هەڵكشانی توندوتیژییەكان گۆڕانكارییەكانی سوریا نزیك دەكاتەوە
كاتی ئەوەیە كوردیش ماڵی خۆی كۆبكاتەوە


((بۆ ئێمە ڕەوشی سوریا زۆر گرنگە، یەكەم لەبەر ئەوەی سنوورێكی درێژمان پێكەوە هەیە و دراوسێین، دووەم لەبەر ئەوەی زیاتر لەدوو ملیۆن كورد لەسوریا دەژی، بۆیە بۆ ئێمە گرنگە ئەو گۆڕانكارییە چۆن دەبێت، هەروەها بۆ ئێمە گرنگە بزانین ڕەوشی كورد و برا كوردەكانی ئێمە لەسوریا چۆن دەبێت، كە بەدرێژایی مێژوو لەمافی خۆیان بێبەش كراون، لەمافی هاووڵاتیبوون بێبەش كراون، لەبەر ئەوە ئێمە پێمان خۆشە ئامادەكارییەكی باش بكەن، بۆ ئەمەش هەر گۆڕانكارییەك ڕووبدات پێویستە گۆڕانێكی ئیجابی لەڕەوشی كوردی سوریاش بكات.
ئێمە نامانەوێت دەست لەكاروباری ئێوە وەربدەین، بەڵكو ئێمە هاوكاری ئێوە دەكەین و دەرفەتان بۆ دەڕەخسێنین بۆئەوەی لەوڵات و پایتەختی خۆتان بەئازادی بڕیار بدەن، هەر بڕیارێك ئێوە بیدەن ئێمە پشتگیری لەو بڕیارە دەكەین، بەڵام ڕاسپاردەی ئێمە بۆ ئێوە ئەوەیە، پێویستە هەر بڕیاریك هەرچۆنێك دەیدەن، دوور بێت لەتوندوتیژی و پێویستە ڕێگای ئاشتی و دیموكراتی هەڵبژێرن. مەرجی ئێمە بۆ پشتگیریتان یەكڕیزی ئێوەیە، ئەم قۆناخە، قۆناخێكی زۆر زۆر هەستیارە، پێویستە هەمووتان خۆتان لەحزبیەتی تەسك دوور بخەنەوە هەتا ڕەوشی سوریا بەدیار دەكەوێت. كوردایەتی فراوان بكەن، هەموو لەژێر چەتری كوردایەتی كار بكەن.))
مسعود بارزانی - سەرۆكی هەرێمی كوردستان
بارودۆخی سوریا ڕۆژ لەدوای ڕۆژ خوێناوی تر دەبێت و ژمارەی قوربانیەكانیش زیاتر دەبێت و ڕۆژ لەدوای ڕۆژیش ڕژێمی ئەسەد زیاتر دوور دەكەوێتەوە و دەسەڵاتی بەسەر ناوچەكانی سوریا كەمتر دەبێتەوە، لەم بارودۆخەدا خەریكە جووڵەیەكی جددی لەناو ئەنجوومەنی ئاسایش دروست دەبێت و مەزندەی ئەوەش دەكرێت ڕوسیاش گۆڕانكاری لەهەڵوێستی خۆیدا بكات، بەتایبەتی كە فلادمیر پۆتینی سەرۆكی ڕوسیا بەو جۆرە باسی لەبڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایش كردووە، دەبێت ڕەچاوی بەرژەوەندییەكانی ڕوسیا لەناوچەكە بكات، چاودێران ئەم لێدوانەی پۆتین بەو جۆرە دەخوێننەوە كە ئەگەری ئەوە هەیە ڕوسیا ڕێگری لەبڕیارێك نەكات ئەگەر بەرژەوەندییەكانی كەوتنە مەترسیەوە، لەلایەكی دیكەوە ئێستا خەریكە هەوڵەكانی وڵاتانی عەرەبی و كۆمكاری عەرەبی دەچێتە پاڵ هەوڵە نێودەوڵەتیەكان بۆئەوەی ئەو بڕیارەی لەئەنجوومەنی ئاسایش دەدرێت پێشنیاری وڵاتانی عەرەبیش لەخۆی بگرێت، بۆیە هەروەك چۆن لەناو سوریا بارودۆخەكە بەرەو هەڵكشانە، ئەگەری گۆڕانكاری نزیك كردۆتەوە و بەهەمان شێوەش لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هەوڵەكان بەو ئاڕاستەیەن كە گوشاری زیاتر دروست بكرێت بۆ ئەوەی زووتر كۆتایی بەو بارگرژی و ئاڵۆزییە بهێنرێت كە ئێستا لەسوریا بوونی هەیە، ئەمەش یان لەچوارچێوەی دەسپێشخەریەكدا دەبێت كە بەشار ئەسەد بەشێوەیەكی ئاشتیانە وەك عەلی عەبدوڵڵا ساڵحی سەرۆكی یەمەن دەست لەدەسەڵات هەڵبگرێت، یان ئەوەتا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناچار دەبێت ڕێگەچارەی دیكە كە هەندێك پێیانوایە ڕێگەچارەی سەربازیش دەگرێتەوە، دەیگرنەبەر بۆئەوەی كۆتایی بەو بارودۆخە بێنن، لەم بارودۆخەدا كە ئەگەری گۆڕانكارییەكان لەنزیكبوونەوەدایە، گرنگە كوردی سوریا كە ژمارەیان لەدوو ملیۆن زیاترە و دەیان ساڵە لەهەموو مافەكانی خۆیان بێبەش كراون مافی هاووڵاتیبوونیان پێ ڕەوا نابینرێت، هەڵوێستێكی یەكگرتوویان هەبێت و هەوڵبدەن سوود لەم گۆڕانكارییە وەربگرن، لەبەر ئەوەی ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد دەرفەتێك لەبەردەم كوردی سوریا دێنێتە ئاراوە كە دەكرێت پێی بگوترێت دەرفەتێكی مێژوویی، بەڵام ئەم دەرفەتە مێژووییە بەو جۆرە كورد دەتوانێت سوودی لێوەربگرێت كە بەرژەوەندی باڵای نەتەوەیی بخاتە سەروو بەرژەوەندی حزبایەتیەوە، هەروەك چۆن سەرۆك بارزانی لەكۆنگرەی ڕەوەندی كوردی سوریا لەهەولێر ئاماژەی پێكرد كە ئێوە ئازادن چ بڕیارێك دەدەن، بەڵام گرنگە ئەو بڕیارەی دەیدەن دوور بێت لەتوندوتیژی و بڕیارێكی دیموكراتیانە و ئاشتیخوازانە بێت، لەمەش گرنگتر سەرۆك بارزانی جەختی لەسەر ئەوەكردەوە كە مەرجی ئێمە(وەك هەرێمی كوردستان) بۆ هاریكاری ئێوە (كوردی سوریا) ئەوەیە كە ئێوە یەكڕیز بن و كوردایەتی فراوان بكەن و هەمووتان لەژێر چەتری كوردایەتی كاربكەن، بێگومان ئەم ئاماژەیەی سەرۆك بارزانی بۆ یەكڕیزی گەلی كورد لەسوریا، بۆ ئەوەبوو كە پێیان بڵێت بارودۆخەكە زۆر زۆر هەستیارەو نابێت ئەم هەلە مێژووییە لەدەست بدرێت بەپێچەوانەوە دەبێت ئەم هەلە بەجۆرێك سوودی لێوەربگیرێت كە بتوانرێت ئەو مافانەی دەیان ساڵە كوردی سوریا لێی بێبەش كراون لەم گۆڕانكارییەدا زەمینەیەكی ئەوتۆ بێتە پێشەوە كە بتوانرێت بۆ بەرژەوەندی مافەكانی گەلی كورد سوودی لێوەربگیرێت، ئەمەش لەم قۆناخە پێویستیەكی گرنگە و دەبێت بەوردی لەسەری هەڵوەستە بكرێت.
كەس بە بارودۆخی سوریا گەشبین نییە
لەوڵاتێكدا ڕۆژانە دەیان هاووڵاتی ببنە قوربانی و بەدەیانی دیكەش برینداربن، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش ڕۆڵی سەیركەر بگێڕێت، بۆیە هەتا بارودۆخەكە بەم شێوەیە بێت و هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نەیەت، زەحمەتە بتوانرێت بەئاییندەی ئەم بارودۆخە گەشبین بین، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لەپرۆفیسۆر مایكل دیرسین ئوستادی پێوەندییە نێوەدەوڵەتیەكان لەزانكۆی جۆن كابۆت لەئیتاڵیا كرد و لەوەڵامدا بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی: (بەم دواییە وتارێكم خوێندنەوە لە «فۆرن پۆلیسی» كە دیدار و چاوپێكەوتن لەگەڵ ژمارەیەك شارەزای كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كرابوو لەبارەی ڕووداوەكانی بەهاری عەرەبەوە. داوا لەشارەزاكان كرابوو ئەندازەی گەشبینی خۆیان بەئاییندەی ئەو وڵاتانە بخەنەڕوو، لەنێو هەموو وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەموویان گەشبینیەكی كەمتریان هەبوو بەئاییندەی سوریا. ئەوانە مافی خۆیانە ڕەشبین بن. هەروەك ئێوەش دەزانن، لەسوریادا مەترسی شەڕی ناوخۆ لەئارادایە و شەڕی ناوخۆش بۆی هەیە هێزە ئیقلیمەكانی دیكە ڕابكێشێتە شەڕەكەوە، وەك ئێران و ئیسرائیل، كە لەئێستادا گژریەكی زۆر لەنێوانیاندا هەیە و ئەگەر ئەم دوو وڵاتە بكەونە شەڕ لەگەڵ یەكتردا، ئەوا بەهەمان شێوە بۆی هەیە چین و ئەمریكاش تێوەبگلێن. سامویل هانتگتۆن لەكتێبە بەناوبانگەكەیدا، بەناوی «پێكدادانی شارستانیەتیەكان» پێشبینی كرد كە ڕەنگە جەنگی جیهانی سێیەم بەهۆی هەندێ ڕووداوی سیاسی بچووكی لەم چەشنەوە بەرپا بێت. كەواتە دۆخەكە باش نییە. هەموو كەس دركی پێدەكات، كەواتە ئایا ئەمە بەرەو كوێمان دەبات؟ پێموایە مەسەلەكان زیاتر دەوەستنەسەر بەرەوپێشچوونە ناوخۆییەكانی سوریا. تا چ ئەندازەیەك خۆپیشاندەران فشار لەسەر ئەسەد دروست دەكەن؟ ئایا ئەسەد تا چ ئاستێك ئامادەیە توندوتیژی بەكار بهێنێت؟ و بەپێی چ ڕێككەوتنێك ئەو دەست لەدەسەڵات هەڵدەگرێت؟ هەموو ئەمانە وەڵامێكی دیاریكراویان نییە و ئاییندەی خەڵكی سوریا تاریك دەكەن. هەروەها تا ئێستا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و تەنانەت جامیعەی عەرەبی ئاماژەیان بەوە نەكردووە دەستێوەردانی سەربازی دەكەن بۆ پشتیوانیكردن لەچەكدارە جیابووەكانی سوپای سوریا، دووبارە ئەمە وا دەكات مەسەلەكە زیاتر لەسەر بەرەوپێشچوونە ناوخۆییەكان بوەستێت. ئەمە بەو مانایە دێت چەكدارانی سوریا ناتوانن پشت بەهاوكاریەكی سەربازی گەورە لەلایەن ڕۆژئاواوە و لەئاییندەیەكی نزیكدا ببەستن. لەلایەكی دیكەوە، ئەگەر ئێمە بمانەوێت لایەنێكی گشتی بارودۆخەكە ببینین، ئەوا دەڵێین كاتێك هێزە گەورەكان ئاماژە بەوە دەكەن لەدەرەوەی ناكۆكیەكە دەمێننەوە، ئەمە دەبێتەهۆی كەمكردنەوەی ئەگەری شەڕێكی ئیقلیمی، بەشێوەیەكی گشتی ئەمە شتێكی باشە. هەروەها ئەمە شۆڕشگێڕان و ئەسەد ناچار دەكات بیر لەڕێگاچارەی دیكە بكەنەوە، لەبری ئەوەی ڕووبەڕبوونەوەی توندوتیژ لەگەڵ یەكدا بەرپا بكەن)).
كەواتە ئەوەی پرۆفیسۆر دیرسین ئاماژەی پێدەكات، هەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەدوورە پەرێز وەستانیان لەبارودۆخی سوریا نیشانەی ئەوەیە مەترسی شەڕێكی ئیقلیمی لەئارادایە و دوور نییە پریشكەكانی ئەم شەڕە گەورەتر بێتەوە، بۆیە سەبارەت بەهەڵكشانی زیاتری بارودۆخەكە لەناوەوەی سوریا پرسیارمان لەپرۆفیسۆر موراد ئیدریس ئوستادی زانستی سیاسەت لەزانكۆی پەنسلفانیا كرد و بەمجۆرە بۆ گوڵان ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (دۆخەكە پڕە لەپشێوی، ئاڵۆزە و پێناچێت تا ماوەیەكی دیكەش هێور ببێتەوە. توندوتیژی بۆتە شتێكی ئاسایی و بەدڵنیاییەوە لەوە تێپەڕیوە ببێتە مایەی تاسان، لەبەشێكیدا بەهۆی ئەو خوێنڕێژیەی ڕوویداوە. دڕەندەیی ڕژێمەكە، بەتایبەتی دەزگا ئەمنیەكان بۆ خەڵكەكە خراوەتەڕوو، بەڵام لەبری ئەوەی چۆك بەخەڵكە ڕاپەڕیوەكە دابدات، جۆشی داون. لەم قۆناغەدا خوێنێكی زۆر ڕژاوە. ئێمە لەهەل و مەرجێكداین كە ئاكامەكانی ڕاپەڕینەكە و كاردانەوەی ڕژێمەكە لەئاستیدا ئاڕاستەی كاركردنی گروپە جیاوازەكان لەگەڵ یەكتردا دیاری دەكەن لەماوەكانی داهاتوودا، بەتایبەتی لەپێوەندیدا بەچۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو كەسانەی بەردەوامن لەپشتیوانیكردنی ڕژێمەكەی ئەسەد. پێموایە دەسەڵاتی ئەسەد درێژە ناكێشێت، بەتایبەتی لەبەر ئەوەی پشتیوانیەكی نێودەوڵەتی زۆری لەدەستداوە و بەپێی ڕاپۆرتەكان سوپاكەی هەمان ئەو ئیمتیازانەی چەند مانگی پێشویان نییە، ئەویش بەهۆی جیابوونەوەی سەربازەكان و لاوازبوونی ورەیان و هەواڵی ناڕاستی سەركەوتنەكان، بەڵام ئایا ئەو دەزگایانەی كاتی خۆی باوكی دایمەزراندن بەناوێكی دیكە لەژێر پەردەیەكی دیكەدا دەمێننەوە، ئەمە مەسەلەیەكی دیكەیە و ئەمە مەسەلەیەكە كە بەڕاستی ناتوانین لەئێستادا پێشبینی بكەین. لەبەر ئەوە باشترە لێكدانەوە بۆ بەشە جیاوازەكانی سوریا بكەین، مەبەستم تەنیا سوپا، حكومەت و كۆمەڵگە نییە، هەروەها شار، تایەفە و ئایینە جیاوازەكان نییە، بەڵكو ئەو لایەن و گروپانەی هەموو ئەم بەشانە لەخۆدەگرن و ئەو بەرژەوەندیانەی درێژدەبنەوە بۆ ناو ئەم بەشە جیاوازانە. لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش دابەشبوونی بۆچوونەكان بەسەر پشتیوانانی ئەسەد و ئەوانەی دژی ئەسەدن یارمەتی باشتركردنی دۆخەكە نادەن، لەبەشێكیدا لەبەر ئەوەی ئەمە تەنیا لوتكەی شاخە بەستەڵەكەكەیە و بەدیاریكراوتر بەهۆی ئەوەی مەرج نییە بەرژەوەندی دەوڵەتی دەرەكیەكان هەمان بەرژەوەندی خەڵكی سوریا بێت، تەنانەت ئەگەر ئەو وڵاتانە خوازیاری ڕۆیشتنی ئەسەدیش بن، بەڵام مەرج نییە بەرژەوەندیەكانی خەڵكی سوریا فەرامۆش بكرێن بەهۆی بەرژەوەندی ئەوانی دیكەوە. ڕژێمەكە و موعارەزەش هەردوولایان سەرقاڵی بنیاتنانی هاوپەیمانێتین لەگەڵ گروپە دەرەكیەكاندا، تەنانەت ئەگەر ئامانجگەلی دوورمەودای جیاوازیشیان هەبێت. ئەوەی لەئێستادا بۆ خەڵكی سوریا گرنگ ئەوەیە ڕێگە نەدەن دەستكەوتی ڕاپەڕینەكەیان بكەوێتە دەستی سوپا، جا سوپایەكی پشتیوان بەئەسەد یان دژ بەئەسەد بێت، یاخود بكەوێتە دەستی ئەمریكا، ئەوروپا، ڕوسیا، ئێران، وڵاتانی كەنداو، یاخود دەوڵەتەكانی دەوروبەر. ئەوەی هەمیشە جێی سەرسوڕمانی ئێمەیە ئەوەیە كاتێك ئەم گروپانە، یاخود دەوڵەتانە باسی مافەكانی مرۆڤ، چاكسازی، ڕێز لەسەروەری، یاخود شەرعیەتی نێودەوڵەتی دەكەن، ئەگەرچی ئەمە مانای ئەوەنییە كە ئەوەی ئەوان دەیڵێن ناڕاستە. هەمیشە بەرژەوەندی دەرەكی هەیە، هەڵەیە وێنای كاتێك یان شوێنێك بكەیت كە بەرژەوەندیە ناوخۆییەكان لەبۆشاییدا بوونیان هەبێت. هەمیشە ئەكتەر و بەرژەوەندیە گشتیەكان توخمێكی گرنگن لەپرۆسەی گوزارشتكردن لەبەرژەوەندی ناوخۆیی و لەگفتوگۆكردن لەبارەی بەرژەوەندیە ناوخۆییەكان و متمانەپێكردنیانە، كەواتە مەسەلەكە ئەوەیە ئایا ئەو كەسانەی بەناوی خەڵكەوە قسە دەكەن، یان ئەو كەسانەی خەڵكی پێیانوایە نوێنەرایەتیان دەكەن لەكاتی گفتوگۆكاندا بەرژەوەندیەكانی خەڵك لەبەرچاو دەگرن، یان بەرژەوەندی ئەو لایەنانەی ناوچەكە و دەرەوەی ناوچەكە كە هاوپەیمانێتیان لەگەڵ كردوون.))
ئۆپۆزسیۆن كاریگەریەكانی لەناوەوە سنووردارە
ئۆپۆزسیۆنی سوریا لەگەل خەڵكە ڕاپەریوەكەی ناو سوریا جۆرێك لەدابڕان لەنێوانیاندا هەیە، ئەوانەی پێشتر، واتە پێش ئەوەی پێی دەڵێن بەهاری عەرەبی لەدەستی ڕژێمەكەی ئەسەد هەڵاتوون جیاوازن لەگەڵ ئەوانەی لەبەهاری ساڵی ڕابردووەوە ڕژاونەتە سەرشەقام و دەنگی ناڕەزایی بەرز دەكەنەوە، بۆیە ئەو هۆكارەی خەڵكی ڕژاندۆتە سەر شەقام، كاریگەری ئۆپۆزسیۆن نییە، بەڵكو ئۆپۆزسیۆن دوای هاتنە سەرشەقامی خەڵك خۆیان كۆكردۆتەوەو دەیانەوێت شتێك بكەن، ئەمەش وایكردووە ئۆپۆزسیۆن ناتوانێت بەڕاشكاوانە خاوەنداریەتی ڕاپەڕینەكە بكات، خۆ ئەگەر بیشیكات كاریگەریەكی ئەوتۆی نابێت، ئەم بارودۆخە لەگەڵ ئەوەی هەندێك پەرتەوازەیی لەبارودۆخەكە دروستكردووە، بەڵام لەهەموو حاڵەتێكدا ئەگەر گۆڕانكاری ڕووبدات، ئەوا دەكرێت بەجۆرێك لەجۆرەكان هەردوولا خۆیان كۆبكەنەوە، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لەپرۆفیسۆر ڕیكس بریانن ئوستادی پێوەندییە نێودەوڵەتیەكان و تایبەتمەند لەسیاسەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەزانكۆی كالگاری كرد سەبارەت بەم لایەنە بەگوڵانی ڕاگەیاند: (پێموانیە شۆڕشەكە خاوبێتەوە تاوەكو ئەو ڕژێمەی لەدەسەڵاتدایە(ڕژێمی ئەسەد) نەڕووخێت، هەروەها پێموانییە بەم زووانە هێزی عەرەبی لەسوریادا ببینین.. بۆیە ئەگەری درێژەكێشانی ناكۆكی و ئاڵۆزیەكانی سوریا لەئارادایە، تەنانەت ئەگەری ئەوە هەیە بارودۆخەكە پتر توندوتیژ بێت پێش ڕووخانی ڕژێمەكەی ئەسەد. بەڵام لەهەموو حاڵەتێكدا ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد دەرفەت و ئەگەر واڵا دەكات بەڕووی ئیعتیرافێكی زیاتر بەمافەكانی كورددا-بەتایبەتی ئەگەر بەو شێوەیە لەكوردەكان بڕوانرێت كە چالاكانە بەرهەڵستی ڕژێمەكەی ئەسەدیان كردووە.))
هەر سەبارەت بەم لایەنە و لەدرێژەی لێدوانەكەی بۆ گوڵان پرۆفیسۆر مایكل دیرسین سەبارەت بەم لایەنە جەخت لەوە دەكاتەوە لەبەر ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ناتوانێت پشت بەیارمەتی دەرەكی ببەستێت، ئەوا دەبێت جەخت لەسەر بەرەیەكی یەكگرتوو بكەنەوە، لەمبارەوە بەگوڵانی ڕاگەیاند: (لەبەر ئەوەی موعارەزە ناتوانێت لەئێستادا پشت بەیارمەتی نێودەوڵەتی ببەستێت، ئەوا دەبێت زۆر چالاك بێت لەدروستكردنی بەرەیەكی یەكگرتوودا. لەمەدا گرنگە ئەو بەرەیە كوردی سوریاش لەخۆی بگرێت، ئەمە لەڕووی ستراتیجی و ئەخلاقیەوە لەبەرژەوەندی موعارەزەی سوریدا دەبێت بۆ ئەوەی بزووتنەوەیەكی یەكگرتوو دروست بكەن كە هەمووان لەخۆبگرێت و خستنەڕووی دەستپێشخەریەكی گەورە بۆ كەمینەی كورد ئاماژەیەكی بەهێز و ڕەمزی دەبێت كە ڕەنگە ببێتەهۆی هاوكاری و پشتیوانیەكی قوڵتر لەنێو نەتەوەكەدا. بەدڵنیاییەوە سیناریۆی تاریك چاوەڕوانی سوریا دەكات، بەڵام لەم خاڵەدا ئومێدی من ئەوەیە، وەك هەمیشە، كە لەبەرامبەر ناوهاوسەنگی سەربازیانەدا و بەهۆی سەنگ و قورسایی ئەخلاقی كردارەكانیان خۆپیشاندەرە سوریەكان بتوانن جۆرێك لەو زەمینەیە بخوڵقێنن كە لەمیسردا خوڵقێنرا بۆ پشتیوانیكردنی یەكتر و ڕەتكردنەوەی ناتوندوتیژیانەی ئەل ئەسەد. ڕەنگە بزووتنەوەیەكی ناتوندوتیژ باشترین ڕێگای ستراتیجی بێت لەبەردەم یاخیبوە سوریەكاندا تاوەكو قەناعەت بەهەموو چین و توێژەكانی سوریا بكەن بۆئەوەی لەدژی ئەسەد یەكبگرن، بۆئەوەی بەتەواوەتی لەشەرعیەتی دابماڵن و خۆیان لەشەڕی ناوخۆیی لابدەن.))
ئەوەی ئێستا جێگەی نیگەرانی هەموو لایەكە پەرتەوازەبوونی ئۆپۆزسیۆنە، بەڵام پرۆفیسۆر موراد ئیدریس لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان جەختی لەسەر ئەوەكردەوە مەرج نییە نەبوونی بەرنامە لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەوە یان پەرتەوازەیی ئۆپۆزسیۆن ڕێگە لەگۆڕانكاری بگرێت و گۆڕانكاری ڕوونەدات لەمبارەوە وتی: ((نەبوونی بەرنامەیەكی ڕوون بەمانای ئەوەنییە كە گۆڕانێك ڕوونادات. لەمیسردا، تا دوای ڕووخانی موبارەك بەرنامەیەكی ڕوون نەبوو، ئەمە شتێكی زۆر باوە لەشۆڕش و ڕاپەڕینەكاندا. لەسوریاش شۆڕشگێڕەكان داوای ئازادی، كەرامەت، عەدالەت، ژیانی باشتر و داوای ڕووخانی ڕژێمەكەی ئەسەد دەكەن......من بەگومانم لەو شۆڕشەی كە بەبەرنامەیەكی ڕوون و بەئەجێندایەكی دیاری كراوەوە دەستپێدەكات، چونكە دەبێت ئەو شتانە لەخەڵكەوە سەرچاوە بگرن، نەك ئەو كەسانەی خۆیان كردووە بەنوێنەری خەڵك، یان ئەوانەی بۆ چەندەها دەیە لەدەرەوە ژیاون. زەحمەتە بڵێین كەمینەی كوردەكان چ مافێك وەردەگرن لەكۆتایی شۆڕشەكەدا، بەڵام شۆڕشەكان كرانەوە و دەرفەت دەڕەخسێنن. هێشتا زووە بڵێین ئیعیتراف بەمافی كەمینەكانی كورد ناكرێت، بەتایبەتی ئەگەر گروپە كوردیەكان باشتر خۆیان ڕێكخستبێت و لەكاتی دروستدا بتوانن لەڕووی سیاسییەوە خۆیان سازبدەن. لەلایەكی دیكە مەرج نییە موعارەزە لەسەر هەموو شتێك هاوڕابێت. دیموكراسی لەسەر جیاوازبوون بنیاتنراوە، لەسەر فرەهەڵوێستی و پابەندبوون بەئیرادەی خەڵكەوە، ئەگەرچی ئەمە وا دەكات پیادەكردنی دیموكراسی لەواقیعدا زەحمەت بێت، بەڵام ئەمە ئەو بەڵێنەیە كە دیموكراسی لەگەڵ خۆیدا دەیهێنێت. دەبێت گروپەكانی موعارەزە لەوە تێبگەن كە پێكەوە لەم مەسەلەیەدان تەنانەت ئەگەر هاوڕاش نەبن لەسەر ئامانجە كورت مەودا و دوورمەوداكانیش. دەبێت چالاكانە كار بكەن لەساتەوەختە توندەكان و هەروەها لەو ساتانەش كە دۆخەكە هێورە، هەروەها دەبێت چالاك بن لەسەر ئاستی ناوخۆیی و بەدڵنیاییەوە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش، لەبەر ئەوەی بەرەو باشتر یان خراپتر، لایەن و بەرژەوەندیە دەرەكیەكان ڕۆڵێكی گرنگ دەبینن لەوەی ڕوودەدا و لەوەی كێ پشتیوانی دەكرێت. دەبێت چاودێری بكەین چۆن ئەم گروپانە ململانێ دەكەن لەگەڵ یەكدا، لەهەوڵداندا بۆ درێژەپێدان و بنیاتنانی هاوپەیمانیە نێودەوڵەتیەكان)).