پشوویەك وەرگرێت و گەشتێك بۆ هەرێمی كوردستان یاخود بۆ دەرەوەی وڵات بكات، مافی خۆیەتی باشترین شێوازەكانی پەروەردەیی بۆ منداڵەكانی دابین بكات، مافی خۆیەتی داوای خزمەتگوزارییەكان بكات لەڕووی تەندروستی و پەروەردەیی و رێگە و بان ...و تاد. لە جۆرەكانی دیكەی خزمەتگوزارییەكان، بۆیە هاووڵاتی مافی خۆیەتی داوای هەموو ئەو شتانە بكات و ئەركی حكومەتە بۆ دابینكردنی، بەڵام ئەوەی كە تاكو ئەمڕۆ پێشكەشكراوە كەم نییە، بەهیچ شێوەیەك كەم نییە، من پارێزەرم و كاتی خۆی لەكۆتایی 1980كان و لە 1990كان كەیسی دادوەریمان لە «بەسڕە» لەئەستۆ دەگرت، لەبیرمە لەو سەردەمەدا بەو رێگە دوورە دەڕۆیشتین تەنیا چەند ژمارەیەك ئۆتۆمبێلمان دەبینی و لە قەزا و ناحییەكان ئەگەر ئۆتۆمبێلێكی «بەڕازیلی»ت دەبینی سەردانی ناوچەكەی دەكرد یاخود هەر ئەویشت نەدەبینی، لەكاتێكدا ئەمڕۆ لەهەموو قەزا و ناحییەكان دەبینی پڕە لە ئۆتۆمبێلی مۆدێل 2011 و 2012، راستە ئەمە شتێكی باش و نایابە، بەڵام ئایا بەپێی خواستەكانە؟ ئایا گەیشتە كامڵبوون؟ بێگومان وەڵامەكەی «نەخێر»ـە، ئایا ئەو خزمەتگوزاریانەی كە پێشكەشكراوە بەپێی بودجەیە؟ بەسە بۆ «عێراق» لەسەر مەسەلەیەكی دیاریكراو؟ بێگومان وەڵامەكەی «نەخێر»ـە، بەڵام هاوكات خزمەتگوزارییەكان تاڕاددەیەك پەسەندكراوە و بەقەد ئەو قەبارەیە نییە كە لە شەقام هەیە و كە لە میدیاكاندا بڵاودەكرێتەوە)).